Dış Ticaretin Finansmanı ve Teşviki Dersi 4. Ünite Sorularla Öğrenelim

İşletmelerin fon kaynaklarını açıklayınız.

İşletmeler ticari faaliyetlerini gerçekleştirebilmek için fona ihtiyaç duyarlar. İşletmelerin ihtiyaç duydukları bu fonlar özkaynak ve yabancı kaynaklar olmak üzere iki kaynaktan sağlanır. Öz kaynağı işletme ortaklarının sağladığı fonlar ve işletme faaliyetlerinden yarattığı otofinansman oluştururken, yabancı kaynaklardan sağlanan fonları belirli bir vade de geri ödenecek borçlar oluşturur.

İthalat nedir?

İthalat, yurt dışında üretilmiş bir malın, ülkedeki alıcılar tarafından satın alınmasıdır. Başka bir ifade ile ithalat; bir malın veya ekonomik değerin yürürlükteki gümrük mevzuatı ve ilgili düzenlemeler çerçevesinde fiili olarak yurtdışından yurtiçine getirilmesi ve söz konusu yurtiçine getirilen mal ve ekonomik değerlerin tutarının Kambiyo mevzuatı çerçevesinde ihracatçı ülkeye transfer edilmesidir (bedelsiz ithalat hariç).

İthalat işlem sürecini sıralayınız.

• İthal Edilecek Ürün Seçimi

• İthalatın Yapılacağı Ülkenin Belirlenmesi

• İthal Edilecek Ürün İle İlgili Mevzuatın Araştırılması

• İthal Edilecek Ürünün Satıcıları ile İletişim Kurulması

• Ürünün İthalatına İlişkin Ön Maliyetlerin Hesaplanması

• İthalat ile İlgili Sözleşmenin Yapılması

• İthal Edilecek Ürünün Yüklenmesi ve Sevkiyatı 

• İthal Edilen Ürünün Varış Yerine Gelmesi

• İthalat İşleminin Gerçekleştirilmesi İçin Gerekli Evrakların Hazırlanması

• Gümrük İşlemlerinin Yapılması ve İthalatın Tamamlanması

Bankalar tarafından sağlanan ithalata özel finansman kredileri kaç aşamada gerçekleşir?

Bankalar, ithalatçı işletmeleri ithal ettikleri malları satıp borçlarını ödeyinceye kadar geçen sürecin içerisinde herhangi bir noktada finanse edebilmektedir. Bankalar tarafından ithalata özel finansman iki aşamada gerçekleştirilmektedir:
1. İthalat Aşamasındaki Finansman: Malın, ithalatçının mülkiyetine geçinceye kadar olan sürede yapılan finansmandır.
2. İthalat Sonrası Finansman: Malın ithalatçının mülkiyetine geçtikten sonra malın satılıp bedellerinin ödenmesine kadar devam eden finansmandır.

İthalat aşamasındaki finansman yöntemlerini sıralayınız.

İthalat öncesi ya da ithalat aşamasındaki finansman yöntemleri; akreditif kredisi, vesaik mukabili kredi ve leasing olarak sayılabilir.

İthalat sonrası finansman yöntemlerini sıralayınız.

İthalat yapan işletmelerin ithalat işlemi sonrasında kullanabilecekleri finansman teknikleri; rehin senedi, vesaik mukabili ödemelerde ithalat kredisi, mal mukabili ödemelerde ithalat kredisi ve aval ve vesaik kredisidir.

Finansman kaynağının seçiminde dikkat edilecek kriterler nelerdir?

İşletmelerin çeşitlilik gösteren fon kaynakları arasında seçim yaparken dikkat etmeleri gereken bir takım kriterler bulunmaktadır. Bu kriterler şunlardır: 

• Fon Kaynak ve Kullanımları Arasında Uyum

• Risk

• Maliyet

• Zamanlama

• Kaldıraç Etkisi

• Esneklik

• Denetim

Kısa vadeli finansman kaynağı ne anlama gelir?

Kısa Vadeli Finansman Kaynakları, işletmelerin bir yıl içinde geri ödemesi gereken kaynaklardır. İşletmenin özsermayesi ortakları tarafından sağlanan ve/veya işletmenin kendi yarattığı kaynaklardan (dağıtılmayan karlar vb.) sağladığı fonların (otofinansmanın) geri ödenmesinde bir vade söz konusu olmadığından, işletmelerin kısa vadeli finansman kaynakları denildiğinde, işletmenin kısa vadeli borçları ya da başka bir ifade ile kısa vadeli kredileri akla gelir.

