Dış Ticaretin Finansmanı ve Teşviki Dersi 5. Ünite Sorularla Öğrenelim

Uluslararası finansal kuruluşları tanımlayınız.

Gelişmekte olan ülkelerin ekonomik ve sosyal kalkınmalarına destek vererek uluslararası ekonomik işbirliği ve istikrarı sağlamak için finansal ve teknik destek sağlayan kurumlar uluslararası finansal kuruluşlar olarak kabul edilir.

Uluslararası Para Fonu (IMF) kuruluşunu açıklayınız.

Uluslararası Para Fonu (IMF), küresel parasal işbirliğini geliştirmek, mali istikrar oluşturmak, uluslararası ticareti kolaylaştırmak, yüksek istihdam ve sürdürülebilir ekonomik büyümeyi desteklemek ve dünya çapında yoksulluğu azaltmak için çalışan ve 185 ülkeyi kapsayan bir kuruluştur. IMF kurucuları, 1930 yılındaki Büyük Buhrana ve onu izleyen küresel çatışmaya katkıda bulunan yıkıcı ekonomik politikaların tekrarını önleyecek ekonomik işbirliği için bir çerçeve oluşturmayı hedeflemişlerdir.

Dünya Bankası kuruluşunu açıklayınız.

Dünya Bankası temel olarak uzun vadeli gelişim ve yoksulluğun azaltılması ile ilgilenmektedir. Verdiği krediler altyapı projelerine, ekonominin belirli sektörlerindeki reformlara ve daha geniş yapısal reformlara finansman sağlar. Ülkeler, Dünya Bankası üyeliği için IMF’nin de üyesi olmak zorundadır. Dünya Bankasının odak noktası yoksulluğu yok etmek olduğundan, IMF yoksulluğun azaltılmasına ve ülkelerin yoksulluğu azaltıcı stratejiler benimsemesine yardım etme konusunda Dünya Bankasıyla yakın işbirliği içindedir. Diğer işbirliği alanları üye ülkelerin mali sektörlerinin değerlendirilmesi, standartların ve kuralların geliştirilmesi ve dış borçlarla ilgili verilerin kalite, bulunabilirlik ve kapsamlarının artırılmasıdır.

Dünya Bankası örgütünü oluşturan temel yapıları yazınız.

Bretton Woods Sistemi, İkinci Dünya Savaşı sonrası tahrip olmuş ekonomileri yeniden inşa etmek amacıyla Uluslararası İmar ve Kalkınma Bankası’nı (IBRD) kurmuştur. Bu yapıyı takiben yoksul ülkelerin borç batağına sürüklenen durumlarını düzeltmek amacıyla kardeş kuruluş Uluslararası Kalkınma Birliği (IDA) kurulmuştur. Özellikle 1950’den sonra doğrudan yabancı sermaye yatırımlarının artmasıyla özel sektör yatırımlarını destekleyen Uluslararası Finans Kurumu (IFC) kurulmuştur. Bu 3 birim Dünya Bankası örgütünü oluşturan üç temel yapıdır.

Ekonomik ve Sosyal Konseyini (ESOSOC) açıklayınız.

BM’nin ekonomik ve sosyal çalışmaları ve örgütün işlevsel kolları arasındaki koordinasyonu sağlayan temel organı “Ekonomik ve Sosyal Konsey”dir (ECOSOC). Ekonomik ve Sosyal Konsey, BM ve BM ailesi içinde yer alan kuruluşların eş güdüm içerisinde çalışmalarını sağlamak amacıyla oluşturulmuştur. Konsey’in 3 yıllık süreyle hizmet eden 54 üyesi bulunmaktadır. Konsey ayrıca uluslararası ekonomik ve sosyal sorunların tartışıldığı ve politik önermelerin yapıldığı bir forum niteliği taşımaktadır.

Birleşmiş Milletler Uluslararası Ticaret Komisyonunu  (UNCITRAL) açıklayınız.

Birleşmiş Milletler Uluslararası Ticaret Komisyonunu  (UNCITRAL) dünya ticaretini engellerden daha da arındırılmış ve serbest kılmak amacıyla uluslararası ticaret hukukunu dengelemek için anlaşmalar geliştirmek, model kanunlar oluşturmak ve kurallar ile yasal yönetmelikler hazırlamak görevlerini yerine getirmektedir. 1966 yılında BM Genel Kurulu tarafından oluşturulan bu 60 ülkelik yapı dünyanın coğrafi bölgelerinin ve temel ekonomik ve hukuki yapılarının temsilcilerini bir araya getirir. UNCITRAL uluslararası ticaret hukukunda BM’nin merkez kurumu konumundadır. 

