Osmanlı Türkçesi Grameri 1 Dersi 5. Ünite Sorularla Öğrenelim

Türkçe Arapça arasında kelimelerde  belirlilik açısından nasıl fark vardır?

Türkçe ve Fasçadan farklı olarak Arapça kelimelerde ayrı bir belirlilik kategorisi vardır. Türkçede belirlilik özel eklerle teşkil edilen bir kategori teşkil etmez.

Arapçada harf-i ta’rîf ön eki hangi amaçla kullanılır?

Arapçada kelimeyi belirli hâle getiren morfolojik unsur, harf-i ta’rîf denilen bir ön ektir.

Arapçada hangi durumda  harf-i ta’rîfin lâm’ını kendisine benzeştirir?

Güneş harfleri (Hurûfu’ş-şemsiyye): Harf-i ta’rîf alan bir kelime el-beyt, el-bint, el-veled, el-kitâb şeklinde okunur. Ancak bir kısım harfler vardır ki, kelime bu harflerle başladığı zaman harf-i ta’rîfin lâm’ını kendisine benzeştirir. Güneş harfleri (hurûfu’ş-şemsiyye) denilen bu harfler şunlardır. Bunlara şemsî harfler de denir:

? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ?

Arapçada tamlamadaki kelime sırası Türkçeden nasıl farklılaşır?

Arapçada da, Farsçada olduğu gibi tamlamadaki kelime sırası Türkçedekinden
farklıdır ve önce tamlanan (muzâf /mevsuf), sonra tamlayan (muzâfun ileyh / sıfat)
gelir. Tamlayan kelimenin başında harf-i tarif ( ?? el- ) olur. Tamlanan (muzâf)
kelimenin son harfi, bazı istisnalar dışında ötreli okunur. Harf-i ta’rîfin elif ’i hiçbir
zaman okunmaz:

Arapça yapılı tamlamalar Farsça yapılı olanlara nispetle Osmanlı Türkçesinde daha az kullanılmışlardır. Bunlar daha çok hangi durumlarda karşımıza çıkmaktadır?

Arapça yapılı tamlamalar Farsça yapılı olanlara nispetle Osmanlı Türkçesinde daha az kullanılmışlardır. Bunların büyük bir kısmı makam ve mevki isimlerinde, kitap isimlerinde, kimi dinî tabirlerde ve bilhassa bilimsel terminolojide karşımıza çıkar.

Arapça isim ve sıfat tamlamasını nasıl ayırt ederiz?

Osmanlı Türkçesinde kullanılan Arapça sıfat tamlaması yapısı da isim tamlaması
yapısıyla aynıdır. İsim ve sıfat tamlamasını yalnızca tamlayan kelimenin niteliğinden
ayırt ederiz; tamlayan isimse isim tamlaması, sıfatsa sıfat tamlaması olur.

Arapçada ön edatlar nasıl isimlendirilir?

Dil bilgisinde harf-i cerr adı verilen Arapça ön edatlar, Farsça ön edatlarda olduğu
gibi, kimi Türkçe hâl eklerine ve son çekim edatlarına karşılık gelir.

Elif-i maksûre (yani ? harfi) ile biten kelimeler tamlanan olduğunda nasıl okunur?

Elif-i maksûre (yani ? harfi) ile biten kelimeler tamlanan olduğunda elif-i maksûre okunmaz, bundan önceki harf üstünlü okunur.

Üç kelimeden oluşan Arapça tamlamalar nasıl okunur?

Üç kelimeden oluşan Arapça tamlamalarda yalnızca sondaki kelime harf-i ta’rîfli olur.
Birinci kelimenin sonu ötreli, ikinci kelimenin sonu ise ötreli değil esreli okunur:

Arapça kitap adlarında üç  kelimeden oluşan tamlamaları nasıl okunmalıdır?

Bilhassa kitap adlarında Arapça yapılı tamlama kullanımı yaygındır. Buralarda üç  kelimeden oluşan tamlamaları Arapçanın sözdizimi kurallarına göre okumamız gerekir.

Arapçada birleşik sıfatlara lafzî izafet denmesinin nedeni nedir?

Arapça birleşik sıfatlar (lafzî izafetler), dış yapı itibariyle Arapça isim ve sıfat tamlamalarına benzerler; ancak anlam bakımından iki kelime arasında herhangi bir
tamlama ilgisi kurulmaz. Onlara lafzî izafet (sözde tamlama) denilmesi bu yüzdendir.
Lafzî izafetler, Farsçanın birleşik sıfatlarına karşılık gelen Arapça kelime gruplarıdır.

Arapçada hangi durumda ortaya çıkan kelime grubu lafzî izafet olur?

Lafzî izafetlerin teşkilinde şekilce dikkat çeken en önemli unsur, birinci kelimenin
sıfat fonksiyonunda olmasıdır. Arapçada sıfat fonksiyonunda olan kelimeleri ilk ünitede görmüştük. Bunlardan bilhassa ism-i fâ'il, ism-i mef'ûl, sıfat-ı müşebbehe ve ism-i mensûb kategorilerine ait kelimeler tamlamanın birinci kelimesi olurlarsa, sıfat anlamı taşıdıkları sürece, ortaya çıkan kelime grubu lafzî izafet olur.

Lafzî izafetlerin daha çok sıfat tamlamalarının sıfatı olarak kullanılmasının nedeni nedir?

Lafzî izafetlerin en önemli özelliği, iki kelime arasında bir aitlik ilgisi kurmamaları,
böylece bir isim tamlaması teşkil etmeyip bir birleşik sıfat teşkil etmeleridir.
Bundan dolayı daha çok sıfat tamlamalarının sıfatı olarak kullanılırlar. Ancak
isim gibi kullanılmaları da mümkündür.

Arapçanın lafzî izafetleri Türkçeye nasıl aktarılabilir?

Arapçanın lafzî izafetleri de, Farsça birleşik sıfatlar gibi, Türkçeye isnat grubu, sıfat tamlaması+lı kalıbı veya sıfat-fiil grubu şeklinde aktarılabilir.

Lafzî izafetler,neden söz diziminde sıfat fonksiyonunda kullanılırlar?

Lafzî izafetler, esas olarak birleşik sıfat anlamı taşıdıkları için söz diziminde sıfat fonksiyonunda kullanılırlar. Bu yapılarıyla basit sıfatlardan bir farkları yoktur. Lafzî izafetin tamlayan olarak katıldığı bir tamlama sıfat tamlaması olur.

Lafzî izafet hangi durumda tek kelimelik bir unsur değerindedir?

Lafzî izafet birden fazla kelimeyle kurulmuş bir tamlamada da yer alabilir. Bu gibi yapılarda lafzî izafet tek kelimelik bir unsur değerindedir.

Arapça dil bilgisinde zincirleme tamlamalarda ikinci kelimelerin sonu nasıl okunur?

Arapça dil bilgisinde zincirleme tamlamalarda ikinci kelimelerin sonu da esreli okunur. Bu yapı Türkçede çok kullanılmamıştır: Divânu Lugati’t-Türk, Kitâbu Evsâfi’l-Mesâcidi’ş-Şerîfe gibi.

Arapça tamlamaların okunuşunda hangi durumda harf-i ta’rîfin lâm’ı tamlayanın ilk harfiyle aynı okunur?

Arapça tamlamaların okunuşunda tamlayanı (muzâfun ileyhi) güneş harfleriyle (şemsî harflerle) başlayan kelimelere dikkat etmek gerekir; zira bu durumda harf-i ta’rîfin lâm’ı tamlayanın ilk harfiyle aynı okunur.