Dış Ticaretin Finansmanı ve Teşviki Dersi 6. Ünite Sorularla Öğrenelim

Leasingi açıklayınız.

Leasing, mülkiyetin içerdiği kullanma ve yararlanma haklarının ekonomik olduğu varsayımına dayanmaktadır. Bu varsayıma göre, finansal kiralama belirli bir süre için kiralayan (leasing firması) ile kiracı arasında düzenlenen ve satıcıdan/üreticiden kiracı tarafından seçilip, kiralayan tarafından satın alınan bir malın mülkiyetini kiralayanda, kullanma hakkını ise kiracıda bırakan bir sözleşmedir.

Leasing kavramının tarihsel gelişimini yazınız.

Leasing (finansal kiralama) kavramı yeni bir kavram gibi algılansa da gerçekte ilk kiralama uygulamalarının M.Ö. 2000’li yıllarda Sümerler tarafından tarım araçları kiralaması şeklinde yapıldığı, bunu ortaçağda Roma imparatorluğunda arazi ve bina kiralamalarının izlediği bilinmektedir. 1930 yılında Amerika’da yaşanan ekonomik kriz, kriz sonrasında ayakta kalabilen işletmelerin sermaye yetersizliği nedeniyle ihtiyaç duydukları alternatif çözümlerden biri olarak kiralamanın tekrar gündeme gelmesine neden olmuştur. Günümüzdeki anlamıyla ilk leasing (finansal kiralama) şirketi “United State Leasing International Inc.” 1952 yılında Amerika’da kurulmuştur.

Leasing türlerini yazınız.

Oldukça geniş bir uygulama alanı bulan leasing işlemlerinde kimi zaman sadece kira süresince varlığın kullanımı leasing işleminin esasını oluşturmaktadır. Bunun yanı sıra kimi zaman da kira süresi sonunda varlığın hukuki olarak da devri söz konusu olabilmektedir. Bu önemli farklılık leasing işleminin; Finansal Kiralama ve Faaliyet Kiralaması olarak iki ana gruba ayrılmasına neden olmaktadır.

Finansal kiralamayı açıklayınız.

Finansal Kiralama, yatırım varlıklarının finansmanında kullanılan; öz kaynak, satıcı kredisi ve banka kredilerine alternatif bir finansman yöntemi olarak kabul edilmekte ve bir çeşit satın alma anlaşması olarak nitelendirilmektedir. Kiralama kavramının ortaya çıkmasındaki en önemli nedenlerden biri olan finansman ihtiyacı finansal kiralama ile karşılanabilmektedir. Finansal kiralama ile kiralamaya konu varlığın mülkiyeti kiraya verende kalmakla birlikte, kiracı kiralanan malın ekonomik ömrünün tamamını kullanma yetkisine sahip olmakta, malın mülkiyeti dışındaki bütün riskleri üstlenmekte ve ekonomik faydalardan da yararlanmaktadır.

Faaliyet kiralamasını yazınız.

Faaliyet kiralaması genellikle rekabetin yoğun yaşandığı sektörlerde rakiplerine göre teknolojik açıdan üstünlük sağlamak isteyen işletmelerin daha çok tercih ettikleri bir yöntemdir. Bu işletmeler yatırım mallarına faaliyet kiralaması yoluyla sahip olarak bu yatırımlarındaki teknolojik gelişmeleri yakından takip etme şansı bulmaktadırlar. Faaliyet kiralamasında kiralama işlemi, işleme konu varlığın ekonomik ömründen daha kısa süre için yapılmaktadır. Bu nedenle kira ödemeleri kiralamaya konu varlığın bedelini ödemeye yetmez. Varlığı kiraya veren şirket sözleşme sonunda teslim aldığı kiralamaya konu varlığı yeni kiralamalarına konu yaparak karını realize edebilir. Bu nedenle kiralamaya konu varlığın kira süresi sonundaki artık değeri, yeni işlemlere konu olabilme özelliği faaliyet kiralamasında büyük önem taşımaktadır.

