Psiko-Sosyal Rehabilitasyon Dersi 8. Ünite Sorularla Öğrenelim

Gerontoloji kavramını açıklayınız?

Gerontoloji, biyolojik, sosyolojik, ekonomik ve çevresel boyutta yaşlılık sürecini bilimsel yöntemlerle inceleyen bir disiplindir.

Geriatri kavramını açıklayınız?

Geriatri, yaşlılığı medikal boyutta ele alan, yaşlı bireylerin sağlığının korunması, potansiyel hastalıkların koruyucu, önleyici müdahale ve kapsamlı değerlendirme ile tedavisini hedef alan bir disiplindir.

1930'lu yılların öncesi ve sonrasına göre geriatrik hizmetlerdeki değişimi açıklayınız?

1930’lu yıllara kadar geriatri daha çok tıbbi-medikal boyutta ele alınırken bu yıllardan sonra geriatrik hizmetin yalnız “medikal” odaklı olamayacağı belirtilmiştir. 1930’lardan sonra bilim dalında uzmanlıklarını almış olan hekimler geriatrik hizmetin ancak çok disiplinli (multidiscipliner) ve disiplinlerarası (interdiscipliner) çalışmalara dayalı olarak yürütüldüğü takdirde amacına ulaşacağını görüşünü ortaya koymuşlardır.

Ekip çalışması ne demektir?

Ekip çalışması, ortak bir amaç çerçevesinde uzmanlıklarını birbiriyle paylaşmak için bir araya gelmiş olan ve her biri belirli bir bilgi ve beceri taşıyan üyelerin oluşturduğu grupların yaptığı çalışmadır.

Bir ekip oluşturmak için dikkat edilmesi gereken faktörleri açıklayınız?

1. Ekibin büyüklüğü,
2. Ekibin kompozisyonu,
3. Ekibin yapı ve işlevi (örneğin, temel normlarının neler olacağı),
4. Ekibin izleyeceği prosedür (örneğin, toplantı zamanı ve toplantı yeri gibi) düşünülerek ekip oluşturulmalıdır.

Temel faktörlere dikkat edilerek oluşturulan bir ekibin sağladığı katkıları açıklayınız?

• Daha çok bilgi sağlamaya olanak verir,
• Meslek elemanları, kurumlar ve müracaatçılar arasında iletişimi kolaylaştırır,
• Farklı meslek elemanlarının birbirinin bakış açılarını öğrenmelerini sağlar,
• Uzmanlık alanlarındaki gelişmeyi arttırır,
• Hem bireysel hem de mesleki gelişmeye olanak sağlar,
• Problemlerle ilgili potansiyel çözümlerin çeşitliliğini arttırır,
• Tek tek parçalar üzerinde durmaktan çok problemlerin tümü üzerinde durulur,
• Hizmetlerin kapsamını arttırır,
• Uzmanların profesyonellik bilgilerini daha geniş ve etkili kullanmalarına olanak sağlar,
• Profesyonellerin daha etkili biçimde tanıtılmasını sağlar,
• Üyeler arasındaki dayanışmayı sağlar,
• Üyelerin bireysel anlamda daha üretici olmasını sağlar,
• Değişme hedefi üzerindeki etkiyi arttırır,
• Daha yüksek kalitede üretim sağlar ve
• Sonucun daha kolay kabul edilmesini sağlar

Multidisipliner (çok disiplinli) ekibin açıklamısını yapınız?

Multidisipliner ekip genellikle hastanın tedavisinde birlikte çalışır fakat sadece bir tane ekip üyesi tedavi planına karar verir, bir disipline
özgü bakım planı oluşturulur ve bu plan eş zamanlı yürütülür. Multidisipliner ekip, disiplinlerarası ekip ve disiplinler ötesi ekipten farklılaşmaktadır.

İnterdisipliner (disiplinlerarası) ekibin açıklamasını yapınız?

