Web’de Telif Hakları ve Etik Dersi 3. Ünite Sorularla Öğrenelim

Türk Hukukunda eser sahibinin ve bağlantılı hak sahibinin haklarını düzenleyen kanun nedir?

Türk Hukukunda eser sahibinin ve bağlantılı hak sahibinin hakları 5846 sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu’nda (FSEK) düzenlenmiştir. FSEK, Kıta Avrupası Hukuk Sisteminin temel yapısına uygun olarak eser sahibini koruyan bir sistem inşa etmiştir.

Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu’nda yer alan eser türleri nelerdir?

FSEK m. 1/B’de sayılan eser türleri şunlardır:
• İlim ve edebiyat eserleri
• Musiki eserleri
• Sinema eserleri
• Güzel sanat eserleri

Kanunun bir eserde aradığı şartlar nelerdir?

Kanunun bir eserde aradığı şartları şu şekilde sıralayabiliriz:

1. Genel Şart

2. Şekli Şart

3. Sübjektif şart

4. Objektif şart

FSEK’te bilgisayar programlarına özgü olarak düzenlenen hükümler nelerdir?

FSEK m. 22/I ve II programlar için aynen uygulanır. Buna göre programların hard disk, CD, USB vb. ortamlara kaydedilmesi aynen diğer eserlerdeki gibi bir çoğaltma teşkil eder. Fakat FSEK m. 22/III’teki düzenleme ise sadece bilgisayar programlarına ilişkindir. Buna göre, bilgisayar programlarının yüklenmesi, görüntülenmesi, çalıştırılması, iletilmesi ve depolanması geçici olarak da olsa çoğaltma olarak kabul edilmiştir.

FSEK m. 6/10’a göre bir bilgisayar programının uyarlanması, düzenlenmesi veya herhangi bir değişiklik yapılmasıyla ortaya çıkan yeni bilgisayar programı da “işleme eser” olarak korunur.

FSEK m. 38’e göre, fikir ve sanat eserlerinin yayımlanma ve kar amacı güdülmeksizin şahsi kullanım amacıyla çoğaltılması mümkündür. Fakat genel kural bu olmakla beraber, 38. maddenin gerekçesinde, şahsi kullanım serbestisinin bilgisayar programları için uygulanmayacağı belirtilmektedir. FSEK m. 38’de bilgisayar programının meşru hak sahibine dahi, ancak belirli şartların gerçekleşmesi halinde ve çok sınırlı olarak çoğaltma yapabilmesine hak tanınmaktadır

Hukukumuzda veri tabanlarının korunmasının dayandığı mevzuat nelerdir?

Hukukumuzda veri tabanlarının korunması hem Bern Sözleşmesi’ne hem de Avrupa Birliği’nin 96/9 sayılı Veri Tabanlarının Hukuki Korunmasına Dair Yönerge’ye dayanır.

Eser sahibinin tanımı nedir?

Eser sahibi, eseri meydana getiren, ona hususiyetini vererek yaratan (gerçek veya tüzel) kişidir. Esere kendinden fikri bir parça kattığı için yarattığı eser üzerinde mutlak hakimiyeti olduğu kabul edilen eser sahibine mali ve manevi haklar verilmiştir.

Eser sahibinin mali hakları nelerdir?

Eser sahibinin mali hakları;

• Çoğaltma Hakkı
• Yayma Hakkı
• Umuma İletim Hakkı
• İşleme Hakkı
• Temsil Hakkı'dır.

Eser sahibinin manevi hakları nelerdir?

Eser sahibinin manevi hakları; 

• Kamuya Sunma Hakkı
• Adın Belirtilmesi Hakkı
• Eserin Aslına Ulaşma Hakkı
• Teşir Hakkı
• Eseri Tahrip Etmeyi Engelleme Hakkı'dır.

Kanuna göre manevi hakları kendi namlarına kullanabilecek kişiler kimlerdir?

Manevi hakları kendi namlarına kullanabilecek kişiler kanunda sırasıyla şu şekilde sayılmıştır:
• Eser sahibi tarafından belirlenen kişi veya kişiler
• Eser sahibi tarafından tayin edilmişse vasiyeti tenfiz memuru
• Sağ kalan eş ile çocuklar
• Mansup mirasçılar
• Anne - baba
• Kardeşler

Eser hakkında bilgi verme hakkı nedir?

Eğer bir eserin hepsi ya da büyük bir kısmı henüz alenileşmemiş ya da eser ana hatlarıyla umuma tanıtılmamışsa o eserin içeriği hakkında bilgiyi ancak o eserin sahibi verebilir. Bu hakka ise eser hakkında bilgi verme hakkı denir.

Kanuna göre işlenme eser nedir?

Kanun işlenme eseri “Diğer bir eserden istifade suretiyle vücuda getirilip bu esere nispetle müstakil olmayan fikir ve sanat mahsulleri işlenmedir.” şeklinde tanımlamıştır (m. 6).

Çoğaltma hakkının unsurları nelerdir?

