İşlem Tabloları Dersi 6. Ünite Özet

Giriş

İşlevler (Fonksiyonlar), çalışma sayfalarında karmaşık işlemlerin ve hesaplamaların kolay ve hızlı bir şekilde gerçekleştirilmesini sağlayan özel araçlardır. Formüller sekmesi altında bulunan İşlev Kitaplığı grubunda kategorilere ayrılmış olan işlevler; karekök, faktöriyel, logaritma, finansal, istatiktiksel vb. hesaplamaları hesap makinelerindeki özel tuşlar gibi kullanılmasını sağlayarak çözüme ulaşılmasını sağlar.

İşlevler (Fonksiyonlar)

İşlevler (Fonksiyonlar), çalışma sayfalarında karmaşık işlemlerin ve hesaplamaların kolay ve hızlı bir şekilde gerçekleştirilmesini sağlayan özel araçlardır.

Örneğin; B1’den B10 hücresine kadar olan hücre aralığındaki sayısal verilerin toplamını B11 hücresinde hesaplamak için B11 hücresine;

=B1+B2+B3+B4+B5+B6+B7+B8+B9+B10

yazılması gerekmektedir.

Bu hesaplama işlemi için formül uzun bir şekilde yazılmak yerine B11 hücresi seçiliyken =TOPLA(B1:B10) işlevi ile yapmak çok daha kolaydır. Formül yazmaktaki kural formülün “=” ile başlaması formülün yazılıp hücre adreslerinin parantez içine yazılmasıdır.

İşlevin Yapısı: İşlevin yapısı sırasıyla;

1. Eşittir işareti,
2. İşlevin adı,
3. Açma parantezi,
4. Bağımsız değişkenler ve
5. Kapama parantezi şeklindedir.

İşlevin adı genellikle işlevin yaptığı görevle benzerlik taşır örneğin toplama işlemi için =TOPLA(), çarpma işlemi için =ÇARPIM() şeklindedir.

Bağımsız değişken olarak belirli bir aralıktaki değerlerin tamamı ifade edilmesi istendiğinde ilk değer ile son değer iki nokta üst üste “:” ile ayrılmalıdır. Eğer parantez içinde birden fazla bağımsız değişken ve parametre kullanılacaksa bunların her biri noktalı virgül “;” ayracı ile ayrılmalıdır.

Örneğin; =TOPLA(A1;D1:D5) işlevi, A1 hücresiyle beraber D1 hücresinden D5 hücresine kadar olan hücrelerin değerlerinin toplamını hesaplar.

Bağımsız değişkenler; sayı, metin, mantıksal değerler (DOĞRU, YANLIŞ), dizi, hücre başvurusu, sabitler, formüller veya başka işlevler olabilir.

Bazı işlevlerin kullanımında parantez içi boş bırakılabilir. Örneğin BUGÜN işlevi bağımsız değişken ya da parametre yer almaz. =BUGÜN() şeklinde kullanılır, bugünün tarihini verir.

İç İçe Geçmiş İşlevler ile Formül Oluşturmak: İşlevler tek olarak kullanıldığı gibi iç içe geçmiş şekilde de birden fazla işlev aynı ifade içinde kullanılabilir. Başka bir ifade ile bir işlev başka bir işlevin bağımsız değişkeni olarak kullanılabilir. Bu durumda kullanılan ikinci işlev, ilk işlevin bir parçasıymış gibi hesaplama yapılarak kendi içinde bağımsız bir değer üretir.

İç içe işlev kullanımında, bağımsız değişken olarak kullanılan içteki işlevin verdiği değer, dıştaki işlevin verdiği değer ile aynı türde olmalıdır. Aksi hâlde iç içe yazılmış olan işlevler #DEĞER! hatası verir.

