Osmanlı Türkçesine Giriş 2 Dersi 5. Ünite Sorularla Öğrenelim

Fiil tabanlarının zaman ve kişi ekleri almış şekillerine ne isim verilir?

Fiil tabanlarının zaman ve kişi ekleri almış şekillerine çekimli fiiller diyoruz.

Çekimli fiillerde ekler nasıl sıralanır?

Bir fiilin basit bildirme çekiminde bu kavramları katan ekler şu sıra içinde gelir: zaman ekleri + kişi ekleri + sayı ekleri. Birleşik çekimlerde ise sıra bugün genel olarak zaman + tarz
+ kişi + sayı biçimindedir.

Fiilin zamanı ve zaman eki nedir?

Her kılış ve oluş bir zaman içinde gerçekleşir. Buna fiilin zamanı diyoruz. Çekimli bir fiilde tabandan sonraki ek, bir kılış ve oluşun hangi zaman parçasında gerçekleştiğini anlatır.
Bu yüzden bu eki de zaman eki olarak adlandırırız.

Kişi eki nedir?

Çekimli fiillerde zaman kavramından sonra bulunması gerekli ikinci kavram kişi kavramıdır. Her kılış ve oluş bir kişiye bağlı bulunur; dolayısıyla bitmiş bir fiil, kılış ve oluşun
bir zaman içinde gerçekleşmiş olması yanında, mantık bakımından da bir kimse tarafından gerçekleştirilmiş olan fiildir. İşte bu işleyişteki ekler kişi ekleridir. 

Türkçe’de kişi ekleri kaç kaynaktan gelir?

Türkçe’de kişi ekleri iki kaynaktan gelir.

Geniş zamanın bildirme kipi nasıl bir zaman kipidir?

Geniş zamanın bildirme kipi aslında basit ya da belirsiz şimdiki zaman kipi sayılır. Ancak
Türkçe’de eskiden beri geçmiş, şimdiki ve gelecek zamanı içine alan kaplayıcı bir zaman anlatımına sahip olmuştur.

Sürekli Şimdiki Zamanı tanımlayınız.

Sürmekte olan bir kılış ve oluşun zamanını bildiren bir kiptir. Bu yüzden sürekli şimdiki
zaman kipi de denir.

Osmanlı Türkçesi’nde gelecek zaman anlatımı nasıl yapılır?

Osmanlı Türkçesi’nde gelecek zaman anlatımı için birden çok ek kullanılmıştır. Bunlardan, daha sonra istek kipi eki olan a-/-e ile -iser, önceki dönemin gelecek zaman ekleridir.

Çekimsiz fiil nedir?

Çekimsiz fiiller ise fiilin isimleşmiş şekillerdir;
fiil kişi ekleri almadıkları için bunlara bitmemiş fiiller
de denir.

Eke çoğul kavramı katan ekle
birlikte oluşan şekil, çoğul 1., 2., 3. kişi eki diye anılır. Buna göre "sever" fiili nasıl çekilir?

sever-iz, sever-siz,  sever-siñ-iz, sevdi-k,  sevdi-ñ-iz,
sevecek-siz,  sevecek-siñ-iz,  sevecek-ler

"Tarz" nedir?

Çekimli fiillere eklenen başka bir kavram da tarz’dır. Fiiller bu kavramı birleşik
çekimlerde kazanırlar.

Zamirlerden Gelen Kişi Ekleri nelerdir?

1) i- fiilinin (isim fiilinin) geniş ve dolaylı geçmiş zamanlarında:
??? ???? , ????? güzel-em, güzel-im, ??????? güzel-miş-em, güzel-miş-im;
2) diğer fiillerin geçmiş zaman, şart ve emir dışındaki, yani geniş zaman, şimdiki zaman, gelecek zaman, dolaylı geçmiş zaman, istek ve gereklik çekimlerinde:
????? görür-em, ?????? görür-in, ????? görür-üm, ????????? ba?ayür-üm, ???????? göreyorum, ??????? görecek-im, ?????? görmüş-em/görmüşüm, ?????? göreyim, ?????? ?? gibi;
kullanılan kişi ekleridir.

İyelik Eklerinden Gelen Kişi Ekleri nelerdir?

1) isim fiilinin geçmiş ve şart çekiminde:
???? ???? güzel idi-m, ?????? güzel-di-m, ???? ???? güzel ise-m, ?????? güzel-se-m,
2) diğer fiillerin geçmiş zaman ve şart çekimlerinde:
???? al-dı-m, ???? sev-di-m; ???? al-sa-m, ???? sev-se-m gibi;
kullanılan kişi ekleridir.

Geçmiş zaman ve şart çekiminde kullanılan kişi eklerine hangi ekler örnek verilebilir?

? idim, ???? iseñ gibi.

Hem zamir, hem iyelik kaynaklı ekler bütün fiillerin bildirme tarzındaki
çekimlerinde yalnızca kişi ekleri olarak zaman eklerinden sonra yer alır.Buna örnek ne verebiliriz?

? gel-di-m, ???????? bil-ir-sin, ?????? ver-miş-iz, ?????????? iste-yür-ler gibi.

XVIII.-XX. yy Türkçesine göre "atmak" fiilini geniş zamanda nasıl çekeriz?

atarım

atarsın

atar

atarız

atarsınız

atarlar

XVIII.-XX. yüzyıl Türkçesinde "at" fiili bildirme anlamında nasıl çekilir?

attım

attın

attı

attık

attınız

attılar

Osmanlı Türkçesi’nde gelecek zaman anlatımı için hangi ekler kullanılmıştır?

Osmanlı Türkçesi’nde gelecek zaman anlatımı için birden çok ek kullanılmıştır. Bunlardan, daha sonra istek kipi eki olan a-/-e ile -iser, önceki dönemin gelecek zaman ekleridir.
Ancak bunlar, XVI. yüz yıl boyunca ve XVII. yüz yıl içinde de, giderek azalan ölçüde olmak üzere, gelecek zaman anlatımlı ekler olarak kullanılmışlardır. -aca?/-ecek daha sonra
ortaya çıkmış bir ektir.

XVIII.-XX. yy. Türkçesinde "atmak" fiilini bildirme anlanında gelecek zamanda nasıl çekeriz?

atacağım

atacaksın

atacak

atacağız

atacaksınız

atacaklar

Çekimli fiillerde zaman kavramından sonraki ikinci
kavram nedir?

Çekimli fiillerde zaman kavramından sonraki ikinci
kavram kişi kavramıdır.