Türk Dili 2 Dersi 4. Ünite Sorularla Öğrenelim

Yazılı anlatım nedir?

Bir duygunun ya da düşüncenin yazı ile anlatılmasına yazılı anlatım denir.

Genel olarak yazılı anlatım hangi iki başlık altında toplanır?

? Düşünce yazıları. ? Sanatsal yazılar.

Düşünce yazıları nasıl tanımlanır?

İnsanları, bir konu üzerinde düşündürmeyi, tartıştırmayı, bu yolla gerçeklere ulaştırmayı amaçlayan yazı türlerine düşünce yazıları denir.

Makale nedir?

Herhangi bir konuda bilgi vermek, bir düşünce ya da konuya açıklık getirmek, yeni bir görüş ve düşünceyi ileri sürmek, ele alınan konu üzerinde yapılan inceleme ve araştırma sonuçlarına göre kanıtlar sunarak bu yeni görüş ve düşünceleri desteklemek ve doğruluğunu kanıtlamak amacıyla kaleme alınan bilimsel ağırlıklı gazete ve dergi yazılarıdır.

Bir makalenin giriş bölümü nasıl olmalıdır?

Yazının girişinde, öne sürülen düşünce açık ve okurun ilgisini çekecek biçimde ortaya konmalı, dili anlaşılır nitelikte, ele aldığı görüş ya da düşünce güçlü ve ilgi çekici olmalıdır.

Bir makalede gelişme bölümü nedir?

Gelişme bölümü makalede ele alınan görüş ya da düşüncenin açıklandığı, ayrıntılı olarak ele alındığı bölümdür.

Bir makalenin sonuç bölümünde ana hedef nedir?

Sonuç bölümünde gelişme bölümünde yapılan ayrıntılı açıklamaların ışığında bir yargıya varılır.

Makale türünde yazarken hangi noktalara dikkat edilmelidir?

? Makalede ele alınan konu bilimsel bir tarzda işlenmelidir. ? Yazar savunduğu düşünceyi açık olarak yazmalıdır. ? Yazar savunduğu düşünceyi kanıtlayıcı belgelerden, örneklerden yararlanmalıdır. ? Yazar, konuya tarafsız bir gözle yaklaşmalıdır. ? Makalede üçüncü tekil anlatım kullanılmalıdır. ? Makalede düşünceler planlı olarak sunulmalı ve sonuç bölümünde bir yargıya varılmalıdır.

Bir anlatı tür olarak Fıkra, nasıl tanımlanır?

Gazete ya da dergilerde yayımlanan, belgelendirme ve kanıtlama gereği duyulmadan günlük olayları, ülke sorunlarını veya yazarın bir konu hakkındaki görüşlerini çeşitli yönlerden inceleyen ve yorumlayan kısa yazılardır.

Gazete fıkralarında temel amaç nedir?

Önemli noktalara okurun dikkatini çekmek ya da konu hakkında düşünmesini sağlamaktır.

Fıkra türünde yazarken hangi noktalara dikkat edilmelidir?

? Güncel bir konu seçilmelidir. ? Seçilen konu ilgi çekici olmalıdır. ? Yazar düşüncelerini çok ayrıntıya inmeden yalın ve etkili bir dille kaleme almalıdır.

Yazılı anlatım türü olarak eleştiri nedir?

Yazılı anlatım türü olarak eleştiri, bir sanat eserini çeşitli yönleri ile inceleyip açıklamak, anlaşılmasını sağlamak ve değerlendirmek amacıyla yazılan yazılardır.

Eleştirinin temel sorumluluğu nedir?

Eser hakkında bilgi vermek.

Eleştirmenlerin yaklaşımına ve eseri değerlendirme yöntemlerine göre, genel kabul gören eleştiri türleri nasıl sınıflandırılır?

? Sanatçıya dönük eleştiri ? Yapıta dönük eleştiri ? Okura dönük eleştiri ? Topluma dönük eleştiri ? Çözümleyici eleştiri

Eleştiri türünde yazarken hangi noktalara dikkat edilmelidir?

? Düşünsel bir plan hazırlanmalıdır. ? Yapıt ile ilgili yargılar, yapıttan örneklere dayandırılarak sunulmalıdır. ? Eleştiride öznellikten kaçınılmalı, peşin yargılara yer verilmemelidir. ? Yargılar, kırıcı ve yıkıcı değil; yapıcı ve yol gösterici olmalı ? Eleştiri yazılarında düşünceyi geliştirme yollarından uygun olan kullanılabilir. ? Temel anlatım biçimlerinden açıklayıcı ve tartışmacı anlatım kullanılabilir. ? Eleştirmen düşüncelerini yalın, duru ve anlaşılır bir biçimde ifade etmelidir.