Ticari krediler nedir?

Satıcı Kredisi olarak da isimlendirilen Ticari Krediler, satıcı işletmenin kendisinden mal ya da hizmet satın alan müşterilerine açtığı krediyi ifade eder. Ticari krediler, ticaret hayatında sık kullanılan önemli bir kısa vadeli finansman kaynağıdır. Ticari kredi de satıcı işletme kendisinden talep edilen mal ve hizmeti müşterisine teslim etmekte ve sözü edilen mal ve hizmet bedelini ise belirlenen gelecekteki bir tarihte almayı kabul etmektedir. Ticari kredi, mal ve hizmeti satın alma talebinde bulunan işletme için kullanımı en kolay finansman tekniği olduğundan tercih edilir.

Açık hesap karşılığı ticari kredileri açıklayınız.

Açık Hesap Karşılığı Ticari Kredilerde müşteri (mal veya hizmet talep eden işletme), kredili mal veya hizmet talebini satıcı işletmeye ilettiğinde satıcı işletme, müşterisi ile ilgili kredi değerliliğini ölçmeye yönelik çeşitli kaynaklara başvurarak bir araştırma yapar. Araştırma sonucu olumlu olursa satıcı işletme kredili satış koşullarını bildirir ve herhangi bir karşılık almadan fatura keserek satışı gerçekleştirir. Zaman içerisinde kredili mal satışlarında tutar ve ödeme koşulları gözden geçirilerek günün koşullarına ve ticari ilişkinin boyutuna göre yeniden düzenlenir.

Senetli ticari kredileri açıklayınız.

Satıcı işletme kimi zaman kredili satışlarında kendini güvenceye almak için kredili mal ya da hizmet satın almak isteyen işletmeden senet talep edebilir. Bu durumda kredili  mal almak isteyen işletme borç tutarını ve vadesini içeren bir senet imzalayarak satıcı işletmeye verir. Satıcı işletme de bu senet karşılığında ilgili mal ya da hizmeti talep eden işletmeye gönderir. Geri ödenmeme riskini azaltması, gerektiğinde iskonto ettirilerek paraya çevrilebilmesi ve dolaşım kabiliyeti gibi özelliklerinden dolayı açık hesap ticari kredilere göre üstünlük taşıyan senetli ticari kredilerin kullanımı da oldukça yaygındır. Ticari kredilerdeki vade alıcı ve satıcı işletmelerin bulundukları sektörlerin özelliklerine bağlı olarak farklılık taşıyabilir.

Mal mukabili ödemede ithalat kredisini açıklayınız.

Mal mukabili ödemede, malın sevk ve teslim alınması sırasında geçen süre esasında ihracatçı işletme, ithalatçı işletmeye faizsiz kredi vermiş durumdadır. Böylece, ithalatçı işletme ithalatın finansmanı amacıyla kredi temin etme zorunluluğundan kurtulmakta, mal satıldıktan sonra ödeme yapacağı için finansman kolaylığı sağlamış olmaktadır.

Finansman bonosunu açıklayınız.

Finansman Bonosu, esas olarak piyasada iyi bir yer edinmiş büyük ölçekli işletmelerin belirli bir vade ile ihraç ettikleri kısa vadeli teminatsız borçlanma aracıdır. Finansman bonoları ya doğrudan halka arz ya da blok satış şeklinde ve temel ilke olarak teminatsız olarak satılmaktadır. Bu durumda finansman bonosunu satın alan taraf bunu ihraç eden işletmeden vade sonunda üzerinde yazılı değeri ödemesini beklemektedir.

Finansman bonosu tiplerini açıklayınız.

Finansman bonoları taşıdıkları teminatlara göre çeşitli tiplere ayrılmaktadır:
• A Tipi Finansman Bonosu: Herhangi bir teminat (garanti kaydı) taşımayan finansman bonoları, A Tipi Finansman Bonosu olarak isimlendirilmektedir.
• B Tipi Finansman Bonosu: Banka kredisi ile desteklenen finansman bonoları, B Tipi Finansman Bonosu olarak isimlendirilmektedir.
• C Tipi Finansman Bonosu: Banka garantisi taşıyan finansman bonoları, C Tipi Finansman Bonosu olarak isimlendirilmektedir.
• E Tipi Finansman Bonosu: Hazine garantisi taşıyan finansman bonoları, E Tipi Finansman Bonosu olarak isimlendirilmektedir.
• F Tipi Finansman Bonosu: Başka bir ortaklığın garantisini taşıyan finansman bonoları ise F Tipi Finansman Bonosu olarak isimlendirilmektedir.

