Tarım Alet ve Makinaları Dersi 8. Ünite Sorularla Öğrenelim

Sulama Makinaları

1. Soru

Tarımsal ürünlerin sulanmasında gerekli olan su nasıl sağlanmaktadır?

Cevap

Tarımsal ürünlerin sulanmasında gerekli olan suyun sağlanmasında pompaj tesislerinden yararlanılır. Su, pompaj tesisi yardımıyla kaynağından alınır ve bitkinin yetiştirildiği tarlaya taşınır.


2. Soru

Bir pompaj tesisi ve pompaj tesisini oluşturan elemanlar nelerdir, açıklayınız?

Cevap

Bir pompaj tesisi ve pompaj tesisini oluşturan elemanlar gösterilmiştir. Bir sulama pompaj tesisinde 3 ana bölüm vardır. Bunlar: • Pompa (Sulama Makinası) • Motor • Boru hatları ve diğer yardımcı parçalardır.


3. Soru

Pompa ya da sulama makinası mekanizmasını ve iletim düzenini açıklayınız?

Cevap

Pompa ya da sulama makinası, suyun su kaynağından alınıp tarlaya iletilmesinde kullanılır ve enerji kazandırarak suyu daha yüksek yerlere çıkartır. Pompa, emme hattında negatif basınç (vakum) meydana getirerek atmosfer basıncının etkisiyle suyun emme borusuna dolmasını sağlar ve suya kinetik enerji kazandırarak sürtünme kuvvetlerini ve su kaynağı ile tarla arasındaki yükseklik farkını yenerek suyun iletimini gerçekleştirir. Pompa için gerekli enerji, termik (dizel ve benzinli) ve elektrik motoru yanında traktör kuyruk milinden de sağlanabilir. Eğer motor ile pompanın devir sayıları farklı ise motor ile pompa arasında bir iletim düzeni (transmisyon düzeni) bulunur. Motor ile pompanın dönme devir sayıları birbirlerine eşit ise birbirlerine direkt bağlanır. Sulama pompaj tesisinde, pompa ve motordan başka suyun iletilmesinde kullanılan yardımcı parçalar (donanımlar) vardır. Dirsekler, vanalar, T-parçaları, boru kolları, borular, dip klapesi, süzgeç ve bağlantı parçaları pompaj tesisini oluşturan yardımcı donanımlardır. Dirsekler suyun yön değiştirmesinde kullanılır. Vanalar suyun debisini ayarlar. T-parçaları ve boru kolları akışı bölerek suyun yön değiştirmesini sağlar. Dip klapesi pompaya doğru olan tek yönlü su geçişine izin verir ve suyun pompadan su kaynağına olan geri dönüş yolunu kapatarak emme borusunun sürekli su ile dolu olmasını sağlar. Dip klapesinden önce bulunan süzgeç, emme borusuna girişinde suyu süzerek yabancı maddelerin boruya girmesini engeller. Borular, dirsekler, vanalar ve diğer yardımcı parçalar birbirlerine flanş, rakor, manşon, redüksiyon, nipel gibi elemanlar yardımıyla bağlanır.


4. Soru

Suyun iletilmesinde kullanılan boruların seçimi nasıl yapılmaktadır?

Cevap

Suyun iletilmesinde kullanılan boruların seçiminde ve döşenmesinde; suyun özelliği, borunun döşeneceği toprağın durumu, iletim debisi, manometrik yükseklik, borunun tipi ve çapı ile aşınma ve korozyona dayanımı gibi faktörler göz önüne alınır. Sulama pompaj tesislerinde genellikle plastik, alüminyum, demir, çelik, çimento ve beton borular kullanılır.


5. Soru

Pompaj tesislerinde uygun boru seçimi neler kazandırır?

