Yaşlılarda Görülebilecek Sorunlar Ve Bakım Hizmetleri Dersi 2. Ünite Sorularla Öğrenelim

Üriner inkontinans nedir?

Üriner inkontinans, son 12 ay içinde istem dışı idrar kaçırmanın olması ya da ayda birden fazla idrar kaçırmanın olması olarak değerlendirilmektedir.

Yaşlanmayla birlikte üriner sistemde gelişen fizyolojik değişiklikler nelerdir?

• Böbreklerin kütlesi ve fonksiyonel glomerül sayısı azalır. • Renal korteksteki kan damarlarındaki atrofiye bağlı olarak böbreklere olan kan akımı azalır. • Glomeruler bazal membranında kalınlaşmaya bağlı olarak nefronlara olan kan akımı, böbreklerin idrarı konsantre etme ve ph dengesini sürdürme yeteneği azalır. Glomerüler filtrasyon hızı düşer ve 80 yaşında %50 oranında azalmış olur. • Detrusor kasının daha az kontraktil olması ve kısmen düzensiz kasılması nedeniyle yaşlı bireylerde mesanenin tamamen boşalmaması, istemsiz mesane kasılmaları gibi sorunlar gelişir. Mesane kapasitesi azalır ve mesanede postmiksiyonel rezidü artar. • İdrar yapmayı kontrol eden pelvik kaslar zayıflar. • Mesanedeki afferent reseptörlerin yaşla birlikte duyarlılığı azalır. Yaşlılar, mesanenin %90’ı dolmadan idrar yapma isteğinin farkında olmazlar.

Üriner inkontinansın belirti ve bulguları nelerdir?

• Mesanenin yetersiz boşalması • Tuvalete zamanında ulaşılamaması • Acil idrar yapma hissi • Sık idrara çıkma • Gece idrar kaçırma • İstemsiz idrar yapma • Kötü hijyen ya da enfeksiyon belirtilerinin olması.

Geçici üriner inkontinans nedenleri nelerdir?

• Delirium (akut konfüzyonel bozulma-deliryum) • Infection (idrar yolu enfeksiyonu) • Atrophic vaginitis (atrofik vajinit-üretrit) • Pharmaceutical (ilaçlar) • Psychological (psikolojik nedenler) • Excess fluids (fazla sıvı atılımı) • Restricted mobility (hareket kısıtlılığı) • Stool impaction (gaita tıkacı)

Fonksiyonel inkontinans nedir?

Mesane fonksiyonel ve yapısal olarak normal olmakla birlikte; demans, depresyon ve deliryum gibi kognitif ve psikolojik problemleri olan kişilerin kontinans yeteneğini organize edememesinden ya da ortopedik problemler nedeni ile hareket yeteneği kısıtlanmış kişilerin zamanında tuvalete gitme becerilerinin azalmasından kaynaklanmaktadır.

Stres inkontinans nedir?

Pelvik taban kaslarının gevşemesi sonucu abdominal basıncın üretral sfinkter kapanma basıncını aştığı; öksürme, gülme ve hapşırma gibi aktivitelerden sonra küçük hacimli idrar kaçışı olmasıdır. Genitoüriner atrofi veya prolapsus, travma, operasyon, obezite ve çok doğum yapmış olmak stres inkontinans gelişimi için birer risk faktörüdür.

Sıkışma tipi inkontinans nedir?

Detrusör aşırı aktivitesine bağlı olarak kontrol edilemeyen ani sıkışma tipi hissi ile idrar kaçırılmasıdır. Mesaneyi irrite eden taş, enfeksiyon, tümör ve yabancı madde varlığı ile birlikte, fibrozis ya da yaşlanma ile detrusör kasının kompliyansının bozulması sonucunda gelişebilir.

Taşma inkontinansı nedir?

Bozulmuş mesane duvar kontraksiyonu ya da sfinkterin gevşeme kusurundan dolayı artan mesane volumunun ve intravezikal basıncın; mekanik baskı yaratarak sürekli bir idrar kaçışına neden olmasıdır. Prostat hipertrofisi, üretral striktur, genitoüriner organ prolapsusu, antimuskarinik ilaçlar, nöropati ve spinal kord yaralanması bu tip inkontinansa neden olabilmektedir.