Türkiye'de işletmeler tarafından kullanılan kısa vadeli banka kredilerini sıralayınız.

Türkiye’de yaygın bir biçimde kullanılan kısa vadeli banka kredileri şunlardır:
• Açık Kredi
• Borçlu Cari Hesap Şeklindeki Krediler
• Senet Karşılığı Avans Kredileri
• Vesaik Mukabili Ödeme Kredisi
• Senet İskontosu / İştirası Karşılığında Kredileri
• Mal (Emtia) Karşılığı Krediler
• Döviz Kredileri
• Kefalet Karşılığı Krediler
• Teminat ve Kefalet Mektupları
• Akreditif Kredisi
• Aval / Kabul Kredisi
• Faktöring

Açık kredileri açıklayınız.

Açık Krediler, bankaların maddi teminat aramaksızın kredi alanın imzasına dayanarak açtığı kredilerdir. Açık krediler;
• Kredi değerliliği çok yüksek, finansal yapısı ile ilgili herhangi bir risk taşımayan işletmelere kullandırılmaktadır.
• Borçlu cari hesap şeklinde kullandırılmaktadır.
• Herhangi bir teminat gösterme zorunluluğu olmadan istenildiği an kullanılabilmektedir.
• Kullanımı kolay olduğundan tercih edilmektedir.

Borçlu cari hesap şeklindeki kredileri açıklayınız.

Borçlu Cari Hesap Şeklindeki Krediler, açık kredilere benzemekle birlikte, açık kredilerden teminat ve limit açısından farklılık göstermektedir. Borçlu cari hesap şeklinde açılan kredilerde “Genel Kredi Sözleşmesi” imzalanmaktadır. Genel kredi sözleşmesi imzalanmış hesap sahibine daha sonra imza ya da teminat karşılığında belirli bir limit içinde para çekme yetkisi verilmektedir. Borçlu cari hesap sahibi belirlenen limitler içinde para çekmek isterse, kullanılan miktar ve süre dikkate alınarak faiz hesaplanmakta ve borçludan tahsil edilmektedir.

Senet karşılığı avans kredileri için yerine getirilmesi gereken şartları sıralayınız.

Bu kredinin kullanılabilmesi için:
• Teminat olarak gösterilecek çek ve senetlerin Ticaret Kanununa göre belirlenen şekil şartlarına uygun olması ve kıymetli evrak kanununa göre yükümlülüklerin yerine getirilmiş olması,
• Borçlunun borçlanmaya ehil olması,
• Borçlanmanın bir ticari ilişkiden doğmuş olması, şartlarının yerine getirilmesi gerekmektedir.

Görüldüğünde ödemeli poliçe ile vesaik mukabili ödeme kredisini açıklayınız.

İhracatçı işletme, “görüldüğünde ödemeli bir poliçe” keşide ederse, ithalatçı vesaiki teslim aldığı anda mal bedelini ödemek zorundadır. İthalatçı, ödemeyi derhal yaparsa, herhangi bir ithalat kredisi söz konusu olmayacaktır. Ancak ithalatçı ödemeyi hemen yapmaz, mallar gelinceye kadar veya malları teslim aldıktan sonra poliçe bedellerini, bankasından kredi kullanarak ödemek isterse bu durumda ithalat kredisinden söz edilebilir. Eğer ithalatçı işletme kredi kullanımını ithal ettiği mallar eline geçene kadar yaparsa “ithalat aşaması finansmanı”, ithal edilen mallar teslim alındıktan sonra kredi kullanımı gerçekleşirse “ithalat sonrası finansmanı” söz konusu olmaktadır. İthalatçı işletme, bir borç senedi imzalayarak veya yeni bir poliçeyi kabul ederek “rehin senedi” (yeddi-emin makbuzu) karşılığında malları teslim almakta, daha sonra ithal ettiği malları sattığı zaman banka kredisini faizi ile birlikte kapatmaktadır.