Ülkemizde eleştirinin kendine özgü kuralları olan bir anlatım türü olarak benimsenmesi hangi dönemde başlamıştır?

Tanzimat döneminde.

Ülkemizde eleştiri türlerinin öncüleri kimler olmuştur?

Şinasi, Namık Kemal ve Ziya Paşa

Bir yazılı anlatım türü olarak deneme neye denir?

Herhangi bir konuyu yeni ve kişisel görüşlerle ele alarak etkili bir anlatımla sunan düzyazılara deneme denir.

Deneme türünde yazarken dikkat edilmesi gereken ayırt edici özellikler nelerdir?

? Her türlü konuda deneme yazılabilir. ? Anlatımda öznellik egemendir. ? Anlatılanların kanıtlanmasına, belgelere dayandırılmasına gerek yoktur. ? Bilgi vermekten çok düşündürme amacı güder. ? Özgün söyleyişlere yer verilir. ? İroniden geniş ölçüde yararlanılır. ? Anlatılanlar iç konuşma tekniğiyle verilir. ? Senli benli ve içtenlikli bir dil kullanılır. ? Düşünceler kesin yargılara bağlanmaya çalışılmaz; okurun dolaylı olarak sonuca varması amaçlanır.

Ele aldığı konulara göre denemenin dört ana başlığı nelerdir?

Klasik, edebi, felsefi ve eleştirel.

Klasik deneme nedir?

Yazarın konuyu hoşça vakit geçirtme amacıyla kaleme aldığı izlenimi yaratan içten bir söyleyişin hâkim olduğu deneme türüdür.

Edebi deneme nedir?

Edebiyat konusunda yazılan denemelerdir.

Felsefi deneme nedir?

Yazarın doğru ve aydınlığı bulma adına yazdığı, insanı düşünmeye yönlendirmeye çalıştığı denemelerdir.

Eleştirel denemede yazar özellikle kendi bakış açısı ve deneyimleri sonucunda elde ettiği saptamalardan yola çıkarak deneyimlerini okurla paylaşıyorsa bu ne tür bir denemedir?

İzlenimsel eleştirel deneme.

Deneme türünün kurucusu kimdir?

Montaigne.

Söyleşi yazıları nasıl tanımlanır?

Söyleşi, yazarın kendi eğilimleri doğrultusunda seçtiği herhangi bir konu hakkındaki görüşlerini, konuşma doğallığı içinde anlatan düşünce yazılarıdır.

Söyleşi türünün ayırt edici özellikleri nelerdir?

? Metin içinde sorulu cevaplı anlatımdan yararlanılarak konuşma havası yaratılır. ? Sıkça devrik cümlelere rastlanır. ? Anlatımında içtenlik, yalınlık, duruluk egemendir. ? Genellikle günlük sanat olaylarını ele alır. ? Konu genel ve yüzeysel olarak ele alınır. ? Öznel bir anlatım vardır. ? Anlatılanları kanıtlama çabası yoktur.

Bir yazı türü olarak röportaj nasıl tanımlanır?

Röportaj tanınmış bir kişiyi, yeri veya sanat dalını geniş okur kitlelerine, kendi görüş ve düşünceleriyle birleştirerek araştırma, inceleme yoluyla tanıtan, ayrıntılı bilgi veren yazı türüdür.

Gezi yazısı nedir?

Yazarın gözlem ve bilgiye dayalı olarak, gezip gördüğü yerleri çeşitli yönleriyle, özenli bir anlatımla yansıttığı yazıya gezi yazısı denir.

Gezi yazıları, edebiyatın yanı sıra hangi dalların alanlarına da girer?

Tarih, sosyoloji, antropoloji, ekonomi, coğrafya ve bilim.

Gezi yazıları, içerik olarak anı yazılarından hangi temel özellikleriyle ayrılır?

Gezi yazılarında anılar değil, öncelikle coğrafyalar temel alınır.

Türk edebiyatında bu türün en tanınmış ismi kimdir ve eserinin adı nedir?

Evliya Çelebi, Seyahatname.

Anı yazıları nasıl tanımlanır?

