Çalışma İlişkileri Dersi 3. Ünite Sorularla Öğrenelim

İşçiler ile işverenler arasındaki bireysel çalışma (iş) ilişkilerini düzenleyen temel
kanun nedir?

İşçiler ile işverenler arasındaki bireysel çalışma (iş) ilişkilerini düzenleyen temel
kanun, 4857 sayılı İş Kanunu’dur.

İş Kanunu'na göre işçi tanımını nasıldır?

İş Kanunu’na göre “Bir iş sözleşmesine dayanarak çalışan gerçek kişiye (…) işçi denir” (md. 1).

Bir kişinin işçi sayılması için ne tür özelliklere sahip olması gerekir? Açıklayınız.

Bir kişinin işçi sayılması için herhangi bir işte çalışması yeterlidir. Bu bakımdan işin bedeni, fikri veya bedeni ve fikri olması, uzun veya kısa süreli bir iş olması, kamu sektörüne veya özel sektöre ait bir iş olması kişinin işçi niteliğini kazanması açısından önem taşımamaktadır. Aynı şekilde alınan ücretin miktarı ile ücretin fiilen kim tarafından ödendiği de işçi niteliğini etkilememektedir. Hatta bir kişinin aynı zamanda farklı bir uğraşı nedeniyle işveren, başka bir faaliyeti nedeniyle de işçi sayılması mümkündür (Akyiğit, 2006, 62; Güven ve Aydın, 2013, 51).

İşçi ve memur arasındaki temel farklar nelerdir?

İşçi kavramı, sıklıkla memur (kamu görevlisi) kavramı ile karıştırılmaktadır. Ancak memur ve işçi arasında bazı önemli farklılıklar bulunmaktadır. Memurlar, devleti kamu iktisadi teşebbüsleri ve diğer kamu tüzel kişilerince idare esaslarına göre yürütülen asli ve sürekli kamu hizmetlerini yerine getirmekle görevlendirilmiş, atamaları, görev ve yetkileri, hakları ve yükümlülükleri, aylık ve ödenekleri ile diğer çalışma koşulları kanunla düzenlenen kişilerdir. İşçiler iş sözleşmesi ile işe alınırken, memurlar atama yolu ile işe başlamaktadır. Çalışma koşulları işçilerde pazarlık yolu ile tespit edilirken, memurlar çalışma koşulları önceden yasayla kesin olarak belirlenmiş, kamu hukuku statüsüne göre çalıştırılmak üzere göreve atanmaktadır. Bunun yanı sıra memurların iş güvencesi düzeyleri işçilere göre çok daha yüksektir.

3308 sayılı Mesleki Eğitim Kanunu’na göre çırak terimi tanımlayınız.

3308 sayılı Mesleki Eğitim Kanunu’na göre çırak, “…çıraklık sözleşmesi esaslarına göre bir meslek alanında mesleğin gerektirdiği bilgi, beceri ve iş alışkanlıklarını iş içerisinde geliştiren kişi…”dir.

Bireysel çalışma ilişkisini kuran iş sözleşmesi kimler arasında yapılmaktadır?

Bireysel çalışma ilişkisini kuran iş sözleşmesi, İş Kanunu’na göre işçi ve işveren sayılan kişiler arasında yapılmaktadır.

Türkiye’de bireysel çalışma ilişkilerini düzenleyen temel yasal düzenleme hangi kanundur?

Türkiye’de bireysel çalışma ilişkilerini düzenleyen temel yasal düzenleme 2003 yılında kabul
edilen 4857 sayılı İş Kanunu’dur.

İş Kanunu'na göre işveren tanımı nedir?

İş Kanunu’na göre “işçi çalıştıran gerçek veya tüzel kişiye yahut tüzel kişiliği olmayan kurum ve kuruluşlara işveren (…) denir” (md. 2).

İşverenler kimler olabilir?

İşveren, gerçek kişi; şirket, dernek, vakıf, kooperatif gibi bir özel hukuk tüzel kişisi; KİT, üniversite, belediye gibi bir kamu hukuku tüzel kişisi veya bakanlıklar veya adi şirketler gibi tüzel kişiliği olmayan kurum ve kuruluşlar da olabilmektedir.

