Harekat Performans Dersi 2. Ünite Sorularla Öğrenelim

Bir uçağın brüt ağırlığı ne anlama gelmektedir? 

Bir uçağın gerçekleştirdiği uçuş operasyonunun herhangi bir anındaki toplam ağırlığı brüt ağırlık olarak adlandırılır. Bu toplam ağırlık en genel şekliyle uçağın kendi ağırlığı ile taşıdığı tüm yüklerin (yolcu, kargo, yakıt vb.) toplamı olarak ifade edilir. Bir uçağın brüt ağırlığı uçuşu boyunca tüketilen yakıt, motor yağı ve sıvıları nedeniyle azalır. Ancak uçak havada yakıt ikmali yapma veya havadan yük bırakma gibi özel amaçlı bir sivil veya askeri bir görev icra ediyorsa brüt ağırlığı daha farklı şekil ve oranlarda değişebilir.

Ana ağırlık grupları kaç başlık altında incelenebilir? 

Ana ağırlık grupları yapısal, güç grubu, temel donanım, işletme donanımı, trafik yükü ve yakıt yükü olmak üzere altı genel başlık altında incelenebilir.

Yapısal, güç grubu ve temel donanım ağırlıkları tümüyle ya da büyük ölçüde uçağın imalatçısı tarafından belirlenir. Söz konusu bu ağırlıklar uçuştan uçuşa önemli bir değişiklik göstermez. Ancak uçağın hizmet ömrü boyunca geçirdiği düzeltme ve yenileme amaçlı tasarım değişiklikleri ile nem ve kir birikimi bu ana grupların ağırlığında sınırlı bir artışa neden olabilir (Flippone, 2012).

İşletme donanımı ağırlığı, trafik yükü ve yakıt yükü ise yapılacak uçuş görevinin türü ve gerekliliklerine göre uçağın işletmecisi tarafından belirlenir. Bu nedenle söz konusu ağırlıklar her uçuş görevi için farklı değerler alabilir.

Yapısal ağırlığın kapsamında neler yer almaktadır? 

Yapısal Ağırlık

Yapısal ağırlık, uçağın ana yapısını oluşturan elemanların toplam ağırlığına eşittir. Gövde, kanat, kuyruk takımı, iniş takımları, motor kaportası ve pilonları ile bu yapılara bağlı tüm hareketli yüzeylerin ve mekanik aksamın ağırlığı yapısal ağırlık bileşeni altında incelenir.

Güç grubu ağırlığının kapsamında neler yer almaktadır? 

Güç grubu ağırlığı, uçağa ana gücünü sağlayan tüm sistem ve donanımın toplam ağırlığını içerir. Bu bileşen motorların ağırlıklarının yanı sıra standart motorlara bağlı her türlü aksesuarın, yakıt, ters itki ve egzoz sistemlerinin ağırlıklarını da kapsar.

Temem donanım ağırlığı ne anlama gelmektedir? 

Yapısal ve güç grubu elemanları dışında, uçağı oluşturan her türlü hizmet ve donanım temel donanımın ağırlığı altında sınıflandırılır. Temel donanım, sabit ve taşınabilir donanım olmak üzere iki ayrı grupta incelenir.

Sabit balast ağırlığı nedir? 

Bir uçağın ağırlık merkezini müsaade edilen sınırlar için tutarak dengesini sağlamak üzere uçağa daimi olarak yerleştirilen ağırlıktır. Sabit balast uçak ana yapısının bütünleşik bir elamanı olarak kabul edilir. 

Sabit donanım ağırlığı nedir? 

Sabit donanım ağırlığı uçağın ana yapısının bütünleşik bir parçası olan donanım ve hizmetlerin toplam ağırlığını içerir. Uçağın hidrolik, pnömatik, elektrik ve elektronik sistemleri; yedek güç ünitesi (APU); mefruşat; basınçlandırma, iklimlendirme, buzlanma önleme ve yangın söndürme donanımları sabit donanıma örnek olarak gösterilebilir. Bunların yanı sıra kapalı sistemlerde sürekli dolaşım yapan soğutma ve hidrolik sıvıların ağırlığı ve sabit balast ağırlığı da sabit donanım kapsamında ele alınır.

