Seyahat Acentacılığı ve Tur Operatörlüğü Dersi 4. Ünite Özet

Giriş

Seyahat acentaları, küçük ve orta boy işletme özelliği gösteren ve yasalar çerçevesinde faaliyet gösteren işletmelerdir. Acentaların çalışma kurallarını düzenleyen bu yasal düzenlemelere de mevzuat adı verilmektedir. Seyahat acentalarının faaliyetlerini düzenleyen mevzuat 1618 Sayılı yasadır. Bu yasaya bağlı yönetmelikler de faaliyetlerin ayrıntılı kurallarını tanımlar. Acentaların, yasa gereği uyması gereken temel yükümlülükler;

• Haber verme,
• Reklam ve tanıtım,
• Yazışma ve
• Mesleki sır olarak dört ayrı kategoride toplanmıştır.

Bunlardan; haber verme yükümlülüğü, faaliyetlerinin zamanında bakanlığa bildirilmesini; reklam ve tanıtım yükümlülüğü bu alandaki doğru bilgi verme zorunluluğunu; yazışma yükümlülüğü Kültür ve Turizm Bakanlığı’nın yazılı taleplerine yanıt verme zorunluluğunu; mesleki sır yükümlülüğü ise kendi müşterilerine ait kişisel bilgilerin saklanması zorunluluğunu vurgular.

Seyahat acentalarının kurulması aşamasında ve kurulduktan sonra iş birliği içinde olması öngörülen mesleki örgütlenme ise TÜRSAB üyeliğidir. Türkiye Seyahat Acentaları Birliği (TÜRSAB) yasa ile kurulmuş olan bir meslek örgütüdür. Bu örgüt acentaların kuruluş aşamasında bakanlık ile birlikte bir onay mekanizması olarak da görev yapar.

TÜRSAB’ın daha sonraki aşamalardaki görevleri ise kendi üyelerinin haklarını korumak, sorunlarının çözümünde katkıda bulunmak ve yapacağı araştırmalarla sektöre yön göstermektir. Ayrıca bu örgüt düzenlediği meslek kursları ile bu alanda nitelikli eleman yetişmesine de katkı sağlarlar.

Seyahat acentaları yasal olarak; A, B ve C grubu seyahat acentaları olmak üzere üç farklı grupta toplanırlar. Bu gruplama acentaları faaliyet alanlarını ve hangi hizmetleri verebileceklerini de belirler. Bu gruplardan en geniş faaliyet alanı A grubu acentalara aittir. Bu acentalar seyahat acentalığı yasal tanımında yer alan tüm faaliyetleri kapsamaktadır. Bunlardan en önemlisi, yurt dışına tur düzenleyebilme hakkıdır. Bunun gerekleri de yasada belirtilmiştir.

B grubu acentaların faaliyet alanları kara, deniz ve hava ulaştırma araçlarına ilişkin rezervasyon ve bilet satışı hizmetleri ile A grubu seyahat acentalarının düzenledikleri turların biletlerinin rezervasyonunu ve satışını yapmak olarak belirlenirken; C grubu acentalar ise yalnızca Türk vatandaşları için yurt içi tanıtır, üretir, pazarlar veya satarlar.

Seyahat acentalarının en fazla iş birliği yaptığı mesleki alan, turist rehberliğidir. Turist rehberleri sektörün yerel ya da bölgesel uzmanları olup tanıtımını yapmış oldukları bölgeye ilişkin her türlü bilgiyi ziyaretçilere aktararak hem onların seyahat deneyimlerini zenginleştirir hem de ortaya çıkabilecek muhtemel sorunların çözülmesine katkıda bulunurlar.

Seyahat Acentaları ile İlgili Mevzuat (Yasa ve Yönetmelikler)

Seyahat acentalarının ürettikleri mal, hizmet ve araçların fiziksel yapıları nedeni ile stok edilme imkânı olmaması, ayrıca kullandıkları insan gücünün yüksekliği ve sürekliliği, bu nedenle giderlerinin de sürekli ve yüksek olması, üretimlerinin de sürekli olması; her gün yeni bir hizmet kapasitesini piyasaya arz etme, üretilen mal ve hizmetlerin sürekli olarak üretildikleri zaman içinde en yüksek oranda tüketilme zorunluluğunu doğurmaktadır.