Satma ve geri kiralamayı açıklayınız.

Türkiye’de kullanımı batılı ülkelerdeki kadar yaygın olmayan bir kiralama yöntemi de Satma ve Geri Kiralama’dır. Minimum maliyetle fon sağlamayı amaçlayan işletmeler mevcut varlıklarını leasing şirketlerine geri kiralama şartıyla satmaktadırlar. Bu satışla işletme ihtiyaç duyduğu fonu sağlamış olmaktadır. Kira süresinin sonunda sözleşmeye konu varlıkların mülkiyetinin tekrar kendisine geçmesi ile olası bir takım sıkıntılardan da kurtulan işletme, faaliyetlerine hiç ara vermeksizin devam etme şansını da elde etmektedir.

Satışa yardımcı kiralamayı açıklayınız.

Satışa Yardımcı Kiralama, leasing işleminin bir diğer uygulama yöntemidir. Satışa yardımcı leasing işlemi pazar payını artırmak isteyen ve/veya müşterilerine yeni finansman alternatifi sunmak isteyen ekipman satıcısı ve üretici işletmelerin leasing şirketlerinden talep ettikleri bir hizmet türüdür. Bu yöntemde ekipman satıcısı işletmeler, peşin ve vadeli ödeme seçeneklerinin yanı sıra leasing şirketlerinden almış olduğu kiralama opsiyonunu da müşterilerine önermektedir. Müşterinin kararı doğrultusunda eğer leasing alternatifi seçilmiş ise ekipman satıcısı işletme gerekli evrakları hazırlayarak leasing şirketine başvurmaktadır.

Leasing işleminin avantajlarını sıralayınız.

Leasing işleminin avantajları şu şekilde sıralanabilir;

- Uzun vadeli yatırım finansmanı,

- Esnek ödeme seçenekleri,

- Alternatif finansman imkanı yaratılması ve likiditenin atması,

- Yüzde yüz finansman sağlama fırsatı,

- Planlama ve operasyonel kolaylık,

- Amortisman ve vergi avantajları.

Leasing işleminin dezavantajlarını sıralayınız.

Leasing işleminin dezavantajları şu şekilde sıralanabilir:

• Kiralanan varlığın mülkiyeti varlığı kiraya veren leasing şirketinde olduğu için varlığı
kiralayan kiracı işletme izin almadan varlık üzerinde istediği değişiklikleri yapamamakta, kiralanan varlık üzerinde ipotek verme gibi çeşitli tasarruflarda bulunamamaktadır.
• Leasing işleminde kiracı işletmenin teminat olarak çeşitli varlıklarını göstermesi işletmenin ileride kredi kurumlarından kredi talep ettiğinde işletmenin kredi değerliliğini düşürecektir.
• Kimi zaman leasing sözleşmelerinin kira bedelleri içine gizlenmiş yüksek oranlı faizler söz konusu olabilmektedir. Yabancı para cinsinden belirlenmiş kira bedellerinde ise kiracı, kurlarda meydana gelebilecek yükselmelere karşı risk altındadır. Kiralama yapan kiracı işletmenin bu olası durumları bilerek gerekli önlemler alması gerekmektedir.
• Leasing işlemi ile %100 finansman sağlanması kiralama yapan kiracı işletmenin elindeki nakdi daha verimli alanlarda kullanma imkanı verebildiği gibi bu nakdin verimsiz kullanılmasına da neden olabilmektedir.
• Kiracı işletmelerin varlık kiralamasından yararlanması, bu işletmeler ile çalışan diğer işletmelerin ve kredi kurumlarının işletmenin nakit sıkışıklığı içinde olduğunu düşünmesine de neden olabilmektedir.

Faktöringi açıklayınız.

