Elektrik Tesisat Planları Dersi 8. Ünite Özet

Giriş

Binaların elektrik kuvvet tesisatları, Elektrik Kuvvet Akım Tesisleri Yönetmeliği ve Topraklama yönetmeliklerine uygun olarak tasarlanmalı ve gerçekleştirilmelidir. Bu planlar, bir binanın mimari planları üzerine çizilmiş elektrik tesisat şemalarını, ek şemalarını, kolon şeması, tek hat şeması, güç dağılım cetveli, iç ve dış aydınlatma hesaplarını, teknik şartname, özel teknik şartname ve benzerlerini içerir.

Elektrik Kuvvet Tesisatı

Elektrik kuvvet tesisatı, bir yapının çoğunlukla iç kısımlarında yer alan kuvvet prizi, bir fazlı priz, üç fazlı motor, 1 fazlı motor ve diğer endüstriyel cihazları barındırır. Bir binanın elektrik kuvvet tesisat uygulamasının yönetmeliklere uygun olarak gerçekleştirilebilmesi, bu uygulamaya yönelik Elektrik Kuvvet Tesisat Planının hazırlanması gerekir.

Elektrik Kuvvet Tesisatı kabloların Taşınması

Elektrik kuvvet tesisatlarında kullanılan tek damarlı 4mm² den büyük kesitli kabloların ve çok damarlı tüm kabloların sıva altı tesisat dışında alternatif bir yöntemle taşınmaları gerekir. Bu taşınama işlemleri;

• Kablo kanalı
• Kablo konsolu
• Kablo tavası
• Busbar sistemler tarzı metotlar olabilir.

Kuvvet Tesisatı Mimari Planlar

Kuvvet tesisatı mimari planları, elektrik kuvvet tesisatı ve aydınlatma tesisat planının üzerinde gösterileceği mimari planlardır. Aydınlatma elektrik tesisatı planı, elektrik kuvvet tesisatı planı ile beraber gösterileceği gibi, ayrıca da çizilebilir.

Elektrik Kuvvet Projeleri

Proje Kapağı

Elektrik kuvvet projesini hazırlayan mühendis yada mühendislik firmasınca hazırlanan, bir elektrik tesisat planının en başında yer alarak proje hakkında bilgi veren projenin kapak sayfasıdır.(S.199,Şekil 8.2)

Elektrik Kuvvet Projelerinde Kullanılan Semboller

Elektrik kuvvet projelerinde yer alan elektrik kuvvet planları v diğer uygulamalar için uluslar arası kriterlerle belirlenmiş sembollerdir.(S.200, Şekil 8.3)

Koruma Hat Çıkışlı Temel Topraklaması

Temek topraklama hesaplanır ve koruma hattı temek topraklamadan ekler alınarak yapılır.(S.201, Şekil 8.4)

Elektrik Kuvvet Tesisat Planları

Elektrik kuvvet projelerinin elektrik tesisat yönetmeliklerine uygun ölçütlerde hazırlanması gerekir. Bu ölçütlere uygun kriterler şunlardır;

• Elektrik kuvvet tesisatı TT olarak gerçekleştirilecekse, her alıcı ya da üç fazlı prize 4 hat götürülmelidir.
• Elektrik kuvvet tesisatı TN olarak gerçekleştirilecekse, her alıcı ya da üç fazlı prize 5 hat götürülmelidir.
• Koruma özelliği taşıyan hiçbir hat, anahtar ve sigorta üzerinden geçirilmemelidir.
• Üç fazlı hatları ile birlikte nötr hattı kaçak akım rölesi selenoidi içerisinde, koruma hattı selenoidin içerisinde yer almamalıdır.
• Elektrik kuvvet tesisatı gerçekleştirilecek yapılar, atmosfere karşı kapalı, yarı açık yada tamamen açık olabilir. Bu durum elektriksel izolasyon konusunu ilgilendirmektedir.
• Sayaçların da yer aldığı ana pano, yapı giriş zemin katta kolay ulaşılır bir yerde yer almalıdır.
• Topraklama çubukları, topraklama bara sisteminde uç noktalarda uygun şekillerde tesis edilerek, ana topraklama iletkeni, ana panoda yer alan bara üzerinden dağıtılmalıdır.
• 4mm² kesitinden küçük tek damarlı hatlar sıva altı boru içerisinde çekilebilir.
• 4mm² kesitinden büyük tek damarlı hatlar ve çok damarlı tüm kablolar sıva üstü çekilmek zorundadır.
• Elektrik kuvvet tesislerinden beslenen tüm alıcılar ve üç fazlı prizler ayrı linyelerden beslenmelidir.
• Linyelerden ek alınması zorunlu hallerde, dağıtım panosu kullanılarak alt linyeler elde edilebilir.
• Sıva üstü hat çekimi kablo konsolu, kablo tavalı ya da kablo kanallı olabilir.
• Elektrik kuvvet tesisatının gerçekleştirildiği yapının aydınlatma elektrik tesisatı, elektrik kuvvet tesisatından ayrıca ele alınmalıdır.
• Kuvvet tesis gerçekleştirilen yapıların aydınlatılmasından kullanılan lamba dizileri içim, yüksek akım sebebiyle normal anahtarların kontakları kısa sürede ark ile tahrip olacağından, anahtar olarak W otomat sigortalar kullanılabilir.
• Aydınlatma elektrik tesisatı, elektrik kuvvet tesisatı ile aynı mimari plan üzerinde olabileceği gibi, ayrı ayrı da çizilebilir.
• Aydınlatma elektrik tesisatı genel aydınlatmayı kapsadığı gibi, idari birimler WC gibi kısımları aydınlatma elektrik tesisatını da içine almalıdır.
• Dış aydınlatma yapılmışsa, aydınlatma elektrik tesisatı içerisinde gösterilmelidir.