Cevap

Bir pompaj tesisinde en uygun ve en ekonomik boru çapının belirlenmesi pompaj tesisinin giderleri açısından çok önemlidir. Ekonomik boru çapının belirlenmesinde sabit ve işletme giderleri göz önüne alınır. Sabit giderleri, pompaj tesisi için harcanan toplam yatırımın faiz ve aşınma payı (amortisman) oluşturur. İşletme giderleri sistemdeki sürtünme kayıplarını yenmek için gerekli olan enerji gideridir. İşletme giderlerini sürtünme kaybını etkileyen debi, boru cinsi gibi faktörler ile tesisin yıllık çalışma süresi ile enerji gideri etkiler. Giderler birim boru boyu için boru çapına bağlı olarak yıllık olarak hesaplanır. Boru çapı arttıkça sabit giderler artarken işletme giderleri azalır. Ekonomik boru çapı, sabit ve işletme giderlerinin oluşturduğu toplam giderin minimum olduğu noktada gerçekleşir. Boru, yatırım giderlerinin az olması için küçük çaplı ve işletme giderlerinin az olması için de büyük çaplı seçilmelidir. Sabit ve işletme giderlerini dengeleyen boru çapı ekonomik boru çapıdır (Şekil 8.4). Ekonomik boru çapının saptanmasında genellikle iki yöntem kullanılır. Birinci yöntemde; belirli bir debi için standart çaplarda toplam gider hesaplanarak en az toplam gideri veren çap, ekonomik çap olarak seçilir. ikinci yöntemde, birim boru boyu için boru çapı ile sabit ve işletme giderleri için geliştirilen eğrilerden yararlanılır.


6. Soru

Kavitasyon nedir, açıklayınız?

Cevap

Sulama pompaj tesislerinde emme hattındaki en büyük sorun kavitasyondur. Emme boru hattındaki suyun herhangi bir noktasındaki basınç değeri, suyun o andaki doymuş buhar basıncının altına düşerse hızlı buharlaşma başlar ve buhar baloncukları ya da hava boşlukları meydana gelir. Bu hava baloncukları yüksek basınç bölgesi olan pompa girişi ve çarka geldiğinde patlar ve çok yüksek basınçlar elde edilir. Bu olaya kavitasyon denir. Santrifüj pompalarda kavitasyon, emme hattındaki basıncın çok fazla düşmesinden kaynaklanır. Kavitasyon; pompanın sesli, titreşimli ve gürültülü çalışmasına neden olur, pompa sanki kum tanecikleri basıyor gibi bir izlenim verir. Çarkta aşınmalara neden olan kavitasyon, aynı zamanda pompa veriminin, debinin ve manometrik yüksekliğin düşmesine neden olur.


7. Soru

Emme hattındaki basıncın suyun buhar basıncının altına düşmesinin nedenleri nelerdir?

Cevap

Emme hattındaki basıncın suyun buhar basıncının altına düşmesinin nedenleri aşağıdaki gibi sıralanabilir (Keskin ve Güner 2002): • Atmosfer basıncının düşük olması, • Suyun sıcaklığının ve buna bağlı olarak buhar basıncının yüksek olması, • Statik emme yüksekliğinin fazla olması, • Emme borusundaki su hızının yüksek olması, • Emme borusundaki kayıpların büyük olması.


8. Soru

Motordan aldığı mekanik enerjiyi akışkana ileten pompalar kaça ayrılır, anlatınız?

Cevap

Motordan aldığı mekanik enerjiyi akışkana ileten pompalar genel olarak 2 grup altında incelenir: • Pozitif (hacimsel-volumetrik-yer değiştirmeli) pompalar • Santrifüj (rotodinamik) pompalar (sulama makinaları). Pozitif ya da hacimsel pompalarda akışkan, bir silindir ya da belirli bir hacimde tutularak basma hattına gönderilir. Akış kesiklidir ve verim yüksektir. Santrifüj pompalarda akışkanın tutulduğu belirli bir hücre ya da hacim yoktur ve akışkan emme ağzından girer ve basma ağzından çıkar. Akış süreklidir ve özellikle düşük debi ve yüksek basınçta verim düşüktür. Tarımsal sulamada yaygın olarak santrifüj pompalar (sulama makinaları) kullanılır.


9. Soru

Santrifüj pompalar çok farklı biçimlerde sınıflandırılır. En çok kullanılan sınıflandırmaları açıklayınız?