Birleşmiş Milletler Kalkınma Programını (UNPD) açıklayınız.

Faaliyetleri çeşitli kalkınma fonları ve programlarını içeren Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı (UNDP), BM örgütü içerisindeki kalkınma çalışmalarının koordinasyonuna ve yönetimine yardım etmektedir. Bu yürütme grubu politika saptayıcı kişiler ve farklı işlevsel programlar arasındaki işbirliğini sağlamaktadır. UNDP bünyesindeki beş bölgesel komisyon, Afrika, Asya ve Pasifik, Avrupa, Latin Amerika, Karayipler ve Batı Asya’da ekonomik, sosyal bilgi ve politikada bilgi akışını kolaylaştırır.

BM Ticaret ve Kalkınma Konferansı Örgütünü (UNCTAD) açıklayınız.

BM Ticaret ve Kalkınma Konferansı Örgütü (UNCTAD), gelişmekte olan ülkelerde ve geçiş ekonomilerinde doğrudan yabancı yatırımının artmasına ve buralardaki yatırım olanaklarının geliştirilmesine yardımcı olmaktadır. Bunun yanında hükümet kuruluşlarının doğrudan yabancı yatırım ve ilgili politikalardaki küresel eğilimlerini ve aynı zamanda doğrudan yabancı yatırım, ticaret, teknoloji ve kalkınma arasındaki ilişkileri daha iyi anlamalarına yardım etmektedir. UNCTAD’a bağlı Teknoloji Yatırımı ve Girişimcilere destek bölümü, yatırım, girişimcilerin kalkınması ve teknik kapasitelerinin artması konusunda bilgi akışını sağlamakta ve hükümetlerin bu alanlarda politikalarını belirlemelerine yardımcı olmaktadır.

UNCTAD'ın çalışma alanlarını sıralayınız.

UNCTAD’ın temel olarak çalışma alanları şu şekilde sıralanabilir:
• Küresel ekonomideki eğilimleri inceler ve kalkınma üzerindeki etkilerini değerlendirir;
• Gelişmekte olan ülkelere, özellikle de bunların içinden en az gelişmiş olanlarına, küreselleşmenin ve liberalleşmenin olumlu etkilerinden en iyi şekilde faydalanma konusunda yardım eder; bu ülkelerin uluslararası ticaret sistemiyle bütünleşmelerini ve uluslararası ticaret görüşmelerine daha etkin biçimde katılmalarını sağlar;
• Doğrudan yabancı yatırımların akışındaki küresel eğilimleri inceler ve bunların ticaret, teknoloji ve kalkınma üzerindeki etkilerini değerlendirir;
• Gelişmekte olan ülkelerin yatırıma cazip hale gelmelerine yardımcı olur;
• Gelişmekte olan ülkelerdeki şirketlerin ve girişimciliğin gelişmesine yardımcı olur ve
• Gelişmekte olan ve geçiş ekonomisine sahip ülkelerin ticaret destekleme hizmetlerini etkin bir biçimde sunmalarını sağlar.

Uluslararası Ticaret Merkezini (ITC) açıklayınız.

Uluslararası Ticaret Merkezi (ITC) gelişmekte olan ülkelerde ticaretin geliştirilmesi için yapılan teknik işbirliği konusunda BM sisteminin odak noktası konumundadır. ITC gelişmekte olan ve geçiş ekonomisine sahip olan ülkelerin ithalat ve ihracatlarını artırmak için ticaret teşvik programları oluşturarak bu ülkelerle işbirliği içinde çalışmaktadır.

ITC'nin üye ülkelere verdiği destekleri sıralayınız.

ITC gelişmekte olan ve geçiş ekonomilerinin ticari faaliyetlerinin geliştirilmesi ve dünya ticaretine daha fazla katılımlarını sağlamak amacıyla aşağıdaki konularda üye ülkelere destek vermektedir:
• Ürün ve piyasa geliştirilmesi,
• Ticaret destek hizmetlerinin geliştirilmesi,
• Ticaret bilgisi,
• İnsan kaynaklarının geliştirilmesi,
• Uluslararası satın alım ve tedarik yönetimi,
• İhtiyaçlar yönetimi ve ticaret teşviki için program hazırlanması.

BM Sınai Kalkınma Teşkilatını (UNIDO) açıklayınız.

Sanayinin küreselleşmesi, gelişmekte olan ve geçiş ekonomisine sahip olan ülkeler için endüstriyel alanda daha önce hiç görülmemiş avantaj ve dezavantajlar yaratmıştır. BM Sınai Kalkınma Teşkilatı (UNIDO), küresel ortamda bu ülkelere sürdürülebilir endüstriyel kalkınma konusunda yardım eden bir uzmanlık kuruluşudur. UNIDO, sanayi sorunları için potansiyel çözümler üreterek bunların ülkeler tarafından değerlendirilmesi ile ilgili yardımda bulunur.

