Web Okuryazarlığı Dersi 8. Ünite Sorularla Öğrenelim

Fikri mülkiyet haklarından sınai  hakların kapsamı nedir?

Patent, Faydalı Model, Endüstriyel Tasarım ve Marka.

Telif hakkı hangi eser türlerinin korunması için gereklidir?

• TV şovları, filmler ve çevrimiçi videolar gibi görsel-işitsel eserler,
• Dersler, makaleler, kitaplar ve müzik besteleri gibi yazılı eserler,
• Resim, poster ve reklam gibi görsel eserler,
• Video oyunları ve bilgisayar yazılımları,
• Teknik ve bilimsel amaçlı fotoğraf, harita, plan, kroki, resim, maket, mimari tasarım, şehircilik tasarımı, sahne tasarımları barındıran eserler,
• Sözlü ve yazılı şekilde ifade edilen eserler,
• Fotoğraf ve slayt çalışmaları,
• Grafik çalışmaları,
• Karakter ve tipleme çalışmaları,
• Tiyatro oyunu ve müzikal gibi drama eserleri.

Eserin kullanılması için izin gerekmeyen istisnai durumlar nelerdir?

• Güvenlik ve adli gerekçelerle kamu yararı için kullanım
• Mahkeme ve mevzuat kararları ile kullanım
• Nutuklarda kullanım
• Herkese açık eğitim ve öğretim gerekçeleriyle kullanım
• Hayır amaçlı düzenlenen gösterilerde kullanım
• Eğitim ve öğretim gerekçesiyle yapılan seçme ve toplama işlemlerinde kullanım
• Bazı bölümlerinin belirgin hâlde kaynak gösterilmesi yoluyla kullanım
• 24 saat sonrasında kullanma sınırlamasına uyacak şekilde günlük haberlerde kullanım
• Basın özetlerinde kullanım
• Röportaj olarak yayımlama amaçlı kullanım
• Kâr amacı taşımadan ve eser sahibinin menfaatlerine uygun hâlde şahsi kullanım
• Yasada belirtilen sınırlamalar dâhilinde güzel sanat eserlerini herkese açık yerlerde teşhir amaçlı kullanım
• Tanıtım amaçlı kısa tespitler hâlinde kullanım

HTML nedir?

Zengin metin işaretleme dili web sayfalarının oluşturulmasında kullanılan en temel kodlama dilidir.

Bir eserin sahibi ile eserin kullanıldığı web sitesinin sahibi arasında nasıl bir telif izin durumu olmalıdır?

Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu’nda “bir eserin sahibi onu meydana getirendir” ifadesi geçmektedir. Bu temel kural üzerinden gidildiğinde
İnternet’te yayımlanan içerik, onu hazırlayan kişiye aittir. Eser sahibinin aynı zamanda yayımlanan sitenin de sahibi olması durumunda hiçbir sorun
bulunmamaktadır. Fakat bu içerik hazırlanırken diğer eser türlerini işleme alıp kendine ait bir “işlenme eser” yarattığında Fikir ve Sanat Eserleri
Kanunu’nun 52. maddesinde belirtilene göre yazılı bir sözleşme veya anlaşma ile izin alması gereklidir. Dahası “işlenme eser” olarak kabul edilen bir eser kullanılarak yeni bir eser yaratıldığında kullanılan “işlenme eser” sahibi dışında bu kişinin de izin aldığı asıl eser sahiplerinden de tekrar izin alınması gerekmektedir. Yani siz bir yazıyı yazarken kaynak
gösterdiğiniz yazıda da gösterilen kaynaklar varsa bu gösterilen kaynaklardan da ayrıca izin almanız gereklidir.

E-posta mesajlarında telif ile ilgili uygulamalar nasıldır?

E-posta mesajları da kanunun hükümleri arasında yer almaktadır. Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu’nun 85. maddesinde mektup, günlük ve benzeri yazılı materyaller eser olarak kabul edilmekte ve sahiplerinin izinleri alınmadan yayımlanması yasaklanmaktadır. Hukuken bir e-posta da yazılı bir mektup gibi değerlendirildiğinden bir e-posta da kanun tarafından koruma altına alınabilmektedir.

Lisanslama nedir?

Patent veya marka gibi soyut bir mülkiyetin belli bir süre için kullanım hakkını bir telif ücreti karşılığında başka bir firmaya satmaya lisanslama
denir. Lisans genel olarak üretilen bir ürünün sunduğu tüm özellikleri ile kullanma hakkıdır. Satın alınan lisans, ait olduğu ürün ile ilgili, sizin neleri
yapabileceğinizi ve ne gibi kısıtlamalarınız olduğunu gösteren belgedir. 

Yaratıcı Beraberlikler (CC) Lisansı alınan bir eserle neler yapılabilir?

• Ticari olarak kullanılabilir.
• Değiştirilebilir
• Dağıtılabilir.

Genel Kamu Lisansı (GPL) alınan bir eserle neler yapılabilir?

• Ticari olarak kullanılabilir.
• Değiştirilebilir.
• Dağıtılabilir.
• Yazar sorumlu tutulabilir.

MIT Lisansı alınan bir eserle neler yapılabilir

• Ticari olarak kullanılabilir.
• Değiştirilebilir.
• Dağıtılabilir.
• Lisanslanabilir.
• Hususi kullanılabilir.