Aynı amaca bağlı birbirini tamamlayan performans hedeflerine, yeteneğe sahip; birbirine karşı sorumluluk üstlenmiş birkaç profesyonelden oluşan ekiptir. Disiplinlerarası ekip çok disiplinli ekipten farklı olarak kararı tüm ekip üyelerinin katılımı ile alır. Disiplinlerarası ekip daha çok amaç odaklıdır. Bu ekip dikkatli değerlendirme, gerçekçi amaçlar belirleme ve yakın ilişkiler kurma temellidir. Farklı amaç ve terapi hedefi olması durumunda çok disiplinli ekibe oranla daha fazla hassasiyet gösterilebilmektedir.

Transdisipliner (disiplinlerötesi) ekibin açıklamasını yapınız?

Bu ekipte farklı disiplinlerin üyeleri sadece kendi uzmanlık alanlarında yetkin olmakla kalmaz, ekip ile birlikte çalışarak diğer uzmanlık alanlarına ilişkin bilgi sahibi olmaktadır. Hizmet veren profesyoneller hastalara ilişkin tüm tabloyu görmekle kalmaz aynı zamanda hastaları kendi alanları ile birlikte diğer alanlarda da değerlendirmekte ve tedavi edebilmektedir.

Çok yönlü geriatrik değerlendirmenin bileşenleri nelerdir?

• Medikal değerlendirme,
• Fonksiyonel değerlendirme,
• Psikolojik değerlendirme,
• Sosyal değerlendirme,
• Çevresel değerlendirme,
• Problemlerin önemine göre listelenmesi,
• Birden fazla hastalığın değerlendirilmesi,
• İlaç kullanımının düzenlenmesi, polifarmasinin (çoklu ilaç kullanımı), ilaç etkileşimlerinin önlenmesi,
• Beslenmenin değerlendirilerek planlanması,
• Günlük yaşam aktiviteleri,
• Aktivite/egzersiz durumu,
• Yürüyüş, denge ve mobilite değerlendirilmesi,
• Mental durum,
• Mizaç/depresyon,
• Destek gereken ihtiyaçlar ve gerekli cihazlar,
• Bakım olanakları/mali durum,
• Ev güvenliği/ulaşım,
• Tele sağlık sistemlerinin gelecekte kullanılır hale getirilmesi gibi unsurların değerlendirilmesi gerekir.

Çok yönlü geriatrik değerlendirmenin adımlarını söyleyiniz?

Çok yönlü geriatrik değerlendirme birkaç adımı içermektedir. Bunlar:
• Bilgi toplama,
• Takım içinde görüşme,
• Hasta ve bakım verenin dâhil olduğu bir tedavi planı geliştirme,
• Tedavi planının oluşturulması,
• Tedavi planına verilen yanıtın gözlenmesi,
• Tedavi planının yeniden gözden geçirilmesidir.

Hemşire ağırlıklı ekibi açıklayınız?

Bu ekip pratisyen hemşire, klinik hemşire, lisanslı hemşire, fizik ve uğraşı terapisti, konuşma uzmanı, sosyal hizmet uzmanı, geriatrist ve psikiyatristten oluşmaktadır. Bu ekipler hasta odaklıdır ve sınırlı bir zaman çerçevesinde yoğun rehabilitasyon hizmeti sunmaktadır.

Hemşire-hekim ekibini açıklayınız?

Bu ekip iki pratisyen hemşire, geriatrist ve bir sosyal hizmet
uzmanından oluşmaktadır. Bu ekipler hasta bireyin evinde toplum temelli bakım hizmeti sunmakta, klinik yönetim, informal iletişim mekanizmaları ve rollerin paylaşımına dayanmaktadır.

Sosyal hizmet uzmanı ağırlıklı ekibi açıklayınız?

