Turizm Ulaştırması Dersi 8. Ünite Özet

Giriş

Ulaştırma turizmin, tatil, iş, akraba ziyareti, eğitim, sağlık, kültürel etkinliklere katılma gibi pek çok amaçla yaptıkları seyahatleri kolaylaştıran ayrılmaz bir parçasıdır. Ulaştırma sayesinde; turistik destinasyonlar kolayca ziyaret edilebilmekte, ziyaret edilen bölgeye döviz girişi olmakta, yeterli zamanı ve mali gücü olmayan tüketiciler de turizm faaliyetlerine katılmaktadır. Turizm sayesinde ise ulaştırma işletmelerinin doluluk ve kârlılık oranları artmakta, bu işletmeler, seyahat işletmeleri sayesinde pazarda reklam ve tanıtımları için ekstra bir çabaya ihtiyaç duymamaktadır. Turizm ve ulaştırma arasındaki bu ilişkinin önemi tartışılmazdır.

Tur operatörleri, ana ulaşım olarak nitelendirilen tüketicilerin evlerinden destinasyona, tatilleri bittiğinde ise destinasyondan evlerine dönüşlerini kapsayan ulaşımda ulaştırma araçlarını kullanırlar. Bu araçların türünü, destinasyonun mesafesi, tüketicilerin ekonomik yapısı ve tercihleri, turun mahiyeti vb. pek çok faktör belirlemektedir. Tur operatörleri sadece ana ulaşımda değil, tüketicilerin varış noktalarından kalacakları konaklama işletmelerine transferlerinde ve tur kapsamındaki gezilerde de ulaştırma araçlarından faydalanırlar.

Tur Operatörleri

1841 yılında Thomas Cook’un ilk seyahat acentasını kurması ile başlayıp sanayi devrimi ile gelişimini sürdüren seyahat kavramı bir endüstri haline gelmiştir. 21. yüzyıla gelindiğinde ise, insanların harcanabilir geliri, refah düzeyleri ve boş zamanları artmış, ciddi boyutlarda teknolojik gelişimler yaşanmaya başlanmıştır.

Kitle turizminin yaygınlaşması ile tur operatörleri seyahat sektörünün en önemli işletmeleri haline gelmiştir. Çünkü tur operatörleri, üstlendikleri tüm seyahat hizmetlerini tek bir pakette toplayarak, uygun fiyatlarla tüketiciye ulaştırma görevleri ile insanların turizm hareketine katılmalarını sağlamaktadır. Aynı zamanda tüketicilerin turistik ürün ve hizmetleri seçmelerinde onlara yardımcı olarak danışmanlık hizmeti vermektedirler.

Tur operatörleri, tatil amaçlı yer değiştirmeyi sağlamak için gerekli hizmetleri bir araya toplayarak, paket bir ürün halinde halka satan üreticilere denir. Tur operatörleri potansiyel turistler için her çeşit tur düzenleyen turizm işletmeleridir. Değişik hizmetleri organize ederek, esas üretici işletmeler ile tüketiciler arasında aracılık görevi yaparlar.

Tur Operatörlerinin Özellikleri ve Fonksiyonları

Tur operatörleri seyahat acentelerinden daha farklı çalışan işletmelerdir. Bu farklar, aşağıdaki gibi sıralanabilir:

• Hitap ettiği tüketici kesimi tarafından nelerin istenebileceğini tahmin ederek bunları hazırlayacağı paketin ve fiyatın içine dâhil eder.
• Hazırlayacağı pakete yönelik talep tahmini ile turu satın alacak kişi sayısını yordar.
• Muhtemel katılımcı sayısının operasyon dönemi boyunca tur hareket tarihlerine göre aylık hatta haftalık dalgalanmalarını öngörür.
• Operasyon süresi boyunca dalgalanmalara uygun olarak ulaştırma, konaklama ve diğer rezervasyonları yapar,
• Öngörüleri gerçekleşmediği takdirde önemli bir risk üstlenmiş olur.

Tur operatörleri tüketicilere; maliyetlerin bilinmesi, tasarruf sağlama, uygunluk ve daha az endişe, refakat ve paylaşılan kazançlar, konaklama tercihi, gezinin yönlendirilmesi ya da yönetilmesi yönüyle tüketicilere çeşitli avantajlar sağlamaktadır.

