Hayat Dışı Sigortalar Dersi 3. Ünite Özet

Nakliyat Sigortaları

Nakliyat sigortaları; kara, deniz, hava ve demir yoluyla bir yerden diğer bir yere taşınmakta olan her türlü yükün, taşınmaları sırasında karşılaşabilecekleri tehlikelerden kaynaklanan hasarlara karşı teminat sağlamaktadır. Nakliyat sigortaları riziko türlerine göre üç ana gruba ayrılabilir;

1. Emtia ve Kıymet Sigortaları
   1. Emtia Sigortaları
   2. Kıymet Sigortaları
2. Tekne Sigortaları
   1. Ticari Tekne Sigortaları
   2. Yat Sigortaları
   3. Gemi İnşaat Sigortaları
   4. Navlun Kaybı ve Kira Kaybı Sigortaları
3. Sorumluluk Sigortaları
   1. Taşıyıcı Mali Sorumluluk Sigortaları
   2. Taşıyıcının Mali Sorumluluğu ve CMR Sigortaları
   3. Gemi tamircileri Hukuku (Mali) Sorumluluk Sigortaları

2010 yılı itibariyle ülkemizde uygulanmakta olan sigorta branşları içinde nakliyat branşı aşağıdaki şekilde ifade edilmiştir;

1. Nakliyat Sigortaları; emtia nakliyat sigortası ve kıymet nakliyat sigortası
2. Su Araçları; tekne sigortası

Nakliyat Sigortalarında; malın bir yerden bir yere karayolu, demiryolu, hava ve deniz yolu ile taşınması sırasında uğrayacağı taşıma riskleriyle ve ait olduğu yere teslimine kadar depolarda geçen süre içindeki risklerle ilgili güvencededir. Mal kapsamına kıymetli evrak ya da değerli madenler, nakit, ziynet eşyası girmektedir.

Tekne ve navlun sigortasında tekneler ve malın taşıma fiyatı sigorta edilmektedir. Bazı sorumluluk sigortaları da bu kapsamdadır. Tekne kavramının içinde, yük ve yolcu gemileri olduğu gibi kızakta ve inşa halindeki tekneler, balıkçı tekneleri, gezi motorları, römorkör ve duba gibi liman araçları da yer almaktadır.

Nakliye sigortasında uygulanan poliçe türleri

Amaç Ve Uygulama Şekline Göre Nakliyat Poliçe Türleri

Sefer ya da Süre Düzenlemeli Poliçeler : Tekne sigortaları, yıllık ya da başka bir süre için sigorta edilebilirler. Bunlar, süre esaslı düzenlenen poliçelerdir. Tekne belirli bir sefer için de sigorta edilebilir. Bu da sefer esaslı bir poliçedir. Uygulamada, tekne poliçeleri, genellikle süre esaslı yıllık sigorta poliçeleridir.

Abonman Poliçeleri : Belirlenen bir dönem içinde, sigortalının taşıtacağı çeşitli yükler için düzenlenen ve süre esaslı poliçelerin belirgin özelliği taşıyan poliçelerdir.

Gemi İnşa Poliçeleri : Geminin yapımı ya da onarımı sırasında, kızağa çekilen geminin yanma, kızaktan düşme, sabote edilme gibi risklere karşı sigorta edilmesidir.

Filo Poliçeleri: Aynı donatana ait birkaç teknenin sigortalanmasıdır. Filo poliçeleri ekonomik poliçelerdir.

Flotan Poliçeler: Yükün ve seferlerin kesinlik kazanmadığı durumlarda, geçici rakamlara güvence verilmesi ve gelen gerçek rakamlarla daha sonra kesinleştirilmesiyle oluşturulan poliçelerdir. Günümüzde artık flotan poliçeler yerine abonman poliçeleri kullanılmaktadır.