Endüstri, ülke ekonomisi ve tüketici için bu kadar önem taşıyan seyahat acentalarının faaliyetlerinin özel bir şekilde korunması, düzenlenmesi, denetlenmesi gerekmektedir. Hemen her ülkede seyahat acentalarının faaliyetlerini, endüstri ile seyahat acentaları arasındaki ilişkileri düzenleyen, denetleyen yasalar çıkarılmış ve örgütler kurulmuştur. Seyahat acentalarının faaliyet sahasının uluslararası düzeyde olan ilişkileri düzenleyecek uluslararası örgütler de kurulmuştur.

Seyahat acentalarının turizm endüstrisi içinde ve dışında diğer kuruluş veya kurumlar ile faaliyetlerini düzenleyen, denetleyen, yükümlülükler getiren bir Seyahat Acentaları Yasası vardır. 1618 Sayılı söz konusu yasa, Seyahat Acentaları ve Seyahat Acentaları Birliği Yasası’dır . Yine seyahat acentaları ile ilgili mevzuat içinde “ Türk Parası Kıymetini Koruma Hakkında Kararname ”lerin getirdiği yükümlülükler, uluslararası acentalar arası ilişkiler ve endüstrisinin uluslararası özelliği nedeniyle, turistlerle doğrudan doğruya ilişkiler nedeni ile gelen yükümlülükler ve sorumluluklar da vardır.

Seyahat acentalarının doğrudan ve dolaylı olarak ilgili olduğu yasa ve yönetmelikler aşağıdaki gibi listelenmiştir:

• Seyahat Acentaları Birliği Yönetmeliği,
• Seyahat Acentaları Yönetmeliği,
• Turizm İşletmelerinin Bakanlıkla Birbirleriyle ve Müşterileriyle İlişkileri Hakkında Yönetmelik,
• Turizm Amaçlı Sportif Faaliyet Yönetmeliği,
• Paket Tur Sözleşmeleri Yönetmeliği,
• Mesafeli Sözleşmeler Yönetmeliği,
• Tüketici Sözleşmelerindeki Haksız Şartlar Hakkında Yönetmelik,
• Turist Rehberliği Meslek Yönetmeliği,
• Kara Yolu Taşıma Yönetmeliği,
• Hac ve Umre Seyahatleri ile İlgili İşlerin Diyanet İşleri Başkanlığınca Yürütülmesine Dair Yönetmelik,
• Deniz Turizmi Yönetmeliği,
• Yerli ve Yabancı Avcıların Av Turizmi Kapsamında Avlanmalarına İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelik,
• Turizm Tesislerinin Belgelendirilmesine ve Niteliklerine İlişkin Yönetmelik,
• Turizm Yatırım, İşletme ve Kuruluşlarının Denetimi Hakkında Yönetmelik,
• Kaplıcalar Yönetmeliği,
• Fiyat Etiketi Yönetmeliği,
• Tüketici Sözleşmelerindeki Haksız Şartlar Hakkında Yönetmelik.

Seyahat Acentalarının Yasal Yükümlülükleri

Seyahat acentalarının yukarıda söz edilen yasadan kaynaklanan yükümlülükleri “ Seyahat Acentaları ve Seyahat Acentaları Birliği Kanunu ”nun V. faslının 17, 19, 20 ve 21. maddelerinde şu şekilde belirtilmiştir:

• Haber verme : Seyahat acentalarının sahipleri, tüzel kişilerde yönetim kurulu adına yetkili yöneticiler, dilekçelerinde yazılan ve işletme belgelerinde söz konusu olan hususlarda, meydana gelen değişiklikleri, oluşundan itibaren 30 gün içinde bakanlığa yazı ile bildirirler.
• Reklam ve tanıtma : Seyahat acentaları gerçeğe aykırı ve yanıltıcı tanıtma ve reklam yapamazlar. Reklam ve tanıtma belgelerinden birer nüshayı, dağıtımlarından 15 gün önce Bakanlığa gönderirler.
• Yazışma : Seyahat acentaları, Bakanlıkça gönderilen genelge ve diğer çeşitli konulardaki yazıları en geç 15 gün içinde cevaplandırır veya cevabın gecikme sebebini Bakanlığa bildirirler. Seyahat acentaları diğer yerli ve yabancı kuruluşların seyahat acentalığı işlemleri ve tüm turizm faaliyetleri ile ilgili yazılarını da aynı süre içinde cevaplandırmakla yükümlüdürler. Seyahat acentaları yukarıda söz konusu olan yazışmaları beş yıl süreyle saklarlar. Seyahat acentaları, seyahat acentalığı faaliyetleri ile ilgili olarak yerli ve yabancı kuruluşlarla yapmış oldukları sözleşmelerin birer örneğini Bakanlığa gönderirler.
• Mesleki sır : Seyahat acentaları müşterilerinin isim ve adreslerini ve gezileri ile ilgili kişisel hususları gizli tutarlar. Bu hususlarda ilgili kanun hükümleri saklıdır.

Seyahat acentalarının yukarıda sıralanan dört temel yükümlülük dışında da yerine getirmesi gereken yükümlülükleri bulunmaktadır. Bunlar:

• Paket tur başına en az bir rehber bulundurmak ve turistlere, rehberler dışında herhangi bir kimse vasıtasıyla Türkiye’nin tarihi, doğası, kültürü ve turizmi ile ilgili rehberlik faaliyeti niteliğinde bilgi vermemek,
• Müşteriyi aldatıcı, kamu güvenini sarsıcı ve ülke turizmini baltalayıcı davranışlarda bulunmamak,
• Sunulan tüm hizmetlere ilişkin detaylı program ve bilgiler ile paket tur programının hangi sigorta şirketi tarafından sigortalandığını gösteren sözleşmenin bir nüshasını tüketiciye vermek,
• Diğer seyahat acentaları ile birlikte zincirleme sorumlu olarak düzenleyecekleri faaliyetlere ve aracılık hizmetlerine ilişkin yükümlülüklerini yerine getirmek,
• Şubeleri de olmak üzere adres değişikliklerini değişiklik yapılmadan en az on (10) gün önce Bakanlığa bildirmek,
• Müşterileri ile biletlerini satacakları ulaştırma müesseselerine sunacakları hizmetler ve sigorta limiti kapsamındaki yükümlülükler hariç olmak üzere tüm seyahat acentalığı işlemlerinden doğacak yükümlülüklerini yerine getirmek, karşılığı olmak,
• Tur programındaki yerlerde yönetmelikte belirtilen kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşları tarafından hazırlanan tanıtıcı materyallerin müşterilere sunulmasını, bu kuruluşların talebi halinde sağlamaktır.

Seyahat acentalarının uymakla yükümlü olduğu diğer yasa maddeler, Sayfa 82 ile 86 arasında yer almaktadır.

Seyahat Acentalarının Yasal Sınıflaması

Seyahat Acentalarının Türkiye’de sınıflandırılması 1618 Sayılı Yasa’ya göre yapılmaktadır. Acentalar daha önce söz edildiği üzere;

• A grubu seyahat acentaları,
• B grubu seyahat acentaları ve
• C grubu seyahat acentaları olmak üzere yerine getirdikleri hizmetlere göre üç sınıfa ayrılmaktadır.

Bu grupların yerine getirmesi gerekli şartlar ve özellikleri aşağıdaki gibidir.

