Evde Yaşlı Bakım Hizmetleri Dersi 6. Ünite Sorularla Öğrenelim

Kanser kavramının tanımı nedir?

Kanser; vücudumuzun çeşitli bölgelerinde bulunan hücrelerin kontrolsüz büyüyüp çoğalması, birikerek tümör kitlelerini oluşturması, etrafında bulunan normal dokuları sıkıştırması, içlerine sızması veya tahribatıyla devam eden bir süreçtir.

Metastaz nedir?

Kanserli hücrelerin bulundukları yerden vücudun başka bölgelerine yayılmasıdır.

Uluslararası kanser araştırmaları ajansı GLOBOCAN’ın yaptığı proje verilerine göre hangi kanser türleri yoğun görülmüştür?

Uluslararası kanser araştırmaları ajansı GLOBOCAN 2012 projesi verilerine göre dünyada kanser kayıtçılığı yapan 184 ülkede en çok; • Akciğer (%13), • Meme (%11.9) ve • Kolon (%9.7) kanserlerinin görüldüğü, kanser nedenli ölümlerin başında akciğer, karaciğer ve mide kanserlerinin geldiği vurgulanmıştır.

Yaşla birlikte artış gösteren kanserler nelerdir?

Yaklaşık tüm kanserlerin %70’i 65 yaş üzerindeki nüfusta ortaya çıkarken, özellikle akciğer, meme, kolon kanserlerinin yaşla birlikte artış gösterdiği vurgulanmaktadır.

Kanser hastalığı hangi faktörlere bağlı olarak ortaya çıkmaktadır?

Kanser fiziksel, ruhsal, sosyal, maddi ve manevi yönleri ile mücadelesi zor bir hastalıktır ve %90’ı çevresel faktörlere, %10’u genetik faktörlere bağlı ortaya çıkmaktadır.

Dünya sağlık Örgütü’nün kanser kontrol programları ne şekildedir?

Dünya Sağlık Örgütü kanser kontrol programlarını 6 alanda ele almaktadır; primer koruma, sekonder koruma, zamanında uygun tedavi, izlem, tedavi sonrası bakım ve rehabilitasyon.

Kansere neden olan çevresel faktörler arasında neler yer almaktadır?

Kansere neden olan çevresel faktörler arasında fiziksel karsinojenler kimyasal karsinojenler, tütün kullanımı, sağlıksız beslenme, aşırı tuz kullanımı, alkol ve infeksiyöz hastalıklar yer almaktadır.

Karsinojen nedir?

Karsinojen, kansere neden olabilen maddedir.

Mortalite kavramı nedir?

Mortalite, ölüm oranını ifade eder.

Primer korunma neyi ifade etmektedir?

Sağlıklı davranışları ve çevresel faktörleri kontrol altına almayı gerektiren primer korunma yaşlı insanların kanserden korunmasında son derece önemlidir.

Beslenme ile kanser arasındaki ilişkiyi nasıl açıklarız?

Kansere bağlı ölümlerin 1/3’i beslenme ile ilişkilidir. Sieri ve ark (2015)’ı yaptıkları araştırmada (n47.749); zeytinyağı ve çiğ sebze tüketen yaşlılarda mortalite riskinin azaldığını, sebze ve meyvelerden zengin Akdeniz mutfağı ile beslenmenin kolon kanseri riskini azalttığını, yüksek glisemik indeksli karbonhidratlı yiyeceklerin tüketilmesi ile meme ve bağırsak kanseri riskinin arttığını, düzenli yoğurt tüketimiyle kolon kanseri riskinin düştüğünü belirtmişlerdir.

Fiziksel aktivitenin hangi kanser türlerinde daha etkili olduğu görülmüştür?

Fiziksel aktivite kanserin önlenmesinde etkili faktörlerdendir. Yapılan çalışmalarda fiziksel aktivite ile meme, over, prostat ve testis kanserleri arasında ilişki olduğu belirtilmiştir. Fiziksel aktivite ile obezite önlenerek endometriyal, postmenopozal meme, kolon, böbrek ve mesane kanseri riskinin azaltılabileceği bildirilmiştir.

Sigaranın hangi kanser türü ile ilişkisi kanıtlanmıştır?

Sigara ile akciğer kanserinin ilişkisi kesin olarak kanıtlanmış olup, larenks, ağız boşluğu, yutak, mesane, pankreas kanser riskini de arttırdığı saptanmıştır. Pipo, puro, nargile kullanımı aynı derecede risklidir. Ayrıca akciğer kanseri üzerinde pasif içiciliğin etkisi de kanıtlanmıştır.