Apache Lisansı alınan bir eserle neler yapılabilir?

• Ticari olarak kullanılabilir.
• Değiştirilebilir.
• Dağıtılabilir.
• Lisanslanabilir.
• Hususi kullanılabilir.

GNU Genel Kamu Lisansı’nı kullanan geliştiriciler, haklarını hangi iki adımda korumuş olurlar?

1. Adım. Yazılım üzerindeki telif haklarını kanıtlarlar.
2. Adım. Kullanıcıya bu lisansı sunarak yazılımı çoğaltmak, dağıtımını yapmak ve/veya değiştirmek için yasal hak tanırlar.

Bilişim Hukuku nedir?

Bilişim Hukuku, teknolojik gelişmeler çerçevesinde insanoğlunun teknik, ekonomik ve toplumsal alanlarda kullandığı bilginin, elektronik ve benzeri makineler aracılığıyla toplanması, işlenmesi, saklanması ve korunması ile bunlardan doğan ihtilafların çözümü ile ilgilenen hukuk dalıdır.

Bilişim ortamındaki suçlar ne şekilde gruplandırılabilir?

1. Bilgisayar sistem veya ağlarına hakkı olmadan girmek
2. Hak sahibinin rızası olmadan bilgisayar veri ve programlarına zarar vermek, bilgisayar veri ve programlarını silmek, bozmak, tahrip etmek ve elde etmek

3. Bilgisayarların işlemesini veya telekomünikasyon sistemini engellemek amacıyla bilgisayar veri ve sistemlerini tahrip etmek, veri yüklemek,
değiştirmek, silmek veya elde etmek
4. Hukuk dışı olarak iletişime müdahale etmek
5. Menfaat temin etmek için ticari sırları izin almadan veya hukuken bir hak olmaksızın ifşa etmek veya kullanmaktır.

Siber terör nedir?

Elektronik araçların bilgisayar programlarının ya da diğer elektronik iletişim biçimlerinin kullanılması aracılığı ile ulusal denge ve çıkarların tahrip edilmesini amaçlayan kişisel veya politik olarak motive olmuş amaçlı eylem ve etkinlikler, enformasyona, bilgisayar programlarına ve doğrudan savaşın içinde olmayan hedeflerin verilerine karşı önceden planlanmış, politik nedenlerden kaynaklanan bir saldırı, belirli bir politikve sosyal amaca ulaşabilmek için bilgisayar veya bilgisayar sistemlerinin bireylere ve mallara karşı bir hükümeti veya toplumu yıldırma, baskı altında tutma amacıyla kullanılması, siber terör olarak tanımlanmaktadır.

Web etiği nedir?

İnternet’in günümüzde yaygın bir iletişim aracı olarak kullanılması, dikkat edilmesi gereken birtakım kuralları da beraberinde getirmektedir. Web
üzerinde kabul edilebilir ya da edilemez davranışları tanımlayan kurallar “web etiği” olarak adlandırılır.

Anonimlik olgusu nasıl açıklanabilir?

Anonimlik olgusuna, sahte kimlikli kullanıcı da denebilir. Kullanıcıların
sahte kimlik oluşturarak sosyal medyada hesap açması, serbestçe fikir alışverişinde bulunması, tartışmalara girmesi, çeşitli hareket veya örgütlere destek vermesi mümkündür. Sahte kimlikli kullanıcıların
diğer kullanıcıların kişilik vb. haklarını ihlal etmesi de etik kuralın çiğnenmesi olarak karşımıza çıkmaktadır.

Trol nasıl tanımlanabilir?

Trol, İnternet’te insanların keyfini kaçırmak ya da münakaşa başlatmak için tohum ekmeye çalışan; forumlar, bloglar, sohbet odaları gibi çevrimiçi
topluluklarda kasten alevlendirici, konu ile ilgisi olmayan mesajlar göndererek okuyucuları provoke edip duygusal cevaplar verdirtme ya da bir başlığın konusunu dağıtma niyetinde olan kişilerdir.

Özel yaşamın gizliliği hakkı sosyal medyada hangi şekillerde ihlal edilmektedir?

Görsel işitsel malzeme paylaşımı, etiketleme özelliğinin kullanımı veya paylaşımların izinsiz aktarılması vb.

Web site yayıncılığında uyulması gereken başlıca  etik kurallar nelerdir?

• Web sitesinde doğrudan büyük resim dosyaları sergilenmemelidir. Pul büyüklüğündeki versiyonlar kullanılmalıdır.
• Başkalarının sitelerine listede bağlantı verilecekse nezaket açısından ilgili kişiye bilgi vermekte fayda vardır.
• Web sayfalarında sadece metinden oluşan sürümler de tasarlanmalıdır. Özellikle düşük bağlantı ile bağlanan kullanıcılar için bu yararlı bir hizmet olacaktır.
• Web sayfalarına görsel ya da ses malzemeleri eklenecekse, ilgili dosyaların yanına büyüklüğü yazılmalıdır [örneğin; 120Mb].
• Her web sayfasının, özellikle de ana sayfanın, en alt kısmına iletişim bilgileri belirtilmelidir.