A grubu seyahat acentaları;

• Yasada belirtilen ve seyahat acentası tanımında yer alan bütün seyahat acentalığı hizmetlerini yerine getirebilirler.
• Bakanlıktan işletme belgesi aldıktan sonra faaliyete geçerler.
• Acentaların merkezlerinde ve diğer şubelerinde devamlı olarak en az bir enformasyon memuru, düzenlenen yurt içi ve yurt dışı turlarda da bir rehber bulundurmaları zorunludur.
• A grubu acentaların Türkiye Seyahat Acentaları Birliğine (TÜRSAB) giriş ve üyelik ücretlerini ödemeleri gereklidir.

B grubu seyahat acentaları;

• Uluslararası kara, hava ve deniz ulaştırma araçları ile A grubu acentaların düzenleyecekleri turların biletlerini satarlar.
• Gerekli yasal şartları yerine getirdikleri takdirde doğrudan işletme belgesi alarak faaliyete geçerler.
• Acentaları merkezlerinde ve bağlı şubelerinde en az bir enformasyon memuru ve düzenleyecekleri yurt içi turlarda bir tercüman rehber bulundurmaları gereklidir.
• A grubu acentalarının verecekleri hizmetleri yerine getirirler.
• TÜRSAB’a giriş ve üyelik ücretlerini ödemeleri gereklidir.

C grubu seyahat acentaları;

• Yalnızca Türk vatandaşları için yurt içi turlar düzenlerler.
• Gerekli yasal koşulları yerine getirdikten sonra işletme belgesi alarak faaliyete geçerler.
• A grubu acentalarının verecekleri hizmetleri yerine getirirler.
• Bakanlığa kuruluş teminatı yatırmaları gerekmektedir.
• TÜRSAB’a giriş ve üyelik ücretlerini ödemeleri gereklidir.

Seyahat Acentalarının Sözleşmeleri

Seyahat acentaları, faaliyet kapsamında genellikle dört değişik anlaşma yaparlar. Bunlar;

• Acenta-Konaklama Tesisi,
• Acenta-Tur Operatörü,
• Acenta-Taşımacı ve
• Acenta-Tüketici sözleşmeleridir.

Bu sözleşmelerin ayrıntıları ve koşulları aşağıdaki gibidir:

Acenta-Konaklama İşletmeleri Sözleşmeleri

Seyahat acentası-konaklama işletmesi ilişkileri açısından, seyahat acentasının rezervasyon talebi ve konaklama işletmesinin rezervasyonu onaylaması, icap-kabul (istek ve onay) ile bir sözleşme oluşturan işlemlerdir. Hukuksal olarak rezervasyon ve onay işleminin olduğu yerde yazılı bir otel-acenta sözleşmesi varlığı kabul edilir.

Seyahat acentaları ile konaklama işletmelerinin birbirleri arasındaki ve müşterilerle olan ilişkilerin düzenlenmesi konusunda yasal mevzuat 2634 sayılı Turizmi Teşvik Yasası’na bağlı olarak, 23 Mart 1983 tarihinde 17996 Sayılı Resmî Gazete’de yayınlanan “ Turizm İşletmelerinin Bakanlık, Birbirleri ve Müşterilerle ile İlişkileri Hakkındaki Yönetmelik” adı ile anılan yönetmelikte yer almaktadır. UFTAA (Dünya Seyahat Acentaları Birlikleri Federasyonu) ile IHA (Uluslararası Otelciler Birliği ) arasında yapılmış bulunan C.Hot 70 isimli anlaşmanın çok az değiştirilmiş şekli olarak düzenlenmiş olan ve kısaca İlişkiler Yönetmeliği olarak anılan yönetmelikten sonra uluslararası otel-seyahat acentası ilişkileri değişmiş fakat ülkemizdeki bu yönetmelikte herhangi bir değişiklik yapılmamıştır.

Bu yönetmeliğin amacı; turizm işletme belgesi sahiplerinin birbirleriyle ve müşterileriyle ve Kültür ve Turizm Bakanlığı ile karşılıklı ilişkilerinden doğan hak ve yükümlülüklerini uluslararası kurallar doğrultusunda düzenleyerek, bu ilişkilerden kaynaklanan anlaşmazlıkları en alt düzeye indirmektir.

