Coğrafi Bilgi Sistemleri Uygulamaları 1 Dersi 5. Ünite Özet

Veri Görüntüleme Fonksiyonları

Türkiye il sınırlarına ait farklı tematik haritalar üretebilmek ve üretilen tematik haritaların farklı ölçeklerde harita çıktılarını hazırlayabilmek için ArcGIS programını mouse ile seçerek ArcMap arayüzünü açınız. Standart Toolbar ’da yer alan Add Data butonuna basınız. Unite_5 dizinini Look in: bölümünde set ediniz. Dizin altında yer alan vektör ve raster verilerin tamamını Shift tuşuna basarak seçiniz ve Add butonuna basarak verileri ArcMap Data View ’da görüntüleyiniz.

Table of Contents penceresinde yer alan her bir katman için Layer Properties fonksiyonunu seçiniz ve aktif hale gelen Layer Properties penceresinde yer alan General fonksiyonunu seçiniz. Katmanların adını Şekil 5.3’teki gibi yeniden isimlendiriniz.

Join her iki tabloda da ortak olan bir alan ya da bir öznitelik yolu ile bir tabloya ait alanların bir digˆer tabloya eklenmesi fonksiyonudur. Relate fonksiyonu ise tablolar arasında ortak olan alanlar üzerinden bir bagˆ kurma fonksiyonudur. Join fonksiyonunda oldugˆu gibi bir tablodaki bilgiler digˆer tabloya eklenmezler. Tablolardaki ortak alanlar üzerinden tanımlanan bir bagˆlantı adı ile ilis¸kilendirme yapılarak sorgulamalar gerçekles¸tirilebilir

Join fonksiyonu ile bir katmanın öznitelik tablosuna bir bas¸ka tabloda yer alan bilgileri ortak alanlar üzerinden ekleyebildigˆiniz gibi bu is¸lemi bir tablodan bir bas¸ka tabloya ekleme yaparak da gerçekles¸tirebilirsiniz.

Şekil 5.6 ve Şekil 5.7’deki işlemler uygulanarak İl sınırları katmanı ile Nüfus tablosu birleştirilmiş olmaktadır. İl sınırları katmanının veritabanında yer alan IL field’ındaki bilgiler ile Nufus . dbf tablosunda yer alan il_Kod field’ındaki bilgiler Join is¸lemini gerçekles¸tirebilecegˆimiz her iki tablodaki ortak alanlardır ve bu alanlarda illerin plaka kodları yer almaktadır. Bire bir ilis¸kilendirme ile Nufus . dbf tablosunda yer alan bilgiler il kodları üzerinden Türkiye il sınırları katmanının veritabanı ile birles¸tirilmis¸ olacaktır. İs¸lem sonrası il sınırları katmanının veritabanı bilgilerini Şekil 5.8’de inceleyebilirsiniz.

Table Of Contents penceresinde yer alan İl Sınırları katmanı üzerinde mouse’un sagˆ tus¸una basınız. Data › Export Data fonksiyonunu seçiniz. Aktif hâle gelen Export Data penceresinde Output Feature Class: bölümüne Unite_5 dizini set ederek Turkiye_Nufus.shp adında yeni bir vektör katman tanımlayınız. OK butonuna basarak is¸lemi sonlandırınız. ArcMap penceresinde görüntülemek için YES butonuna basarak yeni katmanı Data View penceresinde görüntüleyiniz.

Symbology , vektör verilerin veritabanında yer alan bilgilere göre farklı fonksiyonlar kullanılarak (Unique Value, Unique Value Many Filed, Graduated Colors, Graduated Symbols vb.) tematik haritalama is¸lemlerini gerçekles¸tirebilecegˆiniz önemli bir veri görüntüleme fonksiyonudur.

