Türkiye Cumhuriyeti İktisat Tarihi Dersi 3. Ünite Sorularla Öğrenelim

Korumacı-Devletçi Kalkınma Modeline Geçiş (1929-1939)

1. Soru

Yeni Devlet’in ekonomi alanındaki ilk hedefi neydi?

Cevap

Yeni Devlet’in ekonomi alanındaki ilk hedefi,
ulusal ve bağımsız bir ekonomik yapıya sahip olmak ve
bunu da özellikle sanayi yoluyla gerçekleştirmekti. Yeni
Devlet ekonomi alanındaki ilk hedefinde pek de başarılı
olamadı.


2. Soru

Yeni Devlet’in ekonomi alanındaki ilk hedefini
gerçekleştirmede başarısız olmasının nedeni nedir?

Cevap

Yeni Devlet’in ekonomi alanındaki ilk hedefini
gerçekleştirmedeki başarısızlığın en önemli nedeni,
Osmanlı sanayisinin yapısal özelliklerinin korunmasıdır.


3. Soru

Yeni Devlet döneminde ekonomi politikalarının köklü
bir şekilde gözden geçirilmesine ne yol açmıştır?

Cevap

Bu dönemde yaşanılan ekonomik durgunluk ve
bu durgunluğun rejimi tehdit edecek geniş bir toplumsal
muhalefete neden olması ekonomi politikalarının köklü bir
şekilde gözden geçirilmesine yol açtı.


4. Soru

Ekonomik durgunluğun nedenleri nelerdi?

Cevap

Ekonomik durgunluğun nedenlerinden biri kötü
hava koşulları nedeniyle tahıl dışalımının artmasıdır.
Ayrıca 1929 dünya ekonomik bunalımı da bu dönemki
durgunluğu etkilemiştir.


5. Soru

1929 dünya ekonomik bunalımının Türkiye üzerindeki
ilk olumsuz etkisi nedir?

Cevap

1929 dünya ekonomik bunalımının Türkiye
üzerindeki ilk olumsuz etkisi, Türk lirasının İngiliz
Sterlini karşısında ciddi bir değer kaybı yaşamasıdır.


6. Soru

1929 dünya ekonomik bunalımının Türkiye üzerinde
başka ne etkileri olmuştur?

Cevap

Ayrıca Türkiye’nin tarımsal mallardan oluşan
dışsatımının önemli oranda azalması, dış ticaret hadlerinin
Türkiye aleyhine dönmesi gibi nedenler ile fiyatların ve
ulusal gelirin hızlı bir şekilde düşmesi, Türkiye’nin
ekonomik durgunluğunun belli başlı nedenlerini
oluşturmuştu.


7. Soru

Türkiye’nin bağımsız bir gümrük politikası izlemesi
hangi antlaşma uyarınca ve kaç yılına kadar ertelenmişti?

Cevap

Türkiye’nin bağımsız bir gümrük politikası
izlemesi, Lozan Barış antlaşması uyarınca 1929 yılına
kadar ertelenmişti.


8. Soru

1929 yılında Lozan Antlaşmasındaki kısıtlayıcı
hükümlerin kalkmasının ne gibi olumlu etkileri olmuştur?

Cevap

1929 yılında Lozan Antlaşmasındaki kısıtlayıcı
hükümlerin kalkmasıyla birlikte gümrük tarifleri kontrol
altına alınmış ve ardından kamu gelirlerinde ciddi bir artış
sağlanmıştı.
Kısıtlayıcı hükümlerinin kalkmasıyla birlikte artan
gümrük gelirleriyle birlikte kamu maliyesinin ekonomiye
müdahale olanakları da artmıştı.


9. Soru

Bu dönemde devletçi politikalara geçişi hızlandıran
nedir?

Cevap

Serbest piyasa ekonomisinin yürütüldüğü bir
dönemde krizin ortaya çıkması ve etkilerinin Türkiye’de
hızla hissedilmesi, devletçi politikalara geçişi
hızlandırmıştı.


10. Soru

Türkiye’de devletçiliğe doğru giden süreçte neler etkili
olmuştu?

Cevap

Türkiye’de devletçiliğe giden süreçte
aşağıdakiler etkili olmuştu:
• Lozan’da benimsenmek zorunda kalınan
kısıtlayıcı hükümlerin yürürlükten kalkması,
• Devletin ekonomik etkinliğinin artması,
• Özel sermaye birikiminin yetersizliği ve
• Bu sermayenin millilikle bağdaşmayan yapısı.


11. Soru

Devletin iktisadi hayata müdahalesinin gerekliliği ilk
ne zaman gündeme geldi?

Cevap

Başbakan İsmet İnönü, 12 Şubat 1929’da yerli
malları haftasının açılışı dolayısıyla yaptığı konuşmada
devletin iktisadi hayata müdahalesinin gerekliliğinden
bahsetmişti.


12. Soru

Türkiye’nin devletçiliğe geçişinde M. Kemal
Atatürk’ün 1930 Kasımında başlayan yurt gezisinin rolü
nedir?

