XIV-XV. Yüzyıllar Türk Dili Dersi 8. Ünite Sorularla Öğrenelim

Çağatay Türkçesinde kullanılan zarf fiil ekleri hangileridir?

Çağatay Türkçesinde kullanılan zarf fiil ekleri –A; -yU /-y; -ArdA / -UrdA / -rdA; -ArgA / -UrgA / -rgA; -Gaç; -GalI; -GançA; -GandA; -GInçA/-GunçA; -GU; -(I)p/-(U)p; -(I)bAn / -(U)bAn şeklindedir. -mAy; -mAyIn ekleri ise olumsuz ifadesi taşır.

Çağatay Türkçesi nasıl bir söz varlığına sahiptir?

Dönem şair ve yazarlarının İran edebiyatından etkilenmiş olmaları dolayısıyla edebî ürünlerde Arapça ve Farsça unsurlar artmıştır. Ali Şir Nevâyî’den itibaren tam anlamıyla bir edebî dil hâline gelen Çağatay Türkçesinde Arapça ve Farsça unsurların yanında Mo¬ğolca alıntıların da arttığı görülmektedir.

Çağatay Türkçesinde gelecek zaman hangi ek(ler) ile yapılır?

Çağatay Türkçesinde yaygın olarak kullanılan gelecek zaman eki -GAy; -GA şeklindedir.

Çağatay Türkçesinde geniş zaman hangi ek(ler) ile yapılır?

Çağatay Türkçesinde geniş zamanı ifade etmek için ünsüzle biten fiillere -Ur ve -Ar; ünlü ile biten fiillere -r eki ulanır. Geniş zamanın olumsuzu için Eski Türkçeden beri kullanılan -mAz eki Çağatay Türkçesinde ötümsüzleşme sebebiyle -mAs şeklinde yaygınlaşmıştır.

“kılmış irdi, bolup irdim, barur idi ” ifadelerinde hangi birleşik zaman çekimi vardır?

Çağatay Türkçesinde hikâye birleşik çekimi, zaman veya kip eki almış asıl fiilden sonra ir- / i- yardımcı fiiline görülen geçmiş zaman ekinin getirilmesiyle yapılır.

Çağatay Türkçesinde yönelme hâli hangi ek(ler) ile yapılır?

Çağatay Türkçesinde yönelme hâli yaygın olarak +GA / +KA ekiyle yapılır. Bu ek ünlü ve ünsüz uyumlarına uyma bakımından düzensizlik gösterir. Özellikle ince ünlü ile sonlanan yabancı kaynaklı sözlere eklendiğinde kalınlık incelik uyumuna aykırı kullanılışlar görülmektedir. +A eki de Çağatayca metinlerde işlek olmamakla birlikte kullanılmaktadır. Zamirlerin yönelme hâli çekiminde de +GA eki kullanılmaktadır. Bu ek, n sesi ile sonlanan teklik kişi zamirlerine ulandığında genizsileşmeye uğramakta ve genizsileşen bu ünsüz zamirlerin ünlülerinde kalınlaşmaya neden olmaktadır.

Çağatay Türkçesinde ayrılma hâli hangi ek(ler) ile yapılır?

Çağatay Türkçesinde ayrılma hâli eki +DIn şeklindedir. Ek ünlüsü düz dar olduğundan düzlük-yuvarlaklık uyumuna bağlı değildir. Ayrıca ünsüz uyumu bakımından da düzensizlik gösterir.

Çağatay Türkçesinde yön hâli hangi ek(ler) ile yapılır?

Yön eki Çağatay Türkçesindeki +GArI ve +rA şekilleriyle kullanılmıştır.

Gereklilik ifadesi için Çağatay Türkçesi metinlerinde hangi yapı kullanılır?

Gereklilik ifadesi için Çağatay Türkçesi metinlerinde -sA + kerek yapısı kullanılır.

Çağatay Türkçesinde öğrenilen geçmiş zaman hangi ek(ler) ile yapılır?

Üç farklı ekle yapılmaktadır. Bunlar –mIş, -p turur / -pDUr / -p ve -GAn / -GAndUr / -GAn turur ekleridir.

Çağatay Türkçesinde II. kişi emir kipi için kullanılan ekler hangileridir?

Çağatay Türkçesinde kullanılan II. kişi emir kipi ekleri Ø; -GIl; -GIn şeklindedir.

“koyçıga” kelimesi sırasıyla hangi ekleri almıştır?

koy: isim, +çı: isimden isim yapma eki, +ga: yönelme hâli eki

Çağatay Türkçesinde III. kişi iyelik ekinin özellikleri nelerdir?

III. kişi iyelik ekleri düz ünlülüdür. Genel Türkçede III. kişi iyelik ekleri ile hâl ekleri arasında bulunan zamir n’si, Çağatay Türkçesinde genellikle kullanılmaz. Bu durum Çağatay Türkçesinin en karakteristik özelliklerinden biridir.

Çağatay Türkçesinde şimdiki zaman hangi ek(ler) ile yapılır?

Çağatay Türkçesinde kullanılan şimdiki zaman ekleri -AdUr / -ydUr; -A / -y şeklindedir.

Çağatay Türkçesinde isim fiil hangi ek(ler) ile yapılır?

Çağatay Türkçesinde fiillerin hareket isimlerinin ifadesi için -mAK ve -Iş ekleri kullanılmıştır. Özellikle -mAK eki yaygın bir kullanım alanına sahiptir ve bu ekin +lIK ekiyle genişlemiş şekli -mAKlIK eki aynı görevde kullanılmıştır.

Çağatay Türkçesinde kullanılan sıfat fiil ekleri hangileridir?

Çağatay Türkçesinde kullanılan sıfat fiil ekleri -Ar / -Ur / -r; -GAn; -GU şeklindedir.

Çağatay Türkçesinde kaç hâl çekimi vardır?

Çağatay Türkçesinde dokuz hâl çekimi vardır: yalın hâl, ilgi hâli, yükleme hâli, yönelme hâli, bulunma hâli, ayrılma hâli, eşitlik hâli, vasıta hâli, yön hâli, aitlik.

Çağatay Türkçesinde bulunma hâli hangi ek(ler) ile yapılır?

Çağatay Türkçesinde +DA ekiyle yapılır ve ek, ünsüz uyumuna uyar.

“cihan ehliniñ şahı ol boldı ol” ifadesindeki -niñ eki hangi çekim ekidir?

“cihan ehliniñ şahı ol boldı ol” ifadesindeki -niñ eki ilgi ekidir.

“burungını” kelimesi sırasıyla hangi ekleri almıştır?

burun: isim, +gı: aitlik eki, +nı: yükleme hâli eki