Temel Gerontoloji Dersi 4. Ünite Sorularla Öğrenelim

Gelişmiş ülkelerde 1900’lü yıllarda erkek için beklenen ortalama ömür ______ yaş iken 2000 yıllarında bu süre _______ yaşının üstüne çıkmıştır.

Yukarıdaki cümledeki boşluklara hangi rakamlar gelmelidir?

47 ve 75.

Gelişmiş ülkelerde 1900’lü yıllarda erkek için beklenen ortalama ömür 47 yaş iken 2000 yıllarında bu süre 75 yaşının üstüne çıkmıştır. 

Ülkemizde 1777-1934 yılları arasında 160 yıl yaşamış dünyanın en uzun süren yaşayan ikinci kişisi kimdir?

Zaro Ağa (1777-1934) 160 yıl yaşamış dünyanın en uzun süren yaşayan ikinci kişisidir.

Yaşlılık biliminde yaşlanma kaça ayrılır?

Yaşlılık bilimi alanındaki uzmanlar, yaşlanmayı birincil (primer) ve ikincil (sekonder) olmak üzere ikiye ayırırlar.

Hücresel ve moleküller yaşlanmada kaç ana mekanizma vardır? Açıklayınız.

Hücresel ve moleküller yaşlanmada üç ana mekanizmanın olduğu bilinmektedir; (1) oksidatif stres ve diğer faktörler ile oluşan hasar; (2) hasar tamirinde yetersizlik ve (3) hücre sayısında düzensizlik.

Oksidatif stresin yaşlanma üzerine etkisi nedir?

Hücre metabolizması için oksijen kullanılır. Oksijen kullanımı sonucu %1-3 oranında serbest oksijen radikali oluşur. Ayrıca radyasyon ve çeşitli kimyasal maddeler de hücrede serbest oksijen radikallerinin üretimine neden olur. Bu oksijen radikalleri arasında süperoksit anyonu, hidrojen peroksit, hidroksil radikali en başta sayılacaklardandır. Serbest oksijen radikalleri DNA, protein, fosfolipit gibi moleküllerine kolayca bağlanarak yapı ve fonksiyonlarını değiştirir. Bunun sonucu olarak DNA’da mutasyon ve gen fonksiyon değişikliği neden olurken, protein ve fosfolipit yapısında değişimler ise hücrede yapısal ve fonksiyonel değişimlere neden olarak hücrede bölünebilme yeteneği ve hücrenin tamir mekanizmaları azalır. Hücrede oksijen radikallerine karşı çeşitli endojen (süperoksit dismutaz, katalaz, glutatyon peroksidaz, glutatyon redüktaz vs.) ve eksojen (C vitamini, E vitamini, likopen v.s.) kökenli antioksidan maddeler bulunmaktadır. Enfeksiyon, radyasyon, kemoterapi, çevre kirliliği, gürültü, diyabet, stres artışı gibi durumlarda serbest oksijen radikali sayısı daha çok artar ve antioksidan maddeler bunları yok etmede yetersiz kalarak yaşlanma süreçlerini hızlandırabilir. 

Mitokondiriyal yaşlılık teorisi nedir? Açıklayınız.

Mitokondiriyal yaşlılık teorisi: Mitokondri serbest oksijen radikallerinin en çok üretildiği ve hücre organelleri içinde ROS hasarına en çok uğrayandır. Hasara uğramış mitokondiriyal DNA ve diğer molekülleri nedeni ile ATP üretimi azalır ve azalmış ATP üretimi ise hücrede fonksiyon kaybına neden olarak yaşlanmaya neden olur.

Hayflick sınırlayıcı faktörü nedir?

Hücre kültüründe yapılan çalışmalarda hücreler belli bir süre bölündükten sonra sayılarının daha fazla artmadığı ve yaşlanmış hücre şeklini aldığı Hayflick tarafında gösterilmiş ve bu durum “Hayflick sınırlayıcı faktörü” olarak tanımlanmıştır.

Programlanmış hücre ölümüne ne ad verilmektedir?

Apoptozisi ise programlanmış hücre ölümüdür. Bu ölüm yollu organogenezis, doku yenilenmesi ve orta derecede hasara uğramış hücrelerin yenilenmesi için kullanılır. Apoptoz, hücre ve hücre organel bütünlüğü bozulmaksızın ATP (Adenosine Triphosphate) enerjisi kullanılan genler tarafında kontrol edilen bir süreç sonucu gerçekleşir. Apopotik hücreler en son makrofajlar tarafından fagosite edilerek uzaklaştırılır.

Yetmiş yaşındaki bir bireyde boy uzunluğun yüzde kaçı kadar kısalır?

Yetmiş yaşındaki bir bireyde boy uzunluğun %2,5-5 kadarı kısalır.

Yaşlanma ile birlikte saç ve vücut kıllarının ağarmasının fizyolojik sebebi nedir?

Yaşlanmayla brilikte saç foliküllerindeki aktif melanosit sayısı azalır ve böylece saç ve vücut kılları ağarır.

Osteoporoz nedir?

İleri yaşlarda kemik kütlesi ve yoğunluğun azalmasına osteoporoz denir. Osteoporoz ileri yaşlardaki yaşlılarda kemik kırıkların yüksek riski nedeni ile en büyük geriyatrik sağlık problemlerinden birisidir. Osteoporoz en sık omurlar, el bileği ve kalça kemiklerini etkiler.

Osteoprozun engellenmesi için bireyin ne yapması gerekmektedir?

Osteoprozun engellenmesi için bireyin D vitamini ve kalsiyumdan zengin diyet ile yeterli miktarda beslenmesi, yeterince güneş ışığına maruz kalması, düzenli egzersiz yapması (ağırlık kaldırma), aşırı kahve ve tuz tüketmemesi, alkol, sigara ve asit düzenleyici gazlı içeceklerden (kalsiyum atılımını artırır) uzak durması gerekir.

65 yaş ve üstü yaşlarda özellikle ağır yük altında olan eklemlerdeki eklem, kemik ve kasları tutan en sık görülen sağlık problemi nedir?

Artrit. 

Ateroskleroz nedir?

Damarların iç yüzeyi endotel denilen bir hücre ile kaplıdır. Endotel ile ortadaki düz kas tabası arasında intima denilen bir tabaka bulunmaktadır. Yaşlanmaya bağlı olarak damar intiması ve ortadaki (mediandeki) kas tabakası kalınlaşır. Kontrol altına alınmamış hiperkolesterolemi, hipertansiyon ve şeker hastalığı daha erken yaşta damarda değişmelerine neden olarak ateroskleroz riskini yükseltir. Yukarıda sayılan nedenlerden dolayı damardaki bu değişimler sonucu damar duvarında kolajen çöker, fibronektin birikir ve bağdokusu molekülleri arasında nonezimatik glikolazyon sonucu AGE bağları artar, elastin lifleri parçalanır ve ara bağ dokusunda kalsiyum birikimi sonucu damarda sertleşmesi meydana gelir. Bu değişim ateroskleroz olarak adlandırılır. Artmış stres, sanayileşme ve çevre kirliğin artması ile ateroskleroz riski daha erken yaşta oluşmaya başlar ve bazen endotel tabakası yırtılarak kalp krizi, inme gibi damar tıkanıklıklarına neden olur.

KOAH’ın en sık görülen özelliği nedir?

KOAH’ın en sık görülen özelliği, akciğerlere giren ve çıkan havayı nefes darlığına neden olacak derecede kısıtlayabilmesidir.

Sağlıklı bir gençte 600 ml olan mesane hacmi ileri yaşlardaki bireylerin en az yarısında kaç ml’nin altına iner?

Sağlıklı bir gençte mesane hacmi 600 ml kadarken ileri yaşlardaki bireylerin en az yarısında 250 ml’nin altına iner.

Erkek üreme yeteneği yaşa bağlı olarak azalmasına ne denir?

Erkek üreme yeteneği yaşa bağlı olarak azalmasına andropoz denir.

Erkeklerde yaşlanmaya bağlı olarak cinsel organlarda fizyolojik ve anatomik olarak ne tür değişimler görülebilir?

Erkeklerde yaşlanmaya bağlı olarak cinsel organlarda hem fizyolojik hem de anatomik değişimler olur. Testisler küçülür ve sertliği azalır. Peniste fibrozisi olur ve damar fonksiyon bozukluğu sonucu nitrik oksit üretme kapasitesi düştüğü için penil ereksiyonda azalma olur ve peniste yeterince sertlik olmaz. Ayrıca, yaşlanmaya bağlı olarak prostat bezi büyümesi görülür ve prostat kanser riski artar. 

Menapoz ile kadınlarda ne tür hastalıkların riski artmaktadır?

Menapoz ile kadınlarda kalp damar hastalıkları, meme ve üreme sistemi kanserlerinin riski artar.

Hormesis kavramı nedir?

Hormesis kavramı, toksik maddelerin düşük konsantrasyonlarından yaşamı devam ettirebilmeyi ve bu maddelere karşı geliştirilen uyum (adaptif) olguları açıklamak için öne sürülen bir kavramdır. Bu kavram, toksik molekül ve ortam şartlarının hem yaşamı destekleyici hem de yok edici iki zıt etkiye (bifazik etki) sahip olduğunu ifade eder. Toksik ajanların düşük dozları ile aktifleşen hormesis mekanizması, canlılara uyum sağlayıcı tepki kazandırır. Hücrelerdeki uyum sağlayıcı tepki, cevabın özel bir şekli olan hormesiste, koruyucu proteinler, antioksidan enzimler ve şaperon (ısı şok) proteinleri rol alır. Hormetik uyaranlara bağlı olarak artış gösteren bu moleküller hücrede onarımı sağlayarak hücrenin ayakta kalmasını destekler. Organizmalardaki hormetik olayların moleküler ve hücresel seviyede anlaşılmasının yaşlanmayı yavaşlatıcı etkisi olabilir.