Yurttaşlık ve Çevre Bilgisi Dersi 1. Ünite Sorularla Öğrenelim

Göbeklitepe'de ortaya çıkarılan yerleşim yeri, eski insanlarla ilgili yeni hangi bilgiyi vermektedir?

Yapılan araştırmalar neticesinde burada yaşayan insanlar avcılık ve toplayıcılık
yaparak geçimini sağlamış ve tapınağa yakın olmak amacı ile biraraya gelmiştir. Bölgede suyun bulunmamasından dolayı tarım imkânının olmadığı bölgede halk yerleşik düzene avcılık ve toplayıcılık yaparak geçmiştir. Bugüne kadar yerleşik düzene tarım faaliyeti ile geçtiği düşünüldüğünde geçmişi oniki bin yıl öncesine dayanan Göbeklitepe’de yapılan araştırmaların dünya tarihine farklı bir yön
vereceği düşünülmektedir.

Auguste Comte tarihsel gelişmeyi ve toplumları naıl açıklamıştır?

Auguste Comte insanlık tarihini topluma dayalı olarak araştırır ve tarihsel gelişmeyi üç hal kanununa bağlı olarak açıklar; Teolojik, Metafizik ve Pozitif düşünce. “Teolojik düşünce yapısına sahip toplumlar; durumları, olguları doğaüstü varlıkların etkisiyle açıklamaya çalışmış, toplumsal üstünlük asker ve din görevlilerine verilmiştir. Metafizik düşünce yapısına bağlı toplumlarda ise doğaüstü güçlere olan inancın yerini soyut güçlere ve inançlara bırakmıştır. Pozitif düşünce yapısına bağlı toplumlar ise akıl ve gözlem ile olayları çözümlemeye, açıklamaya başlamıştır.

Aileler, kabileler ve köylerden sonra ilk şehirler nasıl ortaya çıkmıştır?

Maden çağlarında insanlar arasındaki ilişkinin ve ticaretin artması, ailelerin büyümesi, birbirine yakın farklı grupların oluşması ile köyler dışında şehirler de kurulmuştur. Dolayısı ile Anadolu’da Hititler, Mezopotamya’da Dicle ile Fırat Vadisi’nin aşağı bölgelerinde başta Sümerler olmak üzere Akadlar, Babil, Elam, Asurlular dünya tarihinin ilk şehir devletlerini kurmuştur.

Marksist devlet kuramı nedir?

Buna göre bir devlet kurumunun toplumsal konumu ve işlevlerini açıklamak için o devletin içinde oluştuğu topluma bakmak ve o toplumla ilgili bilgilerin zaman
boyutunu da kapsayacak biçimde kullanmak esastır (Şaylan, 2003: 290). Marx’a göre devlet, toplumda meydana gelen sınıf çatışmaları sonucu ortaya çıkmıştır. Bu sınıf çatışmalarına don vermek amacı ile bir devlet düzeni kurulması ihtiyaç
olmuştur.

K. Marx toplumları ekonomik sisteme dayanarak kaça ayırmıştır?

K. Marx ekonomik sisteme dayalı olarak toplumları; ilkel, köleci, feodal, kapitalist ve sosyalist olarak ayırmaktadır. Sanayileşme ölçütü çerçevesinde toplumlar birinci, ikinci ve üçüncü dünya toplumları olarak ayrılmaktadır. Birinci dünya
toplumları on sekizinci yüzyıldan günümüze kadar varolmuş sanayi üretimi ve genellikle serbest girişime dayalı, şehirlerde yerleşimin yoğun olduğu toplumlardır (Japonya, İngiltere). İkinci dünya toplumları, yirminci yüzyıl başından günümüze
kadar varolmuş, sanayiye dayalı, nüfusun çoğunluğunun şehir ve kasabalarda yaşadığı, küçük bir kısmının ise tarımda çalıştığı toplumlardır. Üçüncü dünya toplumları ise tarım yoğun faaliyet gösteren,gelenekselleştirilmiş üretim yöntemlerini kullanan ve tarım ürünlerinin dünya pazarlarında satıldığı toplumlardır.

Egemenlik kaynağına göre devlet şekilleri nelerdir?

Kaynağına göre devlet şekilleri; monarşi, oligarşi, teokratik, laik, demokratik olmak üzere türlere ayrılmıştır:
• Monarşi: Yönetimin tek kişide toplandığı yönetim şekli
• Oligarşi: Egemenliğin bir grup ya da zümre tarafından kullanıldığı yönetim şekli
• Teokratik devlet: Halkın dini yasalara göre yönetildiği devlet
• Laik devlet: Yönetiminde din ve devlet işleri birbirinden ayrıldığı yönetim şekli
• Demokratik devlet: Halkın yönetimde söz sahibi olduğu ve yöneticilerin seçimle belirlenerek halkın anayasa ile yönetildiği devlet şeklidir.

