Kamera Tekniğine Giriş Dersi 6. Ünite Özet

Video Görüntü ve Işık

Video teknolojisi kullanılarak yapılan çekimlerde konunun içinde bulunduğu ışık koşulu çok önemlidir. Fotoğrafta olduğu gibi videoda da görüntünün oluşabilmesi için çekimi yapılan konunun üzerinde belli bir miktarda ışık olması gerekir, çünkü ortamda ışık yok ise biz o nesneleri göremeyiz. Işık sadece nesnelerin görülebilir olmasını sağlamaz, aynı zamanda nesnelerin algılanmasını da yönlendirir. Nesnelerin dokusu, boyutu, yüzeyi üzerindeki girinti, çıkıntı gibi yapısı birçok özelliğini ışık yoluyla algılarız. Işıkla ilgili olarak video görüntüsüne dair üç önemli konu aşağıda sıralanmıştır:

• Işık video için teknik bir gerekliliktir.
• Video görüntüsünde nesnelerin ve renklerin algılanması ışıkla ilgilidir.
• Nesnelerin içinde bulunduğu ışık koşulları video görüntüsünde o nesnenin rengini etkileyen bir olgudur.

Bazı video çekimleri çok parlak (fazla pozlama), bazıları da gereğinden çok karanlık (az pozlama) olabilir. Görüntüdeki bir konunun tamamının ya da belli alanlarının çok parlak ya da karanlık olması, pozlamayla birlikte konunun içinde bulunduğu ışık koşuluyla ilgilidir. Bazı video çekimlerinde de aynı giyimli bir kişinin giysisinin renginin değiştiği ya da yüz renginin değiştiği görülür. Bu durum o kişinin içinde bulunduğu ışık koşulu ile ilgilidir.

Video kameramızla çekim yaparken biz ışığı yönlendirebiliriz. Bunun adı aydınlatmadır. Çevremizdeki ya da bir stüdyo ortamı içindeki nesneleri ortaya çıkarmak, görsel olarak yönlendirmek için yapılan ışıklandırmaya aydınlatma denir.

Aydınlatma denildiğinde, nesneleri belli bir amaca yönelik olarak ışıklandırmak anlaşılır. Aydınlatma yaparken ışık üreticileri kullanılır. Bunlara, aydınlatma ya da ışık kaynakları denir. Aydınlatma yaparken iki tür ışık kaynağı kullanılır. İlki doğal ışık kaynağı güneştir. İkinci tür ise ampuller yoluyla ışık üreten yapay ışık kaynaklarıdır. Üzerine ışık düşen bir nesnenin karanlık ve ışıklı alanları arasında yoğunluk farklı oluşur. Bu yoğunluk farkına ton , bunun değerlerle ifade edilmesine ise ton değeri denir. Ton değerleri arasında oluşan farka ise kontrast denir. Örneğin; kırmızı otomobile üzerinde 6 farklı ton değerinde kırmızı ortaya çıkmış ise kontrastlık düşüktür. 3 farklı kırmızı ton değeri ortaya çıkmış ise kontrastlık yüksektir.

İnsan gözünün ve video kameraların kontrastlık oranını algılaması farklı olur. İnsan gözünün ton değerini ayırma gücü yüksektir yani düşük kontrast oranı sağlar. Video kameraları ise insan gözüyle karşılaştırıldığında çok yetersiz kontrast oranı sağlar. Yani insan gözüne göre video kameralar yüksek kontrast sağlar. Bir diğer ifadeyle ton değerini ayırma gücü insan gözüne göre yetersizdir.

Güneş başta olmak üzere her türlü ışık kaynağını (mum, ampul, floresan vb.) verdiği ışığı iki şekilde düşünmek gerekir:

1. verdiği ışığın gücü
2. renk ısısı

Her ışık kaynağı belli bir enerji ışığı yayar, bu enerjiyi bir güç olarak düşünürsek; nesneye yaklaştıkça etkisi artar nesneden uzaklaştıkça etkisi azalır. Bu etki insan gözüyle fark edilebilir. İkincisi ise her ışık kaynağının sahip olduğu renk değeridir. Her ışık kaynağı ışığı belli bir renk olarak üretir. Beyaz ışık; kırmızı, yeşil ve mavi renklerin birleşmesinden oluşur. Her ışık kaynağının kendine özgü bir renk değeri taşıması, Kelvin adı verilen bir ölçü birimiyle belirlenir. Belirleyici değeri 5500 Kelvin ( Kelvin, renk ısısını belirleyen ölçü birimidir.) olarak beyaz ışık yani gün ışığıdır. Kelvin değeri azaldıkça kırmızı renk artar. Kelvin değeri yükseldikçe mavi renk artar.