Tur operatörleri turizm faaliyetleri içinde bazı temel fonksiyonları yerine getirirler:

• Konaklama ve seyahat işletmelerinin doluluk ve kapasite kullanım oranlarını arttırırlar.
• Üretici işletmelerin pazarlama ve satış maliyetlerini azaltırlar.
• Tüketicilere seyahatleri hakkında bilgi kaynağı oluştururlar.
• Aracıların karşılıklı olarak pazar maliyetlerini azaltırlar.
• Tur operatörü, tüketicinin ürün maliyetini düşürerek, tüketiciye yarar sağlar.
• İşletmeler arası rekabeti geliştirirler, rekabet sonucu düşen tatil fiyatı, tüketicilerin paket tur almasını teşvik eder.
• Turizm hareketlerinin kitlesel boyut kazanmasını sağlayarak, kitle ulaşım araçlarının gelişimine katkıda bulunurlar.
• Değişik ülkeler ve bölgeler hakkında ayrıntılı bilgi ve deneyim sahibi olmaları, müşterilerinin tatil alternatiflerini arttırır.
• Müşterilerine büyük işletmelerin ve markaların sağlayabileceği güveni verebilirler.
• Çok sayıda turisti değişik bölgelere yönlendirerek, destinasyonların gelişimine katkıda bulunurlar.

Tur Operatörleri ve Havayolları

Turizm pazarında kitlesel hareketlere neden olan uçak koltuklarının kısmen ya da toplu olarak tur operatörlerine satışı olmaktadır. Tur operatörleri özellikle charter işletmelerden koltuk kiralarlar. Bu kiralama işlemi üç şekilde gerçekleşmektedir:

Tam (Full) Charter: Bu durumda uçağın tüm koltukları tek bir tur operatörüne kiralanır. Doluluk riski kiralayan şirkete aittir.

Kısmi (Part) Charter: Bu durumda charter firması, uçağın koltuklarını bölümler ayırarak birden çok operatöre kiralama yoluna gider. Her kiracı işletme kendi kiraladığı kadar koltuğun doluluk riskini taşır. Charter işletmesi bu durumda riski birden çok kiracı işletmesi arasında paylaştırmış ve aksi takdirde gerçekleşmeyecek bir uçuş için uçağını pazarlamış olur.

Koltuk (Ad Hoc) Charterı: İstisnai bir durumdur. Charter işletmesi belirli tarihlerde uçuş yapacağını bildirir ve seyahat acentelerinden koltuklarını belirli bir yolcu kesimine (örneğin işçilere) satmasını talep edebilir. Bu durumda uçağın doluluk riski tümüyle charter işletmesinin üzerinde kalmaktadır.

Kitle turizm pazarında çalışan tur operatörlerinin günümüzde artık, charter havayollarına ve konaklama işletmelerine sahip olan bütünleşmiş büyük firmalar olduğu görülmektedir. Bunun nedeni yüksek doluluk oranı sağlamak, rekabet güçlerini arttırmak, operasyon ve işletme risklerini azaltmak, sahip oldukları havayolunun pazar payını arttırmak ve kârlılıklarını yükseltmektir. Seyahat işletmeleri farklı şekillerde bütünleşme yoluna gitmektedir. En çok görülen bütünleşme türleri yatay bütünleşme ve dikey bütünleşmedir.

Günümüzde yabancı tur operatörlerinin kendi charter havayolları ile turist taşımaları ve tatil köyü işletmeciliği yapmaları sonucunda, yerli seyahat işletmeleri ve konaklama tesisleri yabancı tur operatörlerine bağımlı hale gelmişlerdir. Turistik ürün girdilerini yabancı işletmecilerin sahipliği, yönetimi veya denetiminde olması nedeniyle kitle turizm pazarından elde edilebilecek döviz gelirinin büyük bir bölümü yurtdışında kalmaktadır.

Özellikle son yıllarda Türkiye'ye uçuş hizmeti sunan ve turist taşımacılığı yapan yabancı charter seferlerinin ve firmalarının sayı sında artı ş gözlenmiştir. Yabancı tur operatörü, turistik ürün girdilerini denetimine alarak çekim merkezini belirleyebilmekte, tatil türünü ve paket tur fiyatlarını etkileyebilmektedir. Tur operatörleri sahip oldukları charter havayolları, konaklama yönetim firmaları geniş satış ve dağıtım kanallarıyla turist gönderen ülkelerde büyük bir pazar payına sahiptir.