Kolon Şeması

Kolon şemalarında ana pano dışında varsa dağıtım panosu yer almalıdır. Dağıtım panosu ayrımı kuvvet dağıtım panosundaki arızalardan dağıtım panosunun beslediği bölgenin de etkilenmemesi için yapılmıştır. Ayrıca dağıtım panolarından çıkan tali panolar ile de kuvvet dağıtım panosundan gerekli olan uzak linyeler ortadan kaldırılmış olur. (S.205, Şekil 8.7)

Gerilim Düşümü Hesabı

Gerilim düşümü hesabı, kuvvet tesisat planları için de en uzun ve yüklü linye ile bu linye öncesi kolon hattı esas alınarak yapılır. Kuvvet elektrik tesisatları gerilim düşümü hesabında, kofra sonrası gerilim düşümünün, %3’ü geçmemesi gerekir. Eğer bu değerin üzerinde ise, iletken kesiti arttırılmalıdır.

%e = 100xLxN/ KxSxU2

formülü ile istenen gerilim düşümüne göre kesit hesaplanır. Burada;

L: Hat uzunluğu(m)

N:Güç(W)

K: İletkenlik(mho, bakır için 56 alınır)

S: Kesit(4mm²)

U: Gerilim (V)

Akım Taşıma Kapasitesi- Isınma Kontrolü

Elektrik kuvvet tesisatında seçilen iletken kesitinin taşıdığı akım bakımından yeterli olup olmadığı ısınma açısından da kontrol edilir. 3 fazlı elektrik tesisatı için ısınma kontrolü yapılırken,

formülü ile hesaplanır. Bulunan akım değeri ilgili tablodan bakılarak uygunluğu kontrol edilir.

Güç Dağılımı Cetveli

Güç dağıtım cetvelleri, elektrik kuvvet tesisat planları ve kolon şemalarına uygun olarak, güç dağılımını ayrıntılı olarak gösteren tablodur.(S.208, Tablo 8.1)

Tek Hat Şeması

Elektrik kuvvet projelerinde kuvvet tesisat planı ve kolon şeması, çoğu kez tüm sistemi gösterme adına yeterli olmaz. Bu sebeple tek hat şemalarından yararlanılır. Tek hat şemalarında, enerji girişinden çıkışlara kadar, pano içleri dahil ayrıntılı şemalatik gösterim yapılır. Tek hat şemalarında ayrıca varsa kompanzasyon hesabı da gösterilmektedir.(S209, Şekil 8.9)

Ayrıca tek hat şemaları, daha büyük ve karmaşık yapılı elektrik kuvvet tesislerinin kolay anlaşılmasında yardımcı olurlar.

Panolar

Elektrik kuvvet tesislerinde elektrik enerjisinin yapıya ilk geldiği ve dağıtıldığı elemanların panolar olması zorunludur.

Ana panolar sayaç, ana şalter ve çıkış şalterlerini bulundurmaktadır. Ana şalter ve çıkış şalterleri arası bağlantılar yüksek akım sebebiyle baralı olarak yapılmaktadır. (S.211, Resim 8.5)

Elektrik kuvvet panolarında kullanılan şalterin bir çoğu termik manyetik açma özelliğine sahiptir. Bu şalterle ayrıca dışarıdan açma bilgisi verilebilir. Selenoid bobin ile termik manyetik şaltere kaçak akım koruma özelliği de kazandırılabilmektedir. (S.212, Resim 8.7)

Elektrik kuvvet tesislerinde kompanzasyon rölesi ve panosu bulunması zorunludur. Kompanzasyon panosunda bulunan kondansatörler metal kılıflı olup yangına karşı plastik kılıflardan daha emniyetlidir. Kompanzasyon sisteminin kontrol eden röleler, kondansatörleri devreye kontaktörler üzerinden almaktadır.(S.212, Resim 8.8)

Panolarda yer alan sayaçlar ve ölçü aletlerine ait akım ve gerilim değerleri ölçü aletleri için uygun olduğunda, direkt olarak primer bağlantı gerçekleştirilebilir.. Kuvvet tesisi panolarında ise yüksek akım nedeniyle çoğu kez akım transformatörü kullanılmak zorundadır. Ölçü OG tarafından yapılıyorsa, hem akım hem gerilim transformatörü kullanılması zorunludur. (S.213, Resim 8.10)

Teknik Şartname

Teknik şartnameler Elektrik Tesisat Yönetmeliklerine uygun olarak, elektrik tesisat projesinin uygulama esaslarını belirler.

Özel Şartname

Özel şartname iş yapımından önce iş yükleniciyle iş veren arasında imzalanan, özel taleplerin yer aldığı listedir.