Temel Elektrik Bilgileri

Elektrik; ampullerde ışık, sıcaklık üreten sistemlerde ısı ve motorlarda hareket olarak gördüğümüz bir tür enerjidir. Elektriğin bir kablo yoluyla ulaştığı herkes tarafından bilinir; ancak elektriğin ne olduğunu anlayabilmek için atom konusundan başlamak gerekir. Doğadaki bütün nesnelerin en küçük parçası atom dur. Gözle görülemeyecek kadar küçük olan her atom bir çekirdek ve etrafında yörüngede dönen elektronlar dan oluşur. Atomun merkezindeki çekirdek pozitif ve bunun çevresinde süratle dönen elektronlar ise negatif yüklüdür. Bazı nesnelerin atomlarının dış yörüngede bulanan elektronları serbest hale gelirler. Yörüngeden koparak serbest hale gelen bu elektronlara, serbest elektron denir. Elektrik motorlarının dönmesini sağlayan, ampullere ışık veren, elektrik fırınlarını ısıtan elektrik akımı; serbest elektronların hareket etmesi sonucunda ortaya çıkar. Yani elektrik akımı, iletken bir nesnenin kesitinden geçen serbest elektron miktarıdır. Başka bir deyişle; serbest elektronların bir iletkenin içinde dolaşımına elektriğin akımı denilmektedir.

Kapalı devre içinde belli bir zaman birimi içinde akan serbest elektron miktarına akım denir. Akım denildiğinde, serbest elektronların yani elektriksel yük taşıyan parçacıkların hareketi anlaşılır. Elektrik akımının şiddet birimi Amper olarak adlandırılır. Elektrik devresinde akımın akması için bir güce ihtiyaç vardır. Bu güç olmadığında serbest elektronlar hareket edemez yani elektrik akımı gerçekleşmez.

Serbest elektronları hareket ettiren ve elektrik akımının akmasını sağlayan güce Voltaj denir.

Voltaj birimi Volt olarak gösterilir. Elektrik akımını ileten nesneler, bu akıma bir karşı duruş gösterirler, buna Direnç adı verilir. Direnç birimi Ohm ’dir. Elektrik akımı gücünü gösteren birim Amper ’dir.

Bir direncin üzerinden akım geçtiğinde elektrik enerjisi ısıya dönüşür. Bir elektrik devresine uygulanan voltajla bu devreden geçen akımı çarparak elektrik gücü elde ederiz. Elektrik gücüyle de zamanı (saat) çarparak elektrik enerjisi bulunmuş olur. Elektrik enerjisinin birimi Watt/Saat olarak gösterilir. Özetle:

• Elektrik Akımı: Akım birimi Amper
• Elektrik Voltajı: Voltaj birimi Volt
• Direnç: Ohm § Elektrik Enerjisi: Watt/ Saat
• Volt: Elektrikte kullanılan gerilim birimidir.
• Direnç: Elektrik akımına karşı nesnelerin gösterdiği dirence verilen addır.
• Amper: Elektrik akımının gücünü gösteren birimdir.
• Ohm: Elektrik kullanılan direnç birimidir.

Ülkemizde 220 volt şebeke gerilimi kullanılmaktadır.

Örneğin kullandığımız ışık kaynakları elektrik prizinden

10 amper akım çekiyorsa bu ışık kaynağı wattı 2200’dür.

Watt = Amper x Volt

2200 = 10 x 220

Video çekimleri için aydınlatma kaynaklarını kullanırken, günlük yaşamda kullandığımız elektrik araçları için belirlenen ilkeler geçerlidir.

• Elektrik akımına prizden ulaşılır. Priz öncesinde bir sigorta ve sigorta öncesinde ise bulunduğumuz binaya elektrik akımını ulaştıran sistemler söz konusudur.
• Prize bağlantıyı sağlayan fiş sistemi ve fiş yoluyla elektrik akımını ileten kablo kullanılır.
• Kablo yoluyla iletilen elektrik akımı alıcı durumundaki ışık kaynağına ulaşır.

