Temel Gerontoloji Dersi 8. Ünite Sorularla Öğrenelim

Türk mevzuat sisteminde yukarıdan aşağıya doğru mevzuat kurallarını oluşturan yapılar nelerdir?

Türk mevzuat sisteminde yukarıdan aşağıya doğru anayasa, kanun, kanun hükmünde kararname, tüzük, yönetmelik ve tebliğ ve içtihatlar mevzuat kurallarını oluşturur. 

Uluslararası yaşlılık yılı olarak kutlanan yıl hangisidir?

1999 yılı uluslararası yaşlılık yılı olarak kutlanmıştır. 

Yaşlılık Hukuku kavramı neyi ifade etmektedir?

Yaşlılık Hukuku, yaşlının haklarını, onlara karşı devletin ve kişilerin yükümlülüklerini ve yasal sorumluluklarını ele alan hukuk dalına denir.

Anayasada hangi yılda ve hangi maddede yapılan değişiklik ile, yaşlılara yönelik pozitif ayrımcılık uygulamalarının bir bütünlüğe kavuşturulması ve yaşama dair tüm alanlar için geçerli bir ilke haline gelmesi mümkün olmuştur? 

2010 yılında 10. maddede yapılan değişiklik ile yaşlılara yönelik pozitif ayrımcılık uygulamalarının bir bütünlüğe kavuşturulması ve yaşama dair tüm alanlar için geçerli bir ilke haline gelmesi mümkün olmuştur. 

Kamuya yararlı kavramı neyi ifade etmektedir?

Kamuya yararlı kavramı, toplumun gereksemelerini karşılayan, toplumun bütün çıkarlarını gerçekleştirmek amacıyla çalışma yapan kurum ve kuruluşların çalışmaları anlamına gelir. 

Etik kavramı ne anlama gelmektedir?

Etik, insan davranışlarına yönelik kabul edilmiş değerler ve standartlar bilimi olarak tanımlanabilir. 

Tıp etiği kavramının kapsamı nedir?

Tıp etiği, sağlık alanının tümünü içeren davranışların iyi veya kötü yönden değerlendirilmesini inceler. 

Tıp etiğinin değerlerinin dayandığı ilkeler nelerdir?

Tıp etiğinin değerleri dört ilkeye dayanmaktadır. Bunlar (Erdem, 2006): 

• Yararlılık 

• Zarar vermeme 

• Hasta özerkliğine saygı 

• Adalettir. 

Tıpta aydınlatılmış onam kavramı ne anlama gelmektedir?

Aydınlatılmış onam hastanın tıbbi işlem konusunda bilgilendirilmesi ve tıbbi işlemin kabul edildiğine dair hastadan onam(onay) alınmasıdır. 

Aydınlatılmış onamla ilgili yaşlı hastalarda karşılaşılan sorunlar nelerdir? Bu sorunların çözümünde hangi yol izlenmektedir?

Aydınlatılmış onamla ilgili yaşlı hastalarda karşımıza çıkan özel sorunların başında akli “yeterlilik” ve “fiil’i ehliyet”e sahip olma sorunu gelmektedir. Demans (bunama), Alzheimer hastalığı gibi durumlarda bilişsel fonksiyonlarında kayıp olacağı için hastanın bilişsel yeterliliği tartışılır olur. Bu durumlar hekime hastadan aydınlatılmış onam alınmasında yeni sorumluluklar yükler. 65 yaş üzeri yaşlılarda vekil tayin edilmiş ise velayetin üzerinde bulunduğu hasta yakınından onam almak gerekir. Yaşlı hasta, tıbbi tanı ve tedavi için karar verebilecek kapasitede değil ve mahkeme tarafından tayin edilmiş bir vasisi yok ise, onun yerine kendisini temsil edebilecek (eş, çocuk) birinden aydınlatılmış onam alınması gerekir. 

Kamu alanında hizmet veren her çalışanın göz önünde bulundurması gereken temel etik ilkeler nelerdir?

