Çalışma İlişkileri Dersi 7. Ünite Sorularla Öğrenelim

Günümüzde ülkemizde, toplu pazarlık süreci ve toplu iş sözleşmesinin bağıtlanması ile ilgili esaslar hangi kanun ile şekillendirilmiştir?

Bugün ülkemizde, toplu pazarlık süreci ve toplu iş sözleşmesinin bağıtlanması ile ilgili esaslar, 6356 sayılı Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanunu hükümleri çerçevesinde şekillenmektedir.

“Toplu pazarlık” kavramı ilk defa kim tarafından kullanılmıştır?

“Toplu pazarlık” kavramı ilk defa İngiliz işçi hareketinin ünlü tarihçileri arasında sayılan Sidney ve Beatrice Webb tarafından kullanılmıştır.

Toplu pazarlık kavramını tanımlayınız.

Toplu pazarlık, bir taraftan işçileri temsil eden işçi örgütleri, diğer taraftan işveren veya işverenleri temsil eden işveren örgütlerinin karşılıklı olarak, iş ilişkisi bağlamında hak ve borçlarını belirlemek amacıyla bir araya gelip, toplu iş sözleşmesi imzalamaları sürecini kapsamaktadır.

Toplu iş sözleşmesini tanımlayınız.

Toplu iş sözleşmesi, işçileri temsil eden sendikalar, işverenler ya da işveren adına hareket eden sendikalar arasında, toplu pazarlık sonunda yapılan ve çalışma koşullarıyla ilgili olarak tarafların karşılıklı hak ve çıkarlarını düzenleyen yazılı bir sözleşmedir.

İşyeri toplu iş sözleşmesi  kavramını tanımlayınız.

İşyeri toplu iş sözleşmesi, tek bir işyerindeki çalışma koşullarını belirlemek üzere
imzalanan toplu iş sözleşmesidir.

6356 sayılı Kanun üç düzeyde toplu iş sözleşmelerinin yapılabileceğini düzenlemiştir. Bu sözleşmeler hangileridir?

6356 sayılı Kanun üç düzeyde toplu iş sözleşmelerinin yapılabileceğini düzenlemiştir: İş yeri toplu iş sözleşmesi, işletme toplu iş sözleşmesi ve grup toplu iş sözleşmesi.

İşletme toplu iş sözleşmesinin taraflarının kimlerden oluşmaktadır?

İşletme toplu iş sözleşmesinin taraflarının kimler olabileceğine ilişkin Kanunda farklı bir düzenlemeye yer verilmemiştir. Dolayısıyla işletme toplu iş sözleşmesinin işçi tarafında yetkili işçi sendikası, işveren tarafında ise işletme sahibi işveren veya işveren sendikası yer almaktadır. İşveren gerçek kişi olabileceği gibi, bir özel veya kamu tüzel kişisi de olabilir.

Grup toplu iş sözleşmesini tanımlayınız.

Grup toplu iş sözleşmesi, işçi sendikası ile işveren sendikası arasında, birden çok üye işverene ait aynı işkolunda kurulu işyerlerini ve işletmelerini kapsayan toplu iş sözleşmesidir.

Grup toplu iş sözleşmesinin özellikle tercih edilme nedeni nedir?

Grup toplu iş sözleşmeleri özellikle emek yoğun ve rekabetin yaşandığı sektörlerde işverenler tarafından, işgücü maliyetlerini mümkün olduğunca dengeleyerek haksız rekabetin önüne geçmek amacıyla, tercih edilmektedir.

Çerçeve sözleşme kimler tarafından imzalanabilmektedir?

Çerçeve sözleşme, yalnızca Ekonomik ve Sosyal Konsey’de yer alan işçi
ve işveren konfederasyonlarına üye sendikalar tarafından imzalanabilmektedir.

İşçiler açısından toplu pazarlık ehliyetine kimler sahiptir?

İşçiler açısından toplu pazarlık ehliyetine yalnızca işçi sendikaları sahiptir. İşçi sendikası dışında başka örgütlerin, örneğin işçi derneklerinin veya işçi konfederasyonlarının, toplu pazarlık ehliyeti bulunmamaktadır.

Bir işçi sendikasının toplu iş sözleşmesi imzalama konusunda yetkili olabilmesi için gerekli olan şart nedir? Açıklayınız.

Bir işçi sendikasının toplu iş sözleşmesi imzalama konusunda yetkili olabilmesi için, her şeyden önce kurulu bulunduğu işkolunda çalışan üyelerinin en az yüzde birini üye kaydetmiş olması gerekmektedir. Bir iş kolunda çalışan işçilerin yüzde bir oranının tespitinde Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı tarafından her yıl Ocak ve Temmuz aylarında yayımlanan istatistikler esas alınmaktadır. Bu istatistikler, her bir işkolundaki toplam işçi sayısına ve işkollarındaki sendikaların üye sayılarına yer vermektedir.

