Hayvan Yetiştirme Dersi 6. Ünite Sorularla Öğrenelim

Koyun Yetiştirme

1. Soru

İnsanların ilk hayvansal üretim alanı hangi hayvanla başlamıştır?

Cevap

Mevcut bilgilere göre, köpekten sonra evcilleştirilmiş ilk tür koyundur. Bu nedenle koyun yetiştiriciliğinin insanların ilk hayvansal üretim alanı olduğunu ileri sürmek yanlış olmaz.


2. Soru

Mevcut bilgilere göre, koyunlar ilk kez hangi tarihlerde ve bölgelerde evcilleştirilmeye başlamıştır?

Cevap

Yapılan çalışmalardan edinilen bilgiler, koyunların İ.Ö. 9000 ile 7000 yıllarında Ortadoğu’nun kuzeyi ve Güneydoğu Anadolu’da evcilleştirildiğini göstermektedir. Bu tarihlere yakın dönemlerde, koyunların, Orta Asya ve güney Avrupa’da da evcilleştirildiği bilinmektedir.


3. Soru

Hayvanların evcilleştirilmesini sebep olan etmenler nelerdir?

Cevap

Çeşitli araştırıcıların ileri sürdüğü evcilleştirme teorileri içerisinde en çok kabul göreni; evcilleştirmenin yakın çevredeki hayvan mevcudunun giderek azalması; avlanmanın, beslenme ve diğer ihtiyaçları karşılamanın zorlaşması nedeniyle hayvanların denetim altında tutulmak istenmesinin sonucu olduğudur.


4. Soru

Koyunların mera hayvancılığına uygun olmasını sağlayan etmenler nelerdir?

Cevap

Koyunlar otobur, geviş getiren (ruminant) hayvanlardır. Ruminantlar ot ve kaba yemleri dört bölmeli mideleri sayesinde değerlendirebilmektedir. Koyun ırklarının çoğunluğu, bunun yanında, engebeli arazilerde uzun mesafeleri yürüyebildiklerinden, nüfus yoğunluğu düşük bölgelerdeki zayıf bitki örtülü geniş alanları değerlendirebilmekte, bu alanların üretime katılmasını sağlamaktadır. Koyun yetiştiriciliği, bu özellikleri sayesinde topraksız veya az toprağa sahip, düşük gelirli küçük tarım işletmelerinin, köy ortak malı olan mera alanlarından karşılıksız olarak yararlanmalarına olanak sağlamaktadır.


5. Soru

Koyunların büyük sürüler halinde yönetilmeye uygun olması ne gibi sonuçlar doğurur?

Cevap

Koyun ırklarının büyük çoğunluğu ve Türkiye yerli koyun ırklarının hemen tamamının sürü içgüdüsü gelişmiş olduğundan, büyük sürüler halinde yönetilmeleri mümkündür. Bu özellikleri nedeniyle koyun yetiştiriciliğinde hayvan başına bakıcı (çoban) maliyeti düşük olmaktadır. Koyun yetiştiriciliği ayrıca; basit, düşük maliyetli barınaklarda yapılabilir, iş gücü kullanımında süreklilik gerektirmesi nedeniyle çiftçilerin işgücünün daha iyi değerlendirilmesini sağlar.


6. Soru

Koyunların dünya üzerinde geniş bir yayılma alanı bulmalarını sağlayan etmenler nelerdir?

Cevap

koyunların dünya üzerinde geniş bir yayılma alanı bulduklarını söylemek yerinde olur. Koyunların çok değişik iklim ve çevre koşullarında yetiştirilebilmeleri ve bitkisel üretim yapılamayan platolar, yağışı yetersiz, vejetasyonu zayıf geniş meralar ve nadasa bırakılan tarım arazilerinden çok iyi yararlanabilmeleri bunun en önemli nedenleri olarak sıralanabilir.


7. Soru

1960-2016 döneminde Avrupa ve Amerika’nın koyun sayısının yaklaşık olarak yarı yarıya azalırken, Asya ve Afrika kıtalarındaki koyun varlığının artmasının sebebi nedir?