Cevap

Santrifüj pompalar çok farklı biçimlerde sınıflandırılır. En çok kullanılan sınıflandırma aşağıdaki gibi yapılabilir: • Suyun pompa içindeki hareketine ve özgül hıza göre: • Radyal akışlı pompa: Su, pompaya aksiyal yönde girer ve radyal yönde çarkı terk eder. Düşük debileri yüksek basınçla iletirler. Özgül hızları nq10-58 arasında değişir. • Aksiyal akışlı pompa: Su, pompaya aksiyal (eksenel) yönde girer, aksiyal yönde çıkar. Büyük debileri düşük yüksekliklere iletirler. Özgül hızları nq100-500 aralığındadır. • Karışık akışlı pompa: Su pompaya aksiyal yönde girer, aksiyal ve radyal doğrultular arasında çarktan çıkar. Orta basınç ve orta debi değeri verirler. Özgül hızları nq 40-150 arasındadır. • Kademe sayısına göre: • Kademesiz pompalar, • Kademeli pompalar. • Çarkların yapım biçimine göre: • Açık çarklı pompalar, • Yarı açık çarklı pompalar, • Kapalı çarklı pompalar. • Suyun çarka girişine göre: • Tek girişli pompalar, • Çift girişli pompalar. • Gövde yapısına göre: • Salyangoz (Volüt) gövdeli pompalar, • Difizör gövdeli pompalar. • Suyu emme durumlarına göre: • Kendinden emişli pompalar, • Kendinden emişli olmayan pompalar. • Pompa milinin durumuna göre: • Yatay milli (eksenli) pompalar: - Uçtan emmeli, - Yandan emmeli, - Alttan emmeli, - Üstten emmeli. • Düşey milli (eksenli) pompalar: - Kuru düşey milli, - Yaş düşey milli, • Eğik milli (eksenli) pompalar. • Gövdenin ayrılma durumuna göre: • Yatay düzlemde ayrılan pompalar, • Düşey düzlemde ayrılan pompalar.


10. Soru

Santrifüj pompaların çalışma prensibini anlatınız?

Cevap

Santrifüj pompalar, motordan aldıkları hareketle çalışmakta ve emme borusunda vakum meydana getirerek atmosfer basıncının etkisiyle suyun emme borusuna girmesini sağlamakta ve daha sonra suyun kinetik enerjisini artırarak suyu istenilen noktaya göndermektedir. Santrifüj pompalar havayı ememedikleri için emme hattının sürekli su ile dolu olması gerekir. Şekil 8.5’de bir santrifüj pompa ve parçaları görülmektedir. Su, çöp, yaprak vb. kaba yabancı maddelerin süzülmesini sağlayan süzgeç ile tek yönlü su geçişine izin veren dip klapesinden geçerek emme hattına girer. Klape, emme borusundaki suyun boşalmasına izin vermezken suyun çarka doğru olan geçişine izin verir. Emme borusunda pompadan önce bir deveboynu dirsek bulunur. Çarka gelen suyun kinetik enerjisi artırılır ve çarktan çıkan su, gittikçe genişleyen gövde içerisinde kinetik enerjisi potansiyel enerjiye dönüşerek basma hattına iletilir. Gövde, volüt (salyangoz) ve difizör şeklinde olabilir. Gövde ile çark arasında conta ya da sızdırmazlık bilezikleri bulunur. Sızdırmazlık bilezikleri çarktan çıkan suyun gövde ile çark arasından tekrar çarkın girişine geçmesini engeller. Motordan alınan hareket bir mil aracılığıyla pompaya verilir. Motor, mile ya direkt ya da transmisyon düzeni yardımıyla bağlanır. Milin pompaya girişinde salmastra vardır. Pompanın çıkışı basma hattına bağlıdır. Pompa çıkışında ayar vanasından önce geri tepme klapesi bulunur. Ayar vanasıyla pompanın bastığı suyun debisi değiştirilir. Geri tepme klapesi çarktan gelen suyun geçişine izin verirken herhangi bir nedenle pompanın durması sonucu basma hattındaki suyun geri dönerek pompaya zarar vermesine engel olur. Pompanın uzun süre çalıştırılmadığı bazı durumlarda emme hattındaki su eksildiğinde doldurma tapasından su eklenerek emme hattının sürekli su ile dolu olması sağlanır. Bu şekilde pompa her zaman çalışmaya hazır halde tutulur.


11. Soru

Santrifüj pompa parçalarını açıklayınız?