İşveren vekili kavramını tanımlayınız.

İşveren vekili, işveren adına hareket eden ve işin, işyerinin ve işletmenin yönetiminde görev alan kimselerdir.

İş Kanununa göre iş sözleşmesi kavramını tanımlayınız.

İş Kanunu’na göre “iş sözleşmesi, bir tarafın (işçi) bağımlı olarak iş görmeyi, diğer tarafın (işveren) da ücret ödemeyi üstlenmesinden oluşan sözleşmedir” (md. 8).

İş sözleşmesinin temel unsurları nelerdir?

İş sözleşmesinin sacayağını oluşturan üç temel unsuru bulunmaktadır. Bunlar; iş görme, ücret ve bağımlılık unsurlarıdır.

İş sözleşmesini, iş görme borcu doğuran diğer sözleşme türlerinden ayıran en büyük unsur nedir? Açıklayınız.

İş sözleşmesini, iş görme borcu doğuran diğer sözleşme türlerinden ayıran en büyük unsur ise bağımlılık unsurudur. Burada bağımlılıktan kastedilen, işçinin işverene karşı olan kişisel/hukuki bağımlılığıdır. Zira işçi, işverenin otoritesi, yönetimi, gözetimi ve denetimi altında, onun vereceği emir ve talimatlara göre iş görmek zorundadır.

İşçinin iş sözleşmesinden doğan temel borçları nelerdir?

İş sözleşmesinin temel özelliklerinden birisi, sözleşmenin her iki tarafına da karşılıklı bazı borçlar doğurmasıdır. İşçinin iş sözleşmesinden doğan temel borçları şunlardır:

i. İşgörme borcu

ii. Sadakat borcu

iii. Çalışma koşullarına uyma ve itaat borcu

İş Sözleşmesine göre rekabet etmeme borcunu açıklayınız.

Rekabet etmeme borcu, iş sözleşmesi sona erdikten sonra işçinin işverenle rekabet etmemesi (kendi namına işverenle rekabet edecek bir iş yapmaması, rakip bir şirkette çalışmaması veya böyle bir şirkete ortak olmaması) isteniyorsa,
iş sözleşmesi yapılırken Borçlar Kanunu hükümlerine göre (md. 444-447), rekabet yasağı anlaşmasının yapılması gerekmektedir. Böyle bir anlaşmanın olması durumunda iş sözleşmesi sona erdikten sonra işçi rekabet etmeme borcu altına girmektedir.

Özlük dosyasını tanımlayınız?

İşçinin işe başlaması, çalışması, terfisi ve çalışma ilişkisinin sona ermesiyle ilgili her türlü bilgi ve belgenin bulunduğu dosyaya özlük dosyası denilmektedir.

Başlıca iş sözleşmesi türleri nelerdir?

Başlıca iş sözleşmesi türleri şunlardır:

i.  Sürekli-süreksiz iş sözleşmesi

ii.  Belirli süreli-belirsiz süreli iş sözleşmesi. 

iii. Tam süreli-kısmi süreli iş sözleşmesi

iv. Çağrı üzerine çalışmaya dayanan kısmi süreli
iş sözleşmesi

v. Uzaktan çalışmaya dayanan iş sözleşmesi. 

vi. Mevsimlik iş sözleşmesi

vii. Takım sözleşmesi

viii.Deneme süreli iş sözleşmesi

Süreksiz ve sürekli iş kavramlarının farkı nedir?

Nitelikleri bakımından en çok 30 iş günü süren işler süreksiz iş, bundan fazla devam edenlere sürekli işlerdir

Üçlü iş ilişkilerinin başlıcaları nelerdir?

İş ilişkisinde birden fazla işverenin hak ve yükümlülüğünün söz konusu olduğu üçlü iş ilişkilerinin başlıcaları, geçici (ödünç) iş ilişkisi ve asıl işveren-alt işveren
ilişkisidir.

iş sözleşmesinin hukuki sonuç doğurmayacağı kişiler kimlerdir?

14 yaşını doldurmayan çocuklar veya temyiz gücüne sahip olmayanlar ile hacir
altında olup, yasal temsilcisinin izni olmadan çalışanların iş sözleşmesi hukuki
sonuç doğurmayacaktır.