Damga Vergisi Ve Harçlar Bilgisi Dersi 6. Ünite Özet

Giriş

Anayasanın 36 maddesince herkes cebir(zor) kullanmadan kendisine ait bir hakkın teslimini isteyebilir. Türk Ceza Kanunu’nun 308. maddesinde; hükümete başvurma olanağı varken hiç kimsenin kendi hakkını zorla alamayacağı (ihkak-ı hak), bu eylemi gerçekleştirmesi sonucunda suçlu sayılacağı belirtilmektedir. Kişi ulaşamayacağı haklara sadece yargı ile ulaşabileceği için icra ve iflas daireleri kurulmuştur. Bu nedenle her asliye mahkemesinde yeteri kadar icra ve iflas dairelerinin bulunması gerekmektedir. Türk Borçlar Kanunu’nun (TBK) 49. Maddesi gereğince hukuka aykırı şekilde davranıp başkasına zarar veren bu zararı karşılamayla yükümlüdür. Kanun koyucu icra ve iflas harçlarını ayırmıştır.

İcra Harçları

İcra harçları;

• İcraya başvurma harcı
• İcranın yerine getirilmesi harcı
• İdare harcı olmak üzere üçe ayrılmaktadır.

İcraya Başvurma Harcı

Alacaklı alacağına kavuşmak için ilamlı ve ilamsız (adi haciz) takip olmak üzere iki farklı yol izleyebilir. İlamlı takipte alacaklı önceden mahkemeye başvururken; ilamsız takipte alacaklının elinde herhangi bir mahkeme ilamı bulunmaz.

İlamsız takipte, alacağın kaynağı olan senet ya da borç kaynağı gösterilmesi gerekirken; ilamlı takipte takibin dayanağı ilamdır.

Harçlar Kanunu’nda ilamlı ve ilamsız takiplerde icraya başvurma harcı, takibin borçluya bildirme süresi arasında bir fark bulunmamaktadır.

İlamsız takipte borçlu süresi içerisinde itirazda bulunursa ilam durur, süresi dışında itirazda bulunur ise devam edilir. İtirazın iptali için yetkili mahkemeye ya da gerekli itirazın kaldırılması için İcra Hukuk Mahkemesine başvurular mahkeme harcına tabi tutulacaktır.

İİK 78. Madde gereğince borçlu borcunu ödemezse alacaklı haciz talebinde bulunmak zorundadır. Haciz talebi yeterli süre içerisinde yapılmaz veya geri alındıktan sonra bu müddet içinde yenilenmezse dosya işlemden kaldırılacaktır.

Yargı Harçları Tarife’sine göre değeri belli olan icra takiplerinde takibin sonunda alınacak harç tahsil harcı olduğundan peşin harcın tahsil harcına mahsup edileceği belirtilmiştir.

İpotek Alacaklısına Ulaşılamaması veya Temerrüdü

Türk Medeni Kanunu’nun (TMK) 881. maddesi gereğince mevcut olan veya olacağı kesin olan alacak ipotekle güvence altına alınabilecektir. Zamanı geldiğinde alacaklı borcunu ödeyerek ipoteği kaldırmak istediğinde; alacaklıya ulaşamadığı durumlarda ya da alacaklının haklı bir sebep olmaksızın alacağı almama durumunda (alacaklının temerrüdü) borçlu icra dairesine müracaat ederek gereğince işlem yaptırabilir.

Alacaklı 15 gün içerisinde icra dairesine gelmediğinde ya da haklı bir sebep göstermediğinde borçlu gerekli ödemeyi icra dairesine yatırdığı için İcra Mahkemesi kaydın terkine (kaldırılmasına) karar verir.

Alacaklının ödemeyi kabul etmesi durumunda borçlu vadesi gelmemiş ipotek ile faizleri ödeyerek icra dairesinde işlemi tamamlayabilir.

İcraya Başvurma Harcına Tabi Olmayan İşlemler

Ödeme Emrine İtiraz

İcra takibinin durdurulmasına yönelik olan ödeme emrine itiraz, tebliğ tarihinden itibaren yedi gün içerisinde sözlü ya da yazılı (dilekçe ile) şekilde icra dairesine yapılır. Yapılan bu itiraz devletten hizmet talep etmek için değil, devletin aleyhte yaptığı hizmeti durdurmak için yapıldığından dolayı mali bir yükümlülük gerektirmemektedir.

Kanun koyucu kötü niyetle itirazı engellemek için yapılan başvuruların sonucunda itiraz haksız bulunursa yüzde yirmiden az olmamak koşuluyla tazminat öngörülmüştür.

Ödeme emrine itiraz takibi yapan icra dairesinden başka bir icra dairesine gönderilirse itirazın gönderilme masrafı itiraz edene ait olacaktır.

Takip Yolunun Değiştirilmesi

• Haciz yolu ile takip
• İflas yolu ile takip
• Rehinin paraya çevrilmesi yolu ile takip

olmak üzere 3 farklı icra takibi bulunmaktadır.

Rehinle temin edilmiş bir alacağın borçlusu iflasa tabi şahıslardan olsa bile sadece rehinin paraya çevrilmesi yoluyla takip edilebilir. Fakat rehin borcu karşılayamayacak ise geri kalan tutar iflas ve haciz yolu ile takip edilecektir.

İflas yolu ile takip ancak Ticaret Kanunu gereğince tacir sayılan ya da tacir olmadıkları halde iflasa tabi bulundukları bildirilen hakiki ve hükmi şahıslar hakkında yapılır. Alacaklı rehin ile temin edilmemiş ise iflas veya haciz yolu ile de takipte bulunabilecektir.

Bu yollardan birini seçen alacaklı bir defaya mahsus harç ödemeden takip yolunu değiştirmek için müracaat edebilir.

İhtiyati Haciz Kararının Uygulanması

İİK 257. maddesi gereğince rehinle temin edilmemiş ve vadesi gelmiş bir para borcunun alacaklısı, borçlunun taahhütlerinden kurtulmak için mallarını gizlemek, kaçırmak ya da kendisinin kaçması gibi hilelere başvurursa veya belli bir ikametgâhı yoksa kendisinde veya üçüncü şahısta olan taşınır ve taşınmaz mallarını haczedilmesini isteyebilir.

Dava açılmadan ya da icra takibine başlanmadan evvel ihtiyati haciz yaptırmış olan alacaklı; haczin tatbikinden, haciz gıyabında yapılmışsa haciz zabıt varakasının kendisine tebliğinden itibaren yedi gün içinde dava açmaması durumunda haciz kendiliğinden ortadan kalkacaktır.

İcra Aracılığı ile Satılan Taşınmazın Tahliyesi ve Teslimi

Alacaklının haciz edilen taşınmazın 1 yıl içinde satılmasını talep etmesi gerekmektedir. Yapılan açık arttırma ile taşınmazı alan kişi taşınmazın mülkiyetini kazanmış olur.

Satış işleminden taşınmazın sınırlamalarını kaldırmak ve alıcıya teslimi için yapılacak olan tüm işlemlerde herhangi bir harç alınmayacaktır.

Peşin Harç

Sadece ilamsız takipler için öngörülen peşin harç alacak miktarının binde beşidir.

Peşin harç;

• Belli bir parayı almaya yönelik takip taleplerinde
• Taşınmazların ve gemilerin tahliye ve teslimi taleplerinde
• Menkul teslimi taleplerinde

ortaya çıkacaktır. İİK 20. maddesi gereğince icra takibinden sonra işlemiş olan faizler için sonradan peşin harç istenmeyecektir.

İİK 38. maddesi gereğince mahkeme huzurunda yapılan sulhlar, kabuller ve para borcu ikrarını havi re’sen tanzim edilen noter senetleri, istinaf ve temyiz kefaletnameleri ile icra dairesindeki kefaletler, ilamın icrası hakkındaki hükümlere tabi olacağından bunlar için peşin harç alınmayacaktır.

Harçlar Kanunu’nun 123. maddesi gereğince özel kanunla harçtan muaf tutulan kişiler ile istisna edilen işlemlerden harç alınmayacağı belirtilmiştir.

Hazine ve Maliye Bakanlığı’nın 01.11.2005 tarih ve 2005/1 sayılı Harçlar Kanunu Sirkülerinde; bankalar, özel finans kurumları, yurt dışı kredi kuruluşları ve uluslararası kurumlarca kullandırılan kredilerin vadesinde ödenememesi sebebiyle kredi borçlusunun veya kefillerinin, borca karşılık teminat gösterilen gayrimenkullerinin krediyi kullandırılan kuruluş tarafından satın alınması halinde yapılacak işlemlerden doğacak harçlarla sınırlı olduğu gayrimenkullerin daha sonra satılması işlemlerinin harçtan bağışık tutulmasına imkan bulunmadığı düzenlemesine yer verilmiştir.

