Afet Risk Azaltma Politikaları Dersi 4. Ünite Sorularla Öğrenelim

Kentli hakları ilk olarak 1992 yılında Avrupa Kentsel Şartı ile, ikinci olarak 2008 yılında, ikinci Avrupa Kentsel Şartı ile garanti altına alınmıştır.

Güvenlik risk yönetimi, risk yönetimi anlayışının bir unsuru olup küresel, ulusal veya yerel (kentsel) düzeyde güvenlik risklerinin niteliğini ve seviyesini anlamak için geliştirilen bir yöntemdir. Güvenlik risk yönetimi, istenmeyen olayların risk seviyelerini belirleyerek önleme veya risk azaltma stratejilerinin geliştirilmesine imkân sağlayan analitik bir yöntemdir. Güvenlik risklerinin yönetilebilmesi için güvenlik risk faktörlerinin bilinmesi gerekir.

Devlet düzeyinde tehdit kavramı “bir kişi, grup veya devlet tarafından bir ülkenin hayati öneme sahip ulusal değerlerine yönelik; ekonomik, siyasi, sosyal, kültürel, psikolojik ve askeri olarak; niyet edilen, planlanan veya uygulanan, her türlü davranış ve eylemlerin bütünüdür.” (Aydoğan ve Aydın, 2011: 40).

Endişeden uzak olma yaklaşımı Meydan Larousse’da (2003) yer alan güvenlik tanımında da görülür. Buna göre güvenlik; “bir kimsenin, bir topluluğun, bir şeyin tehlikelerden uzak olma ve güven içinde bulunması durumudur.” Türk Dil Kurumu (TDK, 2018) sözlüğünde yer alan tanımda ise emniyet kavramının ön plana çıktığı görülür. Nitekim, sözlükte “toplum yaşamında yasal düzenin aksamadan yürütülmesi, kişilerin korkusuzca yaşayabilmesi durumu, emniyet” olarak tanımlanır. Güvenlik sözcüğü emniyet sözcüğü ile yakın anlamlı olmakla birlikte tehlikede olmama durumu olarak özetlenebilecek emniyet kavramı güvenlik kavramına göre daha dar, somut ve olumlu bir içeriğe sahiptir (Kaypak, 2016: 40).

Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı (UNDP) tarafından yayımlanan “İnsani Kalkınma Raporu”na göre insan güvenliği kaç kategoride tanımlanmıştır?

Raporda insan güvenliği yedi kategoride tanımlanmıştır. Bunlar;

• Ekonomik güvenlik,
• Gıda güvenliği,
• Sağlık güvenliği,
• Çevre güvenliği,
• Kişisel güvenlik,
• Toplum güvenliği,
• Siyasi güvenliktir.

Türkiye’de tehdit ve risk değerlendirmelerini içeren yönetim anlayışının gelişimini üç başlık ve dönem altında değerlendirmek mümkündür. Bunlar; kriz yönetimi anlayışı, afet ve acil durum anlayışı ve son olarak güvenlik ve acil durum anlayışıdır.

Güvenlik öncelikle insani güvenlikten başlamalıdır, sonra sırasıyla toplumsal güvenlik, ulusal güvenlik ve küresel güvenlik sağlanabilecektir. Bu anlayış, ulusal güvenliğin insanların güvenliğinin sağlanması ile sağlanacağı fikrine dayanmaktadır.

Günümüzde kentlerde yaşanan temel güvenlik sorunlarını şu şekilde özetlemek mümkündür (Kaya, 2008: 21; Kaypak, 2016: 43; Parlak, 2009: 1257)

• Nüfus artışı
• Kırsaldan kente aşırı göç
• Hızlı ve plansız kentleşme
• Kentsel altyapı yetersizliği
• Çarpık kentleşme, gecekondulaşma
• Yoksulluk
• Yoksunluk, kentsel yabancılaşma
• Kayıt dışı ekonomik faaliyetler
• Suç ve şiddet eğiliminde artış
• Kentin sosyal dokusunda bozulma
• Denetim yetersizliği

Bu nedenle daha geniş anlamda kentleşme Keleş’in (2008: 26) tabiri ile; “Sanayileşmeye ve ekonomik gelişmeye koşut olarak kent sayısının artması ve bugünkü kentlerin büyümesi sonucunu doğuran, toplum yapısında artan oranda örgütleşme, iş bölümü ve uzmanlaşma yaratan, insan davranış ve ilişkilerinde kentlere özgü değişikliklere yol açan bir nüfus birikimi sürecidir”

Güvenlik Risk Yönetimi Modeli’ne göre güvenlik risklerinin yönetimi sürecinin aşamaları nelerdir?

Güvenlik Risk Yönetimi Modeli’ne göre güvenlik risklerinin yönetimi süreci hazırlık ve icra olmak üzere iki aşamadan oluşur (UNWFP, 2018). Güvenlik risk yönetim modelinde hazırlık aşaması; değerlendirme, risk analizi ve risk azaltma önlemlerinin yer aldığı üç alt aşamadan meydana gelir. İcra aşaması ise, karar verme süreci, uygulama ve güncelleme aşamalarından oluşur.

Kentsel güvenlik risklerini beş başlık altında incelemek mümkündür. Bunlar;

• Klasik güvenlik riskleri (Adi suçlar, organizesuçlar, terör vb.)
• Demografik riskler (Nüfus artışı, kontrolsüz göç vb.)
• Ekonomik riskler (Enerji tesisleri, kritik altyapı, bilgi ve iletişim kanalları)
• Toplumsal riskler (kentin sosyokültürel yapısı, yoksulluk, yoksunluk vb.)
• Diğer riskler (zayıf kent planlaması)

Kentsel güvenlik; kentte yaşayan insanların, kent yaşamına ilişkin ihtiyaçlarının ve geliştirdikleri ilişkilerin güvenli bir ortamda güvenli bir şekilde karşılanabilmesinin mümkün olmasıdır (Kaya, 2008:19).

Genel olarak tehdit algılamalarında; risk, potansiyel tehdit ve tehdit biçiminde bir sınıflandırma yapılmaktadır (Aydoğan ve Aydın, 2011: 41).