Çok miktarda alkol alımı hangi kanserlerin riskini arttırmaktadır?

Çok miktarda ve uzun süreli alkol alımı ağız, yutak, gırtlak ve yemek borusu kanserleri riskini arttırmaktadır.

Karsinojen olarak kimyasal maddelere neleri örnek verebiliriz?

Birçok çalışma ortamında karsinojen olarak kimyasal maddeler bulunmaktadır. Aromatik aminler, anilin boyası, pestisitler, formaldehidler, arsenik, asbest, benzen, kadmium, kronium, nikel, çinko, berilyum, polivinil klorid, rafine edilememiş parafin yağı, mazot, kobalt, hardal gazı, katran, kurum gibi maddeler bunlardan bazılarıdır. Bu maddeler doğada, boya ve plastik sanayiinde, laboratuvarlarda, madenlerde, fabrika çevrelerinde bulunmaktadır.

Fiziksel karsinojenler nelerdir?

Bu grup içinde bulunan; • İyonize radyasyon, • Röntgen ışınları, • Güneşten gelen ultraviyole ışınları, • Radyoaktif etkenler, • Noniyonizan radyasyon (mikrodalgalar, radyo dalgaları vb.) kanser oluşumuna neden olduğu bilinen etkenlerdir.

Hangi enfeksiyöz nedenler kansere neden olmaktadır?

İnsanlarda bazı virüslerin kansere neden olduğu bilinmektedir; herpes simpleks tip II, sitomegalovirüs, insan papilloma virüs tipleri, hepatit B ve C virüsü, human immunodeficiency virüs (HIV) bunlardandır. Ayrıca midede bulunan helicobakter pylori ve bazı parazitlerle kanser arasında ilişki saptanmıştır.

Sekonder korunma kavramı neyi ifade etmektedir?

Uzun bir sürecin sonunda ortaya çıkan kanserin sekonder koruma yöntemleri ile (tarama programları ve tanı testleri) erken teşhis edilmesi erken tedaviyi, daha iyi bir yaşam kalitesini ve artan yaşam süresini de beraberinde getirmektedir.

Yaşlılarda meme kanseri için uygulanması gereken taramalar nelerdir?

Meme kanseri için 3 yıldan uzun yaşam beklentisi var ise; • 2 yılda bir mamografi ve • En az yılda bir klinik meme muayenesi yapılmalıdır.

Yaşlılarda bağırsak kanserleri için uygulanması gereken taramalar nelerdir?

Bağırsak kanserleri için 3 yıldan daha uzun yaşam beklentisi olanlarda; • Yılda bir, rektal muayene, dışkıda gizli kan, • 3-5 yılda bir sigmoidoskopi yapılmalıdır. Dışkılama alışkanlıklarında değişiklik yada dışkıda kan varlığında hemen doktora başvurulmalıdır.

Yaşlılarda prostat kanseri için uygulanması gereken taramalar nelerdir?

Prostat kanseri için 50-70 yaş arası erkeklerde; • Düzenli PSA testi ve • Yılda bir rektal muayene yapılmalıdır.

Yaşlılarda serviks kanseri için uygulanması gereken taramalar nelerdir?

Serviks kanseri için, 60 yaş üstü kadınlarda; • Pelvik muayene ve • 3 yılda bir smear testi yapılmalıdır.

Kanserin belirtileri nelerdir?

Kanserin belirtileri çok çeşitlidir. Öncelikle hastalığın bulunduğu organa ve vücuttaki yayılım derecesine göre değişiklikler gösterir. Kanser belirtilerinin çeşitliliğine rağmen hekime başvurmayı gerektiren belli başlı belirtiler şunlardır: • Vücudun her hangi bir yerinde şişlik, • İyileşmeyen veya iyileşmesi geciken yara, • Ben ve siğillerde değişiklikler, • Olağan dışı kanama, • Yutma güçlüğü, • Sürekli öksürük ve ses kısıklığı, • İdrar ve dışkılama alışkınlıklarında değişiklik.

Kanser hastalarında fiziksel bakımda hangi amaçlara odaklanılır?

Kanser hastalarında fiziksel bakım; tedavi ve hastalık sürecinde fonksiyonların maksimum düzeyde sürdürülmesi, rahatlığın sağlanması ve komplikasyonların önlenmesi olmak üzere üç amaca odaklanmaktadır.