Layer Properties penceresinde yer alan Symbology fonksiyonu altında hem sayısal (numeric) hem de sayısal olmayan sözel bilgilere göre tematik haritalama yapabilecegˆiniz sınıflandırma fonksiyonları yer almaktadır. Unique Value sınıflandırma fonksiyonu ile farklı objelerin sahip oldugˆu hem sayısal hem de sayısal olmayan sözel bilgileri aynı semboloji ile temsil edebilecegˆiniz, aynı zamanda Unique Value Many Filed sınıflandırma fonksiyonu ile birden fazla field’da yer alan aynı bilgileri tas¸ıyan objeleri aynı semboloji ile görüntüleyebilecegˆiniz fonksiyonları içerir. Örnegˆin bir toprak haritasında yer alan toprak sınıfları veya bir arazi kullanım veri setinde yer alan arazi kullanım bilgilerini, Dünya Ülkeler katmanında yer alan ülke isimlerini, Yol katmanının veritabanında yer alan Yol Tiplerini Unique Value fonksiyonunu kullanarak farklı tematik haritalar üretebilirsiniz. Sayısal degˆerlerin sınıflandırılmasında (Demografik veriler, tarımsal göstergeler, alan, uzunluk vb.) Poligon özellik tipine sahip veriler için Graduated Colors sınıflandırma fonksiyonunu, nokta özellik tipine sahip veriler için ise Graduated Symbols sınıflandırma fonksiyonunu kullanabilirsiniz. Vektör verilerin veritabanında yer alan sayısal degˆerlerin bir bas¸ka gösterimi ise grafiksel gösterim s¸ekilleridir. Birden fazla field’da yer alan sayısal degˆerlerin gösterimini Bar, Pie ve Stacked fonksiyonlarını kullanarak gerçekles¸tirebilirsiniz.

Table Of Contents penceresinde listelenen ve Single Semboloji ile temsil edilecek olan Göller katmanının sembolojisini mouse’un sol tus¸u ile seçiniz. Aktif hâle gelen Symbol Selector penceresinde yer alan Lake sembolünü seçiniz ve OK butonuna basınız. Aynı is¸lemi Nehirler için de gerçekles¸tiriniz ve Symbol Selector penceresinde River sembolojisini seçerek ve OK butonuna basınız. Karayolları, Nüfus gibi katmanları da Sayfa 111- 116 arasındaki direktifleri uygulayarak ekleyebilirsiniz. Tools Bar’da yer alan Zoom In ve Pan fonksiyonlarını kullanarak verileri detayda görüntüleyebilirsiniz.

Nokta, çizgi ve alansal objelerin veritabanında yer alan bilgilerinin etiketlendirilmesi, etiketlerin konumu, size boyutu, yazı tipi ve renginin belirlenmesi ile ilgili tüm fonksiyonlar Layer Properties > Labels fonksiyonu altında yapılandırılmıs¸tır. Etiketlendirdigˆiniz yazılar her ölçekte aynı büyüklügˆe sahiptir. Ölçegˆe göre etiketleri sabitlemek için Annotations objelerine dönüs¸türülmesi gerekecektir. Annotations özelligˆine dönüs¸türülen her bir etiket seçilebilir, tas¸ınabilir ve silinebilir bir özelligˆe sahip olacaktır. Dönüs¸üm is¸leminde istenilir ise etiketler bir Annotations Features Class katmanında da depolanabilirler. Bu is¸lemi etiketlendirme is¸lemini gerçekles¸tirdikten sonra Convert Labels To Annotations fonksiyonunu kullanarak gerçekles¸tirebilirsiniz.

T able Of Contents penceresinde yer alan İl Merkezleri verisi üzerinde mouse’un sagˆ tus¸una basarak Layer Properties fonksiyonunu seçiniz. Aktif hâle gelen Layer Properties penceresinde Labels fonksiyonunu seçiniz. Label features in this layer çekini atınız. Label Field bölümüne ADI Field’ını set ediniz. Text Symbol bölümünde Arial, size 9 ve Bold özelliklerini set ediniz. Placement Properties butonuna basınız. Aktif hâle gelen pencerede Change Locations fonksiyonunu seçiniz. Point Placement penceresinde yer alan Top Center Only pozisyonunu seçerek Ok butonuna basınız. Placement Properties penceresinde Conflict Detections fonksiyonunu seçiniz. Place overlapping labels çekini atınız. Tamam butonuna basınız. Layer Properties pencerelerinde de Tamam butonuna basarak is¸lemi sonlandırınız. Benzer işlemleri Pafta Anahtarı verisi üzerinde de Sayfa 188’deki direktifleri uygulayarak gerçekleştiriniz. Aynı is¸lemi Göller katmanı için de gerçekles¸tiriniz. Placement Properties penceresinde yer alan Remove Dublicate Labels çekini atarak birden fazla objede yazılı aynı etiketin bir tane yazılmasını sagˆlayınız. ArcMap arayüzünde sembolojilerini ve etiketlendirme is¸lemlerini gerçekles¸tirdigˆiniz verileri Data View’da inceleyiniz. Table of Contents penceresinde verileri açıp kapatarak Tools Bar’da yer alan Zoom In ve Pan fonksiyonlarını kullanarak verileri detayda görüntüleyiniz.

