Tarla Bitkileri 1 Dersi 5. Ünite Sorularla Öğrenelim

Darının ekonomik önemini anlatınız?

Sorgum buğday, pirinç ve mısırdan sonra dünyada en fazla üretilen tahıl cinsidir. Başta tane ürünü, silajlık, yeşil yem-hasıl ve kuru yem, süpürgelik ve şıralık olmak üzere birçok çeşidi vardır. Tüm kıtalara dağılmış bulunan sorgum formları-coğrafi çeşitleri (Milo, Kafir, Shallu, Dura, Feterita, Hegari, Guinea, Kaoliang), morfolojik ve fizyolojik özellikleri ve ekolojik istekleri bakımından büyük farklılıklar gösterirler. Dünyada sorgum ekiliş azalma göstermekle birlikte hala önemini korumaktadır. Ekim alanı ve üretim bakımından tahıllar içinde 5. sırada yer alır. Tane ve silajlık-yemlik sorgum, çoğunlukla uygun bir mısır yetiştiriciliği için çok kurak ve sıcak olan alanlarda, mısıra alternatif olarak yetiştirilmektedir. Sorgum su basmalarına, tuzlu ve bitki besin maddelerince fakir topraklara mısıra göre daha fazla tolerans gösterir. Bitki bu koşullara çeşitli özelliklerinden dolayı adapte olmuştur. Son yıllarda kurağa ve sıcağa daha dayanıklı sorgum çeşitleri de bulunmuştur. Sorgum, toplam 44.7 milyon hektarlık ekim alanı ile dünya tahıl ekim alanlarının % 6.6’lık kısmını kapsamakta, 58.6 milyon ton üretimle dünya tahıl üretiminin % 2,8’ni sağlamaktadır. Ekiliş alanı ve üretim bakımından; buğday, çeltik, mısır ve arpadan sonra beşinci sırada yer almaktadır. Sorgumun 2005 yılında dünya verim ortalaması 131 kg/da olarak bildirilmektedir (Anonymous 2005). En fazla yetiştirildiği ülkeler sırasıyla Hindistan, Sudan,Nijerya, A.B.D, Nijer, Meksika, Burkina Faso, Etiyopya ve Mali’dir. Sorgum tek yıllık ya da kısa süreli çok yıllık bir bitkidir. Uzun boylu çeşitleri 4 metre bitki boyunda olup, tane ürünü tipleri dışında bitki hariç sapları tatlıdır. Çiçek salkımı 8-40 cm uzunluğunda dağınık ve sık biçimde bulunur. Saplı ve sapsız başakcıklar çiçek salkımında bir arada bulunur. Olgunlaşmada sapsız başakçıkların (fertil) dış kavuzları kırmızı, kırmızımsı kahverengi, saman renginde veya sarımsıdır. Bazen de koyu kırmızı veya kırmızımsı renklerle taneleri lekelenmiş gibidir. Taneler çoğunlukla kırmızı veya kırmızımsı kahverengidir. Olgunlukta bile sapsız başakçıklar dökülmez ve devamlı kalır.

Darıların Ekonomik Önemini yazınız?

Kuzey Çin, Kore, Mançurya, Moğolistan, Türkistan ve Urallar bölgesinde insanların ana besin maddeleri cindarı ve kumdarıdır. Ülkemizde boza, cindarı ve kumdarıdan yapılmaktadır. Son yıllarda küçük kanatlı hayvanların beslenmesinde kullanılmaktadır. Kocadarı ise Afrika ve Hindistan’da ekmeklik tahıl olarak kullanılmaktadır. Afrika’da; bira ve makarna endüstrisinde sorgum tüketimi yaygındır. Ülkemizde ise Muğla ve Hatay illerimizde sorgumdan ekmek yapılmaktadır. Ekmeği, buğdaya göre biraz daha serttir. Kumdarı ve cindarı dünya FAO verilerinde tek isim millet adıyla geçmektedir. Küçük taneli bu darılar, toplam 35.7 milyon hektarlık ekim alanı ile dünya tahıl ekim alanlarının %5.3’lük kısmını kapsamakta, 28.5 milyon ton üretimle dünya tahıl üretiminin % 1.2’ni sağlamaktadır. Küçük taneli darılar (kumdarı ve cindarı) ekiliş alanı ve üretim bakımından; buğday, çeltik, mısır, arpa ve sorgumdan sonra altıncı sırada yer almaktadır. Darıların 2005 yılında dünya verim ortalaması 80,0 kg/da olarak bildirilmektedir (Anonymous 2005). En fazla yetiştirildiği ülkeler sırasıyla Hindistan, Nijerya, Nijer, Sudan, Burkina Faso, Çin, Senegal ve Rusya Federasyonu’dur. Ülkemizde darıların ekim alanı oldukça azalmıştır. Kütahya, Diyarbakır, Muğla, Antalya, İçel, Isparta ve Bitlis illerinde toplam 4 bin ha ekim alanı ve 7000 ton üretim vardır. Ekiliş alanlarının çoğu, başta buğday olmak üzere öteki tahıllara geçmiştir.