Bu ekip ağır durumdaki bireyler için özel bakım evlerinde ve yaşam tesislerinde uygulama yapmaktadır. Ekip bir yönetici, yönetici asistanı, sosyal hizmet uzmanı, hekim, yönetici hemşire ve aktivite düzenleyiciden oluşmaktadır. Bu ekip içinde çoğunlukla sosyal hizmet uzmanları işlevsel kayıplar yaşayan bireylerin günlük bakımını yürütmektedir.

Disiplinlerarası ekipler oluşumu bakımından nasıl sınıflandırılırlar?

Disiplinlerarası ekipler oluşumu bakımından; hemşire ağırlıklı ekip, hemşire-hekim ekibi, hekim ağırlıklı ekip, sosyal hizmet uzmanı  ağırlıklı ekip ve fikir birliğine dayalı ekip olarak isimlendirilir.

Disiplinlerarası ekipler ortamı bakımından nasıl sınıflandırılırlar?

Disiplinlerarası ekipler ortamı bakımından ise; hastane odaklı hasta ekipleri, ayakta tedavi ekibi, acil servis ekibi, evde bakım ekibi, huzurevi/ bakımevi ekibi, palyatif bakım ekibi ve toplum temelli değerlendirme ekibi şeklinde türleri vardır.

Hastane odaklı hasta ekiplerini açıklayınız?

Tıbbi durumdaki belirli değişikliklere bağlı olarak, hastalar doğrudan evden, doktorun muayenehanesinden ya da hastanelerin acil servisinden kabul edilmektedir. Hastane temelli hasta ekipleri hastanedeki yaşlı bireyler için akut bakım sağlamaktadır. Hekimler ve hemşireler ilk değerlendirmeyi yapar, hastanın sağlık durumunu izler ve etkili tedavi planını oluşturur.

Ayakta tedavi ekibini açıklayınız?

Bu ekip ayakta tedavi edilen hastaların ilk değerlendirmesinde ve
devam eden bakımın düzenlenmesinde rol almaktadır. Kapsamlı ilk değerlendirmede üç ana ekip üyesinin her biri (hekim, pratisyen hemşire ve sosyal hizmet uzmanı) ve ihtiyaç halinde diğer uzmanlar görev alır.

Evde bakım ekibini açıklayınız?

Bu ekip, hastanın tıbbi problemlerine yardımcı olmak ve hastanın
yaşam becerilerini gözlemlemek için yaşadığı yere düzenli ziyaretler yapan sosyal hizmet uzmanı, pratisyen hemşire ve hekimden oluşmaktadır. Evde bakım hizmeti, bireyin belirli derecede bağımsız olduğu, daha rahat ve aşina olduğu bir ortamda kalmasını sağlamaktadır.

Palyatif bakım ekibini açıklayınız?

Palyatif bakım ekibinin amacı, hastanın ve ailesinin yaşam kalitesini olabildiğince desteklemek ve acısını azaltmaktır. Hasta bireylerin ve ailelerin ciddi ve karmaşık sağlık problemlerini tedavi etmek ve uygun şekilde değerlendirebilmek için çeşitlisağlık profesyonellerinin uzmanlığı gerekmektedir. Palyatif bakım ekibi, hemşirelik, tıp, sosyal hizmet, beslenme, rehabilistasyon ve eczacılık disiplinlerinden oluşmaktadır.

Geriatrik ekip üyelerinden tıp doktorunun rol ve sorumluluklarını açıklayınız?

Geriatri hizmet ekibinde tedavi sürecini (ilk muayene, teşhis ve tedavi) yürütür. Hekim tıbbi tedaviden sorumlu olmanın yanı sıra ekip yöneticiliği rolüne sahiptir. Düzenli kontrolleri yapmak, ilaç yazmak, koruyucu, önleyici, tedavi hizmetleri ve ameliyatları yapmak gibi görevleri vardır.

Geriatrik ekip üyelerinden hemşirenin rol ve sorumluluklarını açıklayınız?