Bir mimari yapı içindeki elektrik akımının alıcılara ulaşmasını sağlayan dağıtım elemanları söz konusudur. Bu dağıtım elemanları şunlardır:

• Sigortalar
• Prizler ve fişler
• Kablolar

Sigorta, elektrik devrelerinde ya da elektrikle çalışan araçgereçlerde kullanılan bir güvenlik elemanıdır. Elektrik akımının geçtiği devrelerde, her hangi bir nedenle aşırı bir akım oluşması durumunda, sigorta elektrik akımını keser.

Ülkemizdeki elektrik sistemlerinde yaygın olarak üç farklı sigorta kullanılır bunlar:

• Buşonlu Tip Sigortalar
• Anahtar Tip Otomatik Sigortalar
• Bıçaklı Tip Sigortalar

Prizler ve Fişler

Aydınlatma yaparken, elektrik akımı almak için duvar üzerinde yer alan prizler kullanılır. Prizler, elektrik akımı almak için fişin sokulduğu yuvalardır. Ülkemizde ev, işyeri, atölye, okul vb. mekanlardaki elektrik teçhizatlarında topraklı ve topraksız olmak üzere iki tür priz sistemi kullanılır. Işık kaynaklarının takılacağı prizlerin kesinlikle topraklı olması gerekir. Topraklama: Gerilim altında olan bir elektrik sisteminin, uygun iletkenler aracılığıyla toprak kitlesiyle ilişkilendirilmesidir. Topraklı prizler, hem can güvenliği hem de kullanılan ışık kaynaklarının zarar görmemesi açısından önemlidir.

Topraklamalı bir prize gelen kablonun içinde üç ayrı tel yer alır. Bu tellerin işlevleri şöyledir:

• Faz: Suyu taşıyan bir boru gibi faz elektrik gerilimini taşır.
• Nötr: Gerilimi taşımaz, su kanalı gibi devreyi tamamlar.
• Toprak: Gerilimi taşımaz, fazla elektriğin güvenli bir şekilde toprağa gitmesini sağlar. Bu tel doğrudan toprakla bağlantılıdır.

Prizlere elektrik akımını ileten kabloların içindeki telleri renkleri uluslararası kullanımda şöyledir:

• Faz: Gerilimi taşıyan tel kahverengi ya da kırmızı
• Nötr: Mavi
• Toprak: Sarı ya da yeşil

Dikkat edilmesi gereken konu şudur; bir topraklı prizde gerilimi taşıyan yuvaya kahverengi ya da kırmızı, nötr yuvasına mavi ve toprak mandalına sarı ya da yeşil renkli uçların bağlanması gerekir.

Kablolar, üzeri yalıtkan bir malzemeyle kaplı, içine bir ya da birden fazla iletken yerleştirilmesiyle oluşmuş elektrik akımını taşıyan elemanlardır. İletken olarak kullanılan teller de yalıtıcı bir malzemeyle kaplanmıştır. Bu kabloların içinde üç ayrı tel yer alır. Aydınlatma kaynakları için 600 Voltu aşmayan alçak gerilim kabloları kullanılır. Bu kabloların içinde üç ayrı tel yer alır. Bunlar; faz, nötr ve toprak uçlardır. Faz genellikle kahverengi ya kırmızı renklidir. Faz ucu elektrik gerilimi taşır. Nötr ise genellikle mavi renklidir. Üçüncü uç sarı ya da yeşil de topraklama uçludur.

Elektrik yükü hesabı için üç temel veri kullanılır:

• Voltaj
• Watt
• Amper

Aydınlatma kaynaklarının ürettiği ışığın gücü Watt ile belirlenir. Bu nedenle de bunları Watt durumuna göre adlandırırız. Bir 300 Watt aydınlatma kaynağı 300 W, bir 1000 Watt mercekli aydınlatma kaynağı 1000 W, 1 K ya da 1KW olarak kısaca adlandırılır. Ülkemizde kullanılan voltaj 220 V’dur. Elektrik yükünü hesaplarken;

Volt x Amper = Watt

Amper = Watt / Volt formüller kullanılır.