İki Boyutlu (2-B) Formül Oluşturmak: Üzerinde çalışılan bir çalışma kitabının birden fazla çalışma sayfasının aynı konumunda bulunan ve aynı şekilde düzenlenmiş bir hücre ya da hücre aralığını kullanarak 2-B formüller oluşturulabilir. Örneğin; Sayfa1 adlı çalışma sayfasının A2 hücresinde, Sayfa1, Sayfa2 ve Sayfa3 adlı çalışma sayfalarının A1 hücrelerinde bulunan değerlerin toplamını almak için ilk olarak Sayfa1’de A2 hücresi aktif iken =TOPLA (yazılır ya da otomatik toplam düğmesine tıklanır).

Daha sonra Sayfa1’de A1 hücresi seçildikten sonra Shift tuşuna basarak fare ile Sayfa3 çalışma sayfası seçilir, Enter tuşuna basılarak, aşağıdaki formül elde edilebilir:

=TOPLA(Sayfa1:Sayfa3!A1)

Finansal İşlevler

İşlem tabloları programında sunulan Finansal işlevler, uzun ve karmaşık formüller oluşturmadan bugünkü ve gelecekteki değerler, uzun dönemli bir yatırımın etkinliğinin belirlenmesi, bir yatırımın kârlılığının hesaplanması, dönemsel ödemeleri hesaplama (Taksitli kredi ödemeleri gibi), faiz tutarı, taksit sayısı gibi sık kullanılan iş hesaplamaları yapılmasını sağlar. Finansal işlevlerin çoğunda birbirine benzeyen bağımsız değişkenler yer almaktadır.

DA İşlevi: DA işlevi, bir malın belirli bir dönem için yıpranma (Amortisman) payını hesaplamak için kullanılır. Bu yöntemde malın yararlı ömrü boyunca yıpranmasının doğrusal olduğu varsayılmaktadır. İşlevin genel kullanımı;

=DA(maliyet;hurda;ömür) şeklindedir.

YAT İşlevi: YAT İşlevi, bir malın belirtilen bir dönem için toplam yıpranmasını hesaplamak için kullanılır. İşlevin genel kullanımı;

=YAT(maliyet;hurda;ömür;dönem) şeklindedir.

A ZALAN BAKİYE İşlevi: AZALAN BAKİYE işlevi, bir malın belirli bir dönem içindeki yıpranmasını sabit azalan bakiye yöntemi ile hesaplamak için kullanılır.İşlevin genel kullanımı;

=AZALANBAKİYE(maliyet;hurda;ömür;dönem;ay) şeklindedir.

ÇİFT AZALAN BAKİYE İşlevi: ÇİFT AZALAN BAKİYE işlevi, bir malın belirli bir dönem içindeki yıpranmasını hesaplamak için kullanılır. Yıpranma hızlandırılmış oranda hesaplanır. Yıpranma ilk dönemde en yüksek değerde olup bunu izleyen dönemlerde azalır. Bağımsız değişkenlerin tümü pozitif olmalıdır. İşlevin genel kullanımı;

=ÇİFTAZALANBAKİYE(maliyet;hurda;ömür;dönem;faktör) şeklindedir.

BD İşlevi: BD işlevi, bugünkü değer olarak adlandırılan ve periyodik olarak yatırımın yapıldığı, faiz oranının bilindiği yatırımın bugünkü değerini hesaplamak için kullanılır. İşlevin genel kullanımı;

=BD(oran;dönem_sayısı;devresel_ödeme;gd;tür) şeklindedir.

GD İşlevi: GD işlevi, bugünkü değerin (BD) tersi olan GD işlevi, sabit bir ödeme ve sabit bir faiz ile yatırımın gelecekteki değerini hesaplamak için kullanılır. İşlevin genel kullanımı;

=GD(oran;taksit_sayısı;devresel_ödeme;gd;tür) şeklindedir.

NBD İşlevi: NBD işlevi, bir yatırımın bugünkü net değerini ya da kârlılığını, indirim oranını, gelecekteki bir dizi ödemeyi (negatif değerler) ve geliri (pozitif değerler) kullanarak hesaplamak için kullanılır. Yatırım sıfırdan büyük bugünkü net değere sahip ise kârlıdır. İşlevin genel kullanımı;

=NBD(oran;değer1;değer2;…;değer254) şeklindedir.