Kumdarı için adaptasyonu anlatınız?

Kısa gün bitkisi olan kumdarı, soğuğa çok hassastır. Sıcak iklimde öteki darılardan daha iyi hayatiyetini korur. Çiçeklenme için mutlaka kısa gün, gelişme için parlak güneşli günler ister. Ekvatora göre 45° kuzey ve güney enlemlerine kadar olan enlemler arasında yetişir. Saf olarak ekildiği gibi, otlatma amacıyla karışık olarak börülceyle de ekilebilir. Rusya’da yeşil yem bitkisi olarak fiğle ve arkadaş bitki olarak yonca ile birlikte yetiştirilir. Kumdarı ülkemizde Kuzey Anadolu, Karadeniz’e kıyı bölgelerimizde Sinop civarında hala yetiştirilmektedir. Son yıllarda kuş yemi olarak tüketime sunulmaktadır. Tohumlarında dormantlık yoktur. Tarım işletmelerinde yazlık ekilen mısır, pamuk gibi bitkilerin zarar görmesi durumunda yetiştirilebilecek, kısa vejetasyon süreli bir bitkidir. 60-70 gün gibi çok kısa süreli ve 120 gün gibi uzun vejetasyon süreli çeşitleri vardır.

Mısır büyüme ve gelişmesini yılın hangi günlerinde yapar?

Mısır büyüme ve gelişmesini yılın sıcak ve güneşli günlerinde yapar.

Mısır tanesinin bölümleri nelerdir?

Mısır tanesi 4 kısımdan meydana gelir. Bunlar kabuk, endosperm, embriyo ve sapçıktır. Tüm tanenin % 5’ini kabuk, % 82 ‘sini endosperm, % 12 ‘sini embriyo ve %1 ‘ini sapçık oluşturur.

Mısır veriminin artması için iklim şartları nasıl olmalıdır?

Mısır sıcak bölgelerin bitkisidir. Yüksek verim için fazla sıcak istemekte, bu yüzden ilkbahar ve sonbaharın soğuk günlerinden etkilenmekte hatta, 10 °C’nin altındaki düşük sıcaklıklarda zarar görmesi kaçınılmazdır. Mısır yazlık bir bitki olduğu için büyüme ve gelişmesini yılın güneşli ve sıcak günlerinde yapar. Çimlenme minimumu 9-10 °C olup, optimum çimlenme sıcaklığı 18°C’nin üzeridir. Ekim zamanı, düşük sıcaklıklarda (10-12 °C) çıkış gecikir. En uygun büyüme sıcaklığı 25-30 °C arasıdır.

Mısırda kaç çeşit kök vardır? Bunlar nelerdir?

• Çim kökü: Çim kökü sayısı bir tanedir. İlk sürgün tanenin uç kısmından (sırt) çıktığında çim kökü de aşağıya doğru itilir. Bir kaç mısır çeşidi dışında ilk bir kaç haftada, mısır bitkisi bundan başka köke sahip değildir. • Embriyonal kökler: Çimlenmenin ileri devresinde ilk yaprak koleoptilden çıkıp fotosentez yapmaya başladığı anda, tanenin yan tarafından 3-7 adet embriyonal kök çıkar ve çim kökü sayısı genellikle dört olur (Çimlenmeden 2- 3 hafta sonra, genç mısır kökü toprakta tutunmuş ise, toprak altındaki yeşil sap ile tane arasına ince, zayıf bir sap oluşur. Bu mezokotil olarak bilinir. Mısır tanesi tohumluk olarak 2,5-3,0 cm derinliğine ekildiğinde mezokotil uzunluğu genellikle çok kısa olmaktadır. Bazı Meksika hatlarında az gelişmiş bir kök sistemine karşılık, öteki hatlara göre daha uzun mezokotil vardır. Mısır derine ekilmişse mezokotilin uzunluğu da artmaktadır. Günümüze kadar mısır gen kaynaklarının kök gelişmesini incelemede henüz bir standart ortaya konamamıştır. • Adventif kökler: Çimlenmeyi takiben bitki sapı- nın toprak altındaki (3-5 cm toprak altında) boğumlarından adventif kökler çıkar. Toprak yüzeyinin hemen altında olgun bir mısır bitkisinde kısa boğum araları ile 2-3, hatta 4 boğum vardır. Bu boğumlardan adventif kökler çıkar. Başlangıçta bunlar yatay olarak gelişirler. Daha sonra derinlere doğru giderek bazı koşullarda 2-3 metre derinliğe ulaşabilirler. Mısır bitkisini 10-15 cm boylanıncaya kadar gayet yüzlek çapa yapmak gerekir. • Destek Kökler: Mısır bitkisinde daha sonra toprak yüzeyinin hemen üstündeki 2. veya 3. boğumdan destek kökler çıkar. Destek kökler bitkinin yatmasını önler. Yatma sorunu olan çeşitlerde ikinci çapada, bu destek köklerin gelişmesi için boğaz doldurma işlemi yapılır ve bu çok önemlidir. Destek kökler aşağıya doğru sarkarlar ve toprağa ulaşırlar.