Yaşlı bireyin kanser tedavisinde hangi uygulanmalardan yararlanılmaktadır?

Yaşlı bireyin kanser tedavisinde; • Sıklıkla cerrahi tedavi, • Radyoterapi, • Kemoterapi ve • Biyoterapiden yararlanılmaktadır.

Palyatif kavramı nedir?

Hastanın acı çekmesinin giderilmesi ve yaşam kalitesinin arttırılmasına odaklı bir bakım şeklidir.

Kemoterapi kavramı ne demektir?

Kemoterapi; tümör hücrelerinin yok edilmesi için uygulanan tekli ya da çoklu ilaç uygulamalarına denir.

Biyoterapi kavramı ne demektir?

Biyoterapi, biyolojik yanıtı etkileme özelliğine sahip biyolojik kaynaklı ajanlar kullanılarak yapılan tedavi şeklidir. Geleneksel olarak biyoterapi, immün sistem yanıtını modifiye etmek için kullanılır ve bu amaçla kullanılan ilaçlara biyolojik ajanlar denir. Biyoterapi kanseri tedavi ederken yan etkilere yol açabilmektedir.

Evde bakım verilen yaşlı kanser hastasında dikkat edilmesi gereken hususlar nelerdir?

Yaşlı kanser hastasında dikkat edilmesi gereken hususlar şöyle sıralanabilir: • Günlük kilo izlenim, bulantı-kusma takibinin yapılması, • Herhangi bir kısıtlama yok ise günlük en az 2 litre sıvı tüketilmesi, yeterli sıvı alımının takibinde hastanın idrar renginin açık sarı renkte olmasına dikkat edilmesi, • Bulantı varlığında sert, baharatlı, acılı, aşırı kokulu, sıcak-soğuk yiyeceklerden kaçınılması, azar miktarlarda sık beslenmesi, • Kusmaya ani kilo kaybının eşlik etmesi durumunda sağlık kuruluşuna başvurulması, • Dudaklar ve ağız içi mukozası bütünlüğünün devam ettirilmesi, • Cilt bütünlüğünün devam ettirilmesi, • Yorgunluğun önlenmesi, • Kanamaya yatkınlığı olan hastaların cilt bakımlarında jilet, makas gibi kesici aletler yerine tıraş aletlerinin kullanılması, ağız bakımında diş ipi ve diş fırçası kullanımından kaçınılması, düşmeleri engellemek için ev içi düzenlemelerin yapılması, • Kanama bulgularının takip edilmesi ve gerektiğinde sağlık kuruluşuna başvurulması, • Enfeksiyonların önlenmesi, • Enfeksiyon bulgularının takip edilmesi, • Yeterli ve dengeli beslenmenin sürdürülmesi, • Saç kayıplarında, hastaya tedaviye başlamadan önce saçlarını kestirebileceği konusunda alternatif sunulması, • Kanser tedavisine bağlı el-ayaklarda, tırnaklarda meydana gelecek olası değişikleri önlemek için eller ve ayakların düzenli takibi, her gün yumuşak bir sabunla yıkanması, kurulanması, el ve ayak cildinin nem dengesini sürdürmek için lanolin içeren kremler uygulanarak pamuklu eldiven ve çoraplar giydirilmesi gerekir. El tırnakları oval, ayak tırnakları düz biçimde kesilmeli, tedavi süresince manikür, pedikür yapılmaması, • Yaşlı kanser hastalarının tedavisinde kullanılan bazı ilaç tedavilerine bağlı ayaklarda uyuşma ve karıncalanma, yürüme ve denge bozuklukları ortaya çıkabileceğinden hastalara sağlık profesyonelleri tarafından verilen denge ve egzersiz programlarının evde devam ettirilmesi, yürümeye yardımcı cihazlardan yararlanılması, • Ağrı düzeyi takip edilmeli, • Evde herhangi bir kemoterapi ilacının bulunması durumunda; bu ilaçların saklama koşullarına önem verilmesi ve gereken önlemlerin alınması.

Göğüs kafesine uygulanan radyoterapi sonucu hastalarda neler görülebilir?

Göğüs kafesine uygulanan radyoterapiye bağlı nefes darlığı, yutma güçlüğü ortaya çıkabilir.

Radyoterapi kavramı ne demektir?

