XIV-XV. Yüzyıllar Türk Dili Dersi 1. Ünite Sorularla Öğrenelim

Harezm-Altın Ordu Türkçesi

1. Soru

Harezm Türkçesi nedir?

Cevap

XI-XII. yüzyıllarda hem etnik yapı hem de siyasi hayat bakımından Türkleşen Harezm bölgesinde Türk dilinin doğu kolunu teşkil eden Karahanlı Türkçesi temelinde güney- batı kolunu teşkil eden Oğuz Türkçesi ve kuzeybatı kolunu teşkil eden Kıpçak Türkçesinin karışıp kaynaşmasından oluşan Türkçeye Harezm Türkçesi veya Harezm-Altın Ordu Türkçesi adı verilir.


2. Soru

Oğuz Türkçesini açıklayınız. 

Cevap

XI. yüzyılda Harezm bölgesinde toplu olarak yaşayan ve daha sonra batıya doğru göç ederek bugünkü Türkmen, Azerbaycan, Gagavuz ve Türkiye Türklerinin aslını oluşturan büyük bir Türk boyunun lehçesidir.


3. Soru

Altın ordu nedir?

Cevap

Altın Ordu, Moğol imparatoru Cengiz Han’ın ölümünden sonra torunlarından Batu Han’ın 1242’de kurduğu ve kardeşi Berke Han’ın yerine geçip Müslüman olmasıyla tam bir Türk-İslam devleti haline gelen devletin adıdır.


4. Soru

Ari nedir?

Cevap

İran’dan geçerek Kuzey Hindistan’a yerleşen halk veya bu halktan olan kimseye Ari adı verilir.


5. Soru

Harezm Hanlığı'na son veren olay nedir?

Cevap

Harezm Hanlığı, Bolşevik ihtilalinden sonra sona ermiştir.


6. Soru

Kaside nedir?

Cevap

On beş beyitten az olmayan, bütün beyitlerin ikinci dizeleri en baştaki beyit ile uyaklı olan ve çoğu kez büyükleri övmek için yazılan divan edebiyatı şiir türüne kaside adı verilir.


7. Soru

Gazel nedir?

Cevap

Divan edebiyatında beş ile on beş beyit arasında değişen, ilk beytinin dizeleri birbiriyle, sonraki beyitlerinin ikinci dizeleri birinci beyitle uyaklı, genellikle lirik konularda yazılan nazım biçimine gazel adı verilir?


8. Soru

Tuyuğ nedir?

Cevap

Mâni biçiminde aruzla yazılmış manzumelere tuyuğ adı verilir.


9. Soru

1310 yılında Naşirüd-din bin Burhanü'd-din Rabguzi tarafından yazılan eser nedir ve kime sunulmuştur?

Cevap

1310 yılında Naşirüd-din bin Burhanü'd-din Rabguzi tarafından Kısasü'l Enbiya yazılmış ve Moğol şehzadesi Na¯s´ırü’d-di?n Tok Buia’ya sunulmuştur.


10. Soru

El yazması eserleri el yazısı ile kopyalan kimseye ne ad verilir?

Cevap

El yazması eserleri el yazısı ile kopya eden kimseye müstensih adı verilir.


11. Soru

İstinsah nedir?

Cevap

Yazma bir eseri el yazısıyla kopyalama işlemine istinsah adı verilir.


12. Soru

Bab nedir?

Cevap

Arapça bir kelime olup “kapı” anlamındadır. Türkçede “bölüm, başlık” anlamında kullanılmaktadır.


13. Soru

Nehcü’l-Fera¯di?s'in müellif'i kimdir?

Cevap

Nehcü’l-Fera¯di?s nüshaları üzerinde incelemeler yapanlar genellikle eserin müellifi olarak Kerderli Mahmut b. Ali’yi göstermişlerdir.


14. Soru

Arapça'yı öğretmek üzere yazılmış, sözlük niteliğinde olan eser hangisidir?

Cevap

Mukaddimetü'l Edeb, Arapçayı öğretmek üzere yazılmış, Arapça kelime ve kısa cümlelerden oluşan pratik bir sözlüktür.


15. Soru

Mukaddimetü’l-Edeb kaç bölümden oluşmaktadır ve bu bölümler nelerdir?

Cevap

Mukaddimetü’l-Edeb beş bölümden oluşmaktadır. Bunlar:

1. İsimler

2. Fiiller

3. Harfler

4. İsim çekimi

5. Fiil çekimi


16. Soru

Tefsir ne demektir?

Cevap

Kur’an’ın surelerini açıklayarak görüşler ileri sürme ve bunları yazma, yorumlamaya tefsir adı verilmektedir.


17. Soru

Tek nüshası bulunan ve didaktik özelliklere sahip olan Harezm Türkçesi eseri hangisidir?

Cevap

Tek nüshası Bursa Orhan Kütüphanesi'nde yer alan ve didaktik özellikleri olan eser 

Mu'inü'l Mürid'dir.


18. Soru

Kitabının içerisinde yazılış sebebinin bulunması yönü ile Nizami'nin eserlnden ayrılan Harezm-Altın ordu Türkçesi eseri hangisidir?

Cevap

Hüsrev ü Şirin, Nizami?’nin Hüsrev ü Şi?ri?n’i ile ben- zer olan eser tevhid, naat ile Çehar-ya¯r methiyesinin bulunduğu baş kısmıyla; Tını Beg Han ile Melike Hatun için methiyeler kısmıyla; ayrıca “sebeb-i telif-i kita¯b” bölümüyle Nizami?’nin eserinden ayrılır.


19. Soru

Naat nedir?

Cevap

Hz. Muhammed’in niteliklerini övmek, ondan şefaat dilemek amacıyla yazılan kasidelere naat adı verilir.


20. Soru

Harezm-Altın ordu dönemine ait olan ve mirac olayını anlatan anonim eser hangisidir?

Cevap

Mir'ac-name, mirac olayını anlatan anonim bir eserdir.


Bahar Dönemi Dönem Sonu Sınavı
25 Mayıs 2024 Cumartesi