Bilim, sanat, politika alanında ün yapmış kişilerin yaşadıkları olayları ya da yaşadıkları dönemin önemli olduğunu düşündükleri özelliklerini gözlemlerine, izlenimlerine ve bilgi birikimlerine dayanarak anlattıkları yazılardır.

Anı hangi gereksinimin bir ürünüdür?

Yaşanan ya da tanık olunan olayları paylaşma, bir dönemi geleceğe aktarma ya da tarihe ışık tutma gereksiniminin.

Anı yazılarını tarih yazılarından ayıran temel özellik nedir?

Tarih yazıları toplumsalken anı daha çok bireyseldir.

Günlük yazıları nasıl tanımlanır?

Kişinin kendi algı ve bakış açısına göre günü gününe yazılan, üzerinde yazıldığı günün tarihi bulunan yazılara ve bu yazılardan oluşturulan yapıtlara günlük denir.

Günlük yazmanın belirleyici özellikleri nelerdir?

? Günlükler bir şeyi kanıtlama amacı taşımazlar. Bu nedenle günlükte kanıttan çok içtenlik önemlidir. ? Günlükte eğer bir olay anlatılacaksa mantıksal bir düzen içinde anlatılmalıdır. ? Günlüklerde öznel ve konuşma diline yakın bir dil kullanılır.

Yaşam öyküsü nasıl bir yazı türüdür?

Edebiyat, sanat, spor, sosyal ya da fen bilimleri gibi kendi alanlarında tanınmış, ün yapmış, okurun ilgisini çekecek kişilerin yaşam öykülerini araştırarak okuyana bilgi vermeyi amaçlayan yazı türüdür.

Yaşam öyküsü yazarken dikkat edilmesi gereken belirleyici özellikler nelerdir?

? Yaşam öykülerinde tarihsel gerçeklik en önemli ögedir. Bu nedenle yaşam öyküleri açık, sade ve tarafsız bir görüşle yazılmalıdır. ? Yaşam öyküsü anlatılacak kişinin çocukluğundan itibaren yaşamı ele alınır. ? Yaşam öyküsünde anlatılacak kişinin öğrenim yaşamı, yetişmesini etkileyen başlıca etkenler belirtilir. ? Yaşam öyküsünde kişinin bireysel ve toplumsal özellikleri yansıtılır. ? Yaşam öyküsünde ele alınan kişinin ürettiği değerler, başarıları ve önemi aktarılır. ? Yaşam öyküsü yazımında gerçekler saptırılmaz, ancak gerçekler sanatçı duyarlılığı ile yazılır. ? Yaşam öyküsünde üçüncü kişili anlatım kullanılır.

Otobiyografi nedir?

Bilim, sanat, siyaset, spor vb. alanlarının herhangi birinde tanınmış kişilerin, kendi yaşamını anlattığı yazı türüdür.

Öz yaşam öykülerinin iki biçimi nelerdir?

Belgesel öz yaşam öyküsü ve edebi öz yaşam öyküsü

Yazılı anlatım nedir?

Bir duygunun ya da düşüncenin yazı ile anlatılmasına yazılı anlatım denir.

Yazılı anlatım türleri kaça ayrılır?

Kesin çizgilerle yazılı anlatım türlerini ayırt etmek kolay olmamakla
birlikte genel kabul görmüş yazılı anlatım türlerini iki ana başlık altında toplamak
mümkündür: 1. Düşünce yazıları (bilgilendirici, öğretici, bilgi verici, düşünsel) 2.
Sanatsal yazılar (yazınsal, kurgusal, edebî).

Düşünce yazılarının tanımını yapınız?

İnsanları, bir konu üzerinde düşündürmeyi, tartıştırmayı, bu yolla gerçeklere ulaştırmayı amaçlayan yazı türlerine düşünce yazıları denir.

Makale nedir?

Makale, herhangi bir konuda bilgi vermek, bir düşünce ya da konuya açıklık getirmek, yeni bir görüş ve düşünceyi ileri sürmek, ele alınan konu üzerinde yapılan
inceleme ve araştırma sonuçlarına göre kanıtlar sunarak bu yeni görüş ve düşünceleri desteklemek ve doğruluğunu kanıtlamak amacıyla kaleme alınan bilimsel
ağırlıklı gazete ve dergi yazılarıdır

Makalenin konusu nedir?

