Eleştiri Kuramları Dersi 6. Ünite Sorularla Öğrenelim

Avrupa göstergebiliminin kurucusu Algirdas Julien Greimas’a göre, yazının temel özellikleri nelerdir?

Göstergebilim ile yazın (edebiyat) arasındaki ilişkiler hem çok ayrıcalıklı ve çok sıkı olmuş, hem de birbirlerini beslemiş ve denetlemişlerdir. Yazının sınırlarını belirlemek çok zor görünebilir. Avrupa göstergebiliminin kurucusu Algirdas Julien Greimas’a göre, yazının temel özellikleri bir “yapıtın özgün ve indirgenemez” öğeler barındırmasıdır.

Poetika ne demektir?

Yazınbilim: (Poetika): Yazının işleyiş kurallarını tanımlar, bağlı kalınması gereken kuralları çözümler ve belirler.

Genel bir eleştiri kuramı özelliği taşımadan pek çok sorunu ele alan yazınsal göstergebilimin ele aldığı sorunlar nelerdir?

Yazınsal göstergebilim, genel bir eleştiri kuramı özelliği taşımadan yazınsal pek çok sorunu ele almıştır: anlatısal yapılar, betisel yapılar (figüratif yapılar), kültürel çeşitlilik, mimesis sorunları, tutku (duygu, heyecan...); yazın tarihinin yazınbilim açısından tasarlanması, duyularla algılanamayan anlatım biçimlerinin çağdaş araştırmalardaki yeri gibi...

Beti ne demektir?

Beti: Duyularla algılanan doğal dünyayı görsel ya da dilsel olarak yeniden sunan her türlü göstergedir. 

Edimbilim ne demektir?

Edimbilim: Anlamın ancak bağlam ve kullanımın bilinmesiyle anlaşılabileceğini ortaya koyan, doğal dil öğeleriyle ilgilenen dilbilimin bir dalıdır.

Doğa ve insan davranışının sanatta ve yazında taklide dayanan temsilinin adı nedir?

Mimesis: Doğa ve insan davranışının sanatta ve yazında taklide dayanan temsilidir. Aristoteles mimesinin “doğanın taklidi” olduğunu öne sürer.

Çözümleme için izlenebilecek iki yol nelerdir?

Çözümleme için iki yol izlenebilir. Birincisi metni belli ölçütlere göre bölümlerine ayırmak, ikincisi metnin açık, anlaşılır ve kısa bir özetini vermek.

Üretici süreçle anlatılmak istenen nedir?

Üretici süreç: Bir metin ya da söylemde anlamı oluşturan düzeyler ve bileşkeler arasında kolaydan zora, yalından karmaşığa giden ilişkileri düzenleyen kuramsal süreci açıklayan göstergebilimsel araç.

Yazınsal metni bölümlerine ayırmak için belli, denetlenebilir ve nesnel ölçütler bulmak, bunları gerekçelendirmek gerekir. Bu ölçütlere örnekler verir misiniz?

Yazınsal metni bölümlerine ayırmak için belli, denetlenebilir ve nesnel ölçütler bulmak, bunları gerekçelendirmek gerekir. Bu konuda zaman, uzam, oyuncu, dilbilgisel terimler, betimlemeden karşılıklı konuşmaya, söylemden anlatıya geçiş, ya da tersi... gibi ölçütler kullanılabilir.

Üretici süreç adlı şemayı geliştiren okulun adı nedir?

Birbirinden  farklı, hem de birbirine bu kadar yakın alanları incelemek için Ferdinand de Saussure’ün izinden giden Paris Göstergebilim Okulu, “üretici süreç” adı verilen bir şema geliştirmiştir.

“Anlam belleğinin” bir örnekçesi olan terime ne ad verilir?

Üretici süreç, sözceleme öznesinin sözcesini gerçekleştirmesi sırasında oluşan “anlam belleğinin” bir örnekçesidir.

Sözce ne demektir?

Sözce: Sözceleme eylemi sonunda elde edilen dilsel üründür. Dilbilgisel açıdan tam ya da eksik, doğru ya da yanlış olabilirse de, ancak bağlam içinde anlam kazanan söz dizisidir.

Söylem zinciri içinde kesintisizlik etkisi yaratan anlamı oluşturan içerik ögelerinin yinelenmesine ne ad verilir?

Yerdeşlik: Bir söylem zinciri içinde kesintisizlik etkisi yaratan anlamı oluşturan içerik ögelerinin yinelenmesidir.

İzlekselleşme ile ne yapılmaktadır?

İzlekselleşme: Betisel yerdeşliklerden yola çıkarak genel anlamı birleştirme işlemidir.

Az çok kalıplaşmış, göreceli olarak kendi üzerine kapalı, kısmen özerk yapılara ne ad verilir?

Motif: Az çok kalıplaşmış, göreceli olarak kendi üzerine kapalı, kısmen özerk yapılardır. Yapısının düzenliliği ile hemen saptanabilir, ancak betiselleşmenin verdiği olanaklarla biçimsel değişkenlik gösterebilen dilsel yapılardır.

Genel göstergebilim ve yazınsal göstergebilimin nesneyi incelediği iki ulam nelerdir?

Genel göstergebilim ve yazınsal göstergebilim Nesneyi iki ulamda inceler. Bilişsel nesneler bilgiye, anılara, edinilmiş ve öğrenilmiş deneyimlere dayanır. İkinci bir eyleyen (bir özne, bir gönderen...) bunu öznenin elinden alamaz, ancak paylaşabilir.

Özneyi görevlendiren ve değerlendiren eyleyenlere sırasıyla ne denilir?

Gönderen (G)/Gönderilen (Gn): İletişim şemasından alınan bu iki eyleyen, Özneden daha üstün güçlerle donatılmışlardır. Özneyi görevlendiren Gönderen, değerlendiren ise Gönderilendir.

Anlatı şeması kaç aşamadan oluşmaktadır?

Günümüzde bu şema üç aşamadan oluşur: eyletim, eylem ve yaptırım. Gerçek yaşamda, romanlarda, öykülerde birinci aşama bittikten sonra eyleyenler ikinci, üçüncü... bir anlatı şeması başlatabilirler.

Anlatısal anlamla kastedilen nedir?

Günümüzde bu şema üç aşamadan oluşur: eyletim, eylem ve yaptırım. Gerçek yaşamda, romanlarda, öykülerde birinci aşama bittikten sonra eyleyenler ikinci, üçüncü... bir anlatı şeması başlatabilirler.

Temel anlam ne demektir?

Temel anlam, temel sözdizimin ve anlatısal anlamın tamamlayıcısı ve oluşturucusu olup üretici sürecin en soyut yapısıdır. Anlamın oluşturucu temel öğelerini birleştirir ve ulamlar biçiminde sıralanmasını sağlar.