Cevap

Bu durum büyük ölçüde hayvancılıkta entansifleşme süreci ile ilgilidir. Gelişmiş ve olanakları elverişli ülkeler hayvansal ürün ihtiyaçlarını; tavuk, sığır ve domuz gibi entansif üretime yatkın türlerden karşılamaya ağırlık verirken, az gelişmiş, gelişmekte olan, domuz eti tüketilmeyen ve koşulları entansif yetiştiriciliğe uygun olmayan veya bu yetiştiricilik tarzının çeşitli nedenlerle uygulanamadığı ülkelerde, ekstansif üretime yatkınlığı nedeniyle koyun yetiştiriciliği giderek daha fazla ağırlık kazanmakta, koyun varlığı artmaktadır. 


8. Soru

Türkiye'de, çayır-mera, nadas ve anız alanlarının değerlendirilmesinde çoğunlukla koyun yetiştiriciliğinden faydalanılmasının sebebi nedir?

Cevap

Keçi türünün yukarıdan otlama eğilimi nedeniyle yetiştiricilikte orman ve orman yakını alanların tercih edilmesi, sığırda ise entansifleşmenin teşvik ve destek görmesi nedeniyle meradan yararlanabilen yerli hayvan sayısının hızla azalması; çayır-mera, nadas ve anız alanlarının değerlendirilmesinde koyun, kısmen de keçi yetiştiriciliğinin dışında seçenek kalmamaktadır. 


9. Soru

Türkiye koyunculuğunun özellikleri nelerdir?

Cevap

Türkiye koyunculuğu; büyük oranda düşük verimli yerli ırklardan oluşan populasyonu, ağırlıklı olarak otlatmaya dayalı besleme koşulları ve sınırlı girdi ile üretimin hedeflendiği ekstansif bir yapıya sahiptir. Sektörün bu özelliklerine; işletmelerin küçük ve cılız bir yapıya sahip olması, girdi temini, ürün pazarlama ve değerlendirme olanaklarının yetersizliği, buna bağlı olarak üreticinin pazar fiyatından düşük pay alması, üretimin büyük ölçüde geçimlik olarak yapılması gibi nitelikler eklenebilir


10. Soru

Türkiye’nin günümüzde sahip olduğu koyun varlığının hâlâ önemini korumasının sebepleri nelerdir?

Cevap

Türkiye’nin günümüzde sahip olduğu koyun varlığı; ekstansif yapısından ileri gelen üretim dışı alanları değerlendirmedeki üstünlüğü, ürünlerinin ülke insanının beslenmesinde önemi, ekonomiye ve istihdama katkısı, kırsal nüfusun beslenme ve yaşam kalitesini artırmada aldığı ve alabileceği rol, kırsal işgücünün daha etkin kullanımı ve taşıdığı potansiyel güç nedeniyle önemini korumaktadır.


11. Soru

Evcil koyunların kökeni olan koyunlar nelerdir?

Cevap

Evcil koyunların kökenini “Muflon, Arkar ve Argali” adları ile bilinen ve halen orijinal yetişme bölgelerinde yaşamakta olan yabani koyunlar oluşturmaktadır


12. Soru

Merinos, Kıvırcık, Çigaya ve pek çok yağlı kuyruklu ırkın kökeni hangi koyundur?

Cevap

Arkar (ovis vignei) ın ise birkaç alt türünden söz edilebilir. Bunlar Afgan dairevi boynuzlu koyunu (ovis vignei Blyt), Mavera’yı Hazar Arkal’ı (ovis vignei Arkal) ve Büyük dairevi boynuzlu koyun (ovis vignei Cycloceros) dur. Bugünkü koyun ırklarının pek çoğu kökenini Arkal’dan almıştır. Merinos, Kıvırcık, Çigaya ve pek çok yağlı kuyruklu ırkın Arkal’dan köken aldığı kabul edilmektedir. 


13. Soru

Koyun ırklarının sınıflandırılmasında en çok benimsenen sınıflandırma türleri nelerdir?

Cevap

Koyun ırklarının sınıflandırılmasında çeşitli ölçütler dikkate alınabilmektedir. Bunlar arasında en çok benimsenen ve yaygın olarak kullanılanları; verim yönü, kuyruk yapılışı ve yapağı örtüsü esas alınarak yapılan sınıflandırmalardır. Bunlar içerisinde en pratik olan ve koyun ırklarının incelenmesinde kolaylık sağlayan verim yönlerine göre sınıflandırmadır.


14. Soru

Et koyunlarının özellikleri ve ete en uygun türler nelerdir?

Cevap

Et koyunları; yuvarlak, geniş ve derin vücutludur. Boyun kısa ve kalın, baş kaba ve etli, göğüs ve but iyi gelişmiş, sırt geniş, kaburgalar ise dışa kıvrımlı bir yapıdadır. Türler ise Lincoln, Leicester, Border Leicester, Southdown, Hampshire Southdown, Ile de France'tır. 


15. Soru

Yapağı koyunlarının özellikleri nelerdir?

Cevap

Yapağı ırkların yetiştirilmesinde esas amaç mümkün olduğu kadar fazla miktarda kaliteli yapağı üretmektir. Bu gruptaki koyunlar; ince, birörnek, elastik, dayanıklı, kıvrımlı, medullasız, kempsiz kıllardan oluşan, tekstil endüstrisinin talep ettiği, kaliteli yapağı üretirler.


16. Soru

Süt koyunlarının özellikleri nelerdir?

Cevap

Süt koyunları, zayıf görünümlüdür. Bu koyunlarda; baş zarif ve etsiz, boyun uzun, vücut derinliği az, kaburgalar geriye doğru eğimli, kemikler ince fakat güçlü, meme bezsel yapıda ve iyi gelişmiştir. Süt ve genellikle döl verimleri yüksektir.


17. Soru

Türkiye koyun ırklarının özellikleri ve isimleri nelerdir?

Cevap

Türkiye yerli koyun ırkları diğer tüm yerli ırklar gibi yüzyıllardır yetiştirildikleri bölgelerin koşullarına son derecede iyi uyum sağlamışlardır. Bu ırkların hemen tamamı kültür ırkı koyunların değerlendiremeyeceği fakir meralardan yararlanabilmekte, yetersiz bakım ve besleme koşulları ile yetinmektedirler. Yerli ırklar ayrıca uzun mesafeleri yürüme ve kaba yemleri iyi değerlendirme özelliğine sahip oldukları gibi hastalık ve parazitlere karşı da çok dayanıklıdırlar. Bu ırklar; Akkaraman, morkaraman, dağlıç, ivesi, kıvırcık, karayaka, sakız, türk merinosu, anadolu merinosu, malya, tahirovadır. 


18. Soru

Koyun yetiştiriciliğinde işletme tipini belirleyen etmenler nelerdir?

Cevap

Koyun yetiştiriciliğinde de işletme tipi; iklim, toprak ve mera koşulları, bitkisel ve diğer hayvansal üretim çeşit ve biçimleri ile sosyal ve ekonomik faktörlerce belirlenir. Bu nedenle, yetiştirme amaçları farklı ve çeşitli sayıda koyuna sahip koyunculuk işletmeleri mevcuttur.


19. Soru

Türkiye'nin bölgelerine göre çiftleştirme mevsimi hangi aylarda gerçekleşir ve bunu etkileyen etmenler nelerdir?

Cevap

Koyunların çoğunluğunda çiftleşme eğilimi göstermelerine kızgınlık, kızgınlıkların görüldüğü döneme de çiftleştirme veya koç katımı mevsimi adı verilir. Bu mevsim günün aydınlık süresi, bakım ve besleme, iklim ve mera koşullarına bağlı olarak, Marmara, Ege, Akdeniz ve Güneydoğu Anadolu bölgelerinde Haziran-Ağustos, Orta Anadolu’da Ağustos-Eylül, Doğu Anadolu’da Eylül-Ekim aylarına rastlar ve yaklaşık 1.5 ay kadar sürer.


20. Soru

Süt verimi bakımından damızlık seçilirken nelere dikkat edilmelidir?

Cevap

Süt verimi bakımından damızlık seçiminde hayvanların dış yapı özelliklerinden yararlanılabilirse de analarının ve diğer dişi akrabalarının verimlerinden yararlanmak suretiyle yapılan damızlık seçiminde isabet şansı daha yüksektir. Bir hayvanın süt verimi hakkındaki en kesin bilgi o hayvanın kontrol sağımları ile belirlenen kendi verimidir. Dış görünüşü ve dişi akrabalarının süt verimlerinden yararlanılarak damızlığa seçilen koyunların kendi süt verimleri belirlendikten sonra damızlıkta kalıp kalmamalarına karar verilir.


Bahar Dönemi Dönem Sonu Sınavı
25 Mayıs 2024 Cumartesi