Dış Ticaretin Finansmanı ve Teşviki Dersi 7. Ünite Sorularla Öğrenelim

Dış ticaret politikasının amaçları nelerdir?

Dış ticaret politikasının amaçları;
• Dış ödemeler dengesizliklerinin giderilmesi,
• Dış rekabetten korunma,
• Ekonomik kalkınma,
• Ekonominin liberalleştirilmesi,
• İç ekonomik istikrarın sağlanması,
• Dış piyasalarda monopol gücünden yararlanma,
• Otarşi (ekonomik bakımdan kendi kendine yeterli olma),
• Piyasa aksaklıklarının giderilmesi,
• Hazineye gelir sağlama,
• Sosyal ve siyasal nedenlerdir.

Otarşi nedir?

Otarşi, bir ülkenin kendi kendine yeterliliğine denir. Otarşi, bir ekonominin ihtiyaçlarını kendi bünyesinde karşılayarak uluslararası iktisadi ilişkilerini en düşük seviyeye indirmesi halidir.

Dış ticaret politikası amaçlarına ulaşmak için kullanılan dış ticaret politikası araçları nelerdir?

Dış ticaret politikası amaçlarına ulaşmak için kullanılan dış ticaret politikası araçları üç ana gruptan oluşmaktadır:
1. Gümrük Tarifeleri: En eski dış ticaret politikası aracıdır. Eskiden sadece devlete gelir sağlamak için kullanılan bu koruma aracı, günümüzde aynı zamanda yerli sanayiyi korumak için de kullanılmaktadır.
2. Tarife Dışı Araçlar: Gümrük tarifelerinin serbest ticareti bozucu etkisinden dolayı günümüzde daha az görülen ticaret engelleri geliştirilmiştir. Bunlar genellikle tarife dışı araçlar olarak isimlendirilmektedir.
3. İhracat Teşvikleri: Ülkedeki üretimin dış pazarlara satımını geçekleştirebilmek için firmaları özendirici dolaysız devlet yardımlarını kapsamaktadır. İhracat teşvikleri, ihracatta devlet yardımları veya ihracatta devlet destekleri olarak da adlandırılmaktadır

İhracata Yönelik Sanayileşme Stratejisi'nin nasıl bir politikası vardır?

İhracata Yönelik Sanayileşme Stratejisi (Dışadönük kalkınma), Ekonominin dış rekabet karşısında sıkı bir şekilde korunmasından vazgeçilerek dışa açılmayı, ekonominin göreli olarak üstünlüğe sahip
olduğu üretim alanlarında uzmanlaşarak ihracatı artırmak suretiyle sanayileşmeyi öngören sanayileşme politikasıdır.

T.C. Ticaret Bakanlığı Teşvik Uygulama ve Yabancı Sermaye Genel Müdürlüğü'ne göre teşviğin tanımı nedir?

T.C. Ticaret Bakanlığı Teşvik Uygulama ve Yabancı Sermaye Genel Müdürlüğü (TUYSGM) tarafından benimsenen ve sıklıkla kullanılan teşvik tanımı; “belirli ekonomik faaliyetlerin diğerlerine oranla daha fazla ve hızlı gelişmesini sağlamak amacıyla, kamu tarafından çeşitli yöntemlerle verilen maddi ve/veya gayri maddi destek, yardım ve özendirmelerdir.”

Dış ticaretin teşvikinde mali (vergisel) teşvikler hangi açılardan eleştiri almaktadır?

• Ekonominin her kesimini aynı oranda desteklemek mümkün olmadığı için teşvikler, haksız rekabete yol açmaktadır.
• İthalatı ikame eden politikalara benzer bir biçimde, korunan ve desteklenen sanayilerin kendilerini geliştirmek ve yenilemek konusunda zorlayıcı bir güç hissetmedikleri için teşvik edilen sektörler yeterli dinamizme kavuşamamaktadır.
• Teşvikler belli kesimlere kaynak transferi sağladığı için de vergide adalet ilkesini zedelemektedir.

Genel olarak dış ticarette uygulanan teşvikler nelerdir?

• İhracatın finansmanında ortaya çıkan banka ve sigorta işlemleri vergisinin (BSİV) ve harçlarının alınmaması,
• İhracat işlemlerinde damga vergisi, gümrük vergisi ve harç istisnası,
• İhracat bedelinin ödenmesinde ortaya çıkan vergilerin ve harçların istisna edilmesi,
• İhracat nedeniyle yüklenilen KDV’nin istisnası, ertelenmesi ve iadesi,
• Turizm faaliyetinden elde edilen kazançların kısmen kurumlar vergisinden istisna edilmesi,
• Yurt dışı inşaat, onarım ve montaj işleri ile teknik hizmetlerden sağlanan kazançların kurumlar vergisinden istisna edilmesi,
• İhracatla ilgili ithalatta KDV ertelemesi, gümrük vergisi ve toplu konut fonu istisnası.

Transit ticaret nedir?