Radyoterapi, tümör hücrelerinin iyonizan radyasyon uygulanarak yok edilmesidir. Kanser tedavisinde tek başına kullanılabildiği gibi ameliyattan önce ve sonra, kemoterapi ile birlikte ya da ardışık olarak tedavi ve palyasyon amacıyla uygulanmaktadır. Radyoterapide tümöre istenilen yüksek öldürücü doz verilirken mümkün olduğunca tümörün etrafındaki dokular korunmaya çalışılır.

Boyun bölgesine uygulanan radyoterapi sonucu hastalarda neler görülebilir?

Boyun bölgesine uygulanan radyoterapide ağızda yaralar, tükrük salgısının yapımında azalma hatta tamamen sonlanma, ses kısıklığı, yutma güçlüğü, tat alma duyusunda azalma görülebilir.

Mide ve karın bölgesine uygulanan radyoterapi sonucu hastalarda neler görülebilir?

Mide ve karın bölgesine uygulanan radyasyona bağlı ishal, bulantı-kusma, iştahta azalma, kilo kayıpları görülebilir.

Alt karın bölgesine yapılan radyoterapi sonucu hastalarda neler görülebilir?

Alt karın bölgesine yapılan radyoterapi ile idrar yapmada güçlük, idrar kaçırma gibi belirtiler ortaya çıkabilir.

Radyoterapi alan yaşlı hastanın evde bakımında dikkat edilecek hususlar nelerdir?

İlgili dikkat edilecek hususlar şöyle sıralanabilir: • Cilt bütünlüğünün sürdürülmesi; radyoterapi uygulanan bölgenin travmalardan korunması; bölgenin temiz ve kuru tutulması; hafif, kokusuz pH’ı 7.5 ya da daha düşük sabunlarla cilt temizliğinin yapılması; cilt kuruluğunu önlemek için hafif, kokusuz, su bazlı kremlerle nemlendirilmesi; tedavi bölgesine bant ya da yapıştırıcıların kullanılmaması; pudra dökülmemesi; parfüm ve makyaj malzemesi gibi kozmetik ürünlerin kullanılmaması; sıcak ve soğuk uygulama yapılmaması gerekir. Dışarı çıkarken tedavi bölgesinin güneşe maruziyetini engellemek için uzun kollu kıyafetler ve şapka tercih edilmesine, yüksek faktörlü güneş koruyucu kremlerin kullanılmasına dikkat edilmelidir. Ayrıca hastanın cilt temizliği sağlanırken tedavi bölgesinde bulunan işaretlemelerin çıkartılmamasına özen gösterilmelidir. • Antiseptik solüsyonlarla ağız bakımı yapılmalı, ağız kuruluğu için limonlu sakızlar çiğnetilmelidir. • Yaşlı hastanın az miktarlarda, sık olacak şekilde yeterli-dengeli beslenmesi sağlanmalı, yutma güçlüğü ileri düzeyde ise sağlık profesyonellerinin önerilerine göre beslenme tüpleri kullanılmalı, yeterli miktarda sıvı tüketilmesine dikkat edilmelidir. • Yorgunluk, infeksiyonlara ve kanamalara yatkınlığın yönetiminde kemoterapi bölümünde belirtilen girişimlerin uygulanması önemlidir.

Yaşlı kanser hastasının öz bakımını gerçekleştirebildiğini nasıl tespit edebiliriz?

Yaşlı kanser hastasının bireysel hijyen, beslenme, boşaltım ve giyinmeyi başkalarının yardımı olmaksızın yapabiliyor olması yaşlının öz bakımını gerçekleştirebildiğini gösterir.

Bireysel hijyen hangi uygulamaları kapsamaktadır?

Bireysel hijyen uygulamaları banyo yapma, saç bakımı, ağız bakımı, ayak ve tırnak bakımı, perine bakımı uygulamalarını kapsar.

Banyo yapmanın yaşlı bireye sağladığı faydalar nelerdir?

Banyo yapma; deri mikroorganizmaların vücuda girişini engelleyerek infeksiyonları önler. Bu nedenle deri bütünlüğünün devam ettirilmesi son derece önemlidir. Düzenli banyo yapma ile deri üzerindeki ter, yağ, ölü hücreler ve bakteriler uzaklaştırılır. Banyo yapma ile; • Kan dolaşımı hızlanır, • Kas tonüsü ve eklem hareketliliği düzenlenir ve • Kişiye rahatlık hissi verir. Ayrıca banyo, yaşlı birey ile bakım veren arasında konuşma ve etkileşime izin vererek güvene dayalı psikososyal iyilik halinin desteklendiği bir ortamın oluşmasını sağlar. Bu nedenlerle yaşlı bireye haftada bir ya da birkaç kez banyo yaptırılması, mümkün değilse yatak içi silme banyo verilmesi gerekir.