Nakliyat poliçeleri, kapsamına göre düzenlenirken, riskin sınırları ve ekleri de diğer branşlara göre daha farklı belirlenir ve bunlarla ilgili sigorta güvencesi ona göre düzenlenir. Bu düzenlemeye göre bu riskler tamamen ya da kısmen ödenir ya da hiç ödenmez. Buna göre;

Kapsamlarına göre nakliyat poliçeleri

Dar Teminat: Aracın devrilmesi, çarpışması, devrilmesi, yanması, yolların çökmesi, köprülerin yıkılması, sel, seylap, çığ, heyelan, yıldırım gibi dış etkenler, riskler sonucu yükün bu sebeple zarar görmesi temin edilmektedir. Burada sayılmayan ıslanma, hırsızlık, yükleme, aktarma, boşaltma riskleri gibi ticari riskler teminata dahil değildir.

Tam Ziya Teminatı: Nakil aracının tamamen hasarlanması sonucu malın da tamamen hasara uğraması, kullanılamayacak durumda olması halini ifade eden teminattır. En dar kapsamlı sigorta güvencesidir. Bu kavram da iki ayrı şekilde kendini göstermektedir. Gerçek tam ziya hali, sigorta konusunun tamamen yok olması, ya da özelliklerini bir daha sahip olamayacak şekilde kaybetmiş olması, ya da varlığından uzun süre haber alınamaması gibi kesin tam kayıp durumlarıdır. Hükmi tam ziya hali, hasarın tam ziya olmasa bile sigortalı için menfaat kaybı açısından tam ziya olduğu durumları kapsar. Gemiye el konulması ve geminin kurtarılma masraflarının, geminin değerinin çok çok üstünde olduğu durumlar gibi.

Geniş Teminat: Dar teminat ile verilmiş teminatların dışında meydana gelebilecek diğer tüm riskleri kapsar. Ancak gecikme ve aybı-zati olarak nitelenen, malın kendi özelliğinden veya bünyesinden kaynaklanan hasar ve masraflar ödenmez. Böceklenme, kurtlanma, fire gibi olaylara buna örnek olarak gösterilebilir.

Tüm Risklerin Güvence Altına Alınması Hali (Institude Cargo Clauses All Risk (A) –ICCAR): Tam ziya halinin tam tersi en geniş kapsamlı güvence türüdür. Tüm risklere güvence vermekle beraber, kötü ambalaj, şahsi ayıp, gecikme gibi ihmalkarlıklar ve dikkatsizliklerden doğan hasarları; savaş, terör, nükleer riskler gibi olağanüstü risklerden doğan hasarları; donatanın iflası ve sigortalının bilinçli, kasti, mali kusuru, ya da bakımsızlık nedeniyle gemide fare gibi kemirgenlerin vereceği hasarları poliçe kapsamına alınmaz.

Institude Cargo Clauses (ICC) Free of Particular Average Klozu tam ziya halini yumuşatan, sigortalı malın tamamının hasara uğramaması halinde bile, tazminat ödeme olanağının yaratılmasını sağlayan ek risk güvencesi türünde bir poliçedir. Teminatı tüm riskler (allrisks) kadar geniş değilse de, yine örneğin geminin karaya oturması ya da çarpışması sırasında tam ziya olmasa bile malların göreceği zararı karşılar.

Emtia (Yük) Sigortaları

Emtia nakliyat sigortası sefer esası ile yapılmakta, sürekli sevkiyat yaptıran sigortalılar için nakliyat sigortalarında abonman poliçeleri yapılmakta ve her seferin bildirilmesi, geç bildirim, unutulma gibi olumsuzluklar ortadan kaldırılmaktadır. Emtia nakliyat sigortasında, sigortalının kasti hareketlerinden meydana gelen zararlar, olağan akma, fire, aşınma veya yıpranmadan kaynaklanan hasarlar, malların kendi kusuru veya ambalaj yetersizliğinden kaynaklanan hasarlar karşılanmamaktadır. Emtia nakliyat sigortasında sigortalı, tedbirli davranmak ve naklettirdiği malların korunması için kendine düşen önlemleri almakla yükümlüdür.

Emtia Nakliyat Poliçesi Genel Şartları

Sigortalı malların fırtınadan, geminin batmasından veya karaya vurmak veyahut kaya veya sığlığa bindirmek gibi haller neticesinde tamamen veya kısmen harap olmasından, oturmadan, çatışmadan, sabit, seyyar veya sabih bir cisme (buz dahil) çarpmasından, malın denize atılmasından, yangından, infilaktan, kaptan ve gemi adamlarının barataryasından yükleme, aktarma veya boşaltma ameliyeleri esnasında bir veya birden çok dengin düşmesinden ve genel olarak deniz kaza ve tehlikelerinden gelebilecek her türlü zıya veya hasarlar, bu poliçe ile tespit olunan şartlar dahilinde, sigortacıya ait olacaktır.