TAKSİT_SAYISI İşlevi: TAKSİT_SAYISI işlevi, ödenecek tutar ve faiz oranı belirli olan bir kredinin taksitle kaç dönemde ödeneceğini hesaplamak için kullanılır. İşlevin genel kullanımı;

=TAKSİT_SAYISI(oran;devresel_ödeme;bd;gd;tür) şeklindedir.

İÇ_VERİM_ORANI İşlevi: İÇ_VERİM_ORANI işlevi, bir yatırımdaki akışların bugünkü değerinin yatırımın maliyetine eşit olmasını sağlayan orana iç verim oranı adı verilir. Bu oran, bugünkü net değer gibi bir yatırım fırsatının başka fırsatlarla karşılaştırılmasında kullanılır. Hesaplamanın negatif çıkması projenin kabul edilemezliği anlamına gelmektedir. İşlevin genel kullanımı;

=İÇ_VERİM_ORANI(değerler;tahmin) şeklindedir.

ANA_PARA_ÖDEMESİ İşlevi: ANA_PARA_ÖDEMESİ işlevi, dönemsel, sabit ödemeler ve sabit faiz oranı ile bir yatırım için belirli bir dönemde yapılan anapara ödemesinin hesaplanmasında kullanılır. İşlevin genel kullanımı;

=ANA_PARA_ÖDEMESİ(oran;dönem;dönem_sayısı;bd; gd;tür) şeklindedir.

DEVRESEL_ÖDEME İşlevi: DEVRESEL_ÖDEME işlevi, alınan bir kredinin aylık ya da yıllık geri ödemelerinin hesaplanması için kullanılır. İşlevin genel kullanımı;

=DEVRESEL_ÖDEME(oran;dönem_sayısı;bd;gd;tür) şeklindedir.

FAİZTUTARI İşlevi: FAİZTUTARI işlevi, belirli bir zaman süresince, sabit dönemsel ödemeler ve sabit faiz oranı ile bir miktarı geri ödemek için yapılan tek bir ödemenin faiz bölümünü hesaplamak için kullanılır. İşlevin genel kullanımı;

=FAİZTUTARI(oran;dönem;dönem_sayısı;bd;gd;tür) şeklindedir.

Mantıksal İşlevler

İşlem tablosu programı çalışma sayfalarında bağımsız değişkenlerin belirli durumlarını sınayarak ya da birden fazla koşulu denetleyerek hesaplama sonucunu DOĞRU ya da YANLIŞ olarak döndüren işlevlere mantıksal işlevler adı verilir.

VE İşlevi: VE işlevi, tüm bağımsız değişkenleri DOĞRU ise DOĞRU sonucunu verir. En az bir bağımsız değişkeni YANLIŞ ise YANLIŞ sonucunu verir. İşlevin genel kullanımı;

=VE(mantıksal1;mantıksal2;…) şeklindedir.

YADA İşlevi: YADA işlevi, verilen şartlardan biri doğru olduğu zaman sonucu DOĞRU, her ikisi de yanlış olduğunda ise sonucu YANLIŞ verir. İşlevin genel kullanımı;

=YADA(mantıksal1;mantıksal2;…) şeklindedir.

EĞER İşlevi: EĞER işlevi, bir koşula bağlı değerleri hesaplamak için kullanılır. Hesaplama sonucu olarak DOĞRU ya da YANLIŞ değeri döndürür.

Mantıksal işlevlerin arasında ve iç içe işlev kullanımlarında en sık kullanılan işlev olup iç içe 7 farklı EĞER işlevi kullanılabilir. Kaç tane EĞER işlevi kullanılırsa o kadar kapatma parantezi kullanılmalıdır. EĞER işlevinin hesaplama sonucu olarak metinsel ifade yazdırılması istendiğinde bu metinler çift tırnak işareti (“) içinde yazılmalıdır. İşlevin genel kullanımı;

=EĞER(mantıksal_sınama;eğer_doğruysa_değer;eğer_yan lışsa_değer) şeklindedir.