Maslow tarafından sıralanan ihtiyaçlar hangileridir?

Maslow’a göre bu ihtiyaçlar sırası ile fizyolojik, güvenlik, ait olma, değer verme
ve kendini gerçekleştirme olarak adlandırılmaktadır. Bu teoriye göre örneğin karnı aç bir insan öncelikli olarak açlığını gidermek ister, karnını doyurmak ister sevilmek, saygı görmek gibi ihtiyaçlarını düşünmez.

Devlet kavramını tanımlayan düşünürlerden Locke, Hobbes ve Rousseau'nun devlet anlayışı nasıldır?

Toplumsal sözleşme fikrini kabul eden Hobbes, Locke ve Rousseau’nun devlet anlayışı, ortaya çıkacak sorunlardan kurtulmak amacı ile insanların kendi rızası ile devlete ihtiyaç duyduğudur. Bu düşünceye göre insanlar iyi olmalarından ya da kötü olmalarından kaynaklı sorunların çözümünde bir üst makam olan devlete ihtiyaç duymaktadır.

Hegel tarafından ortaya atılan devlet anlayışı nedir?

Dördüncü düşünce Hegel tarafından ortaya atılmış olup günümüz ulus devlet
kavramına ilişkin devlet anlayışıdır. Bu yaklaşıma göre devlet kendi içinde sorunları çözecek mekanizmalar yaratarak toplumun ve insanların üstünde bir “tanrısal” kurumdur.

İlk insanın ortaya çıkması ve nüfusun artmasıyla, insanları bir araya getiren faktörler nelerdir?

İnsanlar,  sırası ile aile, topluluk, toplum ve milletleri oluşturmuştur. Bu yapılanmaların temelini insanların çeşitli sebeplerden dolayı biraraya gelme ihtiyacı oluşturmaktadır. Herhangi bir kimliğe sahip olmayan ilk insanlar biyolojik sebepler, güvenlik sebepleri, ekonomik sebepler ile biraraya gelmiştir.

Sümerler hangi özellikleriyle diğer toplumlara öncülük etmişlerdir?

Dünya tarihin ilk sosyal toplumu, ilk devleti ve ilk medeniyeti olan Sümerler’in dini, sosyal, ekonomik, kültürel ve siyasal yapılanması bakımından diğer toplumlara öncülük etmiştir. Yazıyı etkin şekilde kullanan Sümerler, özellikle bilimde büyük
ilerleme kaydetmiştir. Dört işlemi bulan Sümerler aynı zamanda geometri ve aritmetiğin de temellerini atmıştır.

Toplumsal sözleşme fikrini benimsemiş olna üç düşünürden(Hobbes, locke, Rousseau) Locke, diğerlerinden hangi düşüncelerle ayrılır?

Hobbes’a göre ideal idare şekli mutlak monarşi iken Locke’a göre anayasal monarşi idealdir. Bu sebeple Hobbes yönetimde güçlerin ayrılmaması fikrini savunurken, Locke ise güçler ayrılığı fikrini savunmaktadır. Diğer bir ifadeyle liberalizmin başlıca problemi olan bireyi ve onun haklarını devlet gücünün
müdahalesine karşı korunması, devlete bu hakları koruyacak bir şekil vermek için devlet teşkilatı meydana getirilmesinde Locke, çözüm olarak “güçlerin ayrılması”nı savunmaktadır. Locke’un güçler ayrılığı konusundaki görüşleri günümüzde modern hukuk devletinin temellerinin atılmasında önemli rol oynamıştır.

Marksist devlet kuramına alternatif olan çoğulcu-işlevselci yaklaşımın savunduğu görüş nedir?

Max Weber; devleti “belirli bir toprak parçası üzerinde yasal olarak fiziki güç kullanma yetkisini elinde bulunduran insan topluluğu” olarak tanımlamıştır.
Bu tanıma göre devlet bireylere yasa ve düzenlemelerin izin verdiği ölçüde fiziki güç kullanabilmektedir. Kapitalist devlet anlayışını benimseyen Weber, bürokrasi kuramı olarak da bilinen bu düşüncesinde devlet içerisinde işlerin kolayca
çözülmesi ve düzenin sağlanması amacı ile baz ıgereklilikleri belirtmiştir. Bunlar; yasalarla belirlenen bir düzen, eğitimli, alanında ihtisaslaşmış bireyler, hiyerarşik yapılanma, çalşanlar ve yönetenler.

Toplum ve topluluk kavramları arasındaki farklar nelerdir?

