Yaşlılarda Çatışma Ve Stres Yönetimi 1 Dersi 6. Ünite Sorularla Öğrenelim

Öznel iyi oluş nedir?

Yaşamdaki olumsuz faktörlerin olmaması ile birlikte olumlu bilişsel ve ruhsal ögelerin var olması durumunu içeren (Diener, 1984) öznel iyi oluş, insanların kendi hayatlarını duygusal ve bilişsel olarak nasıl değerlendirdiklerini ortaya koyan bir kavramdır (Diener, 2000, Akt. Hefferon ve Boniwell, 2014)

Öznel iyi oluş kaç boyuttan meydana gelmektedir? Bunlar nelerdir?

Öznel iyi oluş üç temel boyuttan oluşmaktadır. Bu boyutlar:

1. Bireyin yaşamının özel ve genel yönlerinden elde ettiği doyumu bilişsel anlamda değerlendirmesi, 2. Olumlu duygulanımın varlığı,
2. Olumsuz duygulanımın yokluğu olarak sıralanmaktır (Diener, 2000; Lucas & Gohm, 2000, Akt. Akın, 2013).

Psikolojik iyi oluş nedir?

Psikolojik iyi oluş; bireyin kendini olumlu algılaması, sınırlılıklarının farkında olması, başkalarıyla güvenli ve samimi ilişkiler geliştirmesi, kişisel ihtiyaç ve isteklerini karşılayacak şekilde çevreyi şekillendirmesi, özerk ve bağımsız hareket edebilmesi, yaşam amacının ve anlamının olması, kapasitesinin farkında olması ve bu kapasitesini geliştirmeye çalışmasını yansıtan bir kavramdır (Keyes, Shmotkin ve Ryff, 2002).

Ryff ve Singer’e göre psikolojik iyi oluş kavramının boyutları nelerdir?

(1) Kendini kabul: Bireyin kendini ve yaşamını olumlu değerlendirmesidir.

(2) Kişisel büyüme: Bireyin kişisel olarak olgunlaşması anlamına gelir.

(3) Yaşam amacı: Bireyin yaşam amacının ya da amaçlarının olması iyi oluşunu olumlu etkiler.

(4) Olumlu ilişkiler: Başkaları ile sağlıklı ilişkiler kurmak bireyin yaşamdan daha çok haz almasını sağlar.

(5) Çevresel hâkimiyet: Bireyin kendisi ve çevresini etkili bir şekilde yönetme kapasitesi olmasıdır.

(6) Özerklik: Bireyin kendi kendine yetebilen, bağımsız ve otantik bir birey olması bireyde iyi oluşu arttırıcı bir etmendir.

Yılmazlık nedir?

Zamanla gelişen kişisel özellikler olarak tanımlanan yılmazlık, son zamanlarda baş etme, hayatta kalma, zor durumların üstesinden gelme yeteneği, yaşam deneyimlerinin üstesinden gelebilmek için kişilik özelliklerinde dayanıklılık ve yüksek düzeyde öz yeterlik, dışsal faktörlerden de sosyal destekten etkilenen dinamik bir süreç olarak açıklanmaktadır (Resnick, 2008).

Yargılama kuramı bireylerin iyi oluşunu nasıl ele almaktadır?

Yargılama yaklaşımına göre mutluluk, gerçek durumlar ve bazı standartlar arasındaki karşılaştırmadan ortaya çıkar. Şayet gerçek durumlar standartları aşarsa, bu, mutlulukla sonuçlanır. Yargılama kuramında yapılacak bir işin standardı ne ise, birey o standardı yakalar ya da standardı geçerse bu, bireyin mutlu olmasına sebep olacaktır.

Amaç kuramı bireylerin iyi oluşunu nasıl ele almaktadır?

Bu kuram herkesin bir amacı olduğuna ve amaçlarımız olmadan yaşamımızı sürdüremeyeceğimize inanır. Amaçlara bağlılık, kişisel faaliyet hissi ile günlük yaşamı biçimlendirme ve anlamlandırma hissi sağlar. Bu yüzden mutluluk önemli ve uygun hedeflere ulaşmanın doğrudan bir sonucudur. Kişinin ulaşmak için seçtiği hedeflerin kalitesi iyi oluşu etkiler. Kültür bu durumu etkiler ama bireyler anlamlı hedeflerle uğraştıkları ve istenen sonuca ulaştıklarında, olumlu geri bildirim aldıkları sürece mutlu olurlar (Hefferon ve Boniwell, 2014).