Malların dağılıp saçılması, kızışması ve kuruması sigortanın dışındadır, Sigorta, malların, donatan veya gemi kiracısı tarafından, nakledilmek veya nakliyat derhal yapı1mayacaksa muvakkaten muhafaza olunmak üzere, tesellüm edildiği anda başlar, İşbu poliçe hükümlerine rivayette, taraflardan herhangi birine hüsnüniyete aykırı hareket edilmesi halinde, mukavele diğer tarafça hükümsüz sayılabilir, Sigorta, mukavelenin akdine takaddüm eden bir zamanda başlamak üzere de yaptırılabilir, Hususi avaryalar, hususi şartlar meyanında başka türlü hüküm olmadıkça yüzde üç muafiyet düşülmek suretiyle tazmin olunur, Hususi şartlarda aksine hüküm bulunmadıkça, muafiyet; -tatbiki icab ettikte- denk başına ve şayet mallar dökme halinde ise ambar başına hesaplanır, Sigortacı, hususi avarya sebebiyle tazrninat talebine mevzu olan mallardan hasarlı kısımların, kıymetlerinin taayyünü için açık arttırma ile satışını bihakkın talep edebilir, Sigortacı, sigorta tazminatını ödemekle, sigortalının biilcümle mes'ul şahıslara karşı olan rücu vesair haklarını iktisap eder ve bu haklara taalluk eden her hususta sigortalının yerine geçer.

Kıymet Nakliyat Sigortası

Kıymet nakliyat sigortaları, kıymet nakliyat sigortası genel şartları altında TC Başbakanlık Hazine Müsteşarlığı’nca onaylı şartlara göre yapılmak zorunluluğu ile gerçek ve tüzel kişilerin sahip oldukları kıymetli evrak, altın, gümüş, döviz ve diğer menkul kıymetlerin deniz, hava ve karayolu ile taşınma sırasında poliçe genel ve özel şartlarında belirtilen risklerin gerçekleşmesi sonucu meydana gelen hasarları, kayıpları teminat atlına almaktadır. Kıymet nakliyat sigortasında, para ve değerli kâğıtlar, olağan taşıma koşullarına uygun olarak, kişi beraberinde veya taşıyıcı araçta sorumlu kişiye teslim edilmiş olmalıdır. Teminat, sigorta konusu kıymetlerin nakliyatçılara iletilmesinden alıcıya teslimine kadar geçecek süre içinde oluşacak ziya ve hasarları kıymet nakliyat poliçesi genel şartları çerçevesinde ve silahlı gasp ve soygun rizikosu da dahil olmak üzere karşılar.

Su Araçları Sigortaları

Uygulamada üç ana grupta ele alınmaktadırlar: tekne sigortaları (navlun dahil), tekne inşaat sigortaları ve tersane ve marina işletmecilerinin yasal sorumluluk sigortaları. Buna göre;

Tekne ve Navlun sigortaları

Her türlü deniz aracının deniz tehlikeleri nedeniyle uğrayabilecekleri hasarlara karşı teminat sağlamaktadır. Bununla birlikte, deniz vasıtalarının inşası ve denize indirilmeleri sırasında meydana gelmesi muhtemel hasarlar da, tekne sigortaları kapsamında değerlendirilmektedir. Tekne sigortasında teminat kapsamı Londra Sigortacılar Enstitüsü Tekne Klozları ile belirlenmektedir.

Deniz uçakları, bir deniz yolculuğunu kendi imkanları ile başarabilecek olmalarına rağmen temel nitelikleri “uçmak” olduğundan gemi sayılmamaktadır. Ancak çatma, kurtarma yardım olaylarında, uçakların denizde kaldıkları süreyle sınırlı olmak üzere, gemi niteliğini taşıyabileceği yönünde görüşler ağır basmaktadır.