Miks inkontinans nedir?

Stres tipi ve sıkışma tipi inkontinansın bir arada olduğu inkontinans tipidir. Kadınların yarısından fazlasında miks tip inkontinans görülürken, erkeklerde sıkışma tipi inkontinans daha sık görülmektedir.

Üriner inkontinans için temel değerlendirme nasıl yapılmaktadır?

Üriner inkontinans için temel değerlendirme; ayrıntılı bir öykü alınması, fizik muayene, idrar tetkiki, en az 3 günlük mesane günlüğü tutulması ve postmiksiyonel rezidu (PMR) tayini ile yapılmaktadır.

Yaşlı bireyde görülen inkontinansın tedavi ve bakımında yaşam tarzı değişikliği ile ilgili olarak önerilen ve yapılabilecek şeyler nelerdir?

Obez kadınlarda kilo kontrolü sağlanması stres inkontinans tedavisinde önerilir. Dehidratasyon ve hipotansiyonu önlemek adına günde 2 lt’ye kadar sıvı alımı sağlanması ve aşırı sıvı alımından kaçınılması, sigaranın bırakılması, alkol ve kafeinli içecek tüketiminin sınırlandırılması önerilir. İnkontinanslı hastalarda konstipasyon problemi ile sık karşılaşıldığından lifli gıda ve yeterli sıvı alınması önerilmelidir.

Üriner inkontinansı olan yaşlılarda uygulanabilecek davranışsal tedavi yöntemlerinden diyet ile ilgili ne yapılabilir?

Üİ’si olan hastalarda mesane günlüklerine bakılarak diyetlerinde düzenlemeler yapılabilir. Aşırı sıvı alımı; Üİ’yi ve aşırı aktif mesane semptomlarını arttırabilir. Sıvı kısıtlaması ise dehidratasyon, konstipasyon ve idrar konsantrasyonunun artmasına neden olabilir. İdrar konsantrasyonundaki artış, mesane mukozasında irritasyona neden olarak acil idrar yapma hissini, sık idrar yapmayı ve İYE’leri arttırabilir.

Üriner inkontinansı olan yaşlılarda uygulanabilecek davranışsal tedavi yöntemlerinden mesane eğitimi ile ilgili ne yapılabilir?

Mesane eğitimi, sıkışma tipi Üİ’si olan kişilerde daha etkili olup, yan etkisi olmayan, basit, ucuz ve girişimsel olmayan bir yöntemdir. Mesane eğitimi, tedavinin ilk aşaması olarak uygulanabildiği gibi diğer davranışsal tedavi yöntemleriyle ya da ilaç tedavisiyle birlikte uygulanabilir. Uygulayacak kişilerin kendilerini banyoya götürebilecek kadar fiziksel ve mental olarak yeterli olması gerekmektedir.

Üriner inkontinansı olan yaşlılarda uygulanabilecek davranışsal tedavi yöntemlerinden alışkanlık eğitimi ile ilgili ne yapılabilir?

Alışkanlık Eğitimi (Zamanlı Miksiyon, Tuvalete Gitme Programı Oluşturma): Alışkanlık eğitimi, hastanın idrar yapma alışkanlığına uygun olarak planlanan tuvalete gitme programıdır. Amaç; hastanın inkontinansı olmadan idrarını yaparak kuru kalmasıdır. Sıkışma tipi ve fonksiyonel inkontinans tedavisinde kullanılan bu yöntem; kognitif fonksiyonu sağlam olan, mesane günlüğü tutabilen ve fiziksel olarak kendisi tuvalete gidebilen kişiler ile Alzheimer hastalığı gibi kognitif fonksiyonlarında bozulma olan kişilerde bakım veren kişi tarafından kullanılabilir.

Üriner inkontinansı olan yaşlılarda uygulanabilecek davranışsal tedavi yöntemlerinden idrar yamayı teşvik etme ile ilgili ne yapılabilir?