• “Toplumda ben, toplulukta biz duygusu
egemendir.
• Toplumda ikincil ilişkiler, toplulukta birincil
ilişkiler vardır.
• Toplumda dayanışma bireysel isteme bağlı,
toplulukta ise ortak isteme bağlıdır.
• Toplumda bireysel mülkiyet, toplulukta ortak
mülkiyet egemendir.
• Toplumda işbölümü heterojen nitelikli,
toplulukta ise basit niteliklidir.
• Toplumda kamuoyu öğretileri, kamu kuralları,
moda, geçici zevkler ön plandadır.
• Toplulukta gelenekler, örf ve adetler, inançlar
önemlidir.
• Toplum geniş boyutlu, topluluk ise dar
boyutludur”

Abraham Maslow'un motivasyon kuramı neye dayanır?

Bu teoriye göre insanların doğuştan gelen ihtiyaçları vardır ve temel ihtiyaçları
karşılanmadıkça bir üst ihtiyacını karşılama isteği oluşmaz. Kişinin ihtiyaçlarının karşılanıp karşılanmadığı da kişinin mutluluğu ve davranışlarına yansımaktadır.

Weber' e göre,  zaman içerisinde değişen devlet fonksiyonları nelerdir?

• Klasik: Devletin vergi toplama, adalet, güvenlik, eğitim, sağlık, güvenlik gibi temel görevleri
• Kaynakları harekete geçirici: Devletin tarım sanayi ve ulaşım sektörünü topladığı
vergiler yolu ile destekleyen mali politikaları
• Sosyal: Devletin toplumda çocuk, yaşlı, hasta ve özürlülere yapılan maddi ve sosyal desteği
• Hakemlik: Devletin özel sektörün ortaya çıkması ile kamuya ait işletmeleri devrettiğinden kamu ve özel sektör arasında devletin hakem görevi şeklinde açıklamaktadır.

Tarih sonrası çağların ortaya çıkmasının temelinde yatan olaylar nelerdir?

Tarih sonrası çağların ortaya çıkmasının temelinde fetihler, ihtilaller ve keşifler gibi insanlığı etkileyen ve yeni bir dönemin açılmasına sebep olan siyasi olaylar yer almıştır. Yazının bulunması, Kavimler Göçü, İstanbul’un fethi ve Fransız İhtilali; İlkçağ, Yeniçağ ve Yakınçağı belirleyen kültürel, siyasal olaylardır.

Bir grubun topluluk olabilmesi için gerekli özellikler nelerdir?

“Bir grubun topluluk olabilmesi için;
1. Bazen birincil, yüzyüze, yakın olarak da adlandırılan
diğerleri ile kişisel ilişki,
2. Grup olaylarında ve toplumsal işlevlerin yerine
getirilmesinde bireyin duygulu, duyarlı
olması,
3. Grup tarafından yüce ve önemli görülen
değerlere inanç,
4. Grubun diğer üyeleriyle dayanışma duygusu
gerekmektedir”

Bir topluluğun toplum olabilmesi için sahip olması geren özellikler nelerdir?

• Ortak bir coğrafya
• Belirli nüfus yapılanması
• Üretim biçimleri ve üretimin devamlılığı
• Uzun süreli ilişki
• Ortak değer, inanç, gelenek ve amaçlar
• Ortak dil
• Benzer veya aynı kültürel değerler
• Aile, ekonomi, din, siyaset, eğitim alanında
işlevsel gruplar
• Gruplar arası düzenli ilişkiler

Marx'ın devleti eleştirdiği nokta nedir?

Marx’ın devleti eleştirdiği nokta ise devletin burjuva sınıfın haklarını koruyarak
işçi sınıfını ezecek uygulama ve yasalar çıkarmasıdır. Marx ve Engels’in tarihsel materyalizm kuramına göre Batılı toplumlar tarihsel süreç içerisinde; ilkel komünizm, feodaliszm, kapitalizm şeklini almış ve ilerleyen dönemler komünizmin geleceğini varsaymıştır. Bu düşünce yapısına göre işçi sınıfı ihtilal yaparak haklarını savunacak ve mevcut devlet sistemi ve yönetimini değiştirecektir. Aynı şekilde Marx’ın devleti bu bağlamda baskı unsuru olarak görmesinden dolayı devletsiz bir toplumu savunmuştur.

Althusser'in, devletin ideolojik aygıtları olarak adalandırdığı araçlar hangileridir?

Devletin ideolojik aygıtları olarak adlandırılan kurumlar vasıtası ile devletin
şekillendiğini belirten Althusse bu aygıtları;
• Dinsel
• Aile
• Hukuki
• Siyasal (değişik partileri de içeren sistem)
• Sendikal
• Haberleşme (basın, radio-tv)
• Kültürel (edebiyat, güzel sanatlar, spor)
şeklinde sıralayarak belirtmiştir.