Sigortaları yapılan teknelerde aranan özelliklerden bazıları; geminin 25 yaşını aşmamış olması, geminin, Türk Loydu veya Uluslararası kabul görmüş klas kuruluşuna kayıtlı olması (yatlar hariç), ISM (Uluslararası Emniyetli Gemi İşletmeciliği Sertifikası)’nın bulunması (yatlar hariç) denize elverişlilik belgesinin bulunması, balıkçı teknesi olmaması, Türk bayrağını taşıması, Türk bayrağını taşımıyorsa, sahibinin veya işletenin Türk olmasıdır.

Gezinti teknesi (Yat) sigortalar

Yatın gövdesi, makineleri, adını taşıyan servis botları, yat ile birlikte alınıp satılması mutad olan donanım ve ekipmanı Institute Yacht Clauses 1.11.82 Cl.328 kapsamında tek bir poliçe ile güvence altına alınmaktadır. Sigorta güvencesi, yatın poliçe içinde belirtilmiş olan coğrafi alan içerisinde bulunması kaydıyla, denizde, yatma mahallinde, çekek yerinde, çekeğe alınırken veya çekekten indirilirken kesintisiz olarak devam eder. Yatın sigortalı olduğu başlıca risk grupları; tüm deniz kaza ve tehlikeleri (çarpma, çatma, karaya oturma, alabora olma, fırtına),yangın, yıldırım, infilak, deprem, volkanik patlama, korsanlık, hava taşıtları ile temas, yatın veya servis botlarının çalınması, makine veya teçhizatın zor kullanılarak çalınması, yatın sebep olduğu bir kaza neticesinde 3. kişilerin can ve mal kaybı (tekne sigorta bedeliyle sınırlı olmak üzere), enkaz kaldırma masrafları (Tekne sigorta bedeliyle sınırlı olmak üzere), ve kötü niyetli hareketler (kaptan ve gemi adamlarının barataryası dahil).

Başlıca aşağıdaki risklere karşı sigortalıdır

• Tüm deniz kaza ve tehlikeleri
• Yangın, yıldırım, infilak
• Deprem, volkanik patlama
• Korsanlık
• Hava taşıtları ile temas
• Yatın veya servis botlarının çalınması
• Makine veya teçhizatın zor kullanılarak çalınması
• Yatın sebep olduğu bir kaza neticesinde 3. kişilerin can ve mal kaybı
• Enkaz kaldırma masrafları
• Kötü niyetli hareketler

Tekne inşaat sigortaları

teknelerin kızağa konuluşu ile başlayan, inşaatın devamı boyunca ve denize inişini müteakip seyir tecrübelerinin tamamlanmasına kadar devam eden inşa halindeki gemilerin sigortalarıdır. Talep formu doldurulurken dikkat edilmesi gereken en önemli husus, geminin inşaat sonunda ulaşacağı tahmin edilen değerin, sigorta değeri olarak alınmasıdır. Bu sigorta kapsamındaki başlıca risk durumları, kızağa konmadan önceki imalat sırasındaki riskler, kızağa konma ve inşaat sırasındaki riskler, denize indirme riskleri, ve donatana teslim ve deneme seferi arasındaki risklerdir.

Gemi Onarımcısı Yasal Sorumluluk Sigortaları onarılmak veya bakım için tersaneye alınan teknelerde yapılan çalışmalar sırasında, tersanecinin yasal sorumluluğundan kaynaklanan tazminat taleplerini kapsar. Teminat altına alınan bazı riskleri, gemilerin havuza veya kızağa alınması sırasında meydana gelen kazalar, denize indirilmesi sırasında meydana gelen kazalar, kızak çökmesi nedeniyle gemiye gelen hasarlar, çalışma sırasında çıkan yangın hasarları, gemiye ait teçhizatın karaya çıkartılması veya gemiye nakli sırasında olan hasarlar, çalınma hasarları, tecrübe seferleri sırasında olan hasarlar şeklinde sıralanmaktadır.