Cevap

Santrifüj Pompa Parçaları: Santrifüj pompalarda sabit ve hareketli parçalar bulunmaktadır: • Hareketli parçalar: • Çark, • Çarka bağlı sızdırmazlık bileziği, • Pompa mili. • Sabit parçalar: • Emme ve basma ağızları, • Gövde, • Salmastra kutusu, • Gövdeye bağlı sızdırmazlık bileziği, • Pompa yatakları, • Çatı.


12. Soru

Santrifüj pompaların temel elemanlarından olan çarkların görevi nedir?

Cevap

Çarklar santrifüj pompaların temel elemanlarıdır. Suya kinetik enerji kazandırırlar. Emme hattında negatif basınç oluşturarak suyun emme hattına girmesini sağlayan çarklar emme hattındaki suyu alarak basma hattına gönderirler.


13. Soru

Çarklar kaç sınıfa ayrılmaktadır, açıklayınız?

Cevap

Çarklar aşağıdaki gibi sınıflandırılabilir: • Suyun çarka girişine göre: • Tek girişli çarklar, • Çift girişli çarklar. • Çarkın biçimine ve kanatların şekline göre: • Radyal akışlı çarklar, • Karışık akışlı çarklar, • Aksiyal akışlı çarklar. • Çarkların mekanik tasarımına göre: • Açık çarklar, • Yarı açık çarklar, • Kapalı çarklar. Tek girişli çarklarda su çarka yalnızca tek taraftan girer. Çift girişli çark iki adet tek girişli çarkın sırt sırta yerleştirilmesiyle meydana gelir. Su çarka her iki taraftan girer. Radyal akışlı çarklar suyu merkezden alıp radyal olarak çevreden dışarıya gönderir. Aksiyal akışlı çarklarda suyun giriş ve çıkış doğrultuları aynıdır. Su, yön değiştirmeden merkezden alınır ve karşı taraftan yine merkezden çıkışa verilir. Karı şık akışlı çarklarda su merkezden alınıp 0°-90° arasındaki bir doğrultuda çıkışa verilir. Açık çarklarda kanatlar, çarkın merkezindeki göbeğe bağlanmıştır (Şekil 8.7). Kanatlar arası çoğunlukla boştur. Kolay kırılabilirler. Kirli ve aşındırıcı suların iletimine uygundurlar. Yarı açık çarklarda kanatların arka yüzü kapalıdır. Kanatların arka yüzünde perde vardır. Bu perde; çarkın arka göbeğindeki basıncı azaltır, yabancı maddelerin çarkın arkasında birikmesini önler. Kapalı çarklarda kanatların her iki yüzü de kapalıdır. Temiz suların iletimine uygundur. Su merkezden emilir ve çevreden dışarı verilir. Çark ile mil bağlantısı genellikle vida, kama ve konik bileziklerle yapılır.


14. Soru

Sızdırmazlık bileziklerinin işlevini anlatınız?

Cevap

Sızdırmazlık bilezikleri; hem çarkta ve hem de gövdede bulunan sızdırmazlık bilezikleri bazen yalnızca gövdeye takılırlar. Sızdırmazlık bilezikleri, çark ile gövde arasında bir conta görevini görerek sızdırmazlığı sağlar ve çark ile gövde arasındaki aşınmalara engel olur.


15. Soru

Pompa mili elemanı nedir ve işlevini açıklayınız?

Cevap

Pompa mili motordan aldığı hareketi çarka iletir. Milin eğilmeye, kırılmaya, aşınmaya ve korozyona dayanıklı olması gerekir. Paslanmaz çelikten yapılır. Salmastra kutusunda, yataklarda ve çarkta milin doğrudan temasını önlemek ve aşınma durumunda mil yerine değişmesini sağlamak amacıyla milin dışına yüksek karbon çeliğinden, paslanmaz çelikten ya da pirinçten yapılan bir kovan geçirilir.


16. Soru

Emme ve basma ağızları basma hattında ne işe yaramaktadır?

Cevap

Emme ve basma ağızları, pompanın emme ve basma hattına bağlanmasını sağlarlar.


17. Soru

Gövdenin görevini açıklayınız?