Kamu alanında hizmet veren her çalışanın aşağıdaki temel etik ilkelerini göz önünde bulundurması gerekir (MEB, 2011): 

Çalışanlar Yönünden Temel Etik İlkeler 

• Görevin yerine getirilmesinde kamu hizmeti bilinci 

• Halka hizmet bilinci 

• Hizmet standartlarına uyma 

• Amaç ve misyona bağlılık 

• Dürüstlük ve tarafsızlık 

• Saygınlık ve güven 

• Nezaket ve saygı 

• Yetkili makamlara bildirim 

• Çıkar çatışmasından kaçınma 

• Görev ve yetkilerin menfaat sağlamak amacıyla kullanılmaması 

• Hediye alma ve menfaat sağlama yasağı 

• Kamu malları ve kaynaklarının kullanımı 

• Savurganlıktan kaçınma 

• Bağlayıcı açıklamalar ve gerçek dışı beyan 

• Bilgi verme, saydamlık ve katılımcılık 

• Yöneticilerin hesap verme sorumluluğu 

• Eski kamu görevlileriyle ilişkiler 

• Mal bildiriminde bulunma.

Yaşlı bakım elemanından beklenen davranışlar nelerdir?

Yerine getirmesi gereken görevler ve sorumluluklar çerçevesinde tamamı etik kurallarından sayılmasa da yaşlı bakım elemanından beklenilen davranışlar aşağıda sıralanmıştır: 

• Etkili ve güzel konuşmalı 

• Çalışkan olmalı 

• Dikkatli olmalı 

• Dürüst olmalı 

• Enerjik olmalı 

• Güler yüzlü olmalı 

• İnsan ilişkilerine özen göstermeli 

• İş disiplinine saygı göstermeli 

• İş güvenliğine dikkat etmeli 

• İş yerine ait araç ve gereç kullanımına özen göstermeli 

• Kararlı olmalı 

• Meslek ahlakına sahip olmalı 

• Samimi ve içten olmalı 

• Yaşlı hasta ve engelliye “sen” diye hitap etmemeli 

• Temiz ve düzenli olmalı 

• Irk, din, dil, cinsiyet ayrımı göstermeden her türlü bakımı yapmalı 

• Sabırlı ve duyarlı olmalı 

• Yaşlı hastanın karakterine uygun davranmalı 

• İnsan haklarına uygun davranmalı 

• “Hayır” diyebilme yeteneğine sahip olmalı 

• Mesafeli davranabilme yeteneği olmalı 

• Kendi hareketlerini değiştirme yeteneğine sahip olmalı 

• İş ve özel hayatını birbirine karıştırmamalı 

• Tek başına hareket edebilmeli 

• Başka meslek grupları ile işbirliği yapabilmeli 

• Kendini geliştirmeye ve yenilemeye hazırlıklı olmalı 

• Kararsızlıklarda, hatalarda, korkularda ve tartışmalarda başarı deneyimleri ile yaşamayı öğrenebilme yeteneği olmalı 

• Alternatif düşünebilme yeteneğine sahip olmalı.

2828 Sayılı Kanunun öngördüğü esaslar doğrultusunda yaşlıya yönelik var olan hizmetlerin iyileştirilmesi ve yeni hizmetlerin başlatılması için çıkartılan yönetmelikler hangileridir?

İlgili yasanın öngördüğü esaslar doğrultusunda yaşlıya yönelik var olan hizmetlerin iyileştirilmesi ve yeni hizmetlerin başlatılması çalışmaları için yönetmelikler çıkarılmıştır. Bu yönetmelikler: 

• Huzurevleri ile Huzurevi Yaşlı Bakım ve Rehabilitasyon Merkezleri Yönetmeliği 

• Özel Huzurevleri ile Huzurevi Yaşlı Bakım Merkezleri Yönetmeliği 

• Kamu Kurum ve Kuruluşları Bünyesinde Açılacak Huzurevlerinin Kuruluş ve İşleyiş Esasları Hakkında Yönetmelik 

• Yaşlı Hizmet Merkezlerinde Sunulacak Gündüzlü Bakım ile Evde Bakım Hizmetleri Hakkında Yönetmelik 