Çoğaltma hakkının iki unsurundan bahsetmek mümkündür:

1. Eserin fiziksel (somut/maddi) bir ortama tespit edilmesi

Burada kastedilen CD, DVD, kağıt, flaş ya da harici bellekler gibi taşıyıcı ortamlardır. Bir parçanın umuma açık yerlerde temsili radyoda ya da televizyonda yayınlanması yayın hakkının konusu iken aynı parçanın flaş belleğe ya da bilgisayarın önbelleğine (caching) kaydedilmesi birer çoğaltmadır ve çoğaltma hakkının kapsamına girer.

2. Eserin eser çeşidine uygun olarak herhangi bir şekilde algılanması

Tiyatro oyununun sahnelenmesi sırasında fotoğrafının çekilmesi o tiyatro eserinin çoğaltılması anlamına gelmezken, oyunun kameraya çekilmesi o oyunu algılanabilir kıldığı için bir çoğaltmadır. Dolayısıyla önemli olan o eserin türüne uygun teknik yöntemle çoğaltmanın yapılması şarttır.

Bağlantılı haklar, FSEK'te nasıl tanımlanmaktadır?

Bağlantılı haklar, FSEK m. 1/B (j) bendinde, “Eser sahibinin manevi ve mali haklarına zarar vermemek kaydıyla komşu hak sahipleri ile filmlerin ilk tespitini gerçekleştiren film yapımcılarının sahip oldukları haklar” olarak tanımlanmıştır.

İcracı sanatçı kanunda nasıl tanımlanmaktadır?

İcracı sanatçı kanunda (FSEK m. 80), eser sahibinin izniyle bir eseri özgün bir biçimde yorumlayan, tanıtan, anlatan, söyleyen, çalan ve çeşitli biçimlerde icra eden sanatçı olarak tanımlanmıştır. Eser Sahibinin Haklarına Komşu Haklar Yönetmeliği’nde ise icracı sanatçıların sanat eserleri ile folklor eserlerini düzgün biçimde yorumlayan, tanıtan, anlatan, söyleyen, çalan ve çeşitli biçimlerde icra eden oyuncular, ses sanatçıları, müzisyenler ve dansçılar vb. kişiler olduğu belirtilmiştir.

İcracı sanatçıların mali hakları nelerdir?

İcracı sanatçıların mali hakları;

• Canlı icranın mahallinden başka yere nakli, bunun çoğaltılması ve ticari mevkiine konması
• İcrasının tespit edilmesi
• Tespitin çoğaltılması
• Tespitin satılması, dağıtılması, kiralanması
• Tespitin yayınlanması ve yeniden yayınlanması,
• Tespitin umuma iletim ve erişilebilir kılınması, yeniden iletimi
• Tespitin temsilidir.

Fonogram yapımcılarının (Mali) hakları nelerdir?

Fonogram yapımcılarının hakları;

• Tespitin doğrudan veya dolaylı olarak çoğaltılması
• Tespitin satılması, dağıtılması, kiralanması ve kamuya ödünç verilmesi
• Tespitin yayınlanması ve yeniden yayınlanması
• Tespitin umuma iletim ve erişilebilir kılınması, yeniden iletimidir.

Fikri hakların ihlali halinde açılabilecek hukuk davaları nelerdir?

Fikri Hakların İhlali Halinde Açılabilecek Hukuk Davaları:

• İhtiyati tedbirler ve gümrükte el koyma
• Eser sahibini tespit davası
• Tecavüzün tespiti davası
• Tecavüzün kaldırılması (ref’i) davası
• Tecavüzün önlenmesi (men’i) davası
• Maddi ve manevi tazminat davaları

İnternet Servis Sağlayıcılara (İSS) erişimin engellenmesi ile ilgili eleştiri alan en önemli durum nedir?

İnternet Servis Sağlayıcılara (İSS) herhangi bir mahkeme kararı olmadan, sadece ihlal iddiası üzerine idari bir karar niteliğinde olan Cumhuriyet Savcılığının kararı ile internet sayfasının kaldırılması, sayfaların kısmen bloke edilmesi veya yayınının durdurulması imkanını vermesi söz konusu sistemin eleştiriye maruz kaldığı en ciddi husustur. Bu durum düşünce ve ifade özgürlüğüne açık bir müdahale olarak değerlendirilmiştir. Maddede düzenlendiği haliyle erişimin engellenmesinin sansür niteliğinde olmadığını iddia etmek zordur.

Film yapımcıları nasıl tanımlanmaktadır ve bu tanımda yer alan unsurlar nelerdir?

Film yapımcısı, sinema eserini, sermayesi ve işletmesel örgütleme gücü ve yeteneğiyle gerçekleştirip, filme yani şerit üzerine tespit eden gerçek veya tüzel kişi olarak tanımlanmıştır. Doktrindeki bu tanım yapımcı yani prodüktör olarak adlandırılan kişiler için geçerli olacak unsurları içinde barındırır:

• Sermaye
• İşletmesel örgütleme (organizasyon) gücü
• Yetenek

Yayın kuruluşlarının (Mali) hakları nelerdir?

Yayın Kuruluşlarının (Mali) Hakları:

• Tespit
• Eş zamanlı, gecikmeli ve yeniden iletim
• Uydu veya kablo ile dağıtım
• Özel kullanımlar hariç olmak üzere çoğaltma
• Dağıtma
• Umuma açık yerlerde iletme
• Umuma iletim ve erişilebilir kılınma, yeniden iletim
• Yayın sinyallerinin umuma iletim
• Şifreli yayınların çözülmesi