Faktöring, kredili satış yapan işletmelerin, bu satışlarından doğan ve/veya doğacak alacak haklarını faktör (factor) ya da faktöring şirketi adı verilen finansal kuruma devrederek; alacakların tahsil edilmesi, takip edilmesi, muhasebe kayıtlarının tutulması ve belirli bir oranda komisyon karşılığında işletmeye ön ödemede bulunulması ve borçlu firma borcunu ödeyemediği takdirde faktör’ün tüm ticari riski üstlenmesi gibi anlaşma ile belirlenen hizmetleri aldığı kısa vadeli bir finansman tekniğidir.

Faktörng şirketinin verdiği hizmetler nelerdir?

Faktöring şirketinin verdiği hizmetlerin içeriği şu şekilde açıklanabilir.
• Alacağın tahsili ve yönetimi,
• Alacağın ödenmeme riskinden korunmak,
• İstihbarat,
• Finansman sağlanması.

Yurtiçi faktöring anlaşmalarının çeşitlerini sıralayınız.

Yurtiçi faktöring anlaşmalarının çeşitleri şu şekilde sıralanabilir:
• Full Servis/ Rücu Edilemez Faktöring,

• Full Servis / Rücu Edilebilir Faktöring,

• Finansman, Full Servis Faktöring.

İhracat faktöringi açıklayınız.

Yurtdışına yapılan mal ve hizmet satışlarından doğmuş veya doğacak olan alacakların faktöring şirketine devri (temliki) işlemine İhracat Faktöringi denir. İhracat faktöringinde faktöring şirketi ithalatçı adına garanti vermekle birlikte, alacağın tahsili hizmetini sunarken ihracatçı işletmeye ön ödeme yaparak da finansman sağlamaktadır.

Forfaitingi açıklayınız.

Orta ve uzun vadeli finansman tekniği olarak Forfaiting, ihracat işlemlerinden doğan ve bir banka tarafından güvence altına alınmış vadeli alacak haklarının, ihracatçıya rücu edilmeksizin iskonto edilerek satılması işlemidir. Forfaiting, faktöring’e göre daha uzun vadeli bir finansman tekniği olup, yatırım mallarının finansmanında kullanılmak üzere geliştirilmiştir. Ancak, pazar koşullarındaki değişmeler, forfaiting yapan şirketlerin risk yapıları vb. nedenler ile fofaiting işlemlerinde vadeler 6 ay ile 10 yıla yaygın bir hale gelmiştir.

İthalatçı işletme için forfaiting işleminin maliyetini yazınız.

İthalatçı işletme için forfaiting işleminin maliyeti, ithalatçının kendisine garantör olan banka ya da finans kuruluşuna ödediği ücrettir. İthalatçı ile garantör banka arasında karşılıklı anlaşma sonucu belirlenen bu ücret, garanti edilen senedin itibari değerinin belirli bir yüzdesidir.

İhracatçı işletme için forfaiting işleminin maliyetini yazınız.

Forfaiting işleminin ihracatçı işletmeye maliyeti ise; iskonto ücreti, opsiyon ve taahhüt ücreti, bekleme ücreti (ödemesiz dönem) olmak üzere üç farklı şekildedir.

Forfaiting işleminin ihracatçı işletmeye avantajlarını yazınız.