Cevap

Gövdenin görevi çark tarafından suya verilen kinetik enerjiyi gittikçe genişleyen yapısıyla basınç enerjisine dönüştürmektir. Üzerinde pompa ile emme ve basma ağızları bulunur. Gövde pompanın ana omurgasıdır. Çark, mil ve salmastra gövdeye bağlıdır. Volüt (salyangoz) ve difizör olmak üzere iki tipi vardır. Volüt gövde gittikçe genişleyen yapısıyla salyangoza benzer. Difizörlü gövdede salyangoz yapının yanında çarkın etrafına bir difizör yerleştirilmiştir. Difizör, halka şeklindedir. Çarktan çıkan su, ana gövdeden önce bu difizörden geçmekte ve sonra salyangoz gövdeye ulaşmaktadır. Tek kademeli pompalarda volüt, çok kademeli pompalarda difizörlü gövde kullanılır. Difizörlü gövdenin en büyük avantajı veriminin yüksek olmasıdır. Ancak ek bir maliyet getirdiğinden yatırım maliyetini olumsuz etkilemekte ve ayrıca pompanın işletme noktası dışında çalışması durumunda titreşimlere ve düzensiz çalışmalara neden olmaktadır.


18. Soru

Salmastra nedir, açıklayınız?

Cevap

Salmastra; içinde pamuk, keten, teflon, karbon, grafit gibi sızdırmazlık elemanlarının bulunduğu bir kutu şeklindedir. Milin gövdeye girişinde bulunur. Salmastra, mil ile gövde arasındaki su ve hava sızdırmazlığını sağlar. Salmastra; pompa ekseni; emme su düzeyinin üstünde ise dışarıdan pompanın içine hava emilmesini, emme su düzeyinin altında ise pompa içinden pompanın dışına su sızmasını önler.


19. Soru

Pompa yataklarının işlevini açıklayınız?

Cevap

Pompa yatakları pompa milini radyal ve aksiyal yüklere karşı korur ve dönme ekseninin değişmesini engeller. Düz (kaymalı) ve rulmanlı tip yataklar vardır. Santrifüj pompalarda yaygın olarak rulmanlı yataklar kullanılır.


20. Soru

Çatı nedir ve işlevini açıklayınız?

Cevap

Çatı, pompa ile motoru rijit bir cisim gibi aynı eksende tutar. Bağlama çatısı ve zemin çatısı olarak iki kısımdan meydana gelir.


21. Soru

Pompanın mil gücü ne demektir?

Cevap

Suyun kaynaktan alınıp tarlaya iletilmesinde kullanılan pompanın mil gücü denir. Bu güce pompanın yuttuğu güç ya da fren gücü denir.


22. Soru

Pompanın bastığı suyun debisi nelere bağlıdır?

Cevap

Pompanın bastığı suyun debisi, borunun kesit alanı ve borudaki su hızına bağlıdır. Debi; sulama yapılacak bitki cinsi, toprak tipi, iklim değişkenleri ve sulanacak alanın genişliğine bağlıdır. Manometrik yükseklik, sistemin işletme basıncıdır ve geometrik yükseklik ile kayıpların toplamından oluşur. Pompanın yuttuğu güç, tesisin çalıştırılması için gerekli olan enerji kaynağının büyüklüğünü belirler. Pompa verimi, tesiste kullanılan santrifüj pompanın yapısal özellikleri ile tesisin işletme koşullarına bağlıdır. Pompa veriminin yüksek olması, alınan enerjiye karşılık işin daha az enerji kaybı ile yapıldığını gösterir.


23. Soru

Borulardaki sürtünme kayıpları nasıl meydana gelir, açıklayınız?

Cevap

Borulardaki Sürtünme (Yük) Kayıpları Boru hatlarındaki sürtünme kayıpları düz borular ile vana, dirsek, T-parçası gibi (yardımcı) şekilli boru parçalarında meydana gelir. Düz borulardaki kayıplar boru ile su arasındaki sürtünmeden, şekilli boru parçalarındaki kayıplar da akımın yönünün ve hızının değişmesinden kaynaklanır. Sürtünme kayıplarının hesaplanmasında kullanılan yöntemler 2 başlık altında toplanır: • Üslü formüller, • Darcy-Weisbach formülü. Üslü formüllerden en fazla kullanılanı Blair formülleridir. Bu yöntemde boru tipleri 4 sınıfa ayrılmıştır ve her sınıf için ayrı formül ve bu formülden yararlanarak hazırlanmış grafik vardır. Hesaplamalar grafik ya da formüller yardımıyla yapılabilir. Darcy-Weisbach formülü sürtünme katsayısına dayalı bir formüldür. Bu formüldeki sürtünme katsayısı Moody diyagramından bulunur.