Yaşlı kanser hastalarında saç bakımı neden önemlidir?

Kemoterapi, biyoterapi, radyoterapiye bağlı hastalarda saç dökülmeleri ve kafa derisinde yağ, kir birikimi nedeniyle saç bakımı sık aralıklarla verilmelidir. Bu sayede yaşlı bireyde rahatlık, iyilik hissi sağlanırken; tedavisi biten, yeniden saçları çıkan yaşlılarda zarifçe taranan saçlar kendilerine verdikleri değerin artmasına yol açacaktır.

Yaşlı kanser hastalarının ağız bakımı nasıl yapılmalıdır?

Yaşlı bireyin gerek kanser hastalığı gerekse yapılan tedavilere bağlı ağız sağlığı sıklıkla bozulmaktadır. Ağız sağlığının devamı için uygun diş ve diş eti bakımının yapılması gerekir. Uygun ağız bakımı; • Diş fırçalamayı, • Diş ipi kullanmayı, • Dişleri durulamayı ve • Protez bakımını kapsamalıdır.

Yaşlı kanser hastalarında ayak sağlığı hangi nedenlere bağlı olarak bozulabilir?

Yaşlı kanser hastalarında hastalığın ilerlemesi ile uzun süre yatağa bağımlı olma, yapılan tedavilerin yan etkileri, şeker hastalığı gibi eşlik eden hastalıklara bağlı ayak sağlığı bozulabilir.

Ayak ve tırnak bakımı nasıl yapılır?

Her gün ayakların yumuşak bir sabunla yıkanması, ölü hücrelerin uzaklaştırılması ve iyice kurulanması, yumuşatıcı kremlerle nemlendirilmesi, ayak tırnaklarının düz biçimde kesilmesi gerekir.

Hastanın perine bakımında dikkat edilmesi gereken noktalar nelerdir?

Perine bölgesinin ve genital organların temizliği genellikle banyonun bir parçasıdır. Ancak hastada idrar ya da dışkı kaçırma sorunu var ise bu bölgenin daha sık temizlenmesi gerekir. Bu işlem esnasında hastanın mahremiyetine özen gösterilmeli, karşı cinsten birinin perine bakımında net davranışlar sergileyerek bireyin utangaçlık duygusuna karşı yardımcı olunmalıdır.

Yaşlı kanser hastalarının beslenmesinde dikkat edilecek noktalar nelerdir?

Yaşlı kanser hastasında beslenme durumunun değerlendirilerek problemlerin saptanması, (tat almada bozulma, iştahsızlık, bulantı ve kusma, ağızda yaralar, ishal, kabızlık gibi) bu problemlerin sağlık profesyonellerine bildirilmesi ve sağlık profesyonelleri tarafından tedavi ve diyet düzenlemelerinin yapılması gerekir. Hastanın durumuna göre ihtiyaç halinde sağlık profesyonelleri tarafından enteral veya parenteral beslenme sürdürülmeli ve gerekirse evde nutrisyonel bakım destek ekiplerinden yardım alınmalıdır.

Yaşlı kanser hastalarının tat değişimi için yapılacak düzenlemeler ne olabilir?

Yemek sonrası ağız bakımı verilmesi, yemeklerin hazırlanmasında ekstra lezzet veren baharatlar ve soslar kullanılması, kırmızı et yerine balık veya tavuk tüketilmelidir.

Yaşlı kanser hastalarında ortaya çıkan iştahsızlık için hangi düzenlemeler yapılır?

Hastanın aile ve arkadaşlarıyla ile yemek yemesi, yeni yiyecek ve yemek tariflerinin kullanılması, küçük servisler halinde yiyeceklerin tüketilmesi, yüksek kalorili kuru yemişlerin, atıştırmalıkların tüketilmesi, iştahı uyarmak için yemek öncesi egzersiz yaptırılması, acıktığı zaman yemek yeme gibi aktiviteler düzenlenir.

Yaşlı kanser hastalarında bulantı ve kusmayı engellemek için neler yapılır?

Gazlı, karbonhidratlı içeceklerden kaçınılmalıdır. Bulantı kontrolü için zencefilli gazozlar önerilebilir. İhtiyaç halinde yemek öncesi hekim tarafından reçete edilen antiemetik ilaçlar verilmelidir.