ArcMap arayüzünde yer alan bir proje içerisinde (*.mxd) birden fazla Data Frame açabilirsiniz. Layers Data Frame ’i, ArcMap ortamında otomatik olarak açılmıs¸tır. (Table Of Contents penceresinde yer alan Layers bölümü) Sizler yeni bir Data Frame daha açabilirsiniz. Aynı projede farklı Data Frame’lere geçis¸ yaparak birbirinden farklı düzlemde ve projeksiyon sisteminde tanımlı, farklı bilgileri içeren verileri bu Data Frame’lerde tutabilirsiniz. Aynı proje içerisinde yer alan bir Data Frame’de dünya ölçegˆinde verileri görüntüler iken tanımlayacagˆınız yeni bir Data Frame’de ise Türkiye’ye ait veri setlerini tutabilirsiniz. Bu s¸ekilde verilerin farklı Data Frame’lerde tututuyor olus¸u, harita tasarım (Layout) is¸lemine geçtigˆimizde, her Data Frame’de görüntülenen verileri harita çıktısında farklı çerçevelerde/alanlarda gösterebilme imkânı sagˆlayacaktır. Kısacası bir proje içerisinde yer alan her bir Data Frame birbirinden bagˆımsız farklı pencereler olarak da düs¸ünülebilir. Menü Bar’da yer alan Insert fonksiyonu altındaki Data Frame fonksiyonunu seçiniz. Table Of Contents penceresinde aktif hâle gelen Data Frame’leri inceleyiniz. Layer Data Frame üzerinde mouse’un sagˆ tus¸una basarak Properties fonksiyonunu seçiniz. Aktif hâle gelen Data Frame properties penceresinde General fonksiyonunu seçerek Name: bölümünü Türkiye Fiziki adını veriniz. Aynı is¸lemi New Data Frame içinde gerçekles¸tiriniz ve bu Frame’in adını Türkiye İstatistikleri olarak set ediniz. Türkiye Fiziki Data Frame altında yer alan Türkiye Nufus (2007) , Türkiye Nufus (2012) , Türkiye Meteoroloji , Türkiye Sagˆlık ve Türkiye Tarım veri setlerini mouse ile seçerek Türkiye İstatistikleri Data Frame’ine tas¸ıyınız.

Harita Çıktı Hazırlama (Layout View) Fonksiyonları

Layout View , set edecegˆiniz bir kâgˆıt ortamında ölçekli veya ölçeksiz harita tasarımı yapacagˆınız fonksiyonları sunan Data View’dan farklı bir ekrandır. Data View ve Layout View ekranlarına geçis¸ is¸lemi ekranın sol alt kös¸esinde yer alan butonlar ile sagˆlayabilirsiniz. Ayrıca View’lar arası geçis¸ fonksiyonları Menü Bar’da yer alan View fonksiyonu altında, harita çıktısı hazırlarken ihtiyaç duyacagˆınız elemanlar ise (kuzey oku, ölçek çubugˆu, lejant) Menü Bar’da yer alan Insert fonksiyonu altında yapılandırılmıştır.

Menü Bar altında yer alan View > Layout View fonksiyonunu seçiniz. Bu fonksiyon ile harita çıktı hazırlama ortamı olan Layout View’a geçis¸ ortamına geçis¸ yapmıs¸ oldunuz.