Vadeli poliçe ile vesaik mukabili ödeme kredisini açıklayınız.

İthalatçı işletme “vadeli bir poliçe” kabul ederse ithalatı gerçekleştirilen mallar geldikten sonra vade sonuna kadar ithalatçı işletme tarafından herhangi bir ödeme yapılmayacaktır. Eğer ithalatçı işletme yaptığı ithalat sonrasında finansmana ihtiyaç duyarsa banka poliçeyi vadesinde ödemeyi üstlenmektedir. Böylece banka tarafından ithalatçı işletmeye kredi açılmış olacaktır. Banka bu işlem için ithalatçı işletmeden teminat olarak “borç senedi” ve “rehin makbuzu” (yeddi - emin makbuzu) alarak işlemde sözkonusu vesaiki ithalatçı işletmeye devredecektir. Böylece ithal edilen mallar serbest kalmaktadır. İthalatçı işletme ithal ettiği malları satarak gelir elde ettiğinde söz konusu banka borcunu kapatmaktadır.

Senet iskontosu / iştirası karşılığında kredileri açıklayınız.

Senet İskontosu / İştirası Karşılığında Kredi uygulaması, kredi talebinde bulunan işletmenin elinde bulundurduğu (uygulamada vadesinin dolmasına üç ay kalmış) senetlerini, bankaya vererek nakde çevirmesi işlemidir. Bu işlemde senet ile ilgili tüm haklar bankaya temlik edilmektedir. Kredi işlemine konu senedin borçlusunun ikametgahı, senedi kabul eden banka şubesinin bulunduğu şehrin belediye sınırları içinde ise “iskonto” dışında ise “iştira” işlemi olarak isimlendirilmektedir.

Mal (emtia) karşılığı kredileri açıklayınız.

Mal (Emtia) Karşılığı Krediler, bankalar tarafından çok tercih edilmemekle birlikte yine de zaman zaman kullanım alanı bulan kısa vadeli bir kredi yöntemidir. Mal karşılığı krediler menkul rehni hükümleri çerçevesinde işletmeye ait ticari malların bankaya rehin edilmesi ve bunun karşılığında bankanın da işletmeye borçlu cari hesap açması
şeklinde işlemektedir.

Teminat mektuplarını tanımlayınız.

Teminat mektuplarını; Geçici, Kat’i ve Avans Teminat Mektubu olarak üç grupta tanımlamak mümkündür:
• Geçici Teminat Mektupları, İhaleye katılan işletmelerin, şartname koşullarına uyacaklarını teminat altına almak amacıyla verilen mektuplardır.
• Kat’i Teminat Mektupları, İhaleye konu işin anlaşma şartlarına uygun olarak yapılacağını garantileyen ve yapılmadığında talep edilecek zararın karşılanacağını ifade eden mektuptur.
• Avans Teminat Mektupları, İhaleye katılan işletmelerin, aldıkları avans ödemelerini teminat altına almak amacıyla verilen mektuplardır.

Akreditif kredisini açıklayınız.

Dış ticarette en sık kullanılan ödeme yöntemlerinin başında akreditifli ödeme gelmektedir. Kelime anlamı bakımından akreditif, “kredi mektubu” anlamına gelir. Söz konusu mektup, ithalat yapacak işletmenin ithal edeceği ürünler karşılığında ihracatçı işletmeye banka kanalı ile ulaştırılmaktadır. Kendisine akreditif mektubu ulaşan ihracatçı, ihracatını gerçekleştirdiği ürünlerinin parasını akreditifte yazılı koşulları yerine getirmesi halinde alabilmektedir. Akreditifin çeşidi ve koşullarına göre değişmekle birlikte akreditif, ihracatçı ve ithalatçı işletmeyi aynı anda koruyan bir yöntemdir.

Aval / kabul kredisini açıklayınız.

Aval / Kabul Kredisi, ithalatçı işletmenin malı teslim aldıktan sonra, satıcı ile anlaştıkları ve poliçe üzerinde belirtilen tarihte ödeme yapmasını içeren gayri nakdi kredidir.

Faktöringi açıklayınız.