Forfaiting işleminin ihracatçı işletmeye sağladığı avantajlar şu şekilde sıralanabilir:
• Forfaiting ile yapılan vadeli satışta alacağın tahsil edilememe riski forfaiter işletmesi tarafından üstlenildiğinden ihracatçı işletme için alacağın tahsil edilememe riski ortadan kalkmaktadır.
• İhracatçı işletme kimi zaman tahsili imkansız kılan politik riskten de forfaiting işlemi ile kurtulmaktadır.
• Forfaiting işlemi ihracatçıya sabit faizli bir finansman imkanı sağlamakta ve ihracatçı faiz oranlarındaki değişimlerden etkilenmemekte ayrıca döviz kuru ve transfer risklerinden de korunmaktadır.
• İhracatçı alacağını nakde çevrildiğinden likiditesi artmakta, banka ve diğer kaynaklardan olan borçları azalmaktadır. Bu nedenle ihracatçı işletmenin kredi değerliliği ve kredi alabilme kapasitesi artmaktadır.
• İhracatçı işletmenin ithalatçı işletme hakkında bilgi toplama sorunu ortadan kalkmakta, forfaiting ile kredi işlemi hızlı bir şekilde tamamlanmaktadır.
• İhracatçı işletme için ihracat işlemindeki vade ve tahsil sorunu ortadan kalktığı için, ayrıca ihracat kredi sigortasına gereksinim kalmamaktadır.
• İhracatçı işletme kredili satıştan önce forfaiting işleminin maliyetini bildiği için vadeli satın alma talebinde bulunan ithalatçı işletmeye kredi maliyetini de içeren CIF fiyat teklifinde bulunabilmektedir.
• İhracatçı işletme forfaiting işlemlerini, diğer finansman tekniklerinin aksine gizlilik içinde yürütebilmektedir.

Forfaiting işleminin ithalatçı işletmeye avantajlarını yazınız.

Forfaiting işleminin ithalatçı işletmeye sağladığı avantajlar şu şekilde sıralanabilir:
• Forfaiting işleminin ithalatçı işletme açısından oldukça basit ve hızlı gerçekleştirilebilir
olması,
• Forfaiting finansmanının sabit faizli bir finansman tekniği olması,
• Ödemelerin hemen yapılmasından dolayı, ithalatçının kredi kullanma kapasitesinin saklı kalması,
• İthalatçının her türlü yatırım indiriminden de yararlanmasına imkan vermesidir.

Forfaiting işleminin forfaitere avantajlarını yazınız.

Forfaiting işleminin işlemin taraflarından forfaiter’a avantajları ise şu şekilde sıralanabilir:
• Forfaiting işlemindeki iskonto oranının yüksek olması forfaiter için net bir kazanç anlamına gelmektedir,
• Forfaiting işlemiyle ilgili belgelerin basit olması ve hızlı bir şekilde hazırlanabiliyor olması,
• Bono, poliçe, alacak senedi vb. borç araçlarının ikincil piyasalarının olması ve bu piyasalarda kolayca alınıp satılabilmesi, şeklinde özetlenebilir.

Forfaiting işleminin garantöre avantajlarını yazınız.

Forfaiting işleminin garantör (aval/garantör banka) için avantajlar ise şu şekilde sıralanabilir:
• Forfaiting işlemi ile garantör faiz ve komisyon geliri elde etmekte ve forfaiting işlemlerini basit ve hızlı bir şekilde yapabilmektedir.
• Forfaiting işlemi ile garantörler müşterilerine verdikleri hizmetlerde çeşitli boyutlar yaratarak, isim ve itibarlarını uluslararası alanda duyurabilme şansını elde etmektedirler.

Tüm taraflar açısından forfaiting işleminin dezavantajlarını yazınız.