EĞER İşlevinin İç İçe Kullanımı: Veri tablolarında iç içe EĞER işlevi kullanılarak daha fazla koşul bir arada kullanılabilir. Örneğin, bir toptancı sattığı ürünlerin satış miktarına göre birim fiyatı üzerinden indirim uygulamaktadır.

İndirim oranları, 100-299 birim için %5, 300-499 birim için %8, 500 ve daha fazlası için %12’dir. (S:152, Şekil: 6.20)’deki çalışma sayfasında satış miktarına göre indirimli fiyat sütunu iç içe işlev kullanımı ile oluşturulmuştur.

Metin İşlevleri

Metin işlevleri, işlem tablosu çalışma sayfalarında metin ve veri işlevlerini kullanarak hücrelerde yer alan metinler üzerinde işlemleri gerçekleştirmek için kullanılır. İşlev içinde metinlerin doğrudan kullanımı çift tırnak içerisinde verilmelidir.

Metin işlevleri ile metinler de sayılar gibi karşılaştırma operatörleri ile küçük büyük harf duyarlılığı olmadan karşılaştırılabilir. Yapılan bu karşılaştırmalar da alfabetik sıra göz önüne alınarak yapılmaktadır.

BİRLEŞTİR İşlevi: BİRLEŞTİR işlevi, çalışma sayfasında birden fazla hücre içeriğini tek bir hücrede birleştirmek için kullanılır. En az 1, en fazla 255 hücre içeriği birleştirebilir. İşlevin genel kullanımı;

=BİRLEŞTİR(metin1;metin2;…;metin255) şeklindedir.

BÜYÜKHARF İşlevi: BÜYÜKHARF işlevi, bir hücredeki metni büyük harfe çevirmek için kullanılır. İşlevin genel kullanımı;

=BÜYÜKHARF(metin) şeklindedir.

KÜÇÜKHARF İşlevi: KÜÇÜKHARF işlevi, bir hücredeki metni küçük harfe çevirmek için kullanılır. İşlevin genel kullanımı;

=KÜÇÜKHARF(metin) şeklindedir.

YAZIM.DÜZENİ İşlevi: YAZIM.DÜZENİ işlevi, bir hücredeki metin dizesindeki her sözcüğün ilk harfini büyükharfe, diğer tüm harfleride küçük harfe çevirmek için kullanılır. İşlevin genel kullanımı;

=YAZIM.DÜZENİ(metin) şeklindedir.

SAĞDAN İşlevi: SAĞDAN işlevi, bir metin dizesinin sonundan (en sağından) belirtilen sayıdaki kadar karakteri verir. İşlevin genel kullanımı;

=SAĞDAN(metin;sayı_karakterler) şeklindedir.

SOLDAN İşlevi: SOLDAN işlevi, bir metin dizesinin başından (en solundan) belirtilen sayıdaki kadar karakteri verir. İşlevin genel kullanımı;

=SOLDAN(metin;sayı_karakterler) şeklindedir.

PARÇAAL İşlevi: PARÇAAL işlevi, bir metin dizesinde belirtilen bir karakterden başlayarak istenilen sayı kadar karakteri alır. İşlevin genel kullanımı;

=PARÇAAL(metin;başlangıç_sayısı;sayı_karakterler) şeklindedir.

KIRP İşlevi: KIRP işlevi, metin içeren hücrelerin başında ve sonunda görünmeyen boşluklar varsa kaldırmak için kullanılır. Metin dizesindeki kelimeler arasındaki birden fazla boşluk varsa tek boşluğa indirgerken tek boşluklar etkilenmez. İşlevin genel kullanımı;

=KIRP(metin) şeklindedir.