Rekabet koşullarının turist çekim ülkesi aleyhine olması ve yerel operatörün yalnızca yer hizmetleri paketinin bir bölümünü verebilmesi, yer hizmetleri paketi fiyatının yabancı tur operatörü tarafından belirlenmesi sonucunu doğurur. Yerel operatörler turist gönderen ülkelerde doğrudan pazarlama ve satış yapamamaktadır.

Paket Turlar

Turistik ürün ve hizmetlerin hazırlanıp, tüketiciye sunum ve pazarlanması zahmetli bir süreçtir. Tüketicinin tatili süresince faydalanacağı bu ürün ve hizmetlerin bir araya getirilerek hazırlanması tur operatörlerinin üstlendiği bir görevdir ve ortaya çıkan yeni turistik ürün paket tur olarak adlandırılmaktadır.

Paket tur, değişik tatil unsurlarının bir araya getirilmesi ile oluşturulan ve tüketicilere tek bir fiyat ile satılan ürün ve hizmetlerin birleşimidir. Bu unsurlar, konaklama, ulaşım, yeme içme ve eğlence etkinliklerini içerir. Üreticiler paket turları önceden hazırlarlar ve tüketicilere satarlar. Tek bir fiyatı olan bu turlar, ulaştırma, konaklama, ek hizmet fiyatları, genel masraflar, satış geliştirme masrafları ve seyahat organizatörünün kârı gibi fiyatları içermektedir.

Paket tur, bir seyahat acentesine başvuruda bulunup, belirli bir destinasyonda, belirli hizmetleri satın almak isteyecek herhangi bir seyahat müşterisinin talep edebileceği destinasyon ve programın, tur operatörü tarafından önceden tahmin edilmesi ve bu olası taleplerin önceden bir araya getirilerek hazır bulundurulması ile tüketici talebine anında yanıt verilmesi esasına dayanır.

İkinci Dünya Savaşı’ndan sonra ise hava taşımacılığı devreye girmiş, yolcular artık daha ucuza, daha hızlı, konforlu ve güvenilir koşullarda taşınabilir hale gelmiştir. Burada daha önemli bir nokta ise hava taşımacılığı ile daha çok yolcunun, daha uzak mesafelere taşınabilirliğinin başlamış olmasıdır. Günümüzde ise paket turların neredeyse çoğunda havayolu taşımacılığı vazgeçilmez bir unsur olmuştur.

Tur operatörlerinin paket turu tercih etme nedenleri ise;

• Toptan alımlar nedeni ile düşük fiyatla hizmet alımının yapılması ve pazarda rekabet edebilmeleri,
• Paket tur bedellerinin önceden tahsil edilmesi sonucu finansman olanaklarının yaratılması,
• Tanıtım konusunda ulaşım ve konaklama tesislerinin katkısının sağlanabilmesi,
• Tek katalog yardımı ile birden fazla paket tur satışının gerçekleştirilmesi ve gelecek yıllar için potansiyel müşterilerin fiili duruma getirilmesi,
• Paket tur düzenlemesi sonucu kârlı çalışmayan işletmelerin bünyeye entegre edilmesiyle yatay ve dikey bütünleşme olanaklarının sağlanması olarak sayılabilir.

Paket Turların Özellikleri ve Çeşitleri

Paket turların en önemli özelliği, talep ortaya çıkmadan oluşmalarıdır. Ürün ve hizmetlerin önceden hazırlanması, hem tüketiciye hem de satıcıya zaman ve para tasarrufu sağlar. Paket turlar hem dinlence turizmine yönelik olarak hem de kültür turizmine yönelik olarak düzenlenebilirler. Dinlence turizmine yönelik olarak düzenlenen paket turlara tatil paketi, holiday, sejur gibi isimler verilirken, yönetilen turlar olarak bilinen kültür turlarına ise gezi, round trip, circuit gibi isimler verilmektedir.