Forfaiting işlemi diğer tüm yöntemler gibi avantajlarının yanında dezavantajlara da sahiptir. İhracatçı işletme forfaiting işleminde garantörün güvenilirliğini forfaiter’a anlatmak zorundadır ki bu da zaman alan bir süreçtir. İthalatçı ülkenin borçlanma araçları ve bu araçlar konusundaki mevzuatı, ihracatçı tarafından bilinmelidir. Bu konudaki bilgi yetersizliği riskleri arttırır. 
İthalatçı işletme açısından forfaiting aval ve garantiler nedeniyle yüksek maliyetli olabilmektedir. Anlaşmazlıklar halinde ithalatçı tarafından verilen borçlanma araçları (bono, poliçe, alacak senedi vb.) ithalatçıya sıkıntı yaratabilmektedir. 
Forfaiting işleminin forfaitera yüklediği bir takım dezavantajları mevcuttur:
• Ödemelerde bir aksama olması durumunda alınan risk ve borcun ödenmemesi durumunda, forfaiter’ın başvurabileceği herhangi bir makamın olmaması en büyük dezavantajdır.
• Garantörün kredi değerliliğinin muhakkak yeterli düzeyde kontrol edilmesi gerekmektedir ki, aksi durumda borcunu tahsil edememe durumunda forfaiter garantörden beklenen faydayı sağlayamayabilecektir.
• İthalatçının ülkesindeki mevzuatın forfaiter tarafından çok iyi bilinmesi gerekmektedir, aksi halde forfaiter’ın tahsilat riski artmaktadır.
• Forfaiting işlemindeki fon sağlama, faiz, kur, ülke ve ticaret risklerinin tümü forfaitera yüklenmiştir.
• Forfaiter, forfaiting işlemine konu borç araçlarının (bono, poliçe, alacak senedi vb.) vadelerinin dolmasını beklemek zorundadır.
Garantör için forfaiting işleminin dezavantajı, garanti ettiği ödemenin yapılmaması durumunda söz konusu ödemenin garantör tarafından yapılması gerekliliğidir. Herhangi bir neden ile sözleşmede anlaşmazlık olması durumunda garantör ödemeyi geciktirememekte ya da ödemeden vazgeçememektedir.

Dış ticaret sürecinde oluşabilecek riskleri gruplandırınız.

Dış ticaret sürecinde, ticaretin tarafları için oluşabilecek bu riskler üç ana başlık altında  gruplandırılabilir:
• Ticari risk,
• Politik risk,
• Döviz kuru riski.

Dış ticarette ticari riski açıklayınız.

Dış ticaret işlemlerinde, ihracatçının malların sevkinden önce, sözleşmedeki yükümlülüklerini yerine getirememesi, malların sevkinden sonra ise, ithalatçının ihracatçının ihracat sözleşmesindeki yükümlülükleri yerine getirememesi ticari riski
oluşturmaktadır.

Dış ticarette politik riski açıklayınız.

Politik risk, Dünyadaki siyasi bunalımlar, savaşlar yatırımcıların davranışlarını etkiler. Koruma girişimleri, kotalar, döviz kurundaki dalgalanmalar ve yabancı sermaye yatırımları bu riskin unsurlarıdır.

Döviz kuru nedir?

Milli paranın yabancı paralar cinsinden değeridir. Örn: 1 TL = 0,5 ABD Doları. Ancak Türkiye’de döviz kuru genellikle yabancı paraların Türk Lirası cinsinden değeri ile ifade edilmektedir. Örn: 1 ABD Doları = 2 Türk Lirası.

Hedging nedir?

Hedging, bir işletmenin, kişi ya da kurumun, döviz kurunda meydana gelen dalgalanmalara ve bu dalgalanmalardan kaynaklanan risklere karşı, kendisini koruyan işlemler ve/veya önlemler olarak tanımlanabilir.

Döviz pozisyonu nedir?

Döviz Pozisyonu, bir işletmenin döviz alacak ve/veya stoklarından döviz borçlarının çıkarılması ile bulunan sonuçtur.

Hedging yöntemlerini sıralayınız.

Hedging yapmanın değişik yöntemleri bulunmaktadır. Genel olarak döviz işlemleri bağımsız ve bağımlı işlemler olmak üzere iki şekilde gerçekleşmektedir. Hedging işlemleri de işlemin bağımlı ya da bağımsız yapılmasına göre farklılıklar taşımaktadır. Bağımsız işlemler ile Hedging yöntemleri; Spot (peşin), Future (gelecek), Forward (vadeli) ve Opsiyon (tercih) işlemleri olarak sayılabilir. Bağımlı işlemler ile Hedging de ise en yaygın kullanılan yöntem Swap (trampa / değiş tokuş) yöntemidir.

Spot işlemini açıklayınız.