Bu yöntem; mesanenin doluluk derecesine göre idrar yapma gereksinimini fark etmeyi öğrenebilecek, tuvalete gitmesi için teşvik edildiğinde buna uyacak ya da yardım isteyecek hastalarda kullanılabilir. Bağımlı ya da bilişsel yeteneği azalmış hastalar ve diğer kompleks davranışsal tedavileri uygulamak için yeterli bilişsel yeteneği olmayan hastalar için uygun bir yöntemdir. Yöntemin başarısı, hastanın uygulamada aktif rol alması, hasta ve bakım veren kişinin iletişimine de bağlıdır. İdrar yapmaya teşvik etme, hastaların mesanenin dolum hissini algılamaya başladıkları ve tuvalete gitme ihtiyacı duydukları dönemde uygulanır.

Kegel egzersizinin yararları nelerdir?

• Pelvik taban kas gücünü arttırması • Kas gücünü, tonüsünü ve elastikiyetini koruması • Üretral kapanma basıncını ve direncini arttırması • Üretral sfinktere ve detrusor kasına olan desteği arttırması • Uterus ve pelvik organ prolapsusu, pelvik taban güçsüzlüğü ve Üİ gibi pelvik sorunları önlemesi • Anal sfinkterin kas gücünü arttırarak barsak kontrolünü sağlaması • Hemoroidal ağrıyı gidermesi, seksüel hassasiyetin artması ve cinsel problemlerin azalması • Doğum sonrası vajinanın toparlanmasını sağlaması • Doğumda epizyotomi ihtiyacını azaltması.

Kegel egzersizi kaç senesinde ve kim tarafından tanımlanmıştır.

1948 yılında, Arnold Kegel tarafından.

Üriner inkontinansın medikal tedavisi nasıl olur?

İlaç tedavisinin amacı; mesane kaslarının kasılmasını azaltarak istemsiz kasılmaları önlemek, alt üriner sistemin depolama ve boşaltma işlevini kolaylaştırmaktır. Genelde kullanılan ilaçlar, antikolinerjikler, düz kas gevşeticileri, kalsiyum kanal blokörleridir. Bakım verici ilaç tedavisi alan hastaya ilaç kullanımının amacını, kullanılacak ilacın hangi dozda ve ne sıklıkla alınacağını, ilaca bağlı oluşabilecek yan etkilerini anlatmalıdır. Hastaya ilaç kullanımına bağlı yan etki oluştuğunda doktora bildirmesi gerektiği vurgulanmalıdır. Diüretik kullanan hastalara ilacı gündüz alması önerilmelidir. İlaç tedavisi davranışsal tedavi ile birlikte uygulandığında daha etkili olmaktadır. Medikal tedavi başlanmadan 3 ay kadar önce, yaşam tarzı değişiklikleri ve davranışsal tedavi yöntemleri uygulanmalıdır. Fayda görülmediği takdirde medikal tedaviye geçilebilir. Sıkışma tipi Üİ’da; antimuskarinik ajanlar oldukça etkin ve güvenilir olarak kullanılmaktadır. Tedaviden daha fazla fayda elde edebilmek için antimuskarinik ilaçlarla davranışsal tedaviler kombine edilmelidir. Antimuskarinik ilaçlar, mesane kapasitesini artırır ve mesane doluluğu suresince bazal asetilkolin salınımını bloke ederler. Dar acılı glokom, bozulmuş gastrik boşalma ve üriner retansiyonda kontrendikedir. Çeşitli doz ve formüllerde farklı antimuskarinik ajanlar mevcuttur: darifenasin, propiverin, fesoterodin, oksibutinin solifenasin, tolterodin ve trospiyum. Ağız kuruluğu, konstipasyon, görme bulanıklığı, taşikardi, sersemlik ve kogninif fonksiyonlarda azalmaya yol açabilirler.

Kegel egzersizlerinin fizyolojik etkileri kaç hafta sonra ortaya çıkmaya başlar?

2

Kegel egzersizinin optimal etkinliği için egzersiz kaç hafta uygulanmalıdır?

8-12 hafta.