Bütün turlar içeriklerine, mesafelerine, tüketicilerin seyahat amacına göre gibi farklı şekillerde sınıflandırılabilirler. Paket turlar; Kapsamlı turlar (Inclusive Tours- IT), Tam Kapsamlı Turlar (Fully Inclusive Tours-FIT) ya da -eğer uçuş kapsıyorsa- Hava Kapsamlı Turlar (Air Inclusive Tours-AIT) olarak isimlendirilmektedir. Yine düzenlenme sıklıklarına göre paket turlar Tekil, Paket Turlar, Seri Paket Turlar ve Ardışık Paket turlar olarak kategorize edilmektedir. Ama genel olarak niteliklerine göre paket turları üçe ayrılmaktadır:

• Bağımsız Turlar (Independent Tours)
• Gözetimli Turlar (Hosted Tours) ve
• Yönetilen Turlar (Conducted Tours)

Bağımsız turlar; kişilerin kendi başlarına, aileleriyle veya arkadaşlarıyla küçük bir grup halinde yaptıkları; uçuş planı, otel konaklamaları, belirli güzergâhları bilinen; ancak günlük gezi programlarında kişilerin kendilerine kendi programlarını ve zaman kullanımlarını düzenleme olanağı veren turlardır.

Gözetimli turlar; kültürel etkinliklerden ziyade dinlenceyi tercih eden turistlere yönelik olarak hazırlanan turlardır. Temel olarak belirli bir noktaya gidip orada tatil süresini tamamlayıp geri dönme esasına dayanırlar. Amaç; güneşten, kumdan, denizden, termal olanaklardan, ormandan, dağdan vb. yararlanmak olabilir. Bu turlar bir ülkeden diğerine yapılabileceği gibi aynı ülkenin içerisinde de düzenlenebilir. Gözetimli turların en büyük avantajları fiyatlarıdır.

Yönetilen turlar; genellikle kültürel amaçlarla seyahat edeceği öngörülen potansiyel turistler için yapılandırılmış turlardır. Bu turlar en katı şekilde yapılandırılmışlardır. Ulaşım, transferler, konaklama, yemekler ve çevre gezilerini kapsarlar. Günümüzde özellikle ülke dışına düzenlenen kültür amaçlı turlarda insanların en çok tercih ettikleri tur biçimidir. Yönetilen turlarda turistler, başlangıcından bitimine kadar kendilerini seyahat acentesinin emin ellerine terk ederler.

Paket turlar tüketicilerin tatilleri süresince ihtiyaç duydukları turistik ürün ve hizmetleri içeren unsurlardan oluşmaktadır. Bu unsurlar; konaklama ulaştırma, yemeiçme, çevre gezileri/rehberlik hizmetleri, eğlence ve alışveriş olarak sıralanabilir.

Paket turların üretiminde etkili olan önemli faktörlerden biri, turda kullanılacak ulaşım aracıdır. Ulaşım aracı paket tur fiyatını etkileyecek olan bir unsurdur. Tur operatörü tarafından seçilen destinasyonun uzaklığı ulaştırma aracının türünü belirlemektedir. Kısa mesafeli turlarda genellikle otobüs kullanılmakta iken orta ve uzun mesafeli paket turlarda uçak tercih edildiği göze çarpar. Bunların dışında paket turlarda tren ve gemi (kruvaziyer gemiler) de kullanılmaktadır.

Havayolları ve Paket Turlar

70’li yıllardan sonra uluslararası turizmin gelişimine neden olan en önemli etkenlerden biri havayolu ulaşımı ile düzenlenen paket turların artışıdır. Düzenlenen paket turun özelliğine göre tarifeli ya da charter havayolları kullanılır. Ülkelerin bayrak taşıyıcıları olarak bilinen belirli bir tarifeye bağlı olarak uçan tarifeli havayollarına karşılık charter havayollarının (tarifesiz havayolları) uçak seferlerine başlaması ile tur operatörleri paket turlarında bu havayollarını tercih etmeye başladılar. Havayolları kullanılarak yapılan paket turlar; tarifeli seferlerle yapılan paket turlar ve charter seferlerle yapılan paket turlar olmak üzere temel olarak ikiye ayrılır.

Tur operatörlerinin paket turlarında charter havayollarını tercih etme sebepleri vardır. Bu sebepler charter havayollarının sahip olduğu avantajlardır. Bu avantajlar aşağıdaki gibi sıralanabilir:

• Charter havayollarının dolaylı işletme maliyetlerinin düşük olmasından dolayı tarifeli taşıyıcılara göre daha ekonomik olmaları,
• Kiralama kolaylıkları,
• Ödeme kolaylıkları,
• Planlama avantajları,
• Charter havayolu işletmelerinin uçaklarının tarifeli havayoluna ait aynı uçaklar ile karşılaştırıldığında sık oturma düzeni benimsenmesi sebebi ile daha çok yolcu alabilmesi.
• Charter havayollarında yolcuların tek sınıf sistemi ile uçmaları (ekonomik sınıf), birinci sınıf ve iş adamı sınıfının bulunmaması olarak sayabiliriz.