Transit Ticaret; Alış faturası ve satış faturası arasında lehte fark esas olmak üzere, gerçek veya tüzel kişi transit tacirince satın alınan yabancı veya Türk menşeli olup da yurt dışına (serbest bölgeler dâhil olmak üzere) satılmış malların transit olarak veya doğrudan doğruya, ithalat ve ihracat rejimi hükümlerine tabi olmaksızın, başka veya aynı ülkeye (serbest bölgeler dâhil) satılmasını ifade eder.

Destekleme ve Fiyat İstikrar Fonu hangi amaçla ne zaman kurulmuştur?

Destekleme ve Fiyat İstikrar Fonu (DFİF); ülke ekonomisi için üretim, dışsatım ve istihdam bakımından önemli görülen kesimleri desteklemek ve tarımsal girdilere sübvansiyon sağlamak amacıyla oluşturulan; kaynağı çeşitli malların dışsatımı FOB (sigorta ve navlun dahil olmayan) değeri ve dışalım malları CIF (sigorta ve navlun dahil) değeri üzerinden yapılan kesintiler olan ve 1980 yılında kurulan fondur.

Belgesiz işlemler ve bu işlemler dolayısıyla düzenlenen kağıtlar nelerdir?

• İhracat karşılığı yapılacak ödemeler (DFİF çerçevesinde yapılan ödemelere ilişkin taahhütnameler ve temliknameler, SGK prim borçları ve genel bütçeli idarelere olan borçların mahsubu dâhil),
• İhracattan doğan alacağın ihracatçı tarafından temliki,
• İhracat bağlantıları için düzenlenecek anlaşmalar,
• Transit ticarete konu malın satın alınması ve satılması,
• Tedarik edildikleri şekliyle ihraç edilmek üzere mal alımı,
• 4458 sayılı Gümrük Kanunu’nun 131 inci maddesine istinaden ithalat vergilerinden tam muafiyet suretiyle geçici ithalat rejimine tabi ambalaj maddeleri ithali ile kati ihraç edilen mallara ait ambalaj malzemesinin geçici ihracı ve ithali,
• Dâhilde işleme izni kapsamında yapılan ithalat,
• VRHİB almak için proje formu ekinde verilecek taahhütnameler,

• Yurt dışı ve uluslararası yurt içi ihaleler, yap-işlet modeli çerçevesinde yapılacak yatırım projelerine ilişkin sözleşme safhasından önceki teminat mektupları ile ilgili işlemler (teminat mektupları dâhil) ve diğer işlemler ile bu konuda düzenlenen ihale kararları (Resen uygulanacak damga vergisi ve
harç istisnası; ihale kararları, teminat mektupları ve bunlara ilişkin işlemler dışında kalan işlem ve kâğıtlara uygulanmaz.),
• Gerçekleştirilen mamul ürün ihracatı karşılığı olarak bu ürünlerin üretiminde kullanılan girdilerin Toprak Mahsulleri Ofisi’nden veya T.C. Şeker Kurumu tarafından tespit edilen şeker fabrikalarından alımı.

Savunma sanayi alanında İhracat Sayılan Satış ve Teslimler ile Döviz Kazandırıcı Hizmet ve Faaliyetler nelerdir?

• Savunma sanayi alanında,
1. Savunma Sanayi Müsteşarlığı tarafından onaylanan savunma sanayi projelerini üstlenmiş yerli imalatçı firmaların
üreterek yapacakları satış ve teslimler,
2. Savunma Sanayi Müsteşarlığı tarafından savunma sanayi açısından önem arz
ettiği belirtilen savunma araç ve gereçlerini üreten yerli imalatçı firmaların, ülkenin savunması ile ilgili kamu kurum
ve kuruluşlarına üreterek yapacakları
satış ve teslimler,
3. (1) ve (2) numaralı maddelerde belirtilen firmalara, yerli imalatçı firmaların
üreterek yapacakları satış ve teslimler.

Yatırım Teşvik Belgesi nedir ne için kullanılır?

Yatırım Teşvik Belgesi (YTB), yatırımın karakteristik değerlerini ihtiva eden, yatırımın belirlenen asgari şartlara uygun olarak gerçekleştirilmesi halinde üzerinde kayıtlı destek unsurlarından istifade imkanı sağlayan, Karar’ın amaçları doğrultusunda gerçekleştirilecek yatırımlar için düzenlenen bir belgedir.

Yap-İşlet-Devret modeli nedir?

Yap-İşlet-Devret (YİD) Modeli, bir kamu altyapı yatırım veya hizmetinin finansmanının özel bir şirket tarafından karşılanarak gerçekleştirilmesi ve kamu tarafından belirlenen bir süre için işletilmesi ve yine bu süre içinde ürettiği mal veya hizmeti, tarafların karşılıklı saptadıkları bir tarife uyarınca kamu kuruluşlarına satması ve sürenin sonunda işletmekte olduğu tesisleri bakımı yapılmış, eksiksiz ve işler durumda ilgili kamu kuruluşuna devretmesidir.

Dahilde İşleme Rejimi'nin temel amaçları nelerdir?