Tarih İşlevleri

İşlem tablolarının tarih ve saat işlevleri kullanılarak çalışma sayfasındaki hesaplamalar hızlı ve kesin bir şekilde yapılabilir.

Örneğin, çalışma sayfası bir firmanın ücret bordrosu hesaplamak için kullanılıyorsa çalışanların normal mesai mi (pazartesi-cuma) yoksa fazla mesaiyle mi (cumartesi ve pazar) ücretlendirileceğini belirlemek için HAFTANINGÜNÜ işlevleri kullanılabilir.

Tarih Sistemleri: İşlem tabloları programı; 1900 ve 1904 olarak iki tarih sistemini desteklemektedir.

İşlem tabloları varsayılan olarak; Windows için 1900 tarih sistemini, Macintosh için 1904 tarih sistemini kullanmaktadır.

1900 tarih sisteminin anlamı, bir hücreye 1 Ocak 1900 yazılıp sağ tıklanarak gelen listeden hücreleri biçimlendir komutu ile Genel biçimine çevrildiğinde 1 rakamına çevrilmiş olur. İlk tarih 1 Ocak 1900, 1 rakamına karşılık gelirken 31 Aralık 9999 son tarihtir.

Bir hücreye 1 Ocak 2016 tarihi girilip aynı işlem tekrar edildiğinde 42370 sayısı ile karşılaşılır. 42370 sayısı, 1 Ocak 1900’den 1 Ocak 2016’ya kadar geçen gün sayısını göstermektedir.

GÜN, AY, YIL İşlevleri: GÜN, AY, YIL işlevleri, aynı mantıkla çalışan işlevlerdir. Seri numarayla gösterilen bir tarihin gününü verir. Ya da girilen bir tarihin gün, ay ya da yıl kısmını parçalamak için kullanılır. İşlevlerin genel kullanımları;

=GÜN(seri_numarası),

=AY(seri_numarası),

=YIL(seri_numarası) şeklindedir.

ŞİMDİ İşlevi: ŞİMDİ işlevi, çalışma sayfasında kullanıldığı andaki tarih ve saati verir. İşlevin genel kullanımı;

=ŞİMDİ() şeklindedir.

BUGÜN İşlevi: BUGÜN işlevi, çalışma sayfasında kullanıldığı andaki tarihi verir. BUGÜN işlevinin kullanıldığı bir çalışma kitabı ne zaman açılırsa açılsın günün tarihi otomatik olarak görüntülenir. İşlevin genel kullanımı;

=BUGÜN() şeklindedir.

HAFTANINGÜNÜ İşlevi: HAFTANINGÜNÜ işlevi, girilen bir tarihe karşılık gelen sayıyı kullanarak haftanın gününü tanımlayan 1 ile 7 arasındaki bir rakamı verir. İşlevin genel kullanımı;

=HAFTANINGÜNÜ(seri_no;döndür_tür) şeklindedir.

Arama ve Başvuru İşlevleri

DÜŞEYARA İşlevi: DÜŞEYARA işlevi, sütunlar şeklinde oluşturulmuş bir tablonun en soldaki sütunundaki bir değeri arayarak aynı satırda belirtilen bir sütundan bir değeri verir. Arama yapılırken küçük büyük harf duyarlılığı yoktur. Eğer aranan bilginin bulunduğu sütun artan olarak sıralanmış olması bu işlevin daha sağlıklı çalışmasını sağlar. Ancak aranan sütunda aynı değerden birden fazla varsa ilk değerin bulunduğu satırda belirtilen sütundaki değeri verir. İşlevin genel kullanımı;

=DÜŞEYARA(aranan_değer;tablo_dizisi;sütun_indis_say ısı;aralık_bak) şeklindedir.

YATAYARA İşlevi: YATAYARA işlevi, bir tablonun üst satırındaki veri ya da veriler dizisini arar ve aynı sütunda belirtilen satırdan değeri verir. İşlevin genel kullanımı;

=YATAYARA(aranan_değer;tablo_dizisi;sütun_indis_say ısı;aralık_bak) şeklindedir.