Yaşlı bireyin sağlığını koruma, tedavi etme ve izlemeye yönelik bakım planlarını düzenleme, uygulama, değerlendirme görevlerini üstlenir ve diğer profesyonel sağlık bakım üyeleri ile iş birliği yapar. Hastanın ve ailesinin tekrar eden çarpma, inme gibi durumlara ilişkin eğitim planlamasını yürütür. Lisanslı hemşire, bakım koordinasyonunu, doğrudan ve dolaylı hasta bakımını gerçekleştirerek en yüksek işlevselliğe sahiptir.

Geriatrik ekip üyelerinden psikoloğun rol ve sorumluluklarını açıklayınız?

Hizmet alan yaşlı hastanın motivasyonunun yükseltilmesi, stres ve anksiyetesinin azaltılması, tedaviye ilişkin kaygılarının giderilmesi, serbest zamanlarını değerlendirmesi gibi konularda danışmanlık görevlerini üstlenir. Ruh hastalıklarının teşhis ve tedavisini sağlar; yaşlı birey ve aile için psikoterapi hizmeti sunar.

Geriatrik ekip üyelerinden diyetisyenin rol ve sorumluluklarını açıklayınız?

Hastanın beslenme düzeyini değerlendirerek, hasta için uygun beslenme amacı belirlemek için aile üyeleri ve ekip ile birlikte çalışır

Mesleki Yeterlik Kurumu (2015) tanımına göre yaşlı bakım elemanı kimdir?

Mesleki Yeterlik Kurumu (2015) tanımına göre, iş sağlığı ve güvenliği ile çevre koruma ile ilgili alınan önlemleri uygulayarak, mesleği ile ilgili kalite gereklilikleri çerçevesinde; bakım öncesi ön hazırlık yapan, hizmet alan bireyin öz bakımını uygulayan, yaşam alanını düzenleyen, yeterli ve dengeli beslenmesini sağlayan, mobilizasyonunu sağlayan, ilaç dışı tıbbi bakımını sağlık profesyoneli denetiminde yapan, aktif
yaşama katılımını sağlayan, tedavi sürecinde sağlık profesyonelini destekleyen ve mesleki gelişim faaliyetlerine katılan nitelikli kişidir.

Clark (1995)’e göre, disiplinlerarası geriatrik ekip çalışmasında yetkinlik alanları nelerdir?

• Disiplinlerarası iletişim,
• Hasta odaklı bakım,
• Disiplinlerarası rolleri açıklığa kavuşturma,
• Disiplinlerarası çatışma çözümleme,
• Disiplinlerarası iş birliği,
• Disiplinlerarası işlevsellik olarak ifade edilebilir.

Geriatrik ekibin fonksiyonlarının neleri kapsadığını açıklayınız?

Geriatrik ekibin fonksiyonları; yaşlı hastanın geriatrik sorunlarının ve ihtiyaçlarının değerlendirilmesini, tedavi sürecine ilişkin bilgi paylaşımını, ekip üyelerinin eğitimini, tedavi ve bakım planlarının oluşturulmasını, etik karar verme sürecinin planlanmasını, görev ve sorumlulukların netleştirilmesini ve son değerlendirmeyi kapsar.

Müracaatçı/hasta odaklı disiplinlerarası iş birliğine dayalı ekiplerde dört temel unsuru bulunmaktadır. Dikkate alınması gereken bu unsurlar nelerdir?

Müracaatçı/hasta odaklı disiplinlerarası iş birliğine dayalı ekiplerde dört temel unsuru bulunmaktadır. Dikkate alınması gereken bu unsurlar:
1. Hizmet veren kurumun, organizasyonun yapısı,
2. Profesyonellerin diğer profesyoneller ve müracaatçıyla arasındaki güç ilişkileri,
3. Disiplinler arasındaki rol uyumu,
4. Hastanın ve toplumun beklentileridir.

Ekibin biraraya getirilmesinde ve yürütülmesinde yaşanabilecek güçlükler nelerdir?