2022 Sayılı Kanuna göre maaşa bağlanacak yaşlı ve engelliler için getirilen sınırlamalar nelerdir?

Kanunun temel maddeleri dikkate alındığında maaş bağlanacak yaşlı ve engelliler için sınırlamalar getirilmektedir: 

1. Her ne ad altında olursa olsun aylık alanlar (engelli çocuk aylığı hariç) 

2. İsteğe bağlı sigorta primi ödeyenler 

3. Genel sağlık sigortası kapsamında prim ödeyenler 

4. Mahkeme kararıyla veya doğrudan doğruya kanunla bağlanmış muhtaçlık sınırına eşit veya üzerinde devamlı bir geliri bulunan kişiler 

5. Borçlar Kanununa göre, malları ve gelirleri devir edilerek bir sözleşme kapsamında gerçek veya hükmi şahıslarca kendilerine bakılan yaşlı, güçsüz, kimsesiz, özürlü ve muhtaç kişiler 

6. Engellilik raporuna göre tüm vücut fonksiyon kaybı %40-69 arasında olan 18 yaşını doldurmuş bulunan ve her hangi bir işe yerleştirilmemiş olan engellilerden kanunen bakmakla yükümlüsü bulunanlara, bu yasa hükümlerinden yola çıkarak aylık bağlanmayacağı anlaşılmaktadır. 

Kimsesiz kavramı yasal olarak neyi ifade etmektedir?

Yasal olarak kimsesiz, annesi, babası, yakını ve koruyucusu olmayan demektir.

“Türk vatandaşı olan altmış beş yaş ve üzeri kişiler, demiryolları ve denizyollarının şehir içi hatları ile belediyelere, belediyeler tarafından kurulan şirketlere, birlik, müessese ve işletmelere veya belediyeler tarafından yetki verilen özel şahıs ya da şirketlere ait şehir içi toplu taşıma hizmetlerinden ücretsiz olarak, demiryolları ve denizyollarının şehirlerarası hatlarından ise %50 indirimli olarak yararlanırlar.” 

Yukarıda verilen hüküm hangi kanunda yer almaktadır?

Soruda verilen hüküm, 4736 Sayılı Kamu Kurumlarının Mal ve Hizmet Tarifeleri Kanunu'nda yer almaktadır.

Türkiye’de yaşlılara kurumsal olarak hizmet veren kurum hangisidir?

Türkiye’de yaşlılara kurumsal olarak hizmet veren kurum, Sağlık ve Sosyal Yardım Bakanlığı’dır. 

60 yaş ve üzerindeki yaşlı kişilere yatılı sosyal hizmet sunmak amacıyla kurulan kuruluşlar nelerdir?

Huzurevleri, yaşlı bakım ve rehabilitasyon merkezleri, 60 yaş ve üzerindeki yaşlı kişilere yatılı sosyal hizmet sunmak amacıyla kurulan kuruluşlardır.

Ülkemizde değişik illerde aceze evleri, güçsüzler yurdu, düşkünler evi ve huzurevi adı altında yatılı yaşlı kuruluşları ilk defa ne zaman ve hangi kanun ile açılmıştır?

Türkiye Cumhuriyeti'nde 1930 tarihinde yürürlüğü giren 1580 sayılı Belediye Kanunu ile ilk defa Belediyelere bakıma muhtaç kişilerin (yaşlılar dâhil) korunması, yaşlı evleri yapma ve yönetme yükümlülüğü getirilmesi üzerine, değişik illerde aceze evleri, güçsüzler yurdu, düşkünler evi ve huzurevi adı altında yatılı yaşlı kuruluşları açılmıştır. 

Özel huzurevi hizmeti veren kuruluşlar hangileridir?

Özel huzurevi hizmeti veren kuruluşlar şunlardır: 

a. Dernek ve vakıflara ait kuruluşlar 

b. Azınlıklara ait kuruluşlar 

c. Gerçek kişilere ait (özel) kuruluşlar