Mısırın ekim yöntemini açıklayınız?

Mısır ekimi, özel mısır ekim makineleri ile sıraya ya da el ile serpilerek ve ocağa ekim yapılmaktadır. Ancak mısır bir çapa bitkisi olduğu için mutlaka sıraya ekilmelidir. Sıraya ekim için hassas (pnömatik) mibzerler kullanılmaktadır. Sıra arası açıklık çeşitlere ve yetiştirme ortamına göre 65-70 cm, sıra üzeri sıklık ise 20-25 cm arası uygundur. Verimi yüksek topraklarda sıra arası mesafesi dar (70 cm), verimi düşük topraklarda geniş sıra arası (100 cm) tutulur. Sıra arası ve sıra üzeri mesafeler dekarda 6000-7000 bitki olacak şekilde ayarlanmalıdır. Erkenci çeşitlerde dekarda 8000-10000 bitki olacak sıklık uygulanabilir. Suyu yeteri kadar bol olmayan topraklarda az tohum 2500 bitki/da, verimli ve yeteri kadar su durumu iyi olan topraklarda çok tohum ekilerek, 8000-10000 bitki/da sıklığı kullanılmalıdır. Silaj mısırı yetiştiriciliğinde, tane ürünü için hesaplanacak tohumluk miktarının % 50 fazlası kullanılmalıdır. Ocak usulü ekimde; ocaklar arasında 40 - 60 cm aralık kalacak ve her ocağa 3 tohum gelecek şekilde ekim yapılır. Tohumun hızla çimlenip, sürebilmesi için uygun nem, hava ve sıcaklığı olan toprağın içinde bulunması gerekir. Genellikle 5-6 cm derinlik mısır için uygundur. Dekara atılacak tohumluk miktarını belirlemede çeşidin 1000 tane ağırlığı, ekim yöntemi, mısırın yetiştirme amacı önemlidir. Buna göre bu miktar dekara 1,5 -3 kg arasında değişir. Tohumluk miktarı üzerinde; toprağın verim gücü, toprağın nem durumu ve tohumluğun çimlenme ve sürme gücü önemli rol oynamaktadır. Ekilecek tohumluk mantarifungal hastalıklara ve toprak zararlılarına karşı ilaçlanmalıdır. Ekimden hasada kadar geçen sürede % 10- 25 oranında bitki kaybı olur, tohumluğun biraz fazla olması uygun olur. Yeşil yem (hasıl mısır) veya silaj amacıyla mısır daha sık ekilmelidir.

Mısır bitkisinin su ihtiyacı bakımından kritik dönemleri nelerdir?

Bitkinin su ihtiyacı bakımından kritik dönmeleri; çimlenme - çıkış, sapa kalkma, çiçeklenme ve tane dolum dönemleridir. Ekim döneminde toprakta yeterli nem yoksa ekimden önce tarla sulanır ve tava getirilir. Ekimden sonra 1-2 defa yağmurlama sulama yapılarak çimlenme ve çıkış sağlanır.

Mısır sapının özellikleri nelerdir?

Mısırda sap boğum ve boğum aralarından oluşmuştur. Diğer serin iklim tahıllarından farklı olarak sapın içi özle doludur. En üst boğum arasının ucunda tepe püskülü (erkek çiçek topluluğu-panicula durumunda) bulunur. Sapta boğum sayısı 8-45 arasında değişirse de, 9-12 boğum sayısı çoğunluktadır. Boğum sayısı ve boğum arası uzunluğu kalıtsal bir özelliktir. Mısırda diğer boğumlar birer yaprağı, ortadaki bir ya da bir kaç boğumda birer koçan taşır. Bitkide boy çeşitlere ve yetiştirme koşullarına göre 0,5-6,0 metre arasında değişmektedir. Ortalama bitki boyu 1,5-3,0 metre kadar tropik bölgelerde ise 6,0 metreye ulaşır. Bitki boyu en fazla atdişi, en az cin mısırdadır. Sap çapı 3-5 cm arasında değişir.

Mısırın özellikleri nelerdir ve anavatanı neresidir?

Mısır, sıcak iklim tahılları grubuna giren tek yıllık bir bitkidir. Büyüme ve gelişmesini yılın sıcak ve güneşli günlerinde yapar. Anavatanı Amerika kıtasıdır ve bu kıtanın keşfinden sonra dünyaya yayılan önemli bitkilerden biridir.Avrupalılar, Amerika’ya gelmeden önce yerli halk (Indian ve Kızılderililer) yüzyıllarca mısır yetiştirmiş ve büyük bir başarı ile atdişi, sert, şeker, cin mısır ve unlu mısır çeşit gruplarını geliştirmişlerdir.
Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Örgütü (FAO) 2016 yılı verilerine göre dünyada ekim alanı bakımından mısır; mısır, buğdaydan sonra ikinci, üretim bakımından ise birinci sırada yer alır. En fazla ekiliş ve üretim Amerika kıtasındadır. Dünyada yetiştirilen mısırın ticari değeri yaklaşık 40 milyar Amerikan Dolarıdır. Yetiştirildiği ülke sayısı bakımından, tüm tahılların önünde ilk sırayı alır. Güneş enerjisini en etkili şekilde kullanan (C4 bitkisi) ve birim alandan en fazla kuru madde üreten tahıldır. A.B.D.’ de çiftçi koşullarında hassas tarım tekniği ile dekara 1900-2000 kg tane mısır verimi alınabilmektedir.

