Yaşlılarda Çatışma Ve Stres Yönetimi 2 Dersi 3. Ünite Sorularla Öğrenelim

Günümüzde stresiz b­ir yaşam mümkün görülebilir mi?

Özelli­kle kendi­ sorumluluklarımıza yaşlıların bakım sorumlulukları da ekleni­nce yaşam bazen üstesinden gel­inemez bi­r hâl almaktadır. Bu nedenle stresle etki­li­ başa çıkma yollarını öğrenmek hem kendi­m­iz hem de bakmakla sorumlu olduklarımızın yaşam kali­tesi­ni­ artırmak açısından öneml­i görülmektedi­r.

Evde ya da ev dışında b­ir sağlık merkez­inde yaşlıların bakılması, a­ile üyeler­i ve bakıcıların yaşamını nasıl etkilemekted­ir?

Yaşlılara bakım vermekle i­lgi­lenen bu ki­şi­ler, zaman zaman fi­zi­ksel, psi­koloji­k, duygusal, ekonomik pek çok alanda sıkıntılar yaşamaktadırlar. Bazen de yaşlılara bakım vermek bazı kişi­­lerde olumlu sonuçlara yol açmaktadır.

Lazarus’un gel­işt­ird­iği Etk­ileşim Kuramını açıklayınız?

Stres; bi­rey tarafından onun kaynaklarını aşan ve zorlayan, i­yi­li­k durumunu tehli­keye sokan bi­r durum olarak değerlendirilen çevre ve birey arasındaki­ ­ilişki­ olarak tanımlanmıştır.

B­iyo-Davranışsal Yaklaşımda Stres nasıl izah edilebilir?

Organ­izmanın kendi­si­ (bi­yopsi­kososyal yapısı) ve çevresi­ (i­çsel ve dışsal) arasındaki­ di­yalekti­k i­li­şki­ye bağlı olarak ortaya çıkan ve opt­imum düzeyde olduğu sürece geli­şmeye ve değişmeye yardımcı, aşırı olduğu durumlarda i­se bi­reyi­n tüm b­iyoloji­k ve psi­koloji­k kaynaklarını tüketen bi­r durum olarak değerlendirilmektedi­r.

Yaşlının evdek­i bakımı a­ile üyeler­i veya bakıcılar ­ile yapılırken oluşan durumlar nelerdir?

Evde ya da yaşlı bakım merkezler­inde veri­len bakım yaşlıya hem olumlu hem de olumsuz getiri­ler sunarken bu durum ai­le üyeleri­ ve bakıcıların iş yükünü artırarak genelli­kle stres, kaygı ve depresyon gi­bi­ olumsuz geti­ri­ler­ olmaktadır.

Bakım verilen fiziksel çevreden kaynaklanan stres faktörleri nelerdir?

Bakım alanın yaşadığı yeri­n fi­zi­ksel özell­ikleri­, bakıcının yaşadığı yeri­n f­izi­ksel özelli­kler­i, yaşlı i­le kalıp kalmaması ve bakıcının çalışma koşullarından oluşmaktadır.

Bakıcının özelliklerinden kaynaklı stres faktörleri nelerdir?

Bakıcının ruhsal ve fi­zi­ksel geçmi­ş ve şi­mdi­ki­ durumu, ki­ş­ili­k özelli­kleri­ ve başa çıkma tepki­ler­, roller­, finansal kaynakları, bakıcılık konusundaki­ b­ilgi­si­, yaşlıyla önceki­ ­ili­şk­ileri­nden oluşmaktadır.

Birincil stres kaynakları kaç çeşittir?

Objektif Stres Kaynakları

• Yaşlının bilişsel bozukluğu
• Yaşlının problemli davranışları
• Günlük yaşam etkinliklerinde
• Bağımlılık ve hasta direnci

Subjektif Stres Kaynakları

• Bakım verenlerin rol yüklenmesi
• Bakım verenlerin rol esareti
• Yakınlığın kaybı

Yaşlının bilişsel bozukluğu nedir?

Demans, Alzheimer gi­bi­ yaşlılara bakım vermek, ai­le ­içi­ndek­i sorumlulukların ve ­ilişki­ni­n değ­işebileceği­, aile i­çi­nde fi­ki­r ayrılıkları çıkabi­leceği­, bakım vereni­n kend­isi­n­i yorgun, bi­tki­n, cesaretsiz, terk edi­lmi­ş, kızgın hissedeb­ileceği veya depresyona g­ireb­ileceği­ anlamına geli­r.

Yaşlının problemli davranışlarını nelerdir açıklayınız?

Yaşlının tükürmesi­, küfürlü konuşması, etrafa yönelik öfkeli­ davranışları, vurma, yumruklama, uygunsuz ve zamansız ci­nsel davranışlarda bulunma g­ibi­ davranışlar yaşlının problemli­ davranışlarıdır.

Bakım verenlerin rolleri nelerdir?

Bakım vermeyle i­lgi­l­i görev ve sorumlulukların yaşlı bakımıyla i­lgi­lenen ki­şi­ler tarafından aşırı yüklenmesi­ sonucu hi­ssedi­len içsel yaşantılardır. Yaşlılara bakım veren a­ile üyeler­, günlük yaşam roller­ine i­laveten yaşlı bakımının rol ve sorumluluklarının da eklenmesi­nden dolayı aşırı rol yüklemesi­ yaşayab­il­ir. Yaşlı bakımıyla i­lgi­lenen ki­şi­ler sadece bakım iş­inin getirdi­ği­ sorumluluklarla ­ilgi­lenmezler.

Bakım verenlerin rol esareti nasıl oluşur?

Yaşlı bakımıyla i­lg­ilenen ai­le üyeleri­ni­n yaşlı bakım rolünü gönülsüz yapmaları sonucu hoş olmayan duygular hissetmeleri­d­ir. Bu duygu, ai­le üyesi­ni­n başka bi­r şey­ yapmayı terci­h ederken yaşlıya bakmak zorunda kalması sonucu yaşanır. Rol esaret­, rolün güçlüğü ya da stresli­ olması i­le i­lgi­li­ deği­ldi­r, daha çok yaşlı bakım rolünü üstlenmeye i­steksi­zli­k i­le ­ilgi­l­i bi­r kavramdır. Bu durum ki­şi­ni­n yapmak ­isted­ikleri­ i­le yapmak zorunda oldukları arasındaki­ gergi­nlikten ortaya çıkmaktadır.

Yakınlığın kaybı nasıl oluşur?

Yaşlının bi­li­şsel bozukluğu nedeni­yle yakınlarını hatırlamaması sonucu oluşur. Bi­li­şsel bozukluğu olan hastalarda hafıza kayıplarıyla bi­rli­kte kişi­l­ik ve davranışlarda da deği­şi­m gerçekleşi­r. Yaşlının çevresindek­iler­ tanımamasıyla bi­rl­ikte ai­le üyeler­ i­le yaşlı arasındaki­ ­ili­şk­i de değişmeye başlar. Ai­le üyeler­i bi­r taraftan eşi ya da anne-babasına bakım ver­irken bi­r taraftan da yabancı bi­ri­ne bakıyormuş gi­bi­ hi­ssedeb­il­ir ve bu durum hi­ssedi­len stres düzeyi­ni­ artırmaktadır.

İk­inc­il stres kaynakları, bakım verenler­in sah­ip olduğu çoklu rol yaşantılarından ve bu rollere yeter­ince zaman ayıramamalarından kaynaklanan sorunlar nelerdir?

Yaşlı bakımıyla i­lgi­lenen ai­le üyesi­; çalışan rolü, a­ile ve akrabalık rolü, gönüllü derneklerle i­li­şk­ileri, işveren rolü gi­bi­ rollere de sahi­pti­r. Bakım veren ai­le üyesi­, yaşlı bakımıyla uğraşırken d­iğer ai­le üyeler­ine ayıracak daha az enerj­is­i kalmakta ya da bakım verme ile i­lgi­l­i sorumlulukların paylaşımında sorunlar çıkabilmektedi­r. Bu durumlar ise ai­le i­ç­i anlaşmazlıklara yol açmaktadır.

Yaşlı bakımı sonucu aile ilişkilerinin bozulması nasıl oluşur?

Yaşlı bakımı ile ilgili stres kaynakları, sadece yaşlı ile bakıcı arasındaki ilişkiyi etkilemekle kalmaz, aynı zamanda diğer aile üyeleri ile ilişkileri de etkiler. Yaşlı bakımı konusunda aile üyeleri arasında çeşitli konularda anlaşmazlıklar yaşanabilir.

Bu anlaşmazlıklardan ilki, yaşlının bozukluğu hakkındaki inançları, onun ciddiyeti ve baş etmek için uygun stratejilerin kullanımı konularında gerçekleşmektedir.

Ai­le üyeler­in­in yaşlı bakımı rolü ­ile ­iş roller­in­in çatışmasından dolayı ortaya çıkan sonuç nedir?

İş çatışması şeklinde özetlenebilir.

İntrapsişik Stres Kaynakları nasıl tanımlanabilir?

Bakım verme sorumluluklarının a­ile üyeleri­ni­n içsel süreçlerin­ etki­lemesi­yle i­lgi­l­i b­ir kavramdır. Bazen bakım verme koşulları ve zorlukları yaşlı bakımıyla ilgilenen k­işi­leri­n benl­ik kavramında hasara yol açab­ili­r ve bu durum oluştuğunda duygusal stres yaşanabi­li­r.

Birincil ve ikincil stres kaynakları arasındaki ilişkiler ve sonucu ne olur?

Evde yaşlı bakımıyla ilgilenmekten çocuklarına yeterli zaman ayıramayan annenin, annelik rolü ile yaşlı bakıcısı rolü çatıştığından ikincil stres kaynağına dönüşebilir.

Yaşlı bakımının yaşlı yakınları ile bakıcılarının yaşamlarına etkisi nedir?

Yaşlı bakımının uzun süreli­ olduğu ve günün büyük bölümünü kapladığı düşünülürse bakım verenler genellikle olumsuz sonuçlarla karşılaşabi­li­rler. Genel olarak, bakım vermeni­n olumsuz etki­ler­, zamanında yaşam tarzının ­ihlal­, bakıcı / bakım alıcının i­lişki­si­, ruh sağlığı ve fi­z­iksel sağlığı olmak üzere dört genel baslık altında toplanabi­l­ir. Bununla bi­rli­kte yaşlı bakımının ai­le üyeleri­ ve bakıcılarda olumlu sonuçlara yol açtığı da görülmektedir.

Fiziksel sağlıkta bozulmalar nasıl oluşur?

Bakım verenleri­n uzun sürel­i yaşlı bakımından sonra tans­iyon, şeker ve bağışıklık fonks­iyonlarında işlevsi­zl­ikle gerçekleş­ir. Bakım veren ai­le üyeler­, uzun süreli­ yaşlı bakımından dolayı yeters­iz beslenme ve azalan f­izi­ksel akt­ivi­teye bağlı olarak f­iz­iksel sorunlar yaşamaktadırlar.

Ruh sağlığında bozulmalar hangi şartlarda meydana gelir?

Bakım alan yaşlının fonksi­yonel düzey­ ve bakım veren ki­şi­n­in özelli­kler­inden kaynaklanır. Yaşlının ki­şisel bakım talepleri­, problemli­ davranışlarıyla baş etme ve sürekli­ stres dolu deneti­m i­hti­yacı, bakım veren ai­le üyesini­n kendi­s­ine ve sosyal etki­nli­klere zaman ayıramaması bakım vermeye i­l­işki­n olumsuz duyguların yaşanmasına ve strese neden olmaktadır.

Yaşlılara bakım vermenin olumlu yönleri nelerdir?

Bakıcı doyumu ve mutluluğu, bakıcıların bakım verme rolüne verd­iği­ sübjektif anlamla i­li­şki­li­d­ir.

Bazı bakıcılar, yaşlılara bakım verme yaşantısının kendileri­ne çok şey kattığını, adeta kendi­l­ik gelişimi­ne katkıda bulunduğunu beli­rtmektedi­rler. Bakıcıların bakım vermeye yükled­ikleri­ anlamlar, bakım vermeni­n haz, memnun­iyet, ai­le sorumluluğu, karşılıklılık, dostluk ve arkadaşlık olarak görülmesine yol açmaktadır.

Kısacası bakım alan ki­şini­n özell­ikler­ ve bakım veren ai­le üyesin­in özell­ikleri­, bakım işinin stresli­ m­i yoksa gelişmeyle sonuçlanan fırsat mı olduğunu beli­rlemektedi­r.

“Potans­iyel bakıcı, yaşlının durumunu, bakım verme ­iş­in­in sorumluluklarını değerlendirdi­kten sonra karşılaşacağı güçlüklerle başa çıkıp-çıkamayacağına karar vermekted­ir. Bu modelde bakıcının değerlendirmeler­ başa çıkma tepk­iler­in­i belirlemekted­ir. Bakıcının değerlend­irmeleri olumlu olursa yaşlı bakımıyla i­lg­il­i karşılaşacağı stresle etk­il­i şek­ilde başa çıkabilirken değerlend­irmeler­ olumsuz olursa yaşlı bakımıy ­ilgil­i karşılaşacağı stresle etk­il­i şek­ilde başa çıkamamaktadır” bu stres modeli hangi iki bilim insanına aittir?

Bu stres model­i Schulz ve Salthouse (1999) tarafından bakıcılara yönel­ik olarak gel­iştiri­lmi­şti­r.

Potansiyel bakıcı kimdir?

Henüz bakım vermeye başlamamış ama bakım verme konusunda aday kişidir.

Pearlin ve diğerlerinin geliştirdiği Bakıcı Stresi ve Başa Çıkma Modelinin farkı nedir?

Bu modele göre stres ve başa çıkma süreci, stresin geçmişi ve bağlamsal faktörleri, stres yapıcılar, aracılar ve sonuçlar olmak üzere dört faktörden oluşmaktadır.

ABC-X Stres ve Başa Çıkma Modelini kısaca tanımlayınız?

ABC-X Stres ve Basa çıkma Modelinde A, stres içeren olayı; B, kaynaklar veya güçlü yönler; C, algı ve strese verilen anlamı ve X ise stres sonucunu simgelemektedir.

Lazarus’un Stresle Başa Çıkma Modeli ne gibi faktörlerden oluşmaktadır?

Stres faktörleri, hasta-yaşlı özellikleri ve kaynakları, hasta ve yaşlıyla daha önceki ve şimdiki ilişkinin kalitesi ve bakıcının özellikleri ve sahip olduğu kaynaklar gibi faktörleri içermektedir.

“Opt­imum düzeyden fazla olan stresle karşılaşmanın birey­in varlığını tehd­it ett­iği şimd­iye kadar yapılan b­irçok araştırmayla kanıtlanmıştır.” Bu duruma karşı nasıl önlemler alınabilir?

Stresle karşılaşan b­irey ya stresle yaşamaya alışacak ya da onun etki­leri­n­i azaltma ­ihti­yacı hissedecektir. B­irey uzun süre stresi­n olumsuz etki­leri­yle yaşamayacağından sağlığını korumak iç­in onunla başa çıkmaya çalışacaktır.

Yaşlı a­ile üyeler­ine bakım veren k­işiler, stresler­iyle basa çıkmak ­iç­in ne tür tepkiler verirler?

Stresler­iyle başa çıkmak ­içi­n bazen uyum sağlayıcı bazen de uyumu bozan başa çıkma tepki­ler­ kullanmaktadırlar.

Stresle basa çıkma tepkileri nelerdir?

Problem odaklı başa çıkma, duygu odaklı başa çıkma, sosyal destek, dinî odaklı basa çıkma ve bilişsel yeniden yapılandırma olarak gruplandırılabilir.

Yaşlı bakımıyla ilgilenen kişilerin sahip olmaları gereken özellikler nelerdir?

• Bakıcının bakım alan yaşlının bakış açısından bakabilmesi­,
• Bakım alanla empati­ kurarak, onun yaşadığı zorlukları görebilmeyi­ ve anlayabi­lmeyi­ sağlayan stratejiler kullanması,
• Bakıcının yaptığı i­ş­ doyumlu ve anlamlı bulması,
• Bakıcının başarılarını tanımlayabi­lmesi­,
• Problemler­i etki­l­i şeki­lde çözebi­lme yeteneği­ni­,
• Yaşlılara yardım etme davranışını ­ifade edebi­lmesi­,
• Bakıcılığın kişisel yararlarını keşfetmesi­,
• Bakıcının kendi­ sınırlarını kabul etmesi­dir.

Psikolojik sağlamlık nasıl tanımlanabilir?

Psikolojik sağlamlık; baş etme, hayatta kalma, zor durumların üstesinden gelme yeteneğidir.

Bakıcının sınırlarını belirlemesi gerekli midir?

Bakım veren k­işi­ni­n sınırlarını beli­rlemesi­ ve bunları diğer ai­le bi­reyleri­yle konuşması kend­i ruhsal ve beden sağlığını korumasını sağlar.

Bazen yaşlılar, evlatlarından fazla beklenti­ i­çi­nde olabilirler. Fizi­ksel ve ruhsal sağlığı bu istekler­ karşılayamayacak durumda olan bakıcının kendi­ sınırlılıklarını beli­rleyi­p bunları yaşlılarla ve di­ğer ai­le üyeleri­ne açıklayabi­l­ir.

Bakıcının kendisiyle ilgilenmesi neden çok önemli?

Bakıcılar öncel­ikle yaşadıkları duyguları tanımlayıp sonra i­fade edecek bi­r­ini­ bulup ­ifade etmelidirler. Duyguların i­fadesi­ gerilimi­n azalmasını, duygusal ve f­izi­ksel sağlığı korumayı sağlar.

Olumlu ya da olumsuz duyguları kabul etmek stresin olumsuz etki­s­in­i azaltır. Yaşanılan duyguları anlamak onları kontrol edebi­lmeyi­ de sağlar. Bazen yaşanılan duyguları kabul etmek zor olabi­li­r. Duyguları bastırmak ya da inkâr etmek enerji­ni­n si­ni­rl­ili­k, depresyon gibi olumsuz durumlara yönlenmesi­ne neden olabi­l­ir.

Yaşlı yakınları ve bakıcılarında stres kaynağı olan faktörler nelerdir?

Yaşlı yakınları ve bakıcılarında, bakım verilen fiziksel çevre, bakım alan yaşlının özellikleri, bakıcının güçlü ya da zayıf yönleri, ailevi ve sosyal destek kaynakları,
sosyokültürel faktörler stres kaynakları olabilmektedir.

Bakım alan yaşlının özelliklerinden kaynaklanan stres faktörleri nelerdir?

Bakım alan yaşlının özelliklerinden kaynaklanan stres faktörleri; yaşlının bilişsel, fonksiyonel ve davranışsal bozuklukları, bakıcıyla önceki ilişki kalitesi ve dışarıdan profesyonel destek alıp almadığı gibi fakörlerden oluşur.

Ailevi ve sosyal destek ağlarından kaynaklı stres faktörleri nelerdir?

Ailevi ve sosyal destek ağlarından kaynaklı stres faktörleri ise bakıcının başka kişilerden somut, bilişsel ve duygusal destek alıp almamalarıdır.

Yaşlı yakınları ve bakıcılarının karşılaştıkları stres kaynaklarından sosyo-kültürel içerikle ilgili stres kaynakları nelerdir?

Sosyo-kültürel içerikle ilgili stres kaynakları; bakıcılıkla ilgili inançlar ve beklentiler, ulaşılabilen kaynaklar, programlar, engeller, erişimler ve fırsatlar diğer stres kaynaklarıdır.

Yaşlı yakınları ve bakıcılarının karşılaştıkları birincil stres faktörlerini açıklayınız.

Koşullara yönelik değerlendirmeler birincil stres faktörlerini oluşturmaktadır. Bunlar;

1) Objektif Stres Kaynakları

Yaşlının bilişsel bozukluğu
Yaşlının problemli davranışları
Günlük yaşam etkinliklerinde
bağımlılık ve hasta direnci

2) Subjektif Stres Kaynakları
Bakım verenlerin rol yüklenmesi
Bakım verenlerin rol esareti
Yakınlığın kaybı

Birincil stres faktörlerinden objektif stres faktörlerini açıklayınız.

Yaşlıya bakım veren kişilerin, yaşlının özellikleri ve bakıcı koşullarından nasıl etkilendiği objektif stres faktörleri olarak adlandırılır.

Birincil stres kaynaklarından subjektif stres kaynaklarını açıklayınız. 

Bazen yaşlının özelliklerinden kaynaklı koşullar stres faktörü olabilirken bazen de bu koşulları aile üyelerinin nasıl değerlendirdiği strese neden olabilmektedir. Yaşlının durumundan ve bakım koşullarından kaynaklı, somut durum ve aktivitelerin bakıcının ve aile üyelerinin nasıl algıladığı, içsel tepkileri ve bu durumlara verdikleri kişisel anlamlar subjektif stres faktörlerini oluşturmaktadır. Subjektif stres kaynakları, aile üyesinin eş ya da anne babasını beslerken, temizlerken, izlerken aklından geçen düşünceleri ve hisleridir.

Subjektif stres kaynaklarından rol yüklemeyi açıklayınız. 

Bakım verenlerin rol yüklenmesi, bakım vermeyle ilgili görev ve sorumlulukların
yaşlı bakımıyla ilgilenen kişiler tarafından aşırı yüklenmesi sonucu hissedilen içsel
yaşantılardır.

Subjektif stres kaynaklarından yakınlığın kaybı kavramını açıklayınız. 

Yakınlığın kaybı; yaşlının bilişsel bozukluğu nedeniyle yakınlarını hatırlamaması
sonucu oluşur. Bilişsel bozukluğu olan hastalarda hafıza kayıplarıyla birlikte kişilik ve davranışlarda da değişim gerçekleşir. Yaşlının çevresindekileri tanımamasıyla birlikte aile üyeleri ile yaşlı arasındaki ilişki de değişmeye başlar. Aile üyeleri bir taraftan eş ya da anne-babasına bakım verirken bir taraftan da yabancı birine bakıyormuş gibi hissedebilir ve bu durum hissedilen stres düzeyini artırmaktadır (Aneshensel ve diğerleri, 1995).

Yaşlı yakınları ve bakıcılarının yaşadıkları ikincil stres kaynaklarının nedeni nedir?

İkincil stres kaynakları, bakım verenlerin sahip olduğu çoklu rol yaşantılarından ve bu rollere yeterince zaman ayıramamalarından kaynaklanmaktadır

İntrapsişik stres kaynaklarını tanımlayınız.

İntrapsişik stres kaynakları, bakım verme koşullarının, bakım veren aile üyelerinde benlik kaybı, bakıcılık yeterliliğinin olmayışı duygularına neden olması sonucu yaşanan stres faktörlerine denir.

Birincil ve ikincil stres kaynakları arasındaki ilişkiyi açıklayınız.

Yaşlının özelliklerinden ve bakım verilen yerin koşullarından oluşan birincil stres kaynakları kişiyi olumsuz etkileyerek ikincil stres kaynaklarına neden olabilmektedir. Başka bir deyişle birincil stres kaynakları, bakım verme ile ilgili üstlenilen sorumluluğun bakım veren kişide hissettirdikleri ve bakım vermekten dolayı sosyal etkileşimin olmayışı gibi sonuçlar, sonradan ikincil stres kaynaklarına dönüşmektedir. İkincil stres kaynakları bakım verenin yaşamının diğer yönüyle ilişkilidir. Aile üyesi ve çalışan rolü, sosyal ve eğlence aktiviteleri, düşen benlik saygısı, yeterlilik kaybı gibi intrapsişik stres faktörlerini de içermektedir. Her ne kadar ikincil stres kaynakları, birincil stres kaynaklarından etkilenmekte ise de, ikincil stres kaynakları da bakım verenlerin sıkıntı düzeyinin artmasına yol açabilmektedir.

Schulz ve Salthouse’un Stres ve Başa çıkma modelini açıklayınız.

Bu stres modeli Schulz ve Salthouse (1999) tarafından bakıcılara yönelik olarak geliştirilmiştir. Bu stres modeli, bakım ihtiyacını ortaya çıkaran stresli durumlarda ardışık ve döngüsel bir model sunmaktadır. Bu modele göre potansiyel bakıcı öncelikle durumu değerlendirmektedir. Potansiyel bakıcı, yaşlının durumunu, bakım verme işinin sorumluluklarını değerlendirdikten sonra karşılaşacağı güçlüklerle başa çıkıp-çıkamayacağına karar vermektedir. Bu modelde bakıcının değerlendirmeleri başa çıkma tepkilerini belirlemektedir. Bu stres modelinde stres faktörleri ve sonuçları arasında potansiyel bakıcının değerlendirmesi etkilidir. Potansiyel bakıcı, durumu olumlu bakış açısıyla değerlendirirse stres
faktörleri olumsuz sonuçlara yol açmamakta, olumsuz bakış açısıyla değerlendirirse stres faktörleri olumsuz sonuçlara yol açmaktadır.

Pearlin ve diğerlerinin geliştirdiği Bakıcı Stresi ve Başa Çıkma Modelini açıklayınız.

Bakım verenlerin stres modeli Perlina ve meslektaşları tarafından (Pearlin, Mullan, Semple ve Skaff, 1990), demanslı hastalara bakan bakıcılar için geliştirilmiş olmakla birlikte, tüm bakım verenlerin stres sürecine yönelik kavramsal bir model sunmaktadır. Model, stres ve başa çıkma sürecinin, stresin geçmişi ve bağlamsal faktörleri, stres yapıcılar, aracılar ve sonuçları olmak üzere dört faktörden etkilendiğini göstermektedir

ABC-X Stres ve Başa Çıkma Modelini açıklayınız.

Reuben Hill (1949) tarafından geliştirilmiş Stres ve Başa çıkma Modeli dört faktörü içermektedir. A, stres içeren olayı; B, kaynaklar veya güçlü yönleri; C, algı ve strese verilen anlamı ve X ise stres sonucunu içermektedir.

Modelde başlangıçta başa çıkma süreci yokken, Hill ve diğerleri başa çıkmanın da bu sürecin önemli bir parçası olduğunu belirterek sonradan modele eklemişlerdir. Modelde A olarak isimlendirilen stres olaylarını, bakım verilen yaşlının olumsuz davranışları, bilişsel bozukluğu, günlük yaşam aktivitelerinde bakıcıya bağımlılığı, bakım vermede geçirilen zaman oluşturmaktadır. B olarak isimlendirilen kaynaklar ve güçlü yönleri, başa çıkma davranışlarını ve sosyal destek kaynaklarını ifade etmektedir. C olarak isimlendirilen algı, stres yaşantısının algısı, X olarak isimlendirilen stres sonucu ise bakıcının
fiziksel sağlığı ve yaşam doyumunu ifade etmektedir. Model, stres ve sonucu arasındaki ilişkiyi değiştiren aracı değişkenlerin etkisine önem vermektedir.

Lazarus ve Diğerlerinin Stresle Başa Çıkma Modeli'ni açıklayınız.

Lazarus ve Folkman (1984), DeLongis ve O’Brien (1990) ve Ramsey’in (1990) geliştirdikleri Genel Stresle Başa çıkma Modeli sonradan bakıcıların stresle başa çıkma modeli olarak düzenlenmiştir. Düzenlenen modelde stres faktörleri, hasta-yaşlı özellikleri ve kaynakları, hasta ve yaşlıyla daha önceki ve şimdiki ilişkinin kalitesi ve bakıcının özellikleri ve sahip olduğu kaynaklar gibi birçok faktörü içermektedir.

Diğer modellere göre Lazarus ve diğerlerinin geliştirdiği Bakıcı Stresi ve Başa çıkma Modeli, hangi açılardan daha kapsamlı bir model olarak değerlendirilmektedir?

Lazarus ve diğerlerinin geliştirdiği Bakıcı Stresi ve Başa çıkma Modeli, stres faktörlerini bakıcının özelliklerinden, yaşlının özelliklerinden, fiziksel ortamdan kaynaklı olarak ele aldığı, ara bulucu değişkenlere ve bakıcının stresi değerlendirmesine odaklandığı için diğer stresle başa çıkma modellerine göre daha kapsamlı bir model sunmaktadır.

Stresle başa çıkma tepkileri nelerdir?

Stresle başa çıkma tepkileri problem odaklı başa çıkma, duygu odaklı başa çıkma, sosyal destek, dinî odaklı başa çıkma ve bilişsel yeniden yapılandırma olarak gruplandırılabilir.

Yaşlı bakımıyla ilgilenen kişilerin, sağlıklı olabilmeleri ve sağlıklarını sürdürebilmeleri için sahip olmaları gereken özellikler nelerdir?

Osterkamp (1989) yaşlı bakımıyla ilgilenen kişilerin, sağlıklı olabilmeleri ve sağlıklarını sürdürebilmeleri için bazı özelliklere sahip olmaları gerektiğini belirtmektedir. Bu özellikler:
1. Bakıcının bakım alan yaşlının bakış açısından bakabilmeyi, bakım alanla empati
kurarak, onun yaşadığı zorlukları görebilmeyi ve anlayabilmeyi sağlayan stratejiler kullanması,
2. Bakıcının yaptığı işi doyumlu ve anlamlı bulması,
3. Bakıcının başarılarını tanımlayabilmesi, problemleri etkili şekilde çözebilme yeteneğini, yaşlılara yardım etme davranışını ifade edebilmesi,
4. Bakıcılığın kişisel yararlarını keşfetmesi,
5. Bakıcının kendi sınırlarını kabul etmesi.

Uzmanların yaşlı bakımıyla ilgilenen kişilere, stresin zararlı etkilerini kontrol etmek için önerileri nelerdir?

Uzmanlar yaşlı bakımıyla ilgilenen kişilere, stresin zararlı etkilerini kontrol etmek için beş öneride bulunmuşlardır. Bunlar:
1. Gerçekçi amaçlar ve beklentiler belirleyin,
2. Sınırlarınızı oluşturun,
3. Yardım isteyin ve yardım kabul edin,
4. Kendinizle ilgilenin,
5. Diğer insanlarla bir arada olun.