UNIDO'nun sunduğu hizmet paketlerini sıralayınız.

UNIDO, hükümetlere, iş derneklerine ve özel sanayi sektörüne aşağıdaki üç öncelikli alana yönelik bütünleşmiş hizmet paketleri sunmaktadır:
• Rekabetçi Ekonomi: Bu alandaki hizmetler endüstriyel politikalar oluşturma ve uygulama, sürekli iyileştirme, kalite yönetimi, yatırım ve teknoloji geliştirme alanlarını kapsamaktadır.
• Sağlıklı Çevre: Bu alanda çevre politikalarını, enerji verimliliğini ve daha temiz üretimi kapsayan hizmet paketleri sunulmaktadır.
• Üretken İstihdam: Bu alanda sunulan hizmet paketleri küçük ve orta boy işletmeleri, girişimciliği, kalkınmayı ve kadın girişimcileri destekleyen politikaları kapsamaktadır.

Dünya Ticaret Örgütünü (DTÖ) açıklayınız.

Dünya Ticaret Örgütü (DTÖ) uluslararası ticaretin serbestleştirilmesine yardımcı olmak ve dünya ticaretini düzenlemek amacıyla kurulmuştur. Başlangıçta Gümrük Tarifeleri ve Ticaret Genel Anlaşması (GATT) toplantı ve çalışmaları ile yürütülen dünya ticaretinin arttırılması ve düzenlenmesi çalışmalarının bir takipçisi ve sonucu olarak DTÖ açığa çıkmıştır.

Dünya ticaret Örgütünün çalışma amaçlarını sıralayınız.

Dünya Ticaret Örgütünün çalışma alanı ve amaçları GATT’dan daha kapsamlıdır. Örgütün çalışma amaçları şu şekilde sıralanabilir:
• Üyelerin, karşılaştırmalı üstünlük ilkesine dayalı serbest ticaretin dinamik ve statik yararlarından en üst düzeyde kazanım elde etmelerini sağlayarak, tüm dünyada hayat standardını yükseltmek, dünya ticaretinde ciddi bir liberalizasyon ve genişlemeyi sağlamak;
• İstihdamı artırmak ve istikrarlı bir şekilde artan reel gelir ve reel talep hacmini yükseltmek;
• Mal ve hizmet ticaretinin önündeki engelleri aşamalı olarak kaldırarak üyeler arasında mal ve hizmet ticaretini geliştirmek;
• Sürdürülebilir Kalkınmayı kendine düstur edinerek dünya kaynaklarının sürdürülebilir en uygun şekilde dağıtımını sağlamak üzere üretim ve çevre standartları ve sözleşmeleri oluşturmak, önlemler almak, çevreyi korumak;
• Farklı ekonomik düzeydeki ülkelerin ihtiyaç ve endişelerine cevap verecek şekilde mevcut kaynakları geliştirmek;
• Gelişmekte olan ülkelerin ve özellikle azgelişmiş olanların artan dünya ticaretinden kendi ekonomik kalkınma ihtiyaçlarına paralel pay almalarını sağlamak;
• Karşılıklı çıkar esasına dayalı bir yapıda gümrük tarifelerinde ve ticaretin karşılaştığı diğer engellerde olası en fazla biçimde bu engellerin azaltılmasını sağlamak ve uluslararası ticarette ayırımcı muameleyi ortadan kaldırmak amacıyla anlaşmalar yapmak;
• Uruguay Turu Çok Taraflı Ticaret Müzakerelerinin sonuçlarını içeren, bütünleştirilmiş, uygulanabilir ve kalıcı birçok taraflı ticaret sistemi geliştirmek ve çok taraflı ticaret sisteminin ana ilkelerini korumayı amaçlamak;
• Sübvansiyonlar, anti-damping, gümrük kıymeti ve ticarette teknik engeller konuları ile koruma önlemleri alanında çok taraflı ilke ve kuralları geliştirmek;
• GATT’da da var olan Anlaşmazlıkların Çözümü Mekanizmasını iyileştirmek;
• Ticaretle bağlantılı Fikri Mülkiyet Hakları ve Ticaretle bağlantılı Yatırım Önlemleri için yeni kurallar oluşturmak, fikri mülkiyet haklarında asgari normlara uyulmasını sağlamak;
• Tarımda ihracat sübvansiyonları ve iç destek seviyesinin aşağı çekmek;
• Belirli bir geçiş döneminden sonra dokuma ve hazır giyim sektöründe miktar kısıtlamalarını kaldırmak;
• Gönüllü ihracat kısıtlamalarına son verilmektir.

