Karar Modelleri Dersi 5. Ünite Sorularla Öğrenelim

ÖRNEKLEM BİLGİSİNİN BEKLENEN DEĞERİ NE DEMEKTİR?

Örneklem bilgisi, başlangıçta mevcut olan bilgilerin daha sağlıklı, daha gerçekçi bilgilere dönüşmesine katkı sağlar. Bu katkı, başlangıçta mevcut olan doğal durum olasılıklarının yeniden hesaplanmasıyla, diğer bir ifadeyle Bayes teoreminden yararlanılarak gerçekleştirilir.

Belirsizliğin azaltılması için elde edilen ek bilgi değerleri ve var olan bilgilere göre karar verme problemindeki seçeneklerin beklenen kâr değerleri hesaplanır. Hesaplanan değer ....................... olarak ifade edilir.

Yukarıdaki boşluğu doldurunuz. 

tam bilgi olduğunda beklenen kâr

Örneklem bilgisinin amacı nedir?

Başlangıçta mevcut olan bilgilerin daha sağlıklı, daha gerçekçi bilgilere dönüşmesine katkı sağlar. 

Doğal durumlar olarak da ifade edilen kontrol edilemeyen değişkenlerin hangi değerleri alacağı, diğer bir ifade ile hangi doğal durumlarla karşılaşılabileceği bilinmiyor, tahmin bile edilemiyorsa tam bir belirsizlik söz konusudur. Böylesi durumlarda karar vericilerin uygulayabileceği çözüm yaklaşımları nasıl olmalıdır?

Kişisel tutumlarını yansıtan karar ölçütlerinin kullanılması biçimindedir.

Karar verici, gelecekte ortaya çıkacak çevresel koşullar (doğal durumlar) hakkında .......elde edebilmiş olsaydı karar problemine ilişkin en iyi çözümün ne olacağını da çok kolay biçimde belirleyebilirdi.

Yukarıdaki boşluğu doldurunuz. 

Tam bilgi

EVSI (Expected Value of Sample Information) ile gösterilen ......................... , örneklem bilgisinden elde edilen kâr ile örneklem bilgisi olmadan elde edilen kâr arasındaki farka eşittir.

Yukarıdaki boşuğu doldurunuz. 

örneklem bilgisinin beklenen değeri

Karar verme problemlerinde önemli olan nokta karar vericinin ek bilgi elde etmek için ödeyebileceği bedelin üst sınırının belirlenmesidir. Bu sınırın belirlenmesi için .......................... yararlanılır.

Tam bilginin beklenen değerinden 

Tam bilginin beklenen değerinin hesaplanması iki aşamadan oluşur. İlk aşamada ek bilgi öncesindeki olasılıklara göre hesaplanan, en iyi seçeneğin beklenen kâr değeri belirlenir. Bu değer .................... olarak ifade edilir.

Yukarıdaki boşluğu doldurunuz. 

risk ortamında beklenen kâr

Belirlilik ne demektir?

Karar verme sürecinde doğal durumlar hakkında elde edilen bilgi tam ise bu duruma belirlilik adı verilir.

Belirli bir müşteri  portföyü olan ve her ayki talepleri belirli olan bir işletme verilebilir. Bu örnekte çevresel faktör talep, karar alternatifleri ise farklı üretim düzeyleridir. Bilindiği gibi böylesi karar ortamları ......... ortamı olup, karar problemi kazanç yapılı ise seçeneklerden en yüksek değere sahip olanı, karar problemi maliyet yapılı ise seçeneklerden en düşük değere sahip olanı en iyi karar olarak belirlenebilir.

Boşluğu doldurunuz.

Belirli bir müşteri portföyü olan ve her ayki talepleri belirli olan bir işletme verilebilir. Bu örnekte çevresel faktör talep, karar alternatifleri ise farklı üretim düzeyleridir. Bilindiği gibi böylesi karar ortamları belirlilik ortamı olup, karar problemi kazanç yapılı ise seçeneklerden en yüksek değere sahip olanı, karar problemi maliyet yapılı ise seçeneklerden en düşük değere sahip olanı en iyi karar olarak belirlenebilir

Tam bilginin beklenen değerinin hesaplanması nasıl yapılır?

Tam bilginin beklenen değerinin hesaplanması iki aşamadan oluşur. İlk aşamada ek bilgi öncesindeki olasılıklara göre hesaplanan, en iyi seçeneğin beklenen kâr değeri belirlenir. Bu değer risk ortamında beklenen kâr olarak ifade edilir. İkinci aşamada ise belirsizliğin azaltılması için elde edilen ek bilgi değerleri ve var olan bilgilere göre karar verme problemindeki seçeneklerin beklenen kâr değerleri hesaplanır. Hesaplanan değer tam bilgi olduğunda beklenen kâr olarak ifade edilir. Bu hesaplama her bir doğal durumda ortaya çıkacak en iyi değerler ile ilgili doğal durumun olasılıklarının çarpımlarının toplamı biçiminde hesaplanır. İkinci aşamada belirlenen değer ile birinci aşamada belirlenen değer arasındaki fark tam bilginin beklenen değerini verir.

Karar problemini karmaşık yapan ve karar vericinin karar vermesini zorlaştıran en önemli etken nedir?

Karar ortamının belirsizlik düzeyidir.

EVSI nasıl hesaplanır?

Örneklem bilgisinden elde edilen kâr – Örneklem bilgisi olmadan elde edilen kâr

EVPI ne demektir?

Tam bilginin beklenen değeri demektir.

Karar ağacındaki ilk düğümü açıklayınız. 

Karar ağacındaki ilk düğüm, parçaya ilişkin son karar verilmeden önce tam bilginin alınıp alınmaması ya da ek bilgi satın alınmaksızın son kararın verilmesini gösteren bir karar düğümüdür.

Tam bilginin beklenen değeri ne demektir?

Tam bilgi durumunda beklenen kâr değeri ile bilgi öncesi analizde seçilen en iyi seçeneğin beklenen kâr değeri arasındaki farkı göstermektedir.

Karar vermede ek bilginin önemini açıklayınız.

Doğru kararlar ancak gelecekte ortaya çıkacak olayların (kontrol edilemeyen değişken ya da doğal durum) ne olacağını, hangi değer ya da durumlar ile ortaya çıkacağını kesin olarak bilmekle mümkün olabilecektir. Ancak gerçek yaşamda geleceği kesin olarak bilmek neredeyse imkansızdır. Bununla birlikte gelecekte ne olacağına, hangi durumlarla karşılaşılacağına ilişkin
araştırmalar yardımıyla ek bilgiler elde edilerek belirsizlik düzeyinin olabildiğince azaltılmasına çalışılabilir. Ancak ek bilgi elde etmenin de bir maliyeti olacaktır. Ek bilgi elde etmenin maliyetinin, elde edilen bilginin sağlayacağı kazançtan yüksek olmaması gerekir.

Geleceğe ilişkin tam bilgiye sahip olmak, gelecekte karar problemimizi etkiyecek doğal durum sayısının tek olması, diğer bir ifadeyle doğal durumun olasılık değerinin .......’e eşit olması anlamını taşır.

Yukarıdaki boşluğu doldurunuz.

Geleceğe ilişkin tam bilgiye sahip olmak, gelecekte karar problemimizi etkiyecek doğal durum sayısının tek olması, diğer bir ifadeyle doğal durumun olasılık değerinin 1’e eşit olması anlamını taşır.