Cevap

Atatürk, gezisi boyunca, ekonomik sorunlardan
bunalan özellikle köylü ve esnafla karşı karşıya kalmıştı.
Gezinin sonunda sanayileşme için ülkede girişimci
sınıfının olmaması nedeniyle bu görevin devlet tarafından
üstlenilmesi gereği açıkça ortaya çıkmıştı.


13. Soru

Atatürk ilk kez ne zaman Halk Fırkası programının bir
bileşeni olarak devletçiliğe vurgu yapmıştır?

Cevap

1930 yılı içinde devletçilik bir ilke olarak
benimsendi. 1931 yılı Ocak ayında Atatürk ilk kez Halk
Fırkası programının bir bileşeni olarak devletçiliğe vurgu
yapmıştır.


14. Soru

1931 yılında Cumhuriyet Halk Partisi’nin programına
eklenen devletçilik ilkesinde ne belirtilmişti?

Cevap

1931 yılında Cumhuriyet Halk Partisi’nin
programına eklenen devletçilik ilkesine göre, devletin ülke
çıkarları doğrultusunda ekonomiye müdahalesi ile
ekonomik faaliyetlerde bulunabileceği belirtilmişti.


15. Soru

1938 yılı İktisadi Devlet Teşekkülleri Kanunu’nda
nelerden bahsedilmişti?

Cevap

Sanayileşme çabasında; devletin öncülük ederek
doğrudan yatırımlar yapması ve devlet teşekküllerinin
kurulması ile ilgili konular, 1938 yılı İktisadi Devlet
Teşekkülleri Kanunu’nda belirtilmişti. Kanunda, devletin
yatırım yapacağı alanların aynı zamanda özel teşebbüse de
açık olduğu ifade edilmişti.


16. Soru

Devletçi iktisat politikalarının başlangıcı ne
zamandır?

Cevap

1932 Temmuz’unda devlete iktisadi konularda
müdahale yetkisi veren sekiz kanun tasarısının Meclis’e
sunulması devletçi iktisat politikalarının başlangıcı kabul
edilmektedir.


17. Soru

1935 yılında CHP programında devletçiliğe dair ne
tür bir gelişme yaşanmıştır?

Cevap

1935 yılında CHP programında devletçilik
yeniden tanımlanmış ve kamu düzeninin gerektirdiği
hallerde özel sektörün denetlenebileceği açıklanmıştı.


18. Soru

1937 yılında devletçilik ile ilgi nasıl bir gelişme
yaşandı?

Cevap

1937’ye gelindiğinde devletçilik ilkesinin
Türkiye Cumhuriyeti Devleti’nin temel özelliklerinden
biri olduğu kabul edilmişti.


19. Soru

Türkiye devletçiliğe geçince ekonominin hangi
alanlarında müdahaleler oldu?

Cevap

Türkiye’nin devletçiliğe geçmesi ekonominin her
alanında müdahaleyi gerekli kılmıştı. Devlet, sanayi,
ticaret, tarım alanında işletmeler kurmaktan yatırımlar
yapmaya ve ekonomik piyasaya karışmaktan denetlemeye
kadar uzanan bir faaliyet sahası belirlemişti.


20. Soru

Devletçiliğin benimsenmesiyle ithalat ve ihracat
alanlarında ne gibi değişiklikler olmuştur?

Cevap

Devletçiliğin benimsenmesiyle, gümrük duvarları
yükseltilerek ithalat kısılmış ve ihracat arttırılmaya
çalışılmıştı.


21. Soru

Türkiye’nin bu dönemde temel ekonomi politika
kaygısı neydi?

Cevap

Türkiye’nin bu dönemde temel ekonomi politika
kaygısını, dış ödemeler dengesinin düzeltilmesi ve paranın
da dışa karşı değerinin istikrara kavuşturulması
oluşturmuştu.


22. Soru

Bu dönemde gerçekleştirilen Millileştirme faaliyetleri
nelerdir?

Cevap

Türk parasının kıymetinin korunmasıyla ilgili
önlemler alma yetkisinin artması, dış borçların
ödenmesinin ertelenmesi ve ithalatın kısılmasıdır.


23. Soru

Millileştirme hangi yıldan itibaren büyük bir ivme
kazanmıştı?

Cevap

Millileştirme 1933 yılından itibaren büyük bir
ivme kazanmıştı.


24. Soru

Millileştirmeler hangi alanlarda yoğunlaşmıştı?

Cevap

Millileştirmeler, demiryolları, limanlar, elektrik,
havagazı, su ve telefon hizmetleri gibi belediye
hizmetlerini içeren stratejik alanlarda yoğunlaşmıştı.


25. Soru

1929 yılında yaşanan ekonomik bunalım Türkiye’yi
tarım bakımından nasıl etkilemişti?

Cevap

Türkiye’de 1930’larda ulusal gelirin büyük bir
bölümü tarımdan elde edilmişti. 1929 yılında yaşanan
ekonomik bunalımla birlikte dünya piyasalarındaki fiyat
hareketlerine bağlı olarak tütün, incir, pamuk, üzüm,
fındık gibi Türkiye’nin ihraç ettiği ürünlerin fiyatları hızla
düşmüştü. Ekonomik bunalım sırasında fiyatı en çok
düşen tarım ürünü buğdaydı.