Toplu iş sözleşmesi yetkisi için aranan diğer bir koşul ise, yukarıda da değinildiği üzere, işçi sendikasının işyeri düzeyinde yarıdan fazla, işletme düzeyinde ise en az % 40 çoğunluğa sahip olmasıdır.

 6356 sayılı Kanuna göre  " İşçiye yararlılık ilkesi" ni yazınız.

6356 sayılı Kanuna göre, “Toplu iş sözleşmesinde aksi belirtilmedikçe iş sözleşmeleri toplu iş sözleşmesine aykırı olamaz. İş sözleşmesinin toplu iş sözleşmesine aykırı hükümlerinin yerini toplu iş sözleşmesindeki hükümler alır.
Toplu iş sözleşmesinde iş sözleşmesine aykırı hükümler bulunması halinde ise iş sözleşmesinin işçi yararına olan hükümleri geçerlidir.” (md. 36/1). Bu ilke ‘işçiye yararlılık ilkesi’ olarak tanımlanmaktadır. 

Toplu iş sözleşmesinden kimler yararlanmaktadır?

Toplu iş sözleşmesinden kimlerin ne şekilde yararlanabileceği 6356 sayılı Kanunda ayrıntılı bir şekilde düzenlenmiştir. Toplu iş sözleşmesinden taraf sendikaya üye olan işçilerin yanı sıra bazı koşulların gerçekleşmesi halinde, sendika üyesi olmayan işçiler de yararlanabilmektedir.

Toplu iş sözleşmesinden yararlanma sürelerini açıklayınız.

Kanuna göre toplu iş sözleşmesinden, sözleşmenin imzalandığı tarihte taraf sendikaya üye olanlar yürürlük tarihinden, imza tarihinden sonra üye
olanlar ise üyeliklerinin taraf işçi sendikasınca işverene bildirildiği tarihten itibaren yararlanmaktadır (md.39/2). Bunun yanı sıra toplu iş sözleşmesinin
imza tarihi ile yürürlük tarihi arasında iş sözleşmesi sona eren üyeler de, iş sözleşmelerinin sona erdiği tarihe kadar toplu iş sözleşmesinden yararlanabilmektedir (md. 39/3).

Toplu iş sözleşmesinden kimler yararlanamaz?

Kapsam dışı personel, işveren vekilleri ve greve katılmayan işçiler toplu iş sözleşmesinden yararlanamaz.

Teşmil kavramını tanımlayınız.

Teşmil, yürürlükte olan bir toplu iş sözleşmesinin uygulama alanının, o işkolunda
veya belirli işletme ya da iş yerlerinde çalışan ve o sözleşmenin tarafı olmayan işçi ve işverenleri içine alacak şekilde, çalışma düzenin uyumlu hale getirmek amacıyla, yasaların yetkili kıldığı organ tarafından alınan bir karara bağılı olarak genişletilmesidir.

Toplu iş sözleşmesi yapmak üzere yetkisi kesinleşen sendika, sendika temsilcisi sayılarını nasıl şekillenmektedir? Açıklayınız.

Toplu iş sözleşmesi yapmak üzere yetkisi kesinleşen sendika; işyerinde işçi sayısı elliye kadar ise bir, elli bir ile yüz arasında ise en çok iki, yüz bir ile beş yüz arasında ise en çok üç, beş yüz bir ile bin arasında ise en çok dört, bin bir ile iki bin arasında ise en çok altı, iki binden fazla ise en çok sekiz işyeri sendika temsilcisini işyerinde çalışan üyeleri arasından atayarak on beş gün içinde kimliklerini işverene bildirir. 

Türkiye'de uygulanan pazarlık süresi ne kadar sürmektedir? Açıklayınız.

Diğer ülke uygulamalarından farklı olarak, Türkiye’de sınırsız bir pazarlık süresi söz konusu değildir. 6356 sayılı Kanun, taraflara azami altmış günlük bir pazarlık süresi tanımıştır. Altmış günlük süre kapsamında taraflar istedikleri kadar görüşme gerçekleştirebilmektedir.

Toplu iş sözleşmesine taraf olmayan işçiler toplu iş sözleşmesinden nasıl yararlanabilir?

Toplu iş sözleşmesine taraf olmayan işçilerin dayanışma aidatı ödeyerek, taraf sendikanın yazılı muvafakati ile ve teşmil yolu ile toplu iş sözleşmesinden yararlanabilir.