İşletme kalemleri ağırlığı kapsamında nerler yer almaktadır? 

İşletme ya da operasyonel kalemlerin ağırlığı belirli bir uçuş operasyonunun gerçekleştirilebilmesi için gerekli olan personel (uçuş ve kabin ekibi ile bagajları), donanım ve hizmetlerin toplam ağırlığıdır. Donanım ve hizmetler uçuş ile ilgili her tür basılı veya elektronik formatta taşınır belgeleri (uçak uçuş el kitabı, seyrüsefer harita ve çizelgeler vb.) ve verilen uçuş hizmetinin türüne göre değişiklik gösteren donanım ve sarf malzemelerini içerir.

Trafik yükü nedir? 

Taşınacak tüm ücretli ve ücretsiz toplam yolcu, bagaj ve kargo ağırlığı trafik yükü (TL-Trafic Load) olarak adlandırılır. Trafik yükü içinde işleticinin ücret karşılığı taşıdığı, toplam yolcu, bagaj ve kargo ağırlığı ise paralı yük (PL- Payload) olarak nitelendirilir.

Standart boş ağırlık nedir? 

Bu ağırlık, teslimat boş ağırlığı (DEW) ile faydalı yağ ağırlığının toplamına eşittir. Bu anlamda, SEW imalatçı boş ağırlığı (MEW) ile faydasız yakıt ve diğer operasyonel sıvılar dâhil olmak üzere tüm standart kalemlerinin toplam ağırlığını içerir

Temel boş ağırlık nedir? 

Standart boş ağırlık (SEW) ile isteğe bağlı (opsiyonel) taşınabilir donanım kalemlerinin ağırlığının toplamıdır (Şekil 2.2). BEW, aynı zamanda, imalatçı boş ağırlığı (MEW) ile tüm standart ve opsiyonel taşınabilir donanım ağırlığınım toplamına eşittir. Bu anlamda BEW bir uçağın donanım açısından uçuş operasyonuna hazır ağırlığını ifade eder

Teslimat boş ağırlığı (DEW) nedir? 

Bir uçağın imalatçıdan işleticiye teslim ağırlığıdır. Bu ağırlık, imalatçı boş ağırlığı (MEW) ile taşınabilir donanımın içindeki faydalı yağ haricindeki tüm standart kalemlerinin ağırlığının toplamına eşittir. DEW, temel ağırlık (BW- Basic Weight) olarak da adlandırılabilmektedir.

Hizmete hazır hava aracı ağırlığı nedir?

Temel boş ağırlık (BEW) ile tüm operasyonel kalemlerin toplam ağırlığına eşittir. Bir uçağın, faydalı yakıt ve trafik yükü haricinde, belirli bir uçuş operasyonu için gerekli tüm teknik ve operasyonal donanım ve hizmeti içeren ağırlığını ifade eder.

İşletme ağırlığı (OW) ne anlama gelmektedir? 

İşletme boş ağırlığı (OEW) ile yakıt yükünün (FL) toplamıdır. Bu anlamda bir uçağın trafik yükü hariç toplam ağırlığını ifade eder.

Faydalı yük nedir? 

Uçağın taşıdığı trafik yükü ile faydalı yakıt yükünün toplamıdır. İşletme kalemleri dışında kalan tüketilebilir sıvıların ağırlığı da faydalı yüke dâhil edilir. Ancak genel havacılık sınıfındaki hava araçlarında pilot ve yardımcı pilotun ağırlığı da faydalı yük içerisinde ele alınır. Bu nedenle genel havacılık sınıfındaki hava araçları için faydalı yük, uçağın toplam kalkış ya da mevcut ise rampa ağırlığı ile temel boş ağırlık (BEW) arasındaki farka eşit kabul edilir

Taxi ağırlığı nedir?