Ryff’ın psikolojik iyi oluş kuramı kaç boyuttan oluşmaktadır?

Ryff (1989), öznel iyi olma durumunun, psikolojik iyi olma durumunun temel yapısını kapsayacak şekilde oluşturulmadığını ifade etmektedir. Psikolojik iyi oluş kuramı, öznel iyi oluşun temel kavramları olan olumlu etkiler, olumsuz etkiler ve yaşam doyumundan fazla olarak yaşam tutumlarını da içeren çok boyutlu bir yapıdır. Psikolojik iyi oluşa ait kuramsal yaklaşımların eksikliğini vurgulayan Ryff, bunlardan hareketle kendi kuramını oluştururken kişilik ve gelişim kuramcılarının görüşlerini temel alarak altı boyutlu psikolojik iyi oluş modelini ortaya koymuştur.

Ryff’ın psikolojik iyi oluş kuramı hangi gelişim ve kişilik gelişim kuramlarından etkilenmiştir?

Psikolojik iyi oluş modelinde, Maslow’un kendini gerçekleştirme, Allport’un olgunlaşma, Rogers’ın tam fonksiyonel insan, Jung’ın bireyselleşme ve fert olma, Erikson’un kişilik gelişimi, Buhler’in temel yaşam eğilimleri, Neugarten’in kişiliğin değişimsel özellikleri, Jahoda’nın ruhsal sağlık görüşleri ve Victor Frankl’ın insanın anlam arayışı görüşlerinden faydalanılmıştır (Ryff, 1989; Ryff ve Singer 2008, Akt. Hamurcu, 2011). Ryff’ın çok boyutlu psikolojik iyi olma kuramı, pozitif öz saygı, diğer bireylerle ilişkilerin kalitesi, çevreyi yönetebilme becerisi, anlamlı ve amaçlı aktivitelerde bulunma ve gelişim ve büyümeyi devam ettirme gibi özellikler üzerinde durmaktadır (Ryff, 1989, Akt. Akın, 2013).

Dinamik denge modeli bireylerin iyi oluşunu nasıl ele almaktadır?

Headey ve Wearing tarafından geliştirilen bu model, bireylerin kişilikleri tarafından belirlenen farklı iyi olma ortalamalarına sahip olduklarını, dışa dönük kişiliğe sahip olanların içe dönük kişiliğe sahip olanlara göre bazı deneyimleri yaşama olasılıklarının daha yüksek olduğunu savunmaktadır. Bu deneyimler, bireyin psikolojik iyi olma düzeyini etkilemektedir. Alışılmadık olaylar ve eğilimler bireyi normal psikolojik iyi olma düzeyinden yukarıya ve aşağıya hareket ettirebilir. Ancak dinamik denge modeli, olaylar normalleştikçe bireyin temel psikolojik iyi olma düzeyine geri döneceğini öne sürmektedir (Diener, Oishi ve Lucas, 2003, Akt. Akın, 2013).

Dehşet yönetimi kuramı bireylerin iyi oluşunu nasıl ele almaktadır?

Bu teori, canlı kalma ve yaşamı sürdürme isteğinin doğuştan gelen, biyolojik bir ihtiyaç olduğu ve ölümün kaçınılmaz olduğu düşüncesinin zihni sürekli meşgul ettiğini savunur. İnsanlar ölümün kaçınılmaz olduğunu anladıklarında, dünya görüşleri ya da kabul ettikleri kültürün inanç ve değerlerine sığınarak ölümle baş etmeye ve kendilerini rahatlatmaya çalışırlar. Bu nedenle, travmatik ya da yaşamı sarsıcı olaylar bireylere yaşamı kaybedecekleri düşüncesini hatırlatarak, ölümlü olduklarını düşündürücü bir çevre edinmelerine neden olur (Hefferon ve Boniwell, 2014)

Benard (1991)’a göre yılmaz çocukların özellikleri nelerdir?