Açıklamaya ve bilgi vermeye dayalı anlatım türlerinden biri olan makalenin
konu sınırlaması yoktur. Toplumun genelini ya da bir bölümünü ilgilendiren bilimsel ve sanatsal her konuda yazılabilir. Yazar dilediği konuyu seçer.

Makale türünde yazarken nelere dikkat edilmelidir?

• Makalede ele alınan konu bilimsel bir tarzda işlenmelidir

• Yazar savunduğu düşünceyi açık olarak yazmalı, dolaylı anlatımlara ve söz
oyunlarına yer vermemelidir.
• Yazarsavunduğu düşünceyi kanıtlayıcı belgelerden, örneklerden yararlanmalıdır.
• Makalede yazar, konuya tarafsız bir gözle yaklaşmalı, öznel görüşlerden sakınılmalı ve nesnellik ön planda olmalıdır.
• Makalede üçüncü tekil anlatım kullanılmalıdır.
• Makalede düşünceler planlı olarak sunulmalı ve sonuç bölümünde bir yargıya varılmalıdır.

Makale türü Türk basınına nasıl girmiştir?

Makale türü, ilk özel gazete olan Tercüman-ı Ahval’de Şinasi’nin yazmaya başladığı makalelerle Türk basınına girmiştir.

Edebiyatımızda makale yazmayı uğraş edinen yazarlardan beş örnek verir misiniz?

Ziya Paşa, Namık Kemal, Ali Suavi, Ahmet Mithat, Ziya Gökalp

Fıkra nedir?

Fıkra sözcüğü, Türkçede iki tür anlatıyı karşılar. Bunlardan ilki ince anlamlı, güldürme amacı güden kısa öykülerdir. Küçük öykü biçimindeki bu tür, halk öykücülüğü geleneğinin uzantısıdır. Bu tür fıkralarda, gerek kahramanların davranışları ve
düşüncelerinde gerekse taşıdıkları mizah ögeleri ve dilde ulusal kültürü yansıtan
izler vardır (Kavcar, Oğuzkan ve Aksoy 2007: 253). Edebiyatımızda bu tip fıkraların
en bilinenleri Nasrettin Hoca, Bektaşi, Bekri Mustafa ve İncili Çavuş fıkralarıdır.

Fıkra sözcüğünün bir anlatı türü olarak ikinci anlamı, gazete ya da dergilerde
yayımlanan, belgelendirme ve kanıtlama gereği duyulmadan günlük olayları, ülke
sorunlarını veya yazarın bir konu hakkındaki görüşlerini çeşitli yönlerden inceleyen ve yorumlayan kısa yazılardır

Eleştiri nedir?

Eleştiri terimi kimi zaman sanatın yahut edebiyatın incelenmesi, tartışılması, değerlendirilmesi, yargılanması olarak kullanılırken kimi zaman da edebî bir eser ya da
sanat eseri üzerine verilen hükümdür. Yazılı anlatım türü olarak
eleştiri, bir sanat eserini çeşitli yönleri ile inceleyip açıklamak, anlaşılmasını sağlamak ve değerlendirmek amacıyla yazılan yazılardır

Eleştiri türleri nelerdir?

• Sanatçıya dönük eleştiri; eleştirmenin değerlendirmek için ele aldığı yapıtı özellikle sanatçının varlığını ölçü alarak yapmasıdır. Eleştirmen, yapıtı
açıklamak için yazarı ile ilgi kurar. Sanatçının hayatını ve kişiliğini inceler.
Elde ettiklerini belge olarak kullanır. Ruhbilimsel eleştiri ve yaşam öyküsel
eleştiri biçimleri bu tür içinde düşünülür.
• Yapıta dönük eleştiri; eleştirmenin bakış açısının sanatçıya değil de yapıtına
yönelik olduğu eleştiridir. Bu tür eleştiride tek ölçüt okura sunulmuş yapıttır. Eleştirmen, konunun ele alınış biçimi, yapıttaki anlatım biçimi, dilin
kullanımı gibi noktaların işlenişi üzerinde durur. Nesnel eleştiri ve dil bilimsel eleştiri bu tür eleştirinin çeşitleridir.
• Okura dönük eleştiri; eleştirmenin yapıtı değerlendirmekten çok, yapıtın bir
okur olarak kendisi üzerindeki etkilerini değerlendirdiği eleştiridir. Bu tür
eleştiri belli ölçütlere göre yapılmadığı için deneme havasındadır ve özneldir. İzlenimci eleştiri bu tür içindedir.
• Topluma dönük eleştiri; eleştirmenin değerlendirme yapacağı yapıtın ortaya
konduğu dönemdeki toplumsal ve tarihsel özelliklerin yapıta etkileri gözlenir.
Yapıt, toplumsal bir belge olarak görülür. Bu tür eleştiride yapıt, estetik yönden
çok; yapıtı etkileyen toplumsal ve tarihsel koşullar belirlenerek değerlendirilir.
Tarihsel eleştiri ve toplum bilimsel eleştiri bu tür içinde ele alınır.
• Çözümleyici eleştiri; yukarıda açıklanan eleştiri türlerinin yetersiz görülmesi üzerine kimi eleştirmenler, yapıtı çok yönlü inceleme yoluna gitmişlerdir.
Bu türde eleştirmen, gerektiğinde öznel, nesnel ya da toplumcu bir bakışla
yapıta yaklaşılabileceğini savunur. Türü ne olursa olsun her eleştiri, yazarın
ne yaptığını, ne yapmak istediğini bulmaya yöneliktir.

Eleştiri türünde yazarken nelere dikkat edilmelidir?

• Düşünsel bir plan hazırlanmalıdır.
• Yapıt ile ilgili yargılar, yapıttan örneklere dayandırılarak sunulmalıdır.
• Eleştiride öznellikten kaçınılmalı, peşin yargılara yer verilmemelidir.
• Yargılar, kırıcı ve yıkıcı değil; yapıcı ve yol gösterici olmalıdır.
• Eleştiri yazılarında düşünceyi geliştirme yollarından uygun olan kullanılabilir.
• Temel anlatım biçimlerinden açıklayıcı ve tartışmacı anlatım kullanılabilir.
• Eleştirmen düşüncelerini yalın, duru ve anlaşılır bir biçimde ifade etmelidir.

Eleştirinin kendine özgü kuralları olan bir anlatım türü olarak benimsenmesi ne zaman başlamıştır?

Eleştirinin kendine özgü kuralları olan bir anlatım türü olarak
benimsenmesinin Tanzimat dönemiyle başladığını görmekteyiz. Tanzimat dönemi edebiyatçılarından Şinasi, Namık Kemal ve Ziya Paşa bu türün öncüleridir.

Tanzimat döneminde eleştiri türünde yazıları ve eserleri ile dikkat çeken yazarlara üç örnek verir misiniz?

Abdülhak Hamit, Recaizade Mahmut Ekrem, Muallim Naci

Deneme nedir?

Herhangi bir konuyu yeni ve kişisel görüşlerle ele alarak etkili bir anlatımla sunan
düzyazılara deneme denir

Deneme türünde yazarken denemenin dikkat edilmesi gereken ayırt edici
özellikleri nelerdir?

• Her türlü konuda deneme yazılabilir.
• Anlatımda öznellik egemendir.
• Anlatılanların kanıtlanmasına, belgelere dayandırılmasına gerek yoktur.
• Bilgi vermekten çok düşündürme amacı güder.
• Özgün söyleyişlere yer verilir.
• İroniden geniş ölçüde yararlanılır.
• Anlatılanlar iç konuşma tekniğiyle verilir.
• Senli benli ve içtenlikli bir dil kullanılır.
• Düşünceler kesin yargılara bağlanmaya çalışılmaz; okurun dolaylı olarak
sonuca varması amaçlanır.

Deneme türünün kurucu olarak sayılan yazar kimdir?

Montaigne

Türk edebiyatında deneme türü eserler vermiş yazarlardan üçünü yazar mısınız?

Ahmet Rasim, Ahmet Hamdi Tanpınar, Nurullah Ataç

Söyleşi nedir?

Söyleşi, yazarın kendi eğilimleri doğrultusunda seçtiği herhangi bir konu hakkındaki görüşlerini, konuşma doğallığı içinde anlatan düşünce yazılarıdır.

Söyleşi türünde yazarken bu yazı türünün dikkat edilmesi gereken ayırt edici özellikler nelerdir?

• Metin içinde sorulu cevaplı anlatımdan yararlanılarak konuşma havası yaratılır.
• Sıkça devrik cümlelere rastlanır.
• Anlatımında içtenlik, yalınlık, duruluk egemendir.
• Genellikle günlük sanat olaylarını ele alır.
• Konu genel ve yüzeysel olarak ele alınır.
• Öznel bir anlatım vardır.
• Anlatılanları kanıtlama çabası yoktur.