Yaşlı kanser hastalarında ortaya çıkan hafif ve şiddetli ağız içi yararlar için beslenmede nelere dikkat edilmelidir?

Hafif ağız yaralarında; hastanın az az, sık sık yemek yemesi; diyetinde yüksek kalorili, proteinli, hazmı kolay, yumuşak yiyeceklere yer verilmesi; günlük en az 2 litre sıvı tüketilmesi; asitli, baharatlı yiyeceklerden, aşırı sıcak ve soğuk yiyecek-içeceklerden kaçınılması; ihtiyaç halinde ilave öğünlerin düzenlenmesi gerekir. Şiddetli ağız yaralarında ise püre halinde, sıvı yiyecekler verilmelidir.

Yaşlı kanser hastalarında ortaya çıkan kabızlık için ne tüketilmelidir?

Hastanın diyetinde lif içeren besinler ve günlük sıvı alımı arttırılır, doğal laksatif yiyecekleri tüketmesi sağlanır (elma, kuru erik vs).

Yaşlı kanser hastalarında ortaya çıkan ishal için nelere dikkat edilmelidir?

Az az, sık sık yemek yeme, süt ve süt ürünlerinden kaçınma, baharatlı, kafeinli, gazlı, alkol içeren içeceklerin kısıtlanması, lif ve yağ oranı yüksek besinler tüketilmemesi önemlidir. Hastada ishal geliştiğinde günde en az 3 litre sıvı tüketilmesine dikkat edilmelidir.

Yaşlı kanser hastalarının boşaltım gereksinimlerinin karşılanmasında uygulanacak düzenlemeler nelerdir?

Yaşlı kanser hastalarının tuvalet ihtiyaçlarını kendi başlarına karşılamaları oldukça güçtür. Bu durumda hastaların tuvalet ihtiyaçları ördek ve sürgü kullanılarak yatakta karşılanabilir. Eğer hastanın çok sık tuvalet ihtiyacı oluyorsa bir defalık kullanım için alt bezleri kullanılabilir. Bazen sağlık profesyonelleri tarafından hastalara idrar boşaltımı için kateterler takılabilir. Bu durumda kateterin ucunda bulunan torbanın aralıklarla boşaltılması, torbanın yatak seviyesinden aşağıda tutulması, perine bakımının yapılması gerekir. Ayrıca hastanın her hangi bir durumda boşaltım ihtiyaçları karşılanırken mahremiyetine özen gösterilmelidir.

Yaşlı kanser hastalarında sürekli yatma ve hareketsizliğe bağlı olarak ortaya neler çıkmaktadır?

Hastalar gerek beslenme düzeyindeki yetersizlikler gerekse yorgunluk gibi durumlar nedeniyle günün büyük bir kısmını yatak içinde geçirirler. Sürekli yatma ve hareketsizliğe bağlı kas-iskelet sisteminde fonksiyonel kayıplar ve deformiteler, yatak yaraları ortaya çıkabilir.

Yaşlı kanser hastalarında sürekli yatma ve hareketsizliğe bağlı olarak ortaya çıkan komplikasyonları önlemek için neler uygulamak gerekir?

Bu komplikasyonları önlemek için pasif egzersizler ve koruyucu pozisyonların uygulanması gerekir.

Metastaz nedir?

Metastaz, kanserli hücrelerin bulundukları yerden vücudun başka bölgelerine yayılmasıdır.

Kanser nasıl oluşmaktadır?

Kanser; vücudumuzun çeşitli bölgelerinde bulunan hücrelerin kontrolsüz büyüyüp çoğalması, birikerek tümör kitlelerini oluşturması, etrafında bulunan normal dokuları sıkıştırması, içlerine sızması veya tahribatıyla devam eden bir süreçtir. Kanser hücreleri bulundukları tümör kitlesinden ayrılarak kan ya da lenf dolaşımı ile vücudun başka bölgelerine göç ederek büyümeye devam eder ve metastaza yol açabilirler.

Kanser ve yaş arasında nasıl bir ilişki vardır?

Yaş ilerledikçe birçok kanserin görülme sıklığında da artış görülmektedir. Yaklaşık tüm kanserlerin %70’i 65 yaş üzerindeki nüfusta ortaya çıkarken, özellikle akciğer, meme, kolon kanserlerinin yaşla birlikte artış gösterdiği vurgulanmaktadır.