Benard (1991), yılmaz bireyler yetiştirmek için uygun çevresel koşulların sağlanması gerekliliğini vurgulamış, yılmaz çocukların sosyal yetkinlik, problem çözme becerisi, özerklik, amaç ve gelecek duygusuna sahip olduklarını belirtmiştir.

Krovertz (1999)’ın modelinde hangi faktörün önemi üzerinde durulmaktadır?

Krovetz (1999), yılmazlık kuramında aile, okul ve toplumda bulunan koruyucu faktörlerin önemini belirtir. Bu temel olan koruyucu faktörler, yılmaz bireylerin ortaya çıkmasını sağlar.

Ginsburg ve Jablow’a göre yılmazlık kaç boyutla ilişkilidir? Bu boyutlar nelerdir?

Ginsburg ve Jablow, (2011), yılmazlığının temelde yedi önemli boyutla ilişkili olduğunu, bu boyutların; yetkinlik, güven, bağlantı, karakter, katkı, başa çıkma ve kontrol olduğunu belirtmiştir.

Ginsburg ve Jablow’a göre yılmazlığın yedi önemli boyutundan birisi olan yetkinlik neyi ifade etmektedir?

Yetkinlik, kişinin neyi yapabileceğini ya da bir durumla nasıl etkili olarak baş edebileceğini bilmesi olarak belirtilmiştir

Ginsburg ve Jablow’a göre yılmazlığın yedi önemli boyutundan birisi olan bağlantı neyi ifade etmektedir?

Bağlantı faktörü; çocukların ailesi, yakın arkadaşları, yakın ilişkide olduğu kişilerle bağlantı içerisinde olmalarını ifade etmektedir.

Ginsburg ve Jablow’a göre yılmazlığın yedi önemli boyutundan birisi olan kontrol neyi ifade etmektedir?

Kontrol, kişinin çevresini ve olayları kontrol edebildiğini fark etmesi ve olayların kendi kontrolünde olabileceğini anlayabilmesi olarak ifade edilmiştir.

Wolin ve Wolin, (1993) yılmazlık çalışmalarını ve modellerini sentezleyerek belirledikleri yılmazlık boyutları nelerdir?

 Wolin ve Wolin, (1993) yılmazlık çalışmalarını ve modellerini sentezlemiş ve yedi yılmazlık boyutu belirlemişlerdir. Bu boyutları; içgörü, bağımsızlık, ilişkiler, girişim, yaratıcılık, mizah ve ahlak olarak sıralamışlardır.

Neugarten (1978), yaşlanmada kaç dönemden bahsetmektedir? Bu dönemler nelerdir?

Neugarten (1978), yaşlanmanın iki döneminden söz etmektedir. Bu dönemlerden biri, genç yaşlılar; 55-75 yaşları arasında emekli olsun ya da olmasın fiziksel, zihinsel, sosyal olarak hâlâ etkin olan bireyleri içermektedir. İkinci dönem olan yaşlı yaşlılar dönemi ise fiziksel etkinliğin daha sınırlı olduğu, 75 yaşın üzerindeki bireyleri ifade etmektedir. Yaşlanma örüntüleri açık bir biçimde bireylere özgü olmasına rağmen, yaşla birlikte gerilemenin etkileri, yaşlı yaşlılar döneminde daha belirgindir (Akt. Gladding, 2013)

Yılmazlık özellik ve göstergeleri nelerdir?

Yıllardır yapılan çalışmalardan öğrenilen bazı yılmazlık özellikleri ve göstergeleri (Resnick, 2008); 1. İlişki kurma yeteneğine sahip olmak, 2. Problemleri aşılmaz olarak görmemek 3. Değişiklikleri yaşamın bir parçası olarak kabul etmek 4. Yeni amaçlar oluşturmak 5. Kararlı eylemler göstermek 6. Kendini keşfetmek için arayışları sürdürmek 7. Kendisi ile ilgili pozitif bakış açısı geliştirmek 8. Umutlu bir yaşam felsefesi sürdürmek 9. Kendine önem vermek ve kendi bakımını sürdürebilmek olarak sıralanmıştır.