Spot döviz işlemlerinde, işletme bankasına döviz satın alma talebini iletmekte, banka döviz kurunu belirterek işletme ile kur konusunda anlaşmamakta ve sonrasında en geç iki gün içinde söz konusu kurdan, anlaşılan miktarda dövizi işletmeye temin etmeyi taahhüt ve garanti etmektedir.

Future sözleşmelerini açıklayınız.

Future sözleşmeleri, dövizlerin gelecekte ödenmesini (teslimini) ifade eden sözleşmelerdir. Gelecek sözleşmelerinde standart miktar ve standart vadeler söz konusudur. Taraflar arasındaki anlaşmalar bu standart miktar ve vadelere göre yapılmaktadır.

Forward sözleşmelerini açıklayınız.

Forward sözleşmeleri spot işlemlerdeki gibi iki iş günü değil daha uzun bir süre sonra, bir paranın sabit bir döviz kuru üzerinden başka bir para cinsi ile alınıp satılması işlemidir. Forward işlemlerde Future işlemlerdeki gibi standart bir miktar ve standart bir vade bulunmamaktadır. Sözleşmeyi yapan taraflar vade ve miktar konusunu karşılıklı anlaşma ile serbestçe belirlemektedirler.

Opsiyon sözleşmelerini açıklayınız.

Opsiyon sözleşmeleri, belli bir mal ya da finansal varlığın gelecekte, belli bir vadenin sonunda ya da bazen vadeden önce, önceden belirlenen sabit bir fiyat üzerinden satın alma veya satma hakkı yaratan sözleşme biçimidir. Opsiyon sözleşmelerini, Future sözleşmelerinden ayıran en önemli fark, Opsiyon sözleşmesinin kayba karşı Future sözleşmesinin sağladığı faydayı sağlamakla birlikte olası kazançlı durumlara karşı da işletmenin işlem yapabilmesine imkan sağlamasıdır. Çünkü Opsiyon sözleşmelerindeki tarafların hak ve sorumlulukları, Future sözleşmelerindeki tarafların hak ve sorumluluklar gibi aynı değil birbirinden farklıdır.

İşletmelerin forward sözleşmeler ile hedging yapmasının nedenlerini sıralayınız.

İşletmeler üç temel neden ile Forward sözleşmeler ile Hedging yaparlar:
• Kur dalgalanmalarından korunmak.
• Arbitraj işlemi yapmak. İşletmeler farklı ülkelerdeki farklı faiz oranlarından faydalanmak için vadeli döviz işlemi gerçekleştirerek gelir elde etmeye çalışmak istemektedirler.
• Spekülatif işlem yapmak. İşletme değerinin yükseleceğini beklediği dövizi vadeli olarak satarak, uzun pozisyon almakta ve kurdaki artışla TL cinsinden gelir elde etmeye çalışmaktadır.

Arbitraj nedir?

Fiyat farklılıklarından yararlanmak amacıyla para, kıymetli maden, tahvil ve hisse senedi gibi finansal varlıkların alıp satma işlemidir.

Swap nedir?

Swap, kelime anlamı olarak değişim veya takas anlamına gelmektedir. Swap, vadeli döviz piyasalarındaki kur dalgalanmalarından doğan kur riskini minimize etmekte kullanılan en gelişmiş yöntemlerin başında gelir.

Döviz swapının aşamalarını yazınız.

Döviz Swapı üç aşamada gerçekleşmektedir:
• İlk aşamada, sözleşmeye taraf olanlar arasında eşit değerde, fakat farklı para birimiyle anaparalar takas edilmektedir.
• İkinci aşamada, swapın vadesi doluncaya kadar gerçekleşecek olan faiz ödemeleri periyodik olarak değiştirilmektedir.
• Üçüncü aşamada ise, swapın vadesi dolduğunda anaparalar takas edilmektedir. Böylece dış ticaret işlemi yapan işletmeler kendilerini döviz kurundaki risklerden korumuş olmaktadırlar.