Kanser kontrol programları hangi alanlarda ele alınır?

Dünya Sağlık Örgütü kanser kontrol programlarını 6 alanda ele almaktadır; primer koruma, sekonder koruma, zamanında uygun tedavi, izlem, tedavi sonrası bakım ve rehabilitasyon. 

Primer korunmanın kapsamı nedir?

Sağlıklı davranışları ve çevresel faktörleri kontrol altına almayı gerektiren primer korunma yaşlı insanların kanserden korunmasında son derece önemlidir. Sağlıklı bir diyet, düzenli egzersiz ve sigaranın bırakılması hiçbir yaş için geç değildir. Kansere neden olan çevresel faktörler arasında fiziksel karsinojenler kimyasal karsinojenler, tütün kullanımı, sağlıksız beslenme, aşırı tuz kullanımı, alkol ve infeksiyöz hastalıklar yer almaktadır.

Karsinojen nedir?

Karsinojen, kansere neden olabilen madde olarak tanımlanır ve fiziksel ve kimyasal karsinojen olarak sınıflandırılır. 

Fiziksel karsinojen maddeler nelerdir?

Bu grup içinde bulunan iyonize radyasyon, röntgen ışınları, güneşten gelen ultraviyole ışınları, radyoaktif etkenler, noniyonizan radyasyon (mikrodalgalar, radyo dalgaları vb) kanser oluşumuna neden olduğu bilinen etkenlerdir. Ayrıca cep telefonları ile elektromanyetik alan maruziyeti, evlerde radon düzeyi belirleme çalışmaları halen devam etmektedir.

Kimyasal karsinojenler nelerdir?

Birçok çalışma ortamında karsinojen olarak kimyasal maddeler bulunmaktadır. Aromatik aminler, anilin boyası, pestisitler, formaldehidler, arsenik, asbest, benzen, kadmium, kronium, nikel, çinko, berilyum, polivinil klorid, rafine edilememiş parafin yağı, mazot, kobalt, hardal gazı, katran, kurum gibi maddeler bunlardan bazılarıdır. Bu maddeler doğada, boya ve plastik sanayiinde, laboratuvarlarda, madenlerde, fabrika çevrelerinde bulunmaktadır. Çalışma ortamında bu maddelerle karşılaşan bireylerde yıllar sonra hatta emeklilik sürecinde kanser ortaya çıkabilmektedir

Sigara kullanımı ile kanser arasında nasıl bir bağ vardır?

Sigara ile akciğer kanserinin ilişkisi kesin olarak kanıtlanmış olup, larenks, ağız boşluğu, yutak, mesane, pankreas kanser riskini de arttırdığı saptanmıştır. Pipo, puro, nargile kullanımı aynı derecede risklidir. Ayrıca akciğer kanseri üzerinde pasif içiciliğin etkisi de kanıtlanmıştır.

Sekonder korumanın kapsamı nedir?

Uzun bir sürecin sonunda ortaya çıkan kanserin sekonder koruma yöntemleri ile (tarama programları ve tanı testleri) erken teşhis edilmesi erken tedaviyi, daha iyi bir yaşam kalitesini ve artan yaşam süresini de beraberinde getirmektedir.

Kanserin belli başlı belirtileri nelerdir?

Kanser belirtilerinin çeşitliliğine rağmen hekime başvurmayı gerektiren belli başlı belirtiler şunlardır.
• Vücudun her hangi bir yerinde şişlik
• İyileşmeyen veya iyileşmesi geciken yara
• Ben ve siğillerde değişiklikler
• Olağan dışı kanama
• Yutma güçlüğü
• Sürekli öksürük ve ses kısıklığı
• İdrar ve dışkılama alışkanlıklarında değişiklik

Palyatif nedir?

Palyatif, hastanın acı çekmesinin giderilmesi ve yaşam kalitesinin arttırılmasına odaklı bir bakım şeklidir.

Yaşlı kanser hastalarında tedavi etkinliğini artırmak için nasıl bir yol izlenir?

Yaşlı kanser hastalarında tedavinin etkinliğini arttırmak ve tedaviye bağlı ortaya çıkabilecek yan etkilerin önlenmesi için öncelikli olarak sağlık durumunun belirlenmesi
önemlidir. Bunun için hastanın fonksiyonel durumu, eşlik eden sağlık sorunları, mental
ve duygusal durumu, beslenme ve kullanılan ilaçları kapsayan geriatrik değerlendirme
yapılır ve değerlendirme sonucuna göre hekim tarafından tedavi planı düzenlenir. Yaşlı
bireyin kanser tedavisinde sıklıkla cerrahi tedavi, radyoterapi, kemoterapi ve biyoterapiden yararlanılmaktadır.

