Türkçe Cümle Bilgisi 2 Dersi 5. Ünite Sorularla Öğrenelim

Fiil cümlesinin tanımı nedir?

Yüklemi çekimli bir fiil veya birleşik fiil olan cümleye fiil cümlesi denir.

Cümlenin bütün ögelerinin (özne, nesne, zarf tümleci, yer tamlayıcısı) bulunabildiği cümleler hangi tür fiillerle kurulur?

Geçişli fiillerle kurulan cümlelerde cümlenin bütün ögeleri (özne, nesne, zarf
tümleci, yer tamlayıcısı) bulunabilir.

Tasarlama kipleriyle kurulan cümlelerin çeşitleri nelerdir?

1. Şart kipiyle kurulan cümleler

2. İstek kipiyle kurulan cümleler

3. Emir kipiyle kurulan cümleler

4. Gereklilik kipiyle kurulan cümleler

Birleşik çekimli fiillerle kurulan cümleler hangi 3 gruba ayrılır?

Hikâye birleşik çekimiyle kurulan cümleler

Rivayet birleşik çekimiyle kurulan cümleler

Şart birleşik çekimiyle kurulan cümleler

Hikaye birleşik çekimi olmayan kip nedir?

Emir kipi dışındaki bütün kiplerin hikâye birleşik çekimi vardır.

İsim veya fiil cinsinden bir kelimenin bir yardımcı fiil ile bir araya gelmesiyle oluşan kelime grubu nedir?

Birleşik fiil, isim veya fiil cinsinden bir kelimenin bir yardımcı fiil ile bir araya gelmesiyle oluşan kelime grubudur.

Birleşik fiillerle kurulan cümlelerde isim öğesi ve fiil öğesinin yardımcı fiillerle birleşmesi nasıl gerçekleşir?

İsim ögesi ile yardımcı fiil eksiz bir araya gelirken fiil ögesi ile yardımcı fiillerin birleşmelerinde araya zarf-fiil ekleri getirilir.

Birleşik fiillerle kurulan cümlelerde yardımcı fiil ana fiilin anlamına hangi işlevleri yükler?

Yardımcı fiil, ya kendisinden önce gelen isme fiil işlevini kazandırır ya da yine kendisinden önce gelen ana fiilin anlamına yeterlilik, devamlılık, çabukluk, kolaylık, deneme ve yaklaşma işlevi yükler.

Bir isim ögesi ile “et-, eyle-, yap-, kıl-, ol-, bulun-” yardımcı fiillerinin bir araya gelmesiyle kurulan birleşik fiil kalıbı hangisidir?

İsim + yardımcı fiil kalıbındaki birleşik fiillerde bir isim ögesi ile “et-, eyle-, yap-, kıl-, ol-, bulun-” yardımcı fiilleri bir araya gelir. Bu yardımcı fiillerden “et-, eyle-, yap-, kıl-” geçişli fiiller yaparken “ol-” ve “bulun-” geçişsiz fiiller meydana getirir.

Tasvir fiileri kalıbındaki birleşik fiillerle kurulan cümleler hangi yapıda kurulur?

Zarf-fiil biçimindeki bir esas fiille “bil-, ver-, yaz-, dur-, gel-, git-, kal-, koy-, gör-” yardımcı/tasvir fiillerinden birinin birleşmesi sonucu ortaya çıkan yapılar da birleşik fiil grubunu oluşturur.

Fiilin yapısında anlam değişikliği yapmayan, özne ve nesne ilgisine bağlı olarak
ortaya çıkan şekil değişikliğine verilen ad nedir?

Fiilin yapısında anlam değişikliği yapmayan, özne ve nesne ilgisine bağlı olarak
ortaya çıkan şekil değişikliğine çatı denir.

Etken fiiller nesne alıp almamalarına göre kaça ayrılır ve bunlar nelerdir?

Etken fiiller nesne alıp almamalarına göre ikiye ayrılır:
a) Geçişli fiillerle kurulan cümleler
b) Geçişsiz fiillerle kurulan cümleler

Geçişli fiillerin özellikleri nelerdir?

- Bu cümleler, yüklemi geçişli bir fiil olan cümlelerdir.

- Geçişli fiillerle kurulan cümleler nesne ister.

- Bu yapıdaki bir cümlede cümle ögelerinden yüklem, özne ve nesne mutlaka bulunur.

- Öteki ögeler bazen bulunmayabilir.

Geçişsiz etken fiiller, edilgen çatıya dönüştürülünce hangi fiiller oluşur?

Geçişsiz etken fiiller, edilgen çatıya dönüştürülünce “meçhul fiiller” olur.
Meçhul çatılı fiillerle kurulmuş cümlelerde özne bulunmaz.

Dönüşlü fiiller geçişli fiil kök ve gövdelerine hangi ekler getirilerek yapılır?

Dönüşlü fiiller geçişli fiil kök ve gövdelerine “-n-”, bazen de “-l-” ve “-ş-” fiilden fiil yapma ekleri getirilerek yapılır.

Geçişli veya geçişsiz fiiller; “-r-, -t-, -tır-/-tur-” eklerinden birini veya ikisini üst
üste alarak hangi çatıya sahip olurlar?

Geçişli veya geçişsiz fiiller; “-r-, -t-, -tır-/-tur-” eklerinden birini veya ikisini üst
üste alarak ettirgen çatılı olurlar.

İsim cümlelerinin özellikleri nelerdir?

1. İsim cümleleri, öznenin ne olduğunu veya bir durumu bildirir.

2. İsim cümleleri çoğunlukla özne ve yüklemden oluşur.

3. İsim cümlelerinde ek fiil bazen kullanılmayabilir.

4. İsim cümlelerinde uzaklaşma hâlindeki yer tamlayıcısı bulunmaz.

5. İsim cümleleri nesne almaz.

6. “Var” ve “yok” kelimelerinin yüklem ismi olarak kullanıldığı isim cümleleri,
en çok kullanılan isim cümleleridir.

7. İsim cümlelerinin yüklemi, ek fiil ile çekime girmiş tek bir isim olabilir.

Yüklemin yerine göre cümleler kaça ayrılır ve bunlar nelerdir?

Söz diziminde cümle ögelerinin dizilişinde yüklemin bulunduğu yere göre cümleler ikiye ayrılır; bunlar “kurallı” veya “devrik” yapılı olur.

Devrik cümlelerin sınıflandırılması nasıldır?

Özne bakımından devrik cümleler

Nesne bakımından devrik cümleler

Yer tamlayıcısı bakımından devrik cümleler

Zarf tümleci bakımından devrik cümleler

'Şimdi ağır ağır kaldır göz kapaklarını' örneğindeki devrik cümlenin türü nedir?

'Şimdi ağır ağır kaldır göz kapaklarını' cümlesi nesne bakımından devrik bir cümledir.