Avrupalılar, Amerika’ya gelmeden önce yerli halk hangi mısır çeşit gruplarını geliştirmişlerdir?

Avrupalılar, Amerika’ya gelmeden önce yerli halk (Indian ve Kızılderililer) yüzyıllarca mısır yetiştirmiş ve büyük bir başarı ile atdişi, sert, şeker, cin mısır ve unlu mısır çeşit gruplarını geliştirmişlerdir.

Mısır için toprak hazırlığı nasıl olmalıdır?

Tohum yatağının; temiz, yabancı otlardan temizlenmiş ve tavda olması gerekir. İyi bir tohum yatağı hazırlamak için yapılacak olan toprak işlemede iki amaç göz önünde tutulmalıdır. Bunlardan birincisi tohum yatağı çimlenme, çıkış ve fidelerin büyümesi için optimum koşulları sağlayabilecek; ikincisi, erozyona neden olmadan su tutmayı teşvik edecek ve bitkinin büyümesi için alınabilir suyun miktarını artıracak biçimde toprak hazırlanmalıdır. Yaygın uygulama olarak sonbaharda toprak uygun tavdayken 8-10 cm derinlikten anız bozma yapılır. Yapılmadığında ise şubat-mart aylarında 15-20 cm derinlikten işleme yapılarak, toprağın tava gelmesi sağlanır. Nisan-mayıs aylarında toprak tava gelince, 10 - 12 cm derinlikte kazayağı- kültivatör ile toprak yeniden sürülür, tırmık çekilerek kesekler dağıtılır ve tarla yüzeyi düzlenir. Yüzey sulaması yapılan alanlarda anız bozma, döner kulaklı pulluk ile yapılmalıdır. Toprak ve su erozyonunun sorun olduğu yerlerde toprak işleme mutlaka ilkbaharda yapılmalıdır. Yağışların kısıtlı, su kaybının yüksek olduğu yerlerde toprak işleme devirmeksizin alttan yüzlek yapılmalıdır.

Mısır tanesi kaç kısımdan oluşur bunlar nelerdir?

Mısır tanesi 4 kısımdan meydana gelir. Bunlar kabuk, endosperm, embriyo ve sapçıktır. Tüm tanenin % 5’ini kabuk, % 82 ‘sini endosperm, % 12 ‘sini embriyo ve %1 ‘ini sapçık oluşturur.

Darıların kültürünü anlatınız?

Darıların toprak isteklerinde aşırılık yoktur. Kumdarı, cindarı; aşırı nemli ve kireçli olmamak koşuluyla hemen hemen tüm topraklarda yetiştirilebilirler. Kocadarı; toprak tuzluluğuna ve alkaliliğine kumdarı ve cindarıdan daha dayanıklıdır. Darılar kısa ömürlüdürler. 50 - 60 günde vejetasyon sürelerini tamamlayan çok erkenci çeşitleri vardır. Ekilen mısır ve soya son donlardan zarar gördüğünde veya pamukta su kesmesi gibi sorunlar yaşandığında, yedek ürün olarak darılar ekilebilir. Cindarı: Yabancı otlardan temiz iyi bir tohum yatağı ister. İlk gelişme devresinde yabancı otlarla rekabetleri zayıftır. Yabancı otlar ne kadar iyi yok edilir ve tarladaki kesekler ne kadar iyi parçalanıp ezilirse, üründe o kadar yüksek olur. Cindarıda büyüme ve gelişme, ekimden bir ay sonra hızlanır. Vejetasyon 75-90 günde tamamlanır. Kumdarı: Toprak isteği cindarıda olduğu gibidir. Ekim zamanı cindarıdan biraz daha geç ve mısırdan 20-25 gün sonra olmalıdır. Darılar içinde vejetasyon süresi en kısa olanı kumdarı olup, ömrünü 50-80 günde tamamlar. İç Anadolu koşullarında ekim zamanı 1-15 Haziran arasındadır. Sorgum: Öteki darılarda olduğu gibi çok iyi hazırlanmış tohum yatağı ister. Gelişme devresinin başında yabancı otlarla rekabeti oldukça zayıftır, bundan zarar görmemesi gerekir. Ekimi mısırdan sonra toprak sıcaklığı 15-18 °C’ye ulaştığında yapılmalıdır. Ekim erken yapılırsa taneler dolmaz, cılız kalır, verim kaybı olur. Hektolitre ağırlığı ve bin tane ağırlığı düşer. Kısa gün bitkisi olduğundan vejetatif gelişmesini uzun yaz günlerinde, generatif gelişmesini de sonbaharın kısa günlerinde tamamlaması gerekir.

Mısırın çapalama yöntemini anlatınız?

Mısır bir çapa bitkisidir. Çapalamanın amacı öncelikle yabancı ot kontrolü ve en az kayıpla toprak nemini muhafaza etmek, ayrıca toprağı havalandırmak, toprağa üst gübreleme ile verilen besin maddelerinin toprağa karıştırılmasıdır. Birinci çapa, bitkiler 2-3 yapraklı (5-10 cm boyda) olduğu dönemde yapılır. İlk çapada; yabancı otlar öldürülür, kaymak tabakası kırılır, sıra üzeri seyreltmesi yapılır ve hafifçe boğaz doldurulur. İlk çapa yapılırken, bitkiler küçük boylu oldukları için üstleri kolayca toprakla örtülebileceği için dikkatli olmak gerekir. İlk çapadan sonra, tarla otlandıkça, kuvvetli yağmurdan veya sulamadan sonra tekrar çapa yapılmalıdır. Genellikle 2-3 çapa yapılır.

Mısırın kullanım alanları nelerdir?

Mısır çok farklı alanlarda değerlendirilmektedir. Dünyada üretilen mısırın % 61'i hayvan beslenmesinde yem maddesi olarak değerlendirilirken ülkemizde bu oran % 76'dır. Yüksek karbonhidrat, düşük lif ve yağ içeriği ile lezzetli oluşu; birim alandan oldukça çok yeşil sap elde edilmesi bitkinin yem değerini artırmaktadır. Tane elde etme amacıyla yetiştirilen mısır tanelerinin bir bölümü de, kırma yem olarak hayvan beslemede kullanılmaktadır. İnsan beslenmesinde mısır; mısır gevreği, mısır ekmeği, mısır konservesi gibi ürünler şeklinde tüketilmektedir. Alkol, mısır nişastası, mısır yağı, mısır şekeri mısır tanesinden elde edilen önemli endüstriyel ürünlerdir. Dünyadaki birçok gıdanın mısır şurubu ile tatlandırıldığı bilinmektedir. Birçok sanayi ürünü de mısırdan üretilmektedir. Örneğin diş macunlarının tatlandırılmasından, pinpon toplarının üretimine kadar mısırdan yararlanılmaktadır.

Mısırın İklim ve Toprak İstekleri nelerdir?

Mısır sıcak bölgelerin bitkisidir. Yüksek verim için fazla sıcak istemekte, bu yüzden ilkbahar ve sonbaharın soğuk günlerinden etkilenmekte hatta, 10 °C’nin altındaki düşük sıcaklıklarda zarar görmesi kaçınılmazdır. Mısır yazlık bir bitki olduğu için büyü- me ve gelişmesini yılın güneşli ve sıcak günlerinde yapar. Çimlenme minimumu 9-10 °C olup, optimum çimlenme sıcaklığı 18°C’nin üzeridir. Ekim zamanı, düşük sıcaklıklarda (10-12 °C) çıkış gecikir. En uygun büyüme sıcaklığı 25-30 °C arasıdır. Yüksek bir verim için, mısırın yetişme dönemi içinde 400-750 mm su isteği vardır.

Mısır tanesinin morfolojik özellikleri nelerdir?

Biçimi daha çok genetik yapıya, tane boyutları ise genetik yapıya ve çevre koşullarına bağlıdır. Bin tane ağırlığı çeşitlere ve çevre koşullarına göre 50-1000 gram arasında değişir. Tane; kabuk, endosperm, embriyo kısımlarını taşır. Birde taneyi somağa bağlayan ve embriyoyu koruyan uç kapağı (sapçık) vardır. Uç kapağı gerçekte kabuğa bağlıdır ve kabukla birlikte botanik olarak koçanın birer parçasıdırlar. Uç kapağı genellikle kabuğun soyulmasını yırtılmasını engeller. Bu kapak kırıldığı, açıldığı zaman embriyonun siyah örtüsü görülür. Bu örtü doğaldır ve çürüklük değildir, tanede olgunluğun bir göstergesidir.

Mısır için uygun ekim zamanı ne zamandır?

Mısır için en uygun ekim zamanı toprak sıcaklığı erkenci çeşitler için 10-12 °C, geçici çeşitler için 12-13 °C’ye ulaştığı zamandır. Ekim zamanını belirleyen diğer faktör ise o bölgenin ilk ve son don tarihleridir. Ekimden sonraki ilkbahar son donları ve hasat zamanına yakın sonbahar ilk donları, bitkiye büyük zararlar vererek verimin düşmesine neden olabilir. Bu iki tarih arasındaki sürenin uzun olduğu yerlerde ekim mutlaka son don tarihinden sonra veya bir hafta önce yapılmalıdır. Yetiştirme süresinin kısa olduğu yerlerde ise, sonbahar ilk donlarından korunacak şekilde biraz daha erken ekim yapılabilir. Kıyı bölgelerimizde nisan, Orta Anadolu ve Geçit bölgelerimizde mayıs ayı ekim için uygun aylardır. İkinci üründe ise çeşitlere göre Haziran sonu - 15 Temmuza kadar ekim yapılmalıdır.

Mısır için en uygun ekim zamanını belirtiniz?

Mısır için en uygun ekim zamanı toprak sıcaklığı erkenci çeşitler için 10-12 °C, geçici çeşitler için 12-13 °C’ ye ulaştığı zamandır. Ekim zamanını belirleyen diğer faktör ise o bölgenin ilk ve son don tarihleridir. Ekimden sonraki ilkbahar sondonları ve hasat zamanına yakın sonbahar ilk donları, bitkiye büyük zararlar vererek verimin düşmesine neden olabilir. Bu iki tarih arasındaki sürenin uzun olduğu yerlerde ekim mutlaka son don tarihinden sonra veya bir hafta önce yapılmalıdır. Yetiştirme süresinin kısa olduğu yerlerde ise, sonbahar ilk donlarından korunacak şekilde biraz daha erken ekim yapılabilir. Kıyı bölgelerimizde nisan, Orta Anadolu ve Geçit bölgelerimizde mayıs ayı ekim için uygun aylardır. İkinci üründe ise çeşitlere göre Haziran sonu - 15 Temmuza kadar ekim yapılmalıdır.

Kumdarısı nedir?

Dünya ülkelerinde beyaz Fransız darısı, kırmızı Fransız darısı, proso millet, hog millet, kahverengi tane darısı, tane süpürge darısı adıyla ve ülkemizde de boza darısı olarak bilinir. Uygun iklimlerde, bütün kültür alanlarına yayılmıştır. Tarih öncesi zamanlardan beri insan beslenmesinde, tane ürünü olarak yetiştirilmektedir. Rusya, Yakındoğu ve Hindistan’da önemli bir besin kaynağıdır. Bitkileri genellikle kısa boylu ve ufak habitusludur.

Ülkemizde mısır üretiminin yaygın olarak yapıldığı bölgeler nerelerdir?

Ülkemizde mısır bitkisi FAO 2016 yılı verilerine göre; 679537 hektar ekim alanı, 6.4 milyon ton üretime sahiptir. Üretimin çoğu Akdeniz, Güneydoğu Anadolu, İç Anadolu ve Ege bölgelerimizden sağlanmaktadır. Adana, Konya, Mardin, Şanlıurfa, Manisa ve Sakarya illerimiz mısır üretiminde önemli bir paya sahiptir. 

Mısır bitkisi için hasat ve Harman ne zaman ve nasıl yapılmalıdır?

Tane ürünü için mısır hasadı, bitki yaprakları, koçan kavuzları iyice sarardıktan ve tanelerdeki su oranı % 20’ye kadar düştükten sonra yapılır. Hasat genellikle koçanların bitkilerden elle koparılıp, toplanması şeklindedir. Hasat edilen koçanlar sergi yerlerinde kavuzlarından ayrılır. Tanelerdeki nem oranı % 18 veya daha aşağı düşünceye kadar kurutulur. Tahıl biçerdöverlerinde birkaç değişiklik (tabla değişimi ve uygun ayarların yapılmasıyla) yapıldığında, tane için mısır hasadı kolaylıkla biçerdöverle yapılmaktadır. Makineli hasat için, tane nem oranının % 19’dan düşük olması gerekir. Yüksek nemde, hasat kaybı artar ve kurutma için ek bir masraf gerektirir. Koçan yaprakları sararıp, kurumuş taneler sertleşmiş ve tanenin somağa bağlandığı uç kısım kazındığında siyah tabaka oluşmuşsa, tanedeki nem oranı *’ler civarına inmiş ve hasat olgunluğuna gelmiş demektir. Şeker mısırı süt olumu döneminde hasat edilmelidir. Tanenin olgunlaşma dönemleri ilerledikçe tanedeki şeker nişastaya dönüşmeye başlamaktadır.

Darıların Beslenmedeki Önemini anlatınız?

Buğday, çeltik, mısır ve arpa şimdilerde dünyada yoğun olarak yetiştirilen önemli tahıllardır. İnsanoğlu daima bu önemli tahıllara ya da yalnızca bu tahıllara bağımlı olduğunu düşünmüştür. Oysa bu tahıllar son zamanlarda ana besin durumuna gelmişlerdir. İnsanlar kendi ana besinleri kadar, öteki birçok tahılları da yetiştirmişlerdir. Bu öteki tahıllar çoğunlukla darılar olarak bilinir. Bunlar tahılların küçük taneli bitkiler grubu olarak tanımlanmakta, ılıman kuşakta Muson bölgelerinde ve tropik ya da suptropik bölgelerin savan tipi çevre koşullarında çoğunlukla yazlık bitki olarak yetiştirilmektedir.

Mısır bitkisinin bakımı nasıl yapılır?

Mısır bitkisi gelişmesinin ilk döneminde iyi bir bakım ister. Bakım yapılmazsa yabancı otlarla rekabet edemez. Toprak kaymak tabakası bağlamışsa, yabancı otlar olmasa bile genç bitki havasızlıktan zarar görür. Çapalama, sulama, gübreleme ve tarımsal mücadele işleri bakım işlerinin başında gelir.

Mısır koçanının morfolojik yapısı nasıldır?

Bir bitkide iyi tane bağlayan koçan sayısı genellikle 1-2’dir. Tam olgunlaşmamış bir koçanda morfolojik yapı olarak 4 halka görülür. En içte öz tabakası yer alır. Bunun üzerinde kalınlaşmış bir başak ekseni bulunur. Birbiri üzerinde oturmuş gibi çok sık dizilmiş başakçıklar üçüncü halkada somağı oluştururlar. Taneleri taşıyan somak yumuşak bir yapı gösterir. Dördüncü halkayı ise başakçıklarda döllenme sonucu oluşmuş tane oluşturur. Koçan üzerinde çeşide göre değişen sayıda, 4-20 adet tane sırası bulunur.

Mısırın morfolojik özellikleri nelerdir?

Mısır 50 cm’den 600 cm’ye kadar boylanabilen bir bitkidir. Ancak ortalama bitki boyu 1,5 - 3,0 m arasındadır. Saçak kök sistemine sahip olan bitkide dört farklı tip kök görülmektedir. Yabancı döllenen bir bitkidir. Aynı zamanda tahıllar içerisinde tek evcikli olan bitkidir. Tanesi; kabuk, endosperm, embriyo ve sapçıktan oluşmaktadır. Tanesinde nişasta oranı yüksektir.

Mısır bitkisi için Tarımsal Mücadele nasıl yapılmalıdır?

Hastalık (rastık, yaprak yanıklığı ve koçan çürüklüğü-Fusarium’a) ve toprak altı zararlıları; tel kurtları, dana burnu ve bozkurt için, toprak üstü zararlıları; mısır kurdu, mısır koçan kurdu ve mısır maymuncuğu için bitkinin tüm vejetasyon döneminde ilaçlı (insektisitle) mücadele yapılmalıdır. Yabancı otlara karşı ise, ekim öncesi ya da çıkış sonrası bitkinin 6. yaprak dönemine kadar herbisitlerle, daha sonra gerekli olursa mekanik mücadele yapılmalıdır. Semiz otu, domuz pıtrağı, sirken, horoz ibiği, tilki kuyruğu, kaynaş-geliç gibi birçok yabancı otlara karşı sistemik ve kontakt herbisitler birlikte kullanılmalı; tarımsal mücadele için yerel tarım teşkilatından teknik yardım alınmalıdır.

Mısırda kaç çeşit kök bulunmaktadır?

Mısır diğer tahıllar gibi saçak kök sistemine sahiptir. Mısırda; çim kökü (kılavuz kök), embriyonal kökler, adventif kökler (sürekli kökler-harici kökler) ve destek kökler olmak üzere dört tip kök vardır.

Mısırın toprak isteği nasıldır?

Toprak seçiciliği fazla olmasa da toprak isteklerinin başında toprak sıcaklığı gelir. Mısır bitkisinin yetiştirileceği alanlarda toprak sıcaklığı kısa sürede, bitkinin çimlenme minimum sıcaklığının (10 °C) üstüne çıkabilmelidir. Geç ısınan, soğuk ve ıslak, havasız topraklar çimlenme ve çıkışı geciktirir; ilk gelişmeyi yavaşlatır, verim düşüklüğüne neden olur. Bitki en iyi gelişmesini organik madde ve alınabilir besin maddelerince zengin, drenajı iyi olan; derin, sıcak, tınlı topraklarda yapar ve yüksek bir verim ortaya koyar. Mısır besin maddelerince zengin, fazla asidik ve bazik olmayan, pH:5-8 arasındaki topraklarda iyi yetişir. Aşırı nemli, havasız topraklarda iyi gelişemez. Nötre yakın hafif asidik (pH: 6-7) topraklar mısır için en uygun topraklardır.

Sorgumun kültür ve yabani türleri nelerdir?

Sorghum bicolor L.Moench: Sorgum-kocadarı

Sorghum bicolor ssp. saccharatum: Şeker darısı

Sorghum bicolor ssp. technicus: Süpürge darısı

Sorghum bicolor ssp. sudanensis: Sudan otu

Sorghum halepense: Kanyaş

Sorgumun ekonomik önemi nedir?

Sorgum mısır, buğday, çeltik ve arpadan sonra dünyada en fazla üretilen tahıl cinsidir. Başta tane ürünü, silajlık, yeşil yem-hasıl ve kuru yem, süpürgelik ve şıralık olmak üzere birçok çeşidi vardır. Tüm kıtalara dağılmış bulunan sorgum formları, coğrafi çeşitleri (Milo, Kafir, Shallu, Dura, Feterita, Hegari, Guinea, Kaoliang), morfolojik ve fizyolojik özellikleri ve ekolojik istekleri bakımından büyük farklılıklar gösterirler. Dünyada üretilen sorgum daha çok yem olarak tüketilir. Afrika ülkeleri, sorgumu genelde insan gıdası olarak; A.B.D. ve Birleşik Devletler Topluluğu ise hayvan yemi olarak yetiştirir. Sorgumun kültür ve yabani bir çok türü vardır.

Darı nedir?

Darı kelimesi Gramineae=Poaceae familyasında biri (Sorghum) Andropogeneae, ikisi (Panicum ve Setaria) Paniceae oymağında bulunan üç bitki cinsine verilen ortak isimdir. Ülkemizde bazı yörelerde mısır bitkisi için de darı kelimesi kullanılmaktadır. Dünya üzerinde ve ülkemizde üç cinsten biri, ikisi veya üçü birden farklı amaçlarda yetiştirilir.

Cindarı nedir?

Dünyada yaygın ismi; cüce darısı, dev darı, Macar darısı (Hungarian millet), özgürlük darısı (Liberty millet), tilki kuyruğu darısı (Foxtail millet) ve kırmızı rala (red rala ) olarak; bizim dilimizde ise cindarı olarak bilinmektedir. Cindarı da kumdarı gibi, en eski kültür bitkilerinden biridir. Ana yurdu Çin, Güney ve Doğu Asya’dır. Çin’deki doğal ırkları göz ardı edilirse, dünyada kültüre alınan en eski bitkilerdendir. Doğuda Mançurya, batıda Kafkasya geniş bir form zenginliği gösteren, iki ayrı gen merkezidir. Birleşik Devletler Topluluğu (Rusya), Çin ve Hindistan’da yoğun olarak yetiştirilmekle birlikte, dünyanın başka yerlerinde fakir insanların günlük ekmek ihtiyacını karşılamaktadır. Macaristan gibi bazı ülkelerde ise geleneksel olarak, pirinçle birlikte pilav yapımında tüketilmektedir.

Darıların beslenmedeki önemi nedir?

Buğday, çeltik, mısır ve arpa şimdilerde dünyada yoğun olarak yetiştirilen önemli tahıllardır. İnsanoğlu daima bu önemli tahıllara ya da yalnızca bu tahıllara bağımlı olduğunu düşünmüştür. Oysa bu tahıllar son zamanlarda ana besin durumuna gelmişlerdir. İnsanlar kendi ana besinleri kadar, öteki birçok tahılları da yetiştirmişlerdir. Bu öteki tahıllar çoğunlukla darılar olarak bilinir. Bunlar tahılların küçük taneli bitkiler grubu olarak tanımlanmakta, ılıman kuşakta Muson bölgelerinde ve tropik yada suptropik bölgelerin savan tipi çevre koşullarında çoğunlukla yazlık bitki olarak yetiştirilmektedir.

Darı çeşitlerinin toprak istekleri nasıldır?

Darıların toprak isteklerinde aşırılık yoktur. Kumdarı, cindarı; aşırı nemli ve kireçli olmamak koşuluyla hemen hemen tüm topraklarda yetiştirilebilirler. Kocadarı; toprak tuzluluğuna ve alkaliliğine kumdarı ve cindarıdan daha dayanıklıdır. Darılar kısa ömürlüdürler. 50 - 60 günde vejetasyon sürelerini tamamlayan çok erkenci çeşitleri vardır. Ekilen mısır ve soya son donlardan zarar gördüğünde veya pamukta su kesmesi gibi sorunlar yaşandığında, yedek ürün olarak darılar ekilebilir.

Cindarı: Yabancı otlardan temiz iyi bir tohum yatağı ister. İlk gelişme devresinde yabancı otlarla rekabetleri zayıftır. Yabancı otlar ne kadar iyi yok edilir ve tarladaki kesekler ne kadar iyi parçalanıp ezilirse, üründe o kadar yüksek olur. Cindarıda büyüme ve gelişme, ekimden bir ay sonra hızlanır. Vejetasyon 75-90 günde tamamlanır.

Kumdarı: Toprak isteği cindarıda olduğu gibidir. Ekim zamanı cindarıdan biraz daha geç ve mısırdan 20-25 gün sonra olmalıdır. Darılar içinde vejetasyon süresi en kısa olanı kumdarı olup, ömrünü 50-80 günde tamamlar. İç Anadolu koşullarında ekim zamanı 1-15 Haziran arasındadır.

Sorgum: Öteki darılarda olduğu gibi çok iyi hazırlanmış tohum yatağı ister. Gelişme devresinin başında yabancı otlarla rekabeti oldukça zayıftır, bundan zarar görmemesi gerekir. Ekimi mısırdan sonra toprak sıcaklığı 15-18 °C’ye ulaştığında yapılmalıdır. Ekim erken yapılırsa taneler dolmaz, cılız kalır, verim kaybı olur. Hektolitre ağırlığı ve bin tane ağırlığı düşer. Kısa gün bitkisi olduğundan vejetatif gelişmesini uzun yaz günlerinde, generatif gelişmesini de sonbaharın kısa günlerinde tamamlaması gerekir.

Mısıra nasıl bakım yapılmalıdır?

Mısır bitkisi gelişmesinin ilk döneminde iyi bir bakım ister. Bakım yapılmazsa yabancı otlarla rekabet edemez. Toprak kaymak tabakası bağlamışsa, yabancı otlar olmasa bile genç bitki havasızlıktan zarar görür. Çapalama, sulama, gübreleme ve tarımsal mücadele işleri bakım işlerinin başında gelir.