• Dünya piyasa fiyatlarında hammadde temin etmek suretiyle ihracatı artırmak,
• İhraç ürünlerine uluslararası piyasalarda rekabet gücü kazandırmak,
• Üretim ve ticaret hacmini artırmak,
• Katma değer yaratmak,
• İstihdamı artırmak,
• İhraç ürünlerini çeşitlendirmek,
• İhraç pazarlarını geliştirmek ve çeşitlendirmek.

Dahilde İşleme Rejimi ile Türk ihracatçılarına sağlanan olanaklar nelerdir?

• Vergi, Resim ve Harç İstisnası ile Kaynak Kullanımı Destekleme Fonu (KKDF) İstisnası,
• İthalatta GümrükVergisi, Katma DeğerVergisi (KDV), ÖzelTüketim Vergisi (ÖTV) ile Diğer Vergi ve Fonlardan Muafiyet,
• Dış Ticarette Standardizasyon ve Teknik Düzenlemeler Mevzuatına Tabi Olmama,
• Ticaret Politikası ÖnlemlerineTabi Olmama,
• Yurt İçi Alımlarda KDV Tecil-Terkin Uygulaması,
• Yurt İçi Satış veTeslimlere Müsaade Edilmesi,
• İthalatta Alınması Gereken Vergilere İlişkin Teminat İndirimi.

ŞArtlı Muafiyet Sistemi nedir?

Şartlı muafiyet sistemi; Dahilde İşleme İzin Belgesi/Dahilde İşleme İzni (DİİB/Dİİ) kapsamında
ihracı taahhüt edilen işlem görmüş ürünün elde edilmesinde kullanılan (belge/izin sahibi firma ve/
veya yan sanayici firma tarafından) ve serbest dolaşımda bulunmayan hammadde, yardımcı madde
(katalizör olarak kullanılanlar dâhil), yarı mamul, mamul ile değişmemişeşya, ambalaj veişletme malzemesinin, Türkiye Gümrük Bölgesi’nde (serbest bölgeler hariç) yerleşik firmalarca, ticaret politikası önlemlerine tabi tutulmaksızın, vergisi teminata bağlanmak suretiyle bedelli ve/veya bedelsiz ithal edilmesi ve ihracat taahhüdünün gerçekleşmesini müteakip, alınan teminatın iade edilmesidir. Ancak, belge/izin kapsamında yapılacak işletme malzemesi ithalatında, Katma Değer Vergisi (KDV) ve Özel Tüketim Vergisi (ÖTV) tahsil edilmekte ve ticaret politikası önlemleri uygulanmaktadır.

Standardizasyon nedir?

Standardizasyon, Belirli bir faaliyetten ekonomik ve sosyal fayda sağlamak üzere, bütün ilgili tarafların katkı ve işbirliği ile standartlar, teknik düzenlemeler ve uygunluk değerlendirmesi işlemlerini içerecek şekilde belirli kurallar koyma ve bu kuralları uygulama işlemini ifade eder.

Geri Ödeme Sistemi uygulanmayacak durumlar nelerdir?

AB üyesi ülkeler menşeli tarım ürünleri ithalatı hariç olmak üzere Geri Ödeme Sisteminin uygulanmayacağı durumlar şu şekilde sıralanabilir:
• İthalatı miktar kısıtlamalarına tabi olan,
• Tercihli tarife ya da özel bir şartlı muafiyet düzenlemesinden kotalar dâhilinde yararlanabilen,
• Tarım politikası veya işlenmiş tarım ürünleri ile ilgili özel düzenlemeler çerçevesinde ithalat vergilerine tabi olan,
• İthal eşyasının serbest dolaşıma giriş beyanının kabülü sırasında işlem görmüş ürünlerden parasal ihracat iadesine tabi olan eşyalar Geri Ödeme Sisteminden yararlanamamaktadırlar

Dahilde İşleme İzin Belgesi'ne ilişkin müracaat talepleri hangi kriterler çerçevesinde değerlendirilir?

• İthal eşyasının işlem görmüş ürünün elde edilmesinde kullanıldığının tespitinin mümkün olması,
• Dâhilde işlemeye konu olan malın, Türkiye Gümrük Bölgesi’ndeki (serbest bölgeler hariç) üreticilerin temel ekonomik çıkarları ile Türk malı imajını olumsuz etkilememesi,
• İşleme faaliyetinin, katma değer yaratan ve kapasite kullanımını artıran bir faaliyet olması yanında, işlem görmüş ürünün rekabet gücünü ve ihraç potansiyelini artıran koşullar yaratıyor olması,
• Firmaların DİİB/Dİİ kapsamındaki performansları.

Üçgen trafik nedir?

Üçgen trafik, Gümrük Birliği Gümrük Bölgesinin bir parçasından geçici olarak
ihraç edilerek üçüncü ülkede işlem görmüş ürünlerin, Gümrük Birliği Gümrük
bölgesinin diğer parçasında kısmi veya tam muafiyetle serbest dolaşıma girmesi
usulüdür. Üçgen trafik çerçevesinde INF-2 bilgi formu kullanılır.