Menü Bar’da yer alan File > Page and Print Setup fonksiyonunu seçiniz. Aktif hâle gelen pencerede Use Printer Paper Settings çekini kaldırınız. Standart Size: Custom olarak set ediniz. Width: 90 ve Heigth: 115 olarak set ediniz ve OK butonuna basınız. Layout View ortamına geçis¸ yaptıgˆınızda Layout Toolbar aktif hâle gelmis¸tir. Tools Bar’da yer alan Zoom In ve Pan gibi yardımcı fonksiyonları ile Layout Toolbar’da yer alan Zoom In ve Pan gibi fonksiyonlarının kullanımı farklılık arz eder. Tools Toolbar’da yer alan fonksiyonları Layout View’da kullandıgˆınızda haritanızın ölçegˆini degˆis¸tirir ve çıktı alacagˆınız haritanın konumunu belirlerken Layout Toolbar’da yer alan bu fonksiyonlar ölçek degˆis¸imi yapmadan olus¸turacagˆınız harita detaylarını incelemenizi sagˆlar. Layout View’da yer alan Data Frame’lerin büyüklügˆünü ve konumunu Tools Bar’da yer alan Select Elements fonksiyonu ile gerçekles¸tirebilirsiniz. Tools Bar’da yer alan Select Element fonksiyonu ile Layout View’da ki Data Frame’lerin konumunu ve size’ını, Pan fonksiyonu ile haritaların Data Frame içindeki görünümlerini 1/2500000 ölçegˆe göre ayarlayınız. Ölçek tanımlamasını Standart Toolbar’da yer alan bölümde set ediniz.

Menü Bar’da yer alan Insert fonksiyonu altındaki North Arrow fonksiyonunu seçiniz. Aktif hâle gelen pencereden bir kuzey oku seçip OK butonuna basınız. Harita tasarımında uygun bir konuma Tools Bar’da yer alan Select Elements fonksiyonunu kullanarak tas¸ıyınız. Menü Bar’da yer alan Insert fonksiyonu altındaki Scale Bar fonksiyonunu seçiniz. Tools Bar’da yer alan Selecet Elements fonksiyonunu kullanarak harita tasarımınızda uygun bir konuma tas¸ıyınız. Aktif durumda olan Türkiye I ·statistikleri Data Frame’i için Insert > Legend fonksiyonu seçiniz. Hazırlamıs¸ oldugˆunuz Turkiye Nufus (2007) tematik harita için Map Layers bölümünden Legend Items bölümüne > butonuna basarak aktarma is¸lemini gerçekles¸tiriniz. İleri tus¸una basarak Lejant için ayarlayacagˆınız digˆer parametrelere geçis¸ yapınız. Lejant bas¸lıgˆınızı “Türkiye 2007 Yılı Nüfus Dagˆılımı” olarak set ediniz ve İleri butonuna basınız. Daha sonraki fonksiyonlarda Default degˆerleri kullanarak Tamam butonuna basıp is¸lemi sonlandırınız. Layout View’da Lejantın konumunu Select Elements fonksiyonunu kullanarak belirleyebilirsiniz. Menü Bar’da yer alan Insert fonksiyonu altındaki Title fonksiyonunu seçiniz. Her iki Data Frame için harita isimlerini tanımlayınız. İlk harita için Türkiye Fiziki Haritası , digˆer harita için ise Türkiye Nüfus Dagˆılım Haritası (2007) bas¸lıklarını tanımlayınız ve Select Elements fonksiyonu ile konumlarını ayarlayınız. Select Elements fonksiyonu ile Layout View’da yer alan Lejant üzerinde çift klik yaparak Legend Properties penceresini aktif hâle getirebilirsiniz. Lejant ile ilgili degˆis¸iklikleri bu pencerede yer alan fonksiyonlar ile gerçekles¸tirebilirsiniz.

1/2.500.000 ölçekte tasarlamıs¸ oldugˆunuz Türkiye Fiziki ve Nüfus Dagˆılım haritanızın çıktısını File > Print fonksiyonunu kullanarak çizicilerinizden veya File > Export > Export Map fonksiyonunu kullanarak Raster bir dosya formatına (tiff, jpeg, bmp) kaydedebilirsiniz.