26. Soru

Ziraat Bankası buğday fiyatındaki düşüş ile ilgili ne
gibi çalışmalar yapmıştı?

Cevap

Ziraat Bankası köylüden buğday alarak buğday
fiyatındaki düşüşü önlemeye çalıştı. Fakat bu buğday
fiyatlarının düşüşünü önlemede yeterli olmayınca
Hükümet, 3 Temmuz 1932 tarihinde 2056 sayılı “Buğday
Koruma Kanunu”nu çıkardı. Bu kanunla buğday
fiyatlarındaki kısa dönemli dalgalanmaları önlemeye
çalıştı.


27. Soru

Buğday Koruma Kanunu başarılı oldu mu?

Cevap

Örgütlenmenin yetersiz olması ve alımlarda
kalite farkı gözetilmemesi nedeniyle Buğday Koruma
Kanununun etkisi sınırlı kalmıştı. Bu dönemde tüccarlar
buğdayı uzak köylerden toplayıp Ziraat Bankası’na
yüksek fiyattan satarak büyük karlar elde ettiler.


28. Soru

İkinci Buğday Koruma Kanunu ne zaman ve ne için
çıkarıldı?

Cevap

Yeni kaynak sağlamak ve altyapı çalışmalarına
kaynak aktarmak amacıyla 1934 yılında İkinci Buğday
Koruma Kanunu çıkarıldı.


29. Soru

Toprak Mahsulleri Ofisi ne zaman ve ne için kuruldu?

Cevap

Toprak Mahsulleri Ofisi, taban fiyatlarını ilan
etmek ve stok biriktirerek tarımsal ürünlere destekleyicilik
yapmak için 1938 yılında kuruldu.


30. Soru

Toprak Mahsulleri Ofisi sadece buğday fiyatlarıyla
ilgili işlemleri mi yürüttü?

Cevap

Toprak Mahsulleri Ofisi sadece buğday
fiyatlarıyla ilgili işlemleri yürütmekle görevli değildi. Ofis
2. Dünya Savaş yıllarında buğdaya ek olarak arpa, mısır,
kuşyemi ve susamda da piyasa işlemlerini yürütmekle
görevlendirildi.


31. Soru

Türkiye’de Afyon Yetiştiriciler Satış Birliği ne zaman
ve niçin kuruldu?

Cevap

Türkiye’de Afyon Yetiştiriciler Satış Birliği 1932
yılında kuruldu ve böylelikle Avrupa’daki ilaç
firmalarının aralarında anlaşarak bir kartel kurması, afyon
alım fiyatlarının hızla düşmesi, kaçakçılığın önlenmesi,
afyon alım ve satımın tek elde toplanmasının
kolaylaştırılması amaçlandı.


32. Soru

Ankara’da düzenlenen tütün kongrelerinde ne
olmuştur?

Cevap

Bu kongrelerde tütün üretimi ve tütün ile ilgili
yaşanan sorunlar ele alınmıştı. Tütün üreticileri ile alıcı
arasındaki alım-satımlarda sadece kongrede ele alınan
sözleşmenin geçerli olacağı gibi esaslar kabul edilmiş,
üreticinin sorunları çözülmeye çalışılmıştı.


33. Soru

Samsun’da düzenlenen Yumurtacılık kongresinde ne
olmuştu?

Cevap

Bu kongrede daha çok ihracatın daha iyi
örgütlenmesine yönelik sorunlar tartışılmıştı. Ayrıca,
yumurtaların ambalajı, korunması, muayenesi ve tek elden
ihracı için kooperatif kurulması kararları da alınmıştı.


34. Soru

“Tarım Satış Kooperatifleri Kanunu’nun temel amacı
neydi?

Cevap

Bu kanunun temel amacı küçük üreticiyi
örgütlemek ve bu kesimi özel girişimciliğin güçlü bir
bileşeni olarak ekonomik yaşama sokabilmekti.


35. Soru

Tarım Satış Kooperatifleri kurulduktan sonra iyi
örgütlenebildiler mi?

Cevap

Evet. Örneğin; Ege Bölgesi’nde üzüm, incir,
pamuk ve zeytinle ilgili olarak Tariş; Bursa’da Zeytin
Birliği ve ipek böcekçiliğiyle ilgili Koza Birlik; Marmara
ve Trakya’da ayçiçeği ekimini geliştirmek ve pazarlamak
üzere Trakya Birlik; Güney’de önemli bir sanayi ürünü
olan pamuğu korumak ve kollamak amacıyla Antalya’da
Antbirlik ve Adana’da Çukobirlik; Güneydoğu’da
bakliyat, biber, antepfıstığı ve üzümü değerlendirecek
Güneydoğu Birlikleri; İç Anadolu’da yetişen üzümleri
üzüm suyu ve şarap olarak değerlendirecek Tasko Birlik
kurulmuştu.


36. Soru

“Pulluk Kullanımı İçin Bