Aile Psikolojisi ve Eğitimi Dersi 2. Ünite Sorularla Öğrenelim

Kadın ve erkekler arasında bir takım iletişim farklılıkları saptanmıştır:

• Kadınlar daha çok özel, erkekler daha çok genel konuşmaları tercih eder.

• Kadınlar kendilerini rahat hissettikleri, kadınların bulunduğu mekanlarda, ev ortamlarında, telefon konuşmalarında rahattırlar, erkekler ise toplantı ve kalabalık mekanlarda rahat konuşurlar.

• Kadınlar duygusal içerikli mesajları erkeklere göre daha sık kullanırlar.

• Kadınlar erkeklerden daha fazla duygusal tepki verir ve duygusal tepki bekler.

• Erkekler daha fazla bilgi içeren, duygusal olmayan tepkiler verir, pratik, yapıcı, mantıksal tepkiler bekler.

• Tartışmalarda kadınlar daha fazla olumsuz duygu gösterir, karşısındakini ikna için kişisel özelliklere yönelik saldırıda bulunabilir.

• Kadınlar için, ilişkiyle ilgili en önemli öge “iyi iletişim” hissidir.

• Erkekler ilişkilerindeki hemen her şeyi eşlerine oranla daha tozpembe görmektedir.

Eşlerden biri ya da ikisi, karşısındaki suçlayıcı tutum içine girdiğinde savunucu iletişim gelişir ve çatışma ortaya çıkar. Bir iletişim ortamında kişilerden birisi aşağıdaki altı tavırdan birini sergilediğinde karşısındaki savunucu iletişim kurmaya itmiş olur, yani çatışmaya yol açar:

1. Yargılayan mesajlar
2. Kontrol eden mesajlar
3. Stratejik mesajlar
4. Nötr mesajlar
5. Üstünlük taslayan mesajlar
6. Kesin mesajlar

Konuşurken çiftlerin ben-dilini kullanmaları ilişkileri açısından son derece faydalı olacaktır. Bir suçlama, eleştiri tonu olan sen-dilinin yerine karşı taraftaki kişide olumsuz tepki oluşturacak herhangi bir mesaj içermeyen ben-dili iletişimi arttırır. Ben-dili mesajı oluşturulurken 3 ana ögeyi içermelidir;

1. Ne oldu
2. Ne hissettim
3. Ne bekliyorum

Aktif çatışma: Karşı karşıya gelen kişilerin birbirinde hoşlanmamaları ya da birbirlerine kızmaları durumunda ortaya çıkar. Birbirlerinin ne söylediğine aldırmadan, birbirlerini dinlemeden karşılıklı olarak birbirini eleştirir ve kavga ederler.

Pasif çatışma: Herhangi bir nedenden ötürü (çekindikleri için ya da küs oldukları için) insanların birbiri ile iletişim kurmaması pasif çatışma türüdür. Küsme, sağlıksız bir iletişim şeklidir. Etkileşim ortamını fakirleştirir. Pasif çatışmalar bazen pasif saldırganlığa dönüşebilir. Fiziksel ya da sözlü saldırganlık gibi pasif saldırganlıkta da karşımızdakini susarak öfkelendirmeye çalışırız. Pasif saldırganlıkta, küsme bir alışkanlık, susma bir silah haline gelir. Pasif çatışmalardan biri de öfkenin içe atılması, ifade edilmemesidir. Birbirine kızan insanlar aralarında hiçbir şey olmamış gibi iletişimlerini sürdürdüklerinde pasif çatışma sergilemişolurlar.

Sadakatsizlik, “mevcut birliktelik dışında üçüncü kişi ya da kişilerle yaşanan duygusal ve/veya fiziksel bir ilişki sonucu mevcut birlikteliğin beklentilerinin ya da standartlarının çiğnenmesi” olarak tanımlanabilir.

Sadakatsizliğe uğrayan eşler aşağıdaki kayıplardan birini veya birden fazlasını yaşayabilir;

• Kimlik kaybı; kendini bağımsız, yeterli, eğlenceli, başarılı, çekici, aranan biri olarak tanımlarken sadakatsizlikten sonra bağımlı, yetersiz, güvensiz, kederli, istenmeyen biri gibi algılayabilir.

• Özel olma duygusunun kaybı,

• Kendilik saygısının kaybı ve süreçte eşini yeniden kazanabilmek için inandığı değerlerden vazgeçme,

• Söylenen yalanlara inandığı ve sadakatsizliği görmezden gelmek için çabalar gösterdiği için kendine yönelik öfke ve suçluluk hissetmesi,

• Düşünce süreçleri üzerinde kontrol kaybı; sürekli aynı konuları düşünmesi, düşüncelerini durdurmaya çalıştığında daha çok düşündüğünü fark etmesi,

• Tekrarlayan ve hoşa gitmeyen davranışlar üzerinde kontrol kaybı; tekrar aldatılmamak için tekrarlayıcı bir şekilde kontrol davranışları gösterme,

• Adalet ve kontrol duygusu kaybı; beklenmedik bir şekilde ortaya çıkan sadakatsizlik dünyanın güvenilir bir yer olduğuna dair inancını sarsmaktadır. Yaşam olayları üzerindeki kontrolünün ne kadar az olduğunu fark etmektedir.

• Başkalarıyla kurulan bağın kaybı; kişi utanç duygusu, herkesin onu konuşacağı, aşağılayacağı, eleştireceği düşünceleri yaşanan acının paylaşılmasını engellerken diğer yandan yaşananları anlatmak, destek almak isteğinde olabilir.

• Amaç, yaşam isteği kaybı

Sadakatsiz olan eş aşağıda belirtilen kayıplardan birini ya da birden fazlasını yaşayabilir; 

• Şaşkınlık; bu hale nasıl geldim?

• Çaresizlik; özür diler, pişmanlığını bildirir, özrün kabulünde ısrar eder.

• Belirsizlik; yaşanan olayın ne zaman geride kalacağı, evliliğin ne olacağı konusunda endişeli dönem yaşar.

• Öfke; ilişkideki sorunlar neden olarak gösterilir ve suçluluk paylaşılmaya çalışılır.

• Yalnızlık; etrafındaki dostların çoğu aldatılan eşe destek vermektedir.

• Suçluluk, utanç duyar.

• Umutsuzluk; her şeyin eski hale gelebileceğine yönelik umudunu kaybeder.

Evlilik dışı ilişkiye yönelik mitlerden bazıları şunlardır;

1. “Herkes evlilik dışı ilişki yaşar”. Evlilik dışı ilişki gerçekte, normal bir davranış olmayıp sorun olduğunun işaretidir.

2. “Evlilik dışı ilişki evliliğe iyi gelir”. Evlilik dışı ilişki evliği bitirebilir. Ortaya çıkan kriz durumunun atlatılması çok uzun zaman alabilir.

3. “Evlilikte aşkın bittiğinin işaretidir”. Evlilik dışı ilişki bazen evlilikte sorun olmadan da yaşanabilir.

4. “Başkalarıyla aldatılmanın sonucudur”. Aldatılmış olma, bu tip bir ilişki için neden olamaz.

5. “Görmezden gelmek en iyi yoldur”. Görmezden gelme sorunu çözmeden bırakmaktır. Eşe açıklandıktan ve ilişki bitirildikten sonra göz ardı edilebilir.

6. “Evlilik dışı ilişkiden sonra boşanma kaçınılmazdır”. Yaşanan kriz evliliği daha iyiye götürebilir ya da daha kötüleştirebilir.

Boş yuva ilişkileri; 40 yaş üzeri, 20 yıldan fazla evlilik süresine sahip, genelde erkeklerde, çocukların evden ayrılmasından sonra görülür. Arzularla sorumlulukların çelişmesi sonucudur. Duygusal boyutu fazladır. Boşanma olasılığı ortalamanın üstündedir. Eşte depresyon, çiftte iletişim sorunları görülebilir.

Eşlerin, birlikteliklerinden ruhsal olarak doyum sağlamadıkları, beklenti ve gereksinmelerini karşılayamadıkları evlilik yaşantılarına yasal olarak son vermelerine  ad verilmektedir?

Eşlerin, birlikteliklerinden ruhsal olarak doyum sağlamadıkları, beklenti ve gereksinmelerini karşılayamadıkları evlilik yaşantılarına yasal olarak son vermelerine boşanma denir.

Boşanmanın birçok nedeni olabilmektedir. Aşağıda belirtilen nedenler boşanmaya ilişkin en sık karşılaşılan nedenlerdir;

1. Eşlerin evlilik öncesi birbirlerini yeteri kadar tanımamış olmaları,

2. Farklı sosyoekonomik ve kültürel çevreden gelmenin eşler arası uyumu güçleştirmesi,

3. Eşlerin birbirlerinin yaşam alanlarına girip özgürlüklerini kısıtlamaları, yaşam alanlarını daraltmaları,

4. Evlilikte eşlerin iletişim becerilerine sahip olmamaları,

5. Eşlerin ailelerinin evliliklerine karışmalarının yarattığı sorunlar,

6. Aile üyelerini farklı beklentiler içine girmelerine, yaşanan sorunların farklı boyutlara çekilmesine ve evlilikten beklenen gereksinimlerin karşılanmasına engel olan sosyoekonomik sorunlar,

7. Kadının eğitim düzeyi ve sosyal statüsünün yükselmesi ile ekonomik bağımsızlığını kazanması sonucunda güçlenmesi ve güçlenen kadının beklenti düzeyinin yükselmesi ve haklarını arama yetisi kazanması,

8. Kıskançlık,

9. Şiddet, zina, akıl hastalığı, suç, onur kırıcı hareketler ve terk,

Bireylerin evlilikleri hakkında kazançlar ve kayıplar üzerinden değerlendirme yaptıklarını varsayan kurama ne ad verilmektedir?

Sosyal değiş tokuş kuramı, boşanmanın nedenlerini bireysel düzeyde açıklar. Bireyin, mevcut ilişkinin maliyetini ve ödülünü algılaması ile ilgilidir. Bu kuram bireylerin evlilikleri hakkında kazançlar ve kayıplar üzerinden değerlendirme yaptıklarını varsayan ekonomik temele sahiptir.

Kızgınlık, ambivalans; boşanma daha gerçekçi bir hal alınca kızgınlık hissi ortaya çıkar. Özellikle velayet, nafaka, çocuklarla görüş ayarlanması konularında artar.

Yasal boşanma; adalet önünde evlenme sözleşmesinin sona ermesidir.

Ekonomik boşanma; karı ve kocanın para, mal, mülkünün paylaşılmasıdır.

Düş kırıklığı aşaması: Kişinin duygusal körlükten kurtulup eşini gerçek kimliğiyle fark ettiği aşamadır. Gerçek ile zihindeki ideal eş arasındaki farklılıklar açığa çıkar. Kişi eş idealizasyonu ve hayal kırıklıkları arasında gider gelir. Bu aşamada farklılıkları kabul ederlerse evliliklerini sürdürebilirler. Eğer bu evre geçilemezse ilişki azalarak diğer aşamaya geçer.

İkinci ergenlik aşaması: Bireyin yeni kişilik arayışına girmiş olmasından dolayı bu isim verilir. Günlük evlilik yaşamının ve boşanma sürecinin verdiği sıkıntılardan kurtulan kişi geleceğe daha iyimser bakmaya başlar. Baskılanmış arzu ve istekler alevlenir. Tepkiler başta aşırı bir nitelik kazansa da sonra dengeye ulaşır.

Boşanmanın çocuk ve genç üzerindeki olası etkileri şu şekilde sıralanmatadır;

• Çocuk-anne-baba arasındaki ilişkinin zedelenmesi,

• Düşük benlik saygısına neden olma,

• Kendi evlilik hayatlarında da boşanmaya eğilim,

• Suça eğilim,

• Düşük okul başarısı,

• Y oğun korku ve kaygı,

• Evlenmeden birlikte yaşama eğilimi,

• Çocuk sahibi olmakta isteksizlik,

• Daha fazla zihinsel sağlık sorunları.