Dünya Ticaret Örgütünün görevlerini sıralayınız.

DTÖ’nün görevleri şu şekilde sıralanabilir:
• DTÖ Kuruluş Anlaşması ile Çok Taraflı Ticaret Anlaşmalarının uygulanmasını, yönetimini ve işlemesini denetlemeli ve bu işleyişi kolaylaştırmalıdır.
• DTÖ anlaşması ve bu anlaşmaya ek anlaşmalarda ele alınan konularla ilgili çok taraflı ticaret ilişkilerinde üyeler arasında müzakereler için bir forum oluşturur.
• Çok taraflı ticari ilişkilerde anlaşmazlıklar açığa çıktığında DTÖ tarafından belirlenen mekanizma ile bu anlaşmazlıklar sonuçlandırılmalıdır.
• Bakanlar Konferansı’nda alınacak kararlara göre, üyeler arasındaki müzakere sonuçlarının uygulanması için bir çerçeve oluşturma sorumluluğu DTÖ’ye aittir.
• Nihai senedin ekinde yer alan GATS ve TRIPS Anlaşmaları ile konulmuş ilke ve kurallar gereğince, malların yanında, hizmet ve fikri mülkiyet haklarında da ticari yaptırımlar konulması ve giderek tüm ticari hakların uluslararası düzeyde korunmasını sağlamalıdır.
• DTÖ, üye ülkelerin Ticaret Politikalarını Gözden Geçirme Mekanizmasını (TPRM) yönetir.
• DTÖ, küresel ekonomi politikasının oluşturulmasında daha fazla tutarlılık sağlamak amacıyla, gerekli olduğu durumlarda Uluslararası Para Fonu (IMF) ve Uluslararası İmar ve Kalkınma Bankası ile ona bağlı kurumlarda işbirliği yapmaktadır. Bu işbirliği uluslararası ekonomik ve ticari kalkınmaya ayrılacak kaynakların daha etkin dağıtımını ve kullanımını sağlamaya ciddi anlamda yardım edecektir.

Dünya Ticaret Örgütünün fonksiyonlarını sıralayınız.

Dünya Ticaret Örgütünün fonksiyonları şu şekilde sıralanabilir;
- DTÖ’yü meydana getiren çok tara flı ve çoklu ticaret anlaşmalarının uygulanmasını ve denetlenmesini sağlamak,
- Çok tara flı ticaret müzakerelerinin yürütüldüğü bir form oluşturmak,
- Ticari uyuşmazlıkların çözümünü sağlamak,
- Üye ülkelerin ulusal ticaret politikalarını izlemek,
- Küresel ekonomik politikayla ilgili diğer uluslararası kuruluşlarla işbirliğini sağlamak,
- Gelişme yolundaki ve geçiş sürecindeki ekonomilerin çok tara flı ticaret sistemi ile
bütünleşmelerine yardımcı olmaktır.

Uluslararası İmar ve Kalkınma Bankasını (IBRD) açıklayınız.

Genel olarak, yoksulluğun azaltılması, sosyal hizmetlerin sağlanması, çevrenin korunması, yaşam standartlarının iyileştirilmesi ve ekonomik kalkınmanın teşvik edilmesi gibi amaçlarla ülkelere kredi sağlar. Uluslararası İmar ve Kalkınma  Bankasından (IBRD) borçlanan ülkeler, ticari bankalardan yapacakları borçlanmalara kıyasla daha uygun şartlarda borçlanabilmektedirler. Borç alan ülkeler piyasa şartlarına göre düşük faiz, daha uzun vade, anapara ödemelerinin başlamasında önce 3-5 yıllık ödemesiz bir dönem ve döviz cinsi gibi avantajlara sahip olmaktadırlar. 

Uluslararası Kalkınma Ajansını (IDA) açıklayınız.

Uluslararası Kalkınma Ajansı (IDA) 1960 yılında kurulan, Dünya Bankası’nın iki temel kuruluşundan biridir. IDA, gelişmekte olan ülkelerin en az gelişmişlerine, bu ülkelerin kalkınma yolundaki çabalarına destek olmak üzere çok düşük veya düşük faizli ve uzun vadeli kalkınma kredileri vermektedir. Bu ülkelerin sürdürülebilir bir kalkınmayı gerçekleştirebilmek için ihtiyaç duydukları fiziksel altyapı, kurumlar, politikalar ve beşeri sermayenin oluşturulabilmesine destek veren bir kuruluştur.