Aydınlatma Araç-Gereçleri

Video çekimleri yapılırken, aydınlatmanın amaçlara uygun olarak gerçek teknik özelliklere sahip aydınlatma kaynakları kullanılır. Konuyla ilgili kaynaklara bakıldığında iki temel ayrım görülür:

1. Renk ısısına göre:

• Sıcak ışık aydınlatma kaynakları
• Soğuk ışık aydınlatma kaynakları

2. Işığın dağıtımına göre:

• Yumuşak ışık aydınlatma kaynakları
• Sert ışık aydınlatma kaynakları

Sıcak-soğuk aydınlatma kaynağı demek; aydınlatma kaynağının verdiği ışığın renk ısısını belirlemektir. Sıcak ışık, 3200 K ışık üreten ve daha çok iç mekanlarda kullanılan aydınlatma kaynaklarıdır. Bunların ürettiği ışık fiziksel olarak da ortama sıcaklık yaydığı için sıcak ışık kaynakları olarak adlandırılır. Soğuk ışık, 5500 K ışık üreten kapalı mekanlarda ve gerektiğinde dış mekanlarda gün ışığıyla birlikte kullanılabilen renk ısısı yüksek aydınlatma kaynaklarıdır.

Yumuşak ve sert ışık ayrımı, ışık kaynağının ampullerinden çıkan ışığın yayılma şekline göre belirlenir. Yumuşak ışık kaynaklarından çıkan ışık yayılarak ilerler.

Yani dar bir alanı değil yumuşak bir şekilde geniş bir alanı aydınlatır. Sert ışık kaynakları ise belli bir alana yönelik noktasal olarak ilerleyen ışık üretirler. Hem yumuşak hem de sert ışık kaynaklarının sıcak (3200 K) ve soğuk (5500 K) ışık üreten tipleri vardır.

Aydınlatma kaynakları yapısal olarak belli teknik niteliklere sahiptir. Bu nitelikleri oluşturan yapısal elemanlar şunlardır:

-Gövde: Aydınlatma kaynaklarının temel yapısı gövde içinde yer alır.

-Ampul: Aydınlatma Kaynaklarında ışığı ampul üretir. Video çekimleri için kullanılan aydınlatma kaynaklarında yer alan ampul çeşitleri şöyledir:

• Ev tipi tungsten; en çok kullanılan ve bilinen ampullerdir.
• Sür volte tungsten; yüksek voltajda yüksek renk ısısı üreten bu ampuller photoflood olarak bilinir ve daha çok fotoğrafçılıkta kullanılır.
• Tungsten - halojen; içinde halojen gazı bulunan bir tür tungsten ampuldür.
• Metal halojen; cıva buharı ve halojen kullanılarak ark oluşturma yoluyla çalışır.
• Floresan; bu ampullerin içinde çok düşük basınçlı iletken bir gaz ve beyaz bir toz vardır.

-Kepenk; aydınlatma kaynağından çıkan ışığın istenilen alana yöneltilebilmesini sağlar.

-Ayak ve Askı; aydınlatma kaynaklarının farklı yükseklikte durması gerekir. Bunun için özel ayaklar kullanılır.

-Kablo ve Anahtar; kullanılan kabloların aydınlatma kaynağının kullanılacağı elektrik gücünü taşıyacak nitelikte ve toprak uçlu olması gerekir, anahtar sisteminin de kullanılan elektrik gücüne uygun olması gerekir.

Aydınlatma Kaynakları

Video çekimlerinin yapıldığı mekanları ikiye ayırabiliriz: Stüdyo ve dış mekan çekimleri stüdyo ortamında ya da dış mekanda çekim yapılırken kullanılan aydınlatma kaynakları. Teknik nitelik açısından farklılık göstermesine rağmen belirleyici özellikler de söz konusudur. Video çekimlerinde kullanılan aydınlatma kaynaklarını iki temel gruba ayırabiliriz:

• Sert ya da noktasal ışık
• Yumuşak ya da dağınık ışık

1. Sert ya da noktasal ışık veren aydınlatma kaynakları

• Frensnel Aydınlatma Kaynakları; Frensel ışığı mercek sistemleri yoluyla odaklamak anlamına gelir.
• Taşınabilir Noktasal Işık Kaynakları; bunlar gövdesi tas şeklinde, açık ağızlı tasarlanmıştır. Genellikle hem noktasal hem de doğrusal ışık üretirler.

2. Yumuşak ya da dağınık ışık veren aydınlatma kaynakları; Yumuşak ışık üreten aydınlatma kaynaklarında noktasal yani sert olmayan ve dağınık ışık verebilmeleri için mercek yer almaz. Bir nesnenin üzerine yumuşak ışık düştüğünde, gölgeler çok yumuşak olarak ortaya çıkar.