Bir uçağın rampada hareket etmeye hazır durumdaki tam yüklü ağırlığıdır. Kalkış ağırlığına (TOW) ek olarak taksi yakıtı ağırlığını da içerir. Ramp ağırlığı (RW- Ramp Weight) olarak da adlandırılır.

Kapasite ve yüklemeye bağlı ağırlık limitlerini açıklayınız. 

Yapısal tasarım ve yetkilendirilmiş üst ağırlık limitleri dışında bir uçak taşıyabileceği yük kapasitesi ve bu yük dağılımı ile ilişkili alt ve üst limitlere de tabidir.

Bir uçağın yük kapasitesi taşınacak yolcu, bagaj, kargo ve yakıta ilişkin ağırlık ve boyutlara ilişkin kısıtlamaları içerir. Uçak tarafından taşınabilecek en büyük toplam trafik yükü, bir başka ifade ile yolcu, bagaj ve kargo yükünün alabileceği en üst limit maksimum yapısal paralı yük (MSP- Maximum Structural Payload) olarak adlandırılır.

Yetkilendirilmiş ağırlık limitleri ne anlama gelmektedir? 

Yetkilendirilmiş veya sertifikalandırılmış ağırlık limitleri, hava aracı işleticisinin uçuşa elverişlilik sertifikası (CoA); hava aracı uçuş el kitabı (AFM) ve hava aracı ağırlık ve denge el kitabında (AWBM) belirtilmiş limitler çerçevesinde yasal olarak kullanabileceği maksimum brüt ağırlık ve bileşenlerini ifade eder.

Yetkilendirilmiş ağırlık limitleri uçak işleticisi tarafından seçilir ve bu nedenle satın alınmış ağırlıklar olarak da adlandırılırlar (Ackert, 2013). Bu ağırlık limitleri yapısal tasarım ağırlığına eşit ya da daha düşük olarak seçilir. İşleticinin yapısal tasarım ağırlığından daha düşük bir limit seçmesinin temel nedeni uçağın maksimum ağırlığına göre belirlenen iniş, kalkış veya seyrüsefer ücretlerini düşürmektir.

Maksimum yapısal tasarım ağırlığı kapsamında neler yer almaktadır? 

Uçuş operasyonu sırasında bir uçağın yapısal olarak aşırı yükle zorlanmaması veya performans ya da kumanda kaybının yaşanmaması için brüt ağırlık ve bileşenlerin üst limitlerle sınırlanması gereklidir. Uçağın tasarım ve uçuşa elverişlilik sertifikası (CoA) alma süreçlerinde belirlenen bu üst limitler maksimum yapısal tasarım ağırlıkları olarak adlandırılırlar. Bu ağırlıklar belirlenirken uçağın tabii olabileceği tüm yükleme koşulları ve uçuş aşamaları göz önünde bulundurulur.Maksimum yapısal tasarım ağırlıkları uçağın hizmet ömrü boyunca değişmeyen ve hiçbir koşul altında aşılmaması gereken değerleri ifade eder. İlgili bu değerler hava aracı tip sertifikası ile hava aracı uçuş el kitabı (AFM) ve hava aracı ağırlık ve denge el kitabı gibi imalatçı tarafından sağlanan belgelerde yer alır. 

Maksimum taxi ağırlığı (MTW) nedir?

Bir uçağın kalkış için rampadan pist başına kadar gerçekleştireceği taksi hareketi ve yer manevraları sırasında yapısal tasarım limitleri veya yetkilendirilmiş ağırlık limitleri çerçevesinde alabileceği en yüksek ağırlıktır. MTW genel olarak uçak yerdeyken iniş takımı şok soğurucularının taşıyabileceği maksimum yük ile iniş takımı dikmelerinin bükülme dayanımına göre belirlenir. MTW aynı zamanda meydandaki apron ve taksi yolu yüzey dayanım limitlerinin üstünde olmamalıdır.