Uluslararası Finans Kurumunu (IFC) açıklayınız.

Özel sektör aracılığıyla ekonomik kalkınmayı gerçekleştirmek amacıyla 1956 yılında kurulan Uluslararası Finans Kurumu’nun (IFC) üye sayısı 182’dir. Dünya Bankası ve IDA gelişme yolundaki ülkelerin hükümetlerine kredi açarken IFC gelişmekte olan ülkelerin özel kuruluşlarına yani özel sektöre kredi veren bir kuruluştur.

Çok Taraflı Yatırım Garanti Ajansını (MIGA) açıklayınız.

Çok Taraflı Yatırım Garanti Ajansının (MIGA) temel görevi ekonomik büyüme, yoksulluğu azaltma ve insanların yaşam kalitesini yükseltmek amacıyla doğrudan yabancı sermayenin gelişmekte olan ülkelere yönlendirilmesidir. MIGA, üye ülkelerdeki yatırımları özendirmek amacıyla çeşitli riskler için garantiler vererek teknik yardım ve online yatırım hizmetleri sağlamaktadır. MIGA’nın temel amacı, üye ülkeler arasında yatırım fonlarının verimlilik amacı doğrultusunda özellikle gelişmekte olan ülkelere doğru akımını özendirmektir.

Dünya bankası kredilerini gruplara ayırınız.

Dünya Bankası (DB) Kredileri, Yatırım Kredileri, Uyum Kredileri ve bu ikisinin bir karması olan Karma Krediler olarak üç gruba ayrılabilir.

IMF'nin üye ülkelere sunduğu imkanları sıralayınız.

IMF’nin üye ülkelere sunduğu imkanlar şu şekilde sıralanabilir:
• Ekonomik eğilimlerin ve ülkeler arası deneyimlerin analizlerine dayanarak hükümetlere ve merkez bankalarına politik tavsiyelerde bulunur;
• Küresel, bölgesel ve bireysel ekonomi ve piyasaların takibine dayalı araştırma, istatistik, tahmin, ve analizler yürütür;
• Ülkelerin ekonomik sıkıntıları aşmasına yardımcı olmak için kredi verir;
• Gelişmekte olan ülkelere yoksullukla savaşmak için imtiyazlı krediler sağlar ve
• Ülkelerin ekonomik yönetimlerini geliştirmelerine yardımcı olmak için teknik yardım ve eğitim olanakları sunar.

IMF'nin görevlerini sıralayınız.

IMF’nin yürüttüğü görevler şu şekilde sıralanabilir:
• Uluslararası para sorunları ile ilgili işbirliği için bir forum oluşturmak;
• Uluslararası ticaretin büyümesini kolaylaştırarak, istihdam oluşturmaya, ekonomik büyümeye ve yoksulluğun azaltılmasına destek olmak;
• Döviz kuru stabilitesi ve uluslararası ödemeler için açık bir sistemi desteklemek ve
• Ülkelere gerektiğinde, dış ödeme güçlüklerini dengelemelerine yardımcı olmak için geçici olarak ve uygun güvenlik önlemleri altında yabancı para kredisi sağlamaktır.

IMF'nin sağladığı kredileri yazınız.

IMF, esas olarak üye ülkelerin, ödeme dengelerini ayarlama konusunda güçlükle karşılaşmaları durumunda, çözümü kolaylaştırmak için başvurulabilecek bir fondur. Ulusal yetkililer tarafından, IMF ile yakın işbirliği içinde, finansman destekli bir politika programı geliştirilmektedir. IMF ayrıca, Yoksulluğu Azaltma ve Büyüme Desteği (PRGF) ve Dışsal Krizler Kolaylığı(ESF) ile gelir düzeyi düşük olan ülkelere özel faiz oranı içeren
krediler de sağlamaktadır.

Standby düzenlemelerini açıklayınız.

IMF’nin imtiyazsız yardımlarının büyük bölümü Standby Düzenlemeleri (SBA) yoluyla sunulmaktadır. SBA ülkelere kısa vadeli ödemeler dengesi güçlüklerinde yardımcı olmak için tasarlanmıştır. Program hedefleri, bu sorunların belirlenmesi ve ödemelerin bu hedeflere ulaşma koşuluna bağlı olarak gerçekleştirilmesini içermektedir. Normalde SBA’nın süresi 12-24 ay arasıdır ve geri ödeme paranın alınmasından sonraki 3,25 ile 5 yıl içinde yapılmaktadır. SBA gereken durumlarda önceden kullanım olanağı ile taksitlendirme açısından esneklik de sağlamaktadır.