Kemoterapi nedir?

Kemoterapi; tümör hücrelerinin yok edilmesi için uygulanan tekli ya da çoklu ilaç uygulamalarına denir. Bu amaçla kullanılan ilaçlara antikanser ilaçları da (sitotoksik ajan) denilmektedir. Kemoterapinin istenen etkilerinin yanı sıra istenmeyen yan etkileri de bulunmaktadır.

Biyoterapi nedir?

Biyoterapi, biyolojik yanıtı etkileme özelliğine sahip biyolojik kaynaklı ajanlar
kullanılarak yapılan tedavi şeklidir. Geleneksel olarak biyoterapi, immün sistem yanıtını
modifiye etmek için kullanılır ve bu amaçla kullanılan ilaçlara “biyolojik ajanlar” denir.
Biyoterapi kanseri tedavi ederken yan etkilere yol açabilmektedir.

Evde bakım verilen yaşlı kanser hastalarında dikkat edilmesi gereken hususlara örnekler veriniz.

Günlük kilo izlemi, bulantı-kusma takibinin yapılması,

Herhangi bir kısıtlama yok ise günlük en az 2 litre sıvı tüketilmesi, yeterli sıvı alımının
takibinde hastanın idrar renginin açık sarı renkte olmasına dikkat edilmesi,

Bulantı varlığında sert, baharatlı, acılı, aşırı kokulu, sıcak-soğuk yiyeceklerden kaçınılması, azar miktarlarda sık beslenmesi,

Dudaklar ve ağız içi mukozası bütünlüğünün devam ettirilmesi: Ağız içinin izlemi,
ağız bütünlüğünün devam ettirilmesi için düzenli ağız bakımının yapılması, ağız
bakımında alkol bazlı solüsyonlar yerine hekim tarafından önerilen antibakteriyel,
antifungal ürünlere yer verilmesi, dudaklara yumuşatıcı kremler sürülmesi

Kemoterapiye bağlı yan etkilerden sindirim sistemi ile ilgili olanlar nelerdir?

Bulantı-kusma

İştahsızlık

Kilo kayıpları

Tat almada değişiklikler

Ağız kuruluğu

Gaz

İshal

Konstipasyon

Sindirim sistemi mukozasında hasar

Banyo yapmak sağlık açısından nasıl bir öneme sahiptir?

Deri mikroorganizmaların vücuda girişini engelleyerek enfeksiyonları önler. Bu nedenle deri bütünlüğünün devam ettirilmesi son derece önemlidir. Düzenli banyo yapma ile deri üzerindeki ter, yağ, ölü hücreler ve bakteriler uzaklaştırılır. Banyo yapma ile kan dolaşımı hızlanır, kas tonüsü ve eklem hareketliliği düzenlenir ve kişiye rahatlık hissi verir. Ayrıca banyo, yaşlı birey ile bakım veren arasında konuşma ve etkileşime izin vererek güvene dayalı psiko-sosyal iyilik halinin desteklendiği bir ortamın oluşmasını sağlar. Bu nedenlerle yaşlı bireye haftada bir ya da birkaç kez banyo yaptırılması, mümkün değilse yatak içi silme banyo verilmesi gerekir.

Yaşlı kanser hastalarında ağız bakımı nasıl olmalıdır?

Yaşlı bireyin gerek kanser hastalığı gerekse yapılan tedavilere bağlı ağız sağlığı sıklıkla bozulmaktadır. Ağız sağlığının devamı için uygun diş ve diş eti bakımının yapılması gerekir. Uygun ağız bakımı diş fırçalamayı, diş ipi kullanmayı, dişleri durulamayı ve protez bakımını kapsamalıdır.

Yaşlı kanser hastalarında perine bakımı nasıl olmalıdır?

Perine bölgesinin ve genital organların temizliği genellikle banyonun bir parçasıdır. Ancak hastada idrar ya da dışkı kaçırma sorunu var ise bu bölgenin daha sık temizlenmesi gerekir. Bu işlem esnasında hastanın mahremiyetine özen gösterilmeli, karşı cinsten birinin perine bakımında net davranışlar sergileyerek bireyin utangaçlık
duygusuna karşı yardımcı olunmalıdır.