Paket Tur Maliyetleri İçinde Ulaşım

Tur operatörleri için hazırladıkları paket turların başarısı doğru bir maliyet hesabı yapmaktan geçer. Belirlenecek fiyat pazara uygun olmalı ve diğer rakiplerin paket tur fiyatları ile karşılaştırılmalıdır. Maliyet hesabının doğru yapılması, işletmenin yaşamını devam ettirebilmesi açısından çok önemlidir. Bir paket turun maliyetleri; turist veren ülkedeki maliyetler, ana ulaşım maliyetleri ve yerel operasyon maliyetleri olmak üzere üçe ayrılır. Bu maliyetleri kitabın 204. sayfasında yer alan Tablo 8.2’de bulabilirsiniz. Bu üç maliyet unsurları içinde ulaşım çok önemli yere sahiptir. Paket tur maliyetleri turist veren ülkedeki maliyetler, ana ulaşım maliyetleri ve yerel operasyon maliyetleri olmak üzere üçe ayrılır.

Turist Veren Ülkedeki Maliyetler

Turist veren ülkedeki maliyetlere baktığımızda, satış ve organizasyona yönelik maliyet kalemlerinden oluştuğu görülmektedir. Bu maliyet unsurları içinde ulaşıma dair tek kalem yolcuların transferleridir. Bu maliyetler, turistlerin paket turlarına başlarken ana ulaşım araçlarına transfer maliyetleridir. Personel maliyetleri, katalog (broşür) maliyetleri, tanıtım, pazarlama ve satış maliyetleri, genel giderler ve transfer maliyetlerinden oluşmaktadır. Turistlerin evlerinden seyahat edecekleri destinasyona yolculuklarının başlayacağı ulaşım aracına ulaşmalarında genellikle otobüsler kullanılmaktadır.

Ana Ulaşım Maliyetleri

Ana ulaşım maliyetleri ise başlı başına turistleri kalkış noktalarından tatillerini geçirecekleri destinasyondaki varış noktasına götürecek ve tur bitiminde tekrar kalkış noktalarına geri getirecek olan ana ulaşım araçlarının maliyetleridir. Bu maliyetler ulaşım aracının bilet ücretleri ve vergilerdir (havaalanı ve diğer vergiler).

Ana ulaşım maliyetlerinin belirlenmesi nispeten kolaydır. Ana ulaşımda tarifeli sefer yapan uçak ya da gemiler tercih ediliyorsa, bunların uluslararası sözleşmeler uyarınca ( hava taşımacılığı için IATA) bedelleri ve tur operatörünün bu bedeller üzerinden alacağı komisyonlar bellidir. Dolayısıyla aradaki net fark maliyet olarak hesaplara katılacaktır.

Yerel Operasyon Maliyetleri

Yerel operasyon maliyetleri içinde yer alan transfer giderleri, turistlerin varış noktalarından kalacakları konaklama işletmesine olan transferlerinde kullanılacak ulaşım araçlarının maliyetleridir. Yerel ulaşım giderleri ise, turistlerin konaklayacakları yerlere varışlarından sonra, turun niteliğine göre yapılan gezilerde kullanılan ulaşım araçların maliyetleridir.

Ulaşım Maliyetlerini Etkileyen Faktörler

Uluslararası turizm pazarında havayolu ulaştırma fiyatları son derece etkin bir rol oynamaktadır. Çünkü turizmde fiyatlar doğrudan doğruya ulaştırma türüne olan talebi etkilemektedir. Günümüzde zaman ve bütçelerinin kısıtlı olması, havayolu ulaştırmasına olan talebi etkileyen en önemli faktörlerden biridir.

Ulaştırma maliyetlerini etkileyen temel faktörleri beş gruba ayırmak mümkündür:

• Uçakların koltuk kapasitesi
• Uçakların kullanılma süresi ve personel giderleri
• Uçakların doluluk oranı (Load factor)
• Terminal imkânlarından yararlanma giderleri
• Uçuş yoğunluğu