Seyahat acentaları, konaklama işletmeleri ile bireysel müşterilerle ilgili sözleşmeler, grup sözleşmeleri ve kontenjan sözleşmeleri olmak üzere üç tipte sözleşmeler yaparlar. Bu sözleşmeler içerinde en ayrıntılı olanlar kontenjan sözleşmeleridir.

Acenta-Tur Operatörü Sözleşmeleri

Incoming (karşılayıcı) olarak faaliyet gösteren seyahat acentalarının en önemli sözleşmesi, yabancı tur operatörleri ile yapılan sözleşmelerdir. Tur operatörünün göndereceği müşterilerin transferi, bilgilendirilmeleri, sorunları ile ilgilenilmesi, yerel tur ve diğer organizasyonların düzenlenmesi ile ilgili konuları içeren sözleşmeler özellikle yoğun dönemlerde hizmetlerin aksamadan yürütülmesi bakımından büyük önem taşır. Çünkü yapılan harcamaların ve ödemelerin karşılığının zamanında alınamaması seyahat acentaları için önemli maddi sorunlar oluşturur.

Diğer taraftan, ulaşımın genellikle uçakla yapılması nedeniyle tur operatörleri de önemli yatırımlara ve risklere girmektedir. Ayrıca Avrupalı tüketicinin korunması, tur operatörlerinin müşterilerine karşı çeşitli teminatları vermeleri ile sağlanmaktadır. Bu nedenle, tur operatörleri ile incoming faaliyet için sözleşme yapacak olan seyahat acentasının öncelikle aşağıdaki iki önemli konunun araştırılması gerekir:

• Tur operatörünün ülkesindeki tur operatörlüğü ve paket turlara ilişkin düzenlemeler,
• Tur operatörlüğü işletmesinin sahibi şirketin ve ortaklarının ekonomik durumu.

Acenta-Ulaştırma İşletmesi Sözleşmeleri

Seyahat acentaları özellikle transfer işlemlerinin yürütülmesi ve yurt içi tur düzenlemeleri için ulaştırma araçları kullanmak durumundadır. Bu ulaştırma araçlarının mülkiyeti de çoğunlukla başka firmalara ait olduğu için acentalar bu taşıyıcı firmalarla taşımacılık sözleşmesi yapmak durumundadır.

Ülkemizde taşımacılık ile ilgili kurallar 2918 sayılı ve 18 Ekim 1984 tarihinde yürürlüğe giren Karayolları Trafik Kanunu’na göre düzenlenmektedir. Bu kanuna göre araçlarla ilgili yasal yükümlülükler, ruhsat sahibinden ziyade araçtan yararlananları bağlamaktadır.

Türkiye’deki seyahat acentaları da motorlu araçları işleten konumundadır. Bu nedenle, bu araçların kaza yapması durumunda, gerek içindekilere gerekse karşı tarafa verdiği zararların tamamından da seyahat acentaları sorumlu olmaktadır.

Acenta-Müşteri (Yolcu) Sözleşmeleri

Seyahat acentalarının sözleşme serbestliği açısından en kısıtlı bulunduğu sözleşmeler müşterileri ile yaptığı sözleşmelerdir. Özellikle 8 Eylül 1995 tarihinde yürürlüğe giren 4077 sayılı “ Tüketicinin Korunması Hakkındaki Yasa”n ın çıkmasından sonra, tüketiciler ile seyahat acentalarının yaptıkları sözleşmelerde, öncelikle sözleşmede yer almayan konular bu kanuna göre doldurulacağı gibi; bazı maddeler ise aksi sözleşme ile kararlaştırılmış olsalar da yasadaki kurallar doğrultusunda değerlendirilir.