Faktöring en genel anlamı ile, mal ve hizmet satışlarından doğan vadeli alacakların temlik yolu ile bir faktöring şirketine devredilmesi ve bu alacakların faktöring şirketi tarafından yönetilmesidir. Faktöring, mal ve hizmet satışlarından doğmuş alacakların faktöring şirketine temlik edilmesi ile başlayan süreçtir. Alacakları temlik alan faktöring şirketi bu alacakların yönetimine ilişkin; tahsilatı üstlenmekte, alacak kayıtlarını tutmakta, alacakların tahsili için ihbar ve ihtar gibi işlemleri yerine getirmektedir. Ayrıca pazar araştırması yapılması ve pazar ile ilgili bilgilerin müşteriye aktarılması da bir hizmet konusu olarak, faktöring şirketi tarafından üstlenilebilir.

Rotatif kredileri açıklayınız.

Rotatif Krediler, diğer orta vadeli kredilerden farklı olarak, kredi limitinin aşılmaması koşulu ile periyodik borçlanmalara ve geri ödemelere olanak sağlayan bir kredi türüdür. Kredi kullanan işletme kredi ile ilgili ödemede bulundukça tekrar ilk belirlenen kredi limitini kullanmaya hak kazanmaktadır. Bu tür krediler işletmelere kaynak sağlama konusunda esneklik sağlamaktadır. Rotatif krediler genellikle kredibilitesi yüksek işletmeler tarafından kullanılmaktadır.

Kiralamayı (leasing) açıklayınız.

Leasing, şirketlerin yatırımlarında menkul ve gayrimenkul teminine yönelik ihtiyaçlarını karşılamada kullanılan orta ve uzun vadeli bir finansman yöntemidir. 1985 yılında çıkarılan finansal kiralama ile ilgili 3226 Sayılı Kanunun 4. maddesinde leasing şu şekilde tanımlanmıştır: “Finansal kiralama, kiralayanın kiracının talebi üzerine, üçüncü kişiden satın aldığı veya başka bir şekilde temin ettiği bir malın zilyetliğini, her türlü faydayı sağlamak üzere ve belirli bir süre, fesh edilmemek şartıyla, bedeli karşılığında kiracıya bırakılmasını öngören bir sözleşmedir.”

Fortfaitingi açıklayınız.

Orta ve uzun vadeli finansman tekniği olarak forfaiting, ihracat işlemlerinden doğan ve bir banka tarafından güvence altına alınmış vadeli alacak haklarının, ihracatçıya rücu edilmeksizin iskonto edilerek satılması işlemidir. Forfaiting, faktöring’e göre daha uzun vadeli bir finansman tekniği olup, yatırım mallarının finansmanında kullanılmak üzere geliştirilmiştir. Ancak, pazar koşullarındaki değişmeler, forfaiting yapan şirketlerin risk yapıları vb. nedenler ile forfaiting işlemlerinde vadeler altı ay ile on yıla yaygın bir hale gelmiştir.

Menkul kıymet kavramını açıklayınız.

Menkul Kıymet, kişilerin yatırım amacı ile edindikleri, ortaklık veya alacak hakkı sağlayan ve çıkarılması için Sermaye Piyasası Kurulundan izin alınan kıymetli evraklardır.

Hisse senedini açıklayınız.

Hisse Senedi, sermayesi paylara bölünmüş anonim şirketlerce çıkarılan, her biri şirket ortaklığını temsil eden yasal şekil şartlarına uygun menkul kıymetlerdir.

Tahvili tanımlayınız.

Türk Ticaret Kanunu’nda “Tahvil” şu şekilde tanımlanmıştır: “anonim şirketlerin ödünç para bulmak için itibari kıymetleri eşit ve ibareleri aynı olmak üzere çıkardıkları borç senetlerine tahvil adı verilir.”.

Otofinansmanı açıklayınız.

Otofinansman, kendi kendine finansman veya fon oluşturma anlamına gelen, işletmelerin dönem sonlarında elde ettikleri karın bir kısmını dağıtmayarak işletmede alıkoymaları sonucu ortaya çıkan uzun süreli bir özkaynak finansmanıdır. Otofinansmanda işletme kaynakları etkin ve verimli kullanılarak kar elde edilmekte, elde edilen karın bir kısmı yine işletmenin ihtiyaçlarını karşılamak üzere işletmede bırakılmaktadır. Başka bir ifade ile otofinansman, işletmenin kaynaklarından kaynak yaratması böylece ihtiyaç duyduğu finansmanı kendisinin karşılamasıdır.