24. Soru

Santrifüj pompalardaki karakteristik eğrileri açıklayınız?

Cevap

Santrifüj pompalarda; manometrik yükseklik, debi, verim ve güç değerlerine bağlı olarak olmak üzere 3 tip karakteristik eğri vardır. Karakteristik eğrilerin çiziminde yatay eksende debi, düşey eksende manometrik yükseklik, güç ve verim değerleri bulunur. Eğrilerin çizimi yapılırken pompa devri sabit alınır.


25. Soru

Bir işletmeye pompa seçilirken nelere dikkat edilmelidir?

Cevap

Bir işletmeye pompa seçilirken sistem sürtünme eğrisi ile pompa karakteristik eğrilerinden yararlanılır. Bu amaçla sistem sürtünme eğrisi ile pompa karakteristik eğrileri koordinat sisteminde çakıştırılır. Pompanı n (HmQ) eğrisi ile sistem sürtünme eğrisinin kesim noktası sistemin işletme noktasıdır(iN). (Hm-Q) eğrisi ile sistem sürtünme eğrisinin kesiştiği işletme noktasının yüksek verim noktasının yakınında olması istenir. işletme noktasından yatay ve düşey doğrular çizilerek bu doğruların karakteristik eğrileri kestiği noktalar ve bu noktalardaki debi, güç, verim ve manometrik yükseklik değerleri okunur. Eğer fren gücü eğrisi çizilmemişse formül yardımıyla (PYG) bulunur. Sulama pompaj tesisine en uygun pompa seçiminin yapılmasında, bu teknik değerlendirmenin yanında; sabit ve işletme giderleri, kavitasyon koşulları, pompanın seri ya da paralel çalışma durumu, dönme yönü, yatay mı yoksa düşey milli mi olacağı, yaş ya da kuru mu çalıştırılacağı, zemin koşulları, deniz seviyesinden olan yükseklik, taşıma olanakları ve pompanın tahrik edileceği kuvvet kaynağı (dizel motor, benzinli motor, elektrik motoru, traktör kuyruk mili) göz önüne alınmalıdır. Pompaj tesisinin kurulacağı yerde elektrik enerjisi varsa elektrik motorları tercih edilmelidir. Dizel motoru ucuz giderli olduğundan ikinci tercih edilen motor tipidir. Termik ve elektrik motorlarının olmadığı yerlerde traktör kuyruk milinden hareket alınarak pompa çalıştırılabilir. Pompayla kuvvet kaynağını birbirine bağlarken pompa ile motorun güç, devir sayısı ve millerin dönme yönü uyumlarının göz önünde bulundurulması gerekir.


26. Soru

Sulamayı tanımlayınız.

Cevap

Sulama, bitkinin istediği suyun zamanında ve gerektiği miktarda bitki kök bölgesine verilmesidir.


27. Soru

Pompaj tesisi nedir?

Cevap

Tarımsal ürünlerin sulanmasında gerekli olan suyun sağlanmasında pompaj tesislerinden yararlanılır. Su, pompaj tesisi yardımıyla kaynağından alınır ve bitkinin yetiştirildiği tarlaya taşınır.


28. Soru

Sulama pompaj tesisinin ana bölümleri nelerdir?

Cevap

Bir sulama pompaj tesisinde 3 ana bölüm vardır.

Bunlar:
a. Pompa (Sulama Makinası)
b. Motor
c. Boru hatları ve diğer yardımcı parçalardır.


29. Soru

Santrifüj pompa parçaları nelerdir?

Cevap
  1. Hareketli parçalar:

    1. Çark,

    2. Çarka bağlı sızdırmazlık bileziği,

    3. Pompa mili.

  2. Sabit parçalar:

    1. Emme ve basma ağızları,

    2. Gövde,

    3. Salmastra kutusu,

    4. Gövdeye bağlı sızdırmazlık bileziği,

    5. Pompa yatakları,

    6. Çatı.


30. Soru

Sulama pompaj tesisinde suyun iletilmesinde kullanılan yardımcı parçalar nelerdir?