Matematik İşlevleri

Matematik işlevleri ile çalışma sayfaları fonksiyonel bir hesap makinesi gibi kullanılarak bir çok matematiksel hesaplama yapılabilir.

TOPLA.ÇARPIM İşlevi: TOPLA.ÇARPIM işlevi, bir veri tablosunda belirlenen hücre alanındaki sayısal değerler ile birbirine karşılık gelen sayısal değerleri çarparak bu çarpımların toplamını verir. İşlevin genel kullanımı;

=TOPLA.ÇARPIM(dizi1;dizi2;…;dizi255) şeklindedir.

ETOPLA İşlevi: ETOPLA işlevi, seçili hücre alanında belirlenen bir koşula bağlı olan toplamları alır. İşlevin genel kullanımı;

=ETOPLA(aralık;ölçüt;toplam_aralığı) şeklindedir.

ÇOKETOPLA İşlevi: ÇOKETOPLA işlevi, seçili hücre alanında belirlenen birden fazla koşula bağlı olan toplamları alır. İşlevin genel kullanımı;

=ÇOKETOPLA(toplam_aralığı;ölçüt_aralığı;ölçüt1;[ölçüt _aralığı2;ölçüt2];...) şeklindedir.

ALTTOPLAM İşlevi: ALTTOPLAM işlevi, bir liste ya da veri tablosundan bir ögeye ait alt toplamını verir.

KUVVET İşlevi: KUVVET işlevi, bir sayının kuvvetini almak için kullanılır. İşlevin genel kullanımı;

=KUVVET(sayı;üs) şeklindedir.

Genel kullanımda ya da formüllerde bu işlev yerine, örneğin x’in y’inci kuvvetini almak için; x^y ya da x ve y’nin yer aldığı hücre başvuruları kullanılabilir.

S_SAYI_ÜRET İşlevi: S_SAYI_ÜRET işlevi, 0 ile 1 arasında eşit dağılımla rastgele sayı üretir. İşlevin genel kullanımı;

= S_SAYI_ÜRET() şeklindedir.

Bağımsız değişkeni yoktur. F9 tuşu ile yenilenebilir.

RASTGELEARADA İşlevi: RASTGELEARADA işlevi, belirlenen tamsayılar arasından rastgele bir sayı üretir. İşlevin genel kullanımı;

=RASTGELEARADA(alt;üst) şeklindedir.

İstatiksel İşlevler

BÜYÜK İşlevi: BÜYÜK işlevi, bir veri kümesi içindeki k. büyük değeri bulmak için kullanılır. İşlevin genel kullanımı;

=BÜYÜK(dizi;k) şeklindedir.

KÜÇÜK İşlevi: KÜÇÜK işlevi, bir veri kümesi içindeki k. küçük değeri bulmak için kullanılır. İşlevin genel kullanımı;

=KÜÇÜK(dizi;k) şeklindedir.

EĞERSAY İşlevi: EĞERSAY işlevi, bir hücre aralığı içindeki boş olmayan hücrelerde verilen koşula uyan hücrelerin sayısını bulmak için kullanılır. İşlevin genel kullanımı;

=EĞERSAY(aralık;ölçüt) şeklindedir.

BAĞ_DEĞ_SAY İşlevi: BAĞ_DEĞ_SAY işlevi, bir hücre aralığında sayı içeren hücrelerin sayısını bulmak için kullanılır. İşlevin genel kullanımı;

=BAĞ_DEĞ_SAY(değer1; değer2; …; değer255) şeklindedir.

BAĞ_DEĞ_DOLU_SAY İşlevi: BAĞ_DEĞ_DOLU_SAY işlevi, bir hücre aralığındaki boş olmayan hücrelerin sayısını bulmak için kullanılır. İşlevin genel kullanımı;

=BAĞ_DEĞ_DOLU_SAY (değer1; değer2; …; değer255) şeklindedir.