Marina İşletmecileri Yasal Sorumluluk Sigortaları marinaya bırakılan yat, kotra, gezi tekneleri veya motor gibi deniz taşıtları veya teçhizatlarının çalınması, karaya çekilirken veya denize indirilirken teknelere verilen hasar, çekek yerinde devrilme gibi olaylardan sorumlu olan marina işleticisine düşen tazminatı kapsayan bir sigorta çeşididir.

Taşıyıcı Sorumluluk Sigortaları

Taşıyıcı Sorumluluk Sigortaları iki şekilde uygulanabilmektedir. Birincisi CMR ( karayoluyla uluslararası eşya taşımacılığı sözleşmesi) ile ilgili hukuki sorumluluk sigortası, ikincisi de yurtiçi taşıyıcı mali mesuliyet sigortasıdır. CMR sigortaları uluslararası taşıyıcı firmaların, taşımayı taahhüt ettiği mallara gelebilecek zararlar nedeniyle oluşacak sorumluluklarını, CMR Konvansiyonu hükümleri bağlamında yerine getiren sigortalardır. Sigorta şirketlerinin, yaptığı uluslararası taşımalardan dolayı, taşıyıcının CMR Konvansiyonuna göre sorumlu olamayacağı bir talepte bulunulduğu ve taşıyıcı aleyhine bir dava açıldığı hallerde, sigortalısına hukuki yardım desteği sağlayarak avukatlık ücreti ile dava masraflarını ödemek suretiyle hukuki sürecin tamamında taşıyanın yani sigortalısının yanında olmaktadır.

Yurtiçi Taşıyıcı Mali Mesuliyet Sigortaları , Türkiye sınırları içinde taşımacılık yapan firmaların, özmal veya kiraladıkları araçlarla taşımayı taahhüt ettikleri yüklere; sigorta sözleşmesinde temin edilen bir rizikonun gerçekleşmesi sonucu gelebilecek zararlar nedeniyle oluşacak yasal sorumluluklarını, sigorta sözleşmesinde mutabık kalınmış şartlar ve limitler çerçevesinde temin eden sigortalardır. Sigorta şirketleri bu iki üründe taşıyıcının ihtiyacına yönelik olarak standart teminatların dışında ek teminatlar sunarak sigortalının her an yanında olan genişletilmiş ürünler oluşturmaktadır. Bu sigorta türü, tekne/yat ve bunların makinelerinin, poliçede yazılı olan coğrafi alana uygun olarak, seyrüsefer halinde, yatma mahallinde, çekek yerine çekilirken veya indirilirken, veya karada çekiliyken karşılaşabileceği risklere teminat verir.

Teminat kapsamı

En yaygın kullanılan Institute Yacht Clauses 1.1.82 klozu ile yat ve gezi teknelerine sağlanabilen güvenceler aşağıdaki gibi sayılabilir:

• Deniz, ırmak, göl veya diğer seyrüsefer yapılabilir suların tehlikeleri
• Yangın
• Denize mal atılması
• Korsanlık
• Rıhtım, liman aygıt ve donanımı, kara taşıtları, hava taşıtları veya benzeri şeylerle temas veya onlardan düşen nesneler
• Deprem, yanardağ püskürmesi veya yıldırım
• Gereçler (levazım), aygıt, donatı, makine veya yakıtın yüklenmesi, boşaltılması veya yer değiştirmesi sırasında olan kazalar
• Patlama (infilak)
• Kötü niyetli hareketler sonucu oluşan hasarlar
• Gemi veya botlarının tamamen çalınması ya da bilinen yöntemlere ek olarak hırsızlığı önleyici aygıt ile gemi yahut botlara kilitlenmesi koşulu ile dıştan takma motorların çalınması veya gemiye, depo veya onarım yerine zorla girilerek makinenin aygıt veya donanımın alınması
• Kazanların patlaması, şaftların kırılması, makine veya teknedeki herhangi gizli kusur
• Karaya oturma sonrası, makul ölçüdeki karinenin görülmesi / kontrolü için yapılan masraflar
• Yatma mahallinin önceden bildirilmesi kaydıyla, yatma mahallinde, marinada, tersanede,
• limanda, çekek yerinde, çekek yerine çekilirken veya denize indirilirken oluşabilecek zararlar
• Teminat altındaki bir riziko ile ilgili kurtarma masrafları
• Dava say masrafları