TÜRSAB ve Seyahat Acentalığında Mesleki Örgütlenme

Seyahat acentalarının çalışma alanlarının ve koşullarının değişik olması, koşulların ağırlığı, pazarlanan ürünlerin fiziksel yapısı ve güçlü kuruluşlar olmayışları seyahat acentalarını örgütleme zorunluluğunda bırakmış tır. Bu amaçlarla, 1972 yılında yürürlüğe giren 1618 Sayılı “ Seyahat Acentaları ve Seyahat Acentaları Birliği Kanunu” ile “Türkiye Seyahat Acentaları Birliği (TÜRSAB) ” kurulmuştur.

TÜRSAB’ın temel amacı, seyahat acentalığı mesleğinin ve faaliyet alanının temelini oluşturan turizm sektörünün gelişimine katkıda bulunmaktır. 1618 sayılı Kanun’un belirlediği yetkiler çerçevesinde meslek disiplininin sağlanması, mesleğin gelişimine ilişkin faaliyetler, seyahat acentalarının karşılaştıkları sorunların çözümü yönünde yapılan çalışmalar, TÜRSAB’ın hizmet alanı içinde yer alan önemli işlevler arasındadır. Turizm sektöründe yaşanan gelişmeler ve karşılaşılan sorunlara ilişkin tüm konuları ilgili mercilerin dikkatine sunmak, bu konuda kamuoyunu bilgilendirmek de TÜRSAB’ın temel amaçları arasında yer almaktadır.

TÜRSAB’ın kuruluş ve çalışma amaçları ise şu şekilde sıralanmaktadır:

• Seyahat acentaları arasındaki ilişkileri düzenlemek ve geliştirmek,
• Seyahat acentaları ile endüstrinin diğer kesimleri arasındaki ilişkileri düzenlemek, sorunlara çözüm getirmek,
• Acentalar ile resmî kuruluşlar arasındaki ilişkileri düzenlemek,
• Ulusal ve bölgesel turizm sorunlarına çözüm aramak, bunları izlemek ve sonuçlandırmak,
• Uluslararası örgütlerde Türk seyahat acentalarını temsil etmek ve bu örgütlerle olan ilişkilerde ulusal çıkarları korumak ve Seyahat acentalarının bölgesel sorunlarını, bölge ile ilgili özel sorunlara çözümler aramaktır.

Birliğin temel organları genel kurul, yönetim Kurulu, denetleme kurulu ve disiplin kuruludur.

TÜRSAB’ın gelirleri aşağıdaki unsurlardan oluşmaktadır:

• Üyelerin birliğe kayıt ücretleri ve yıllık aidatlar,
• Seyahat acentaları personelinin yetiştirilmesi için düzenlenen kurslardan elde edilen gelirler,
• Bağış ve yardımlar,
• Yayınlardan elde edilen gelirler,
• Yapılan hizmetler karşılığı elde edilen gelirler,
• Seyahat acentaları aracılığı ile yurda getirilen dövizin binde beşi (Bakanlık tarafından TÜRSAB’a verilir),
• Seyahat acentaları kanununa göre alınan teminatlardan oluşan fonlardan sağlanan gelirler.

Turist Rehberliği Meslek Kanunu ve Yönetmeliği

Turist Rehberliği Meslek Kanunu ve Yönetmeliği, Sayfa 96 ve 97’de yer almaktadır.

Turist Rehberleri ve Turist Rehberliği Mevzuatı

Turist rehberleri turizm dağıtım sistemi içinde özellikle yerel seyahat acentaları ve bazen de tur operatörleri ile birlikte çalışan, ancak genelde bağımsız çalışmayı tercih eden bir anlamda yardımcı turizm aracılarıdır. Bu meslek ülkemizde ve elbette dünyada lisans ile çalışmayı gerektiren bir meslektir.

Turist Rehberliği Meslek Kanunu adıyla mevzuatta yer alan kanun aşağıdaki başlıca konularda bu mesleğin mevzuat hükümlerini düzenlemektedir. Bu hükümler, Sayfa 98 ile 100 arasında yer almaktadır.

Turist Rehberliği Meslek Yönetmeliği

Turist Rehberliği Meslek Yönetmeliği, Sayfa 100 ile 105 arasında yer almaktadır.