Ekip çalışmasının birçok avantajı olmasına rağmen ekibin biraraya getirilmesinde ve yürütülmesinde bazı güçlüklerle karşılaşılmaktadır. Bunlar;
• Ekip üyelerinin tümünü aynı zamanda ve aynı yerde bir araya getirme,
• Amaca yönelik olarak ortak noktayı yakalama ve güçlü ekip anlayışının sürdürülmesi,
• Kişilerarası gereksinimleri ele alma,
• Liderlik çatışmaları,
• Mekan ve zaman düzenlemesi,
• İletişim,
• Çatışma,
• Ben odaklı davranışla baş edememe,
• Gerçekçi olmayan çalışma beklentileri,
• Ekip üyeleri arasında kabul ve saygı şeklindedir.

Mesleki Yeterlik Kurumu (2015) tarafından belirlenen bakım elemanlarının rol ve sorumlulukları nelerdir?

İş sağlığı ve güvenliği, çevre koruma ve kaliteye ilişkin alınan önlemleri uygulamak/ Bakım öncesi ön hazırlık yapmak/ Hizmet alanın öz bakımını uygulamak/ Hizmet alanın yaşam alanını düzenlemek/ Hizmet alanın yeterli ve dengeli beslenmesini sağlamak/ Hizmet alanın bağımsızlık durumuna göre mobilizasyonunu sağlamak/ Hizmet alan bireyin yaşama aktif olarak katılımını sağlamak.

Sosyal hizmet uygulamasının temel amaçları nelerdir?

Sosyal hizmet uygulamasının temel amaçları; kişilerin sorun çözme ve başa çıkma yeteneğini geliştirmelerine, kaynaklara ulaşmasına yardımcı olmak, kurumları yaşlının ihtiyaçlarına cevap verir hale getirmek, yaşlının çevresindeki kişilerle etkileşimini kolaylaştırmak, kuruluşlar ve organlar arasındaki ilişkiyi, sosyal ve çevresel politikayı etkilemek.

Geriatrik sosyal hizmet kavramının tanımını yapınız?

Geriatrik sosyal hizmet; yaşlılığın beraberinde getirdiği sorunların önlenmesi ve hastanın biyo-psiko-sosyal iyilik halinin devam ettirilmesi olarak tanımlanabilir.

Ekip çalışması içinde sosyal hizmet uzmanının görevleri nelerdir?

• Diğer tıp personelinden hastanın hastalığı ve tedavisi hakkında bilgi alma ve onlara tedavi, bakım ve sağlık danışmanlığı için ekonomik, mental ve sosyal açıdan yararlı bilgiler verme,
• Hastaneye ve akıl hastanelerine yatırılma ve hastaneden taburcu olma konusunda eğer yapılıyorsa vaka konseyine veya komitesine katılma ve diğer sağlık personeliyle konuları tartışma,
• Gerekli olduğunda diğer sağlık personeliyle iş birliği yapma,
• Doktorlar ile birlikte konsültasyon yapma ve doktorların önerileri doğrultusunda hastaya yardımcı olma,
• Doktorlara bilgi vermek ve doktorların önerilerini öğrenmek suretiyle tedavi için yardımcı olma,
• Ekonomik, sosyal ve mental açıdan doktorlara sosyal hizmet uzmanının düşüncelerini aktarma olarak ifade edilebilir

Sosyal hizmet uzmanının rolleri nelerdir?

Sosyal hizmet uzmanının rolleri; teşhis-inceleme, vaka yönetimi, bireysel danışmanlık, grup çalışması, liyazon, savunuculuk, toplum kaynakları ile ilgili bilgi vermektir.

Vaka Yönetimini açıklayınız?

Sosyal hizmet uzmanı, yaşlı birey, yaşlı bireyin ailesi ve bakım vereninin işlevselliğinin artırılması için toplum kaynaklarıyla bağlantı kurma ve savunuculuk rollerini üstlenir.