Eleştiri Kuramları Dersi 5. Ünite Sorularla Öğrenelim

Sosyolojik eleştiri nedir?

Sosyolojik (toplumbilimsel) eleştiri, edebiyat eleştiriciliğinin önemli alanlarından birisidir. Bu eleştiri edebiyatın toplum içinde doğduğu, toplum içinde var olduğu ve toplumun ifadesi olduğu, hatta edebiyatın hayatı temsil ve taklit ettiği ilkesinden hareket eder. 

Edebiyat ile sosyoloji arasındaki ilişkiyi açıklayınız.

Toplumsal hayatın incelenmesi sosyolojinin belli başlı konularından birisi olduğuna göre, toplum hayatını taklit eden edebiyatın sosyolojik boyutunun olması da doğaldır. Bu ilişki edebiyatın toplum hayatını taklit eden bir sanat olmasından ileri gelmektedir. Edebiyat-sosyoloji ilişkisi, sosyoloji ile eleştiri arasındaki ilişkiyi de beraberinde getirmiştir.

Sosyolojik eleştiri nasıl ortaya çıkmıştır? 

Sosyolojik eleştiri, edebî esere yönelik olarak sorulan “eser neyi anlatıyor?” sorusunun terk edilip, yerine, “eser nasıl anlatıyor?” sorusunun konulmasıyla başlamıştır. Edebiyata nasıl yaklaşılmalı sorusuna sosyolojik eleştirinin vereceği cevap ortamı göz önünde bulundurmalı olacaktır. Edebiyatı ortama göre
değerlendirme çabasının geri planında edebiyatın anlamını, yönünü ve işlevini ortaya çıkarma gayreti vardır. 

Sosyolojik eleştirinin başlangıcı hangi esere dayandırılmaktadır?

Sosyolojik eleştirinin başlangıcı Giambastista Vico’nun La Scienza Nuova (Yeni Bilim) başlıklı eserine dayandırılır. 

Sosyolojik eleştirinin temsilcileri kimlerdir?

• Abel François Villemain
• Hippolyte Taine
• Gustave Lanson

Eleştiri anlayışında toplumsal gerçekliğe ayrı bir yer veren Fransız düşünür kimdir?

Taine, eleştiri anlayışında toplumsal gerçekliğe ayrı bir yer vermiştir.

Marksist edebi eleştiri anlayışının önde gelen isimleri kimdir?

George Lukacs ve Lucien Goldmann'dır. 

Frankfurt Okulu'nun iki önemli temsilcisi kimdir? 

Walter Benjamin ve Theodor Adorno'dur. 

George Lukacs'ın en önemli eserlerine örnek veriniz. 

"Roman Kuramı"

"Tarih ve Sınıf Bilinci"

Goldmann ve Lukacs'ın eserleri arasındaki ortak payda nedir?

Hegelci bütünlük anlayışıdır.

Goldmann'ın edebi eser incelemeye yönelik geliştirdiği yeni kavram ne olmuştur?

"anlamlı yapı" kavramıdır. Anlamlı yapı kavramı Lukacs’ın ve Marks’ın tip kavramına benzerlik gösterir. Anlamlı yapı hem yorumsal (hermeneutik) anlamda hem de Hegelci anlamda belirli bir bütünlüğe işaret eder. 

Frankfurt okulu kuramcılarının Marksist eleştirmenlerle bazı kavramları ortak kullanmışlardır. Bu kavramlar nelerdir?

Kapitalizm, maddileşme, yabancılaşma, değişen değerler ve hükmetme kavramları Frankfurt Okulu kuramcıları ile Marksist eleştirmenlerin ortak kullandıkları kavramlardır.

Adorno'nun Hegelci Marksizm ile çelişen düşünceleri nelerdir?

Adorno’nun düşünceleri Hegelci Marksizm ile çelişen bazı hususlar içermektedir. Adorno’ya göre toplum, tarihsel süreçte sınıf hakimiyetinden kurtulmak için mücadelesini sürdürmektedir. Fakat bu mücadele Marksist düşüncede olduğu gibi iyiye doğru değil, insanlığı felakete doğru sürükleyen bir seyir izlemektedir. Toplumda sınıf çatışması devamlılık göstermez. Buna karşılık bireyler belirli değer ve ilgilerden uzaklaşır. Bu uzaklaşmanın sebebi kapitalizmin küresel sonuçlarıdır. Son olarak Adorno, işçi sınıfının mücadelesiyle devrimci mücadelenin gerçekleşeceğine ve sosyalist devrimin başarılı olacağına inanmaz.

Benjamin'in nasıl bir kuram benimsemiştir ve bu kuramların temel unsurları nelerdir?

Adorno’nun arkadaşı Walter Benjamin ise, toplumdan ve sanatkârca üretimden söz eder. Benjamin klasik ve romantik dönemin sonuna gelindiğine inanmaktadır. O, Baudelaire’ci ve öncü bir kuram benimsemiştir. Benjamin’in geliştirdiği kuramlar uyumsuzluğu, çarpıtmayı, parçalanmayı ve şok deneyimlerini esas alır.
Benjamin bu kavramları modern sanayileşmiş toplumların günlük yaşantılarıyla ilişkilendirir. Kısaca Benjamin modernist bir sanat anlayışı geliştirmiştir. 

Benjamin ve Adorno tarihi nasıl ele almışlardır?

Benjamin ve Adorno tarihi birikerek çoğalan bir özgürleşme süreci olarak değil, insanlığı felaketlere doğru sürükleyen bir süreç olarak düşünmüşlerdir.

Avangart sanat nedir?

Öncü sanat anlamını taşımaktadır. 

Adorno ve Benjamin hangi yönleriyle ilgili sıklıkla eleştirilmiştir?

Adorno ve Benjamin sıklıkla seçkinci ve aristokrat olmakla eleştirilmiştir. Onlar, kitle kültürüne
olumsuz bir gözle bakmakla suçlanmışladır.

Bakhtin'in geliştirdiği edebiyat kuramı hangi unsurlar ile ilgilidir?

Bakhtin’in geliştirdiği edebiyat kuramı, edebi metinlerdeki belirsizlik, çirkinlik ve grotesk unsurlarla ilgili bir kuramdır. 

Nietzsche'nin kullandığı bazı kavramlar Bakhtin'in kuramlarının anahtar kavramlarını oluşturmaktadır. Bu kavramlar nelerdir, açıklayınız. 

Nietzsche’nin kullandığı bazı kavramlar Bakhtin’in kuramlarının de anahtar kavramalarını oluşturmaktadır. Örneğin Nietzsche’nin üzerinde durduğu daimî dönüş miti Bakhtin’in karnaval dünyasındaki ruh göçü (reenkarnasyon) fikri ile benzerlik gösterir. Bakhtin’in ifade ettiği reenkarnasyon anı Nietzsche’nin daimî
dönüş ilkesini hatırlatır.

Eleştirel edebiyat kuramının öncüsü kimdir?

Peter V. Zima'dır. 

Peter V. Zima'nın en önemli eseri nedir?

Peter V. Zima’nın en önemli eseri Modern Edebiyat Kuramlarının Felsefesi (The Philosopy of Modern Literary Theory) başlıklı çalışmasıdır. Bu kitap İtalyanca, Arapça, Çince, Korece, İspanyolca, Çekçe ve Türkçe dâhil olmak üzere, dünyanın belli başlı dillerine tercüme edilmiştir.