İcranın Yerine Getirilmesi Harcı

İİK’nın 24. maddesinde yer alan Menkul teslimi ile İİK 26 ve 27. maddeleri gereğince Gayrimenkullerin tahliye ve teslimi ile İİK 31/A maddesi gereğince gemilerin tahliye ve teslimleri Harçlar Kanunu’na yargı harçlarını düzenleyen (1) sayılı tarifeye göre tahsil harcına tabi tutulacağından icrayı yerine getirme harcı uygulanmayacaktır.

Tahsil Harcı

Tahsil harcı, talebin kısmen veya tamamen başarılı olması sonucunda alacaklıya bir fayda sağlandığında ortaya çıkmaktadır. İcra takibinden sonra işleyecek faizler harcın hesabında dikkate alınmayacaktır.

Değer ölçüsüne göre nispi harca tabi tutulan tahsil harcına ilişkin oranlar yüzde 2,27 ile yüzde 11,38 arasında değişmektedir (Bknz. S: 109).

Bir alacağın takibi veya bir malın teslimi veya tahsili için ödeme emri düzenlenmesine rağmen borçlu borcunu ödeme veya icra emrinin kendisine tesliminden önce yerine getirmiş ise tebliğden önce yapılmış olan ödemeler veya yerine getirmeler için herhangi bir harç alınmayacaktır.

İcra Takibinden Vazgeçme (Feragat) Harcı

Alacaklının farklı saikler ile icra takibinden vazgeçmesi alacaklarından vazgeçmesi anlamını taşımamaktadır. Harçlar Kanunu’nun 23. maddesinde “Her ne sebep ve suretle olursa olsun, icra takibinden vazgeçildiğinin zabıtnameye yazılması için vazgeçilen miktara ait tahsil harcının yarısı alınır. Ancak haczedilen mal satılıp paraya çevrildikten sonra vazgeçilirse tahsil harcı tam olarak alınır.” düzenlemesine yer verilmiştir. Mal haczedilip paraya çevrilmeden veya ifa yerine getirilmeden önce alacaklı icra takibinden vazgeçer ise tahsil harcının yarısı tahsil edilir.

Cezaevi (Yapı) Harcı

Cezaevi yapı harcı bir hizmet karşılığında alınmamaktadır. Ancak tahakkuku icra dairesince yapılacak tahsile bağlanmış olduğundan icra harcı olarak kabul edilmektedir.

Bir takip sonucu olmayarak alacağın tercihen ödenmesi halinde tahsil harcına tabi tutulacağından bu tür ödemelerden cezaevi harcının da alınması gerekmektedir (Danıştay 9. Dairesi 2001/4155 E., 2004/8 K.). Takip sonrası işlenmiş faizlerden cezaevi harcı alınmayacaktır.

İflas Harçları

• Ticaret Kanunu gereğince tacir sayılan
• Tacirler hakkındaki hükümlere tabi bulunanlar
• Özel kanunlarına göre tacir olmadıkları halde iflasa tabi bulundukları bildirilen hakiki veya hükmi şahıslara

uygulanabilen iflas harcı, alacaklıların alacağının tahsili için borçlunun tüm malvarlığı üzerinde gerçekleştirilen cebri tahsil ve tasfiye yöntemidir.

İİK 44. madde gereğince ticareti terk etmiş tacirlere de belli koşullar altında iflas yoluyla takip yapılabileceğine yer verilmiştir.

İflasta paylaşılan para üzerinden % 4,55 iflas harcı alınır.

Konkordato Harçları

Ödemesi gereken borçları ödemek isteyen ancak tamamını ödeme kudreti olmayan iyi niyetli borçlu İcra Mahkemesinden konkordato hükümlerinden faydalanmak için başvurabilir.

Konkordato borcunun bir kısmını ödeyebileceğine dair alacaklı ile yapılan bir anlaşmadır. Konkordatoda alacaklılara verilmesi kararlaştırılan para üzerinden binde 11,38 konkordato harcı alınır.