Cevap

Dirsekler, vanalar, T-parçaları, boru kolları, borular, dip klapesi, süzgeç ve bağlantı parçaları pompaj tesisini oluşturan yardımcı donanımlardır.


31. Soru

Pompaj tesisinde bulunan yardımcı parçalardan dip klapesinin kullanım amacı nedir?

Cevap

Dip klapesi pompaya doğru olan tek yönlü su geçişine izin verir ve suyun pompadan su kaynağına olan geri dönüş yolunu kapatarak emme borusunun sürekli su ile dolu olmasını sağlar.


32. Soru

Mutlak ve manometrik basıncı açıklayınız.

Cevap

Bir akışkanın basıncı, mutlak ve manometrik basınç olarak iki şekilde ifade edilir. Mutlak basınca gerçek basınç, manometrik basınca ise gösterge basıncı ya da etkin basınç denir. Mutlak basınç; mutlak sıfır noktasına (eksenine), havası alınmış vakum ortamına göre ölçülüp ifade edilen basınçtır. Manometre basıncı yerel atmosfer basıncına göre ölçülüp ifade edilir. Mutlak basınçlar her zaman pozitif iken manometre basınçları pozitif ya da negatif olabilir. Manometre basıncı yerel atmosfer basıncından büyükse pozitif, küçükse negatif olur.


33. Soru

Statik emme yüksekliği (hse), Statik basma yüksekliği (hsb), Geometrik yükseklik (Hg), Dinamik emme yüksekliği (hde), Dinamik basma yüksekliği (hdb) ve Manometrik yükseklik (Hm) terimlerini açıklayınız.

Cevap

Statik emme yüksekliği (hse): Emme su düzeyi ile pompa ekseni arasındaki düşey uzaklıktır.

Statik basma yüksekliği (hsb): Pompa ekseni ile suyun iletildiği en yüksek su düzeyi arasındaki düşey yüksekliktir.

Geometrik yükseklik (Hg): Statik emme ve statik basma yüksekliklerinin toplamıdır. Bir başka ifadeyle emme su düzeyi ile suyun iletildiği en yüksek su düzeyi arasındaki düşey yüksekliktir (Hg = hse + hsb).

Dinamik emme yüksekliği (hde): Statik emme yüksekliği ile emme hattındaki yük kayıplarının (hke) toplamıdır (hde = hse + hke).

Dinamik basma yüksekliği (hdb): Statik basma yüksekliği ile basma hattındaki yük kayıplarının (hkb) toplamıdır (hdb = hsb + hkb).

Manometrik yükseklik (Hm); statik emme yüksekliği, statik basma yüksekliği, emme hattındaki kayıplar ve basma hattındaki kayıpların toplamıdır.


34. Soru

Sulama pompaj tesislerinde genellikle hangi tip borular kullanılır?

Cevap

Sulama pompaj tesislerinde genellikle plastik, alüminyum, demir, çelik, çimento ve beton borular kullanılır.


35. Soru

Aşınma payını (amortisman) açıklayınız.

Cevap

Aşınma Payı (Amortisman), pompa, motor, makine, bina, traktör gibi sabit varlıkların ekonomik ömürleri boyunca her yıl gösterilmesi gereken aşınma ya da yıpranma gideridir. Satın alınma giderinin ekonomik kullanım süresine dağılımını gösterir. Basit olarak sabit varlıkların satın alınma bedellerinin ekonomik ömürlerine bölünmesiyle bulunur.


36. Soru

Kavitasyon nedir?

Cevap

Sulama pompaj tesislerinde emme hattındaki en büyük sorun kavitasyondur. Emme boru hattındaki suyun herhangi bir noktasındaki basınç değeri, suyun o andaki doymuş buhar basıncının altına düşerse hızlı buharlaşma başlar ve buhar baloncukları ya da hava boşlukları meydana gelir. Bu hava baloncukları yüksek basınç bölgesi olan pompa girişi ve çarka geldiğinde patlar ve çok yüksek basınçlar elde edilir. Bu olaya kavitasyon denir.


37. Soru

Emme hattındaki basıncın suyun buhar basıncının altına düşmesinin nedenleri nelerdir?

Cevap

1. Atmosfer basıncının düşük olması,
2. Suyun sıcaklığının ve buna bağlı olarak buhar basıncının yüksek olması,
3. Statik emme yüksekliğinin fazla olması,
4. Emme borusundaki su hızının yüksek olması,
5. Emme borusundaki kayıpların büyük olması.


38. Soru

Santrifüj pompalarını sınıflandırınız

Cevap

  1. Suyun pompa içindeki hareketine ve özgül hıza göre
    1. Radyal akışlı pompa
    2. Aksiyal akışlı pompa
    3. Karışık akışlı pompa
  2. Kademe sayısına göre
    1. Kademesiz pompalar
    2. Kademeli pompalar
  3. Çarkların yapım biçimine göre
    1. Açık çarklı pompalar
    2. Yarı açık çarklı pompalar
    3. Kapalı çarklı pompalar
  4. Suyun çarka girişine göre
    1. Tek girişli pompalar
    2. Çift girişli pompalar
  5. Gövde yapısına göre
    1. Salyangoz (Volüt) gövdeli pompalar
    2. Difizör gövdeli pompalar
  6. Suyu emme durumlarına göre
    1. Kendinden emiflli pompalar
    2. Kendinden emiflli olmayan pompalar
  7. Pompa milinin durumuna göre
    1. Yatay milli (eksenli) pompalar
      • Uçtan emmeli
      • Yandan emmeli
      • Alttan emmeli
      • Üstten emmeli
    2. Düşey milli (eksenli) pompalar
      • Kuru düşey milli
      • Yaş düşey milli
    3. Eğik milli (eksenli) pompalar
  8. Gövdenin ayrılma durumuna göre
    1. Yatay düzlemde ayrılan pompalar
    2. Düşey düzlemde ayrılan pompalar


39. Soru

Santrifüj pompalarının çalışma prensibini kısaca açıklayınız.

Cevap

Santrifüj pompalar, motordan aldıkları hareketle çalışmakta ve emme borusunda vakum meydana getirerek atmosfer basıncının etkisiyle suyun emme borusuna girmesini sağlamakta ve daha sonra suyun kinetik enerjisini artırarak suyu istenilen noktaya göndermektedir.


40. Soru

Santrifüj pompalarında kullanılan çarkları sınıflanırınız.

Cevap
  1. Suyun çarka girişine göre

    1. Tek girişli çarklar

    2. Çift girişli çarklar

  2. Çarkın biçimine ve kanatların şekline göre

    1. Radyal akışlı çarklar

    2. Karışık akışlı çarklar

    3. Aksiyal akışl çarklar

  3. Çarkların mekanik tasarımına göre

    1. Açık çarklar

    2. Yarı açık çarklar

    3. Kapalı çarklar


41. Soru

Santrifüj pompalarında kullanılan salmastranın görevi nedir?

Cevap

Salmastra; pompa ekseni; emme su düzeyinin üstünde ise dışarıdan pompanın içine hava emilmesini, emme su düzeyinin altında ise pompa içinden pompanın dışına su sızmasını önler.


42. Soru

Pompa yatağının görevini açıklayınız.

Cevap

Pompa yatakları pompa milini radyal ve aksiyal yüklere karşı korur ve dönme ekseninin değişmesini engeller.


43. Soru

İşletme noktası (İN) nedir?

Cevap

Bir işletmeye pompa seçilirken sistem sürtünme eğrisi ile pompa karakteristik eğrilerinden yararlanılır. Bu amaçla sistem sürtünme eğrisi ile pompa karakteristik eğrileri koordinat sisteminde çakıştırılır. Pompanın (Hm-Q) eğrisi ile sistem sürtünme eğrisinin kesim noktası sistemin işletme noktasıdır (İN).


44. Soru

İletim düzeni nedir?

Cevap

İletim düzeni, hızları farklı olan iki sistemin devirlerini eşitlemek için kullanılan devir ya da hız eşitleyicidir.


45. Soru

Moody diyagramı nedir?

Cevap

Moody diyagramı, sürtünme katsayısının Reynolds sayısı ve boru iç yüzeyi bağıl pürüzlülüğüne göre bulunduğu bir grafiktir.


Bahar Dönemi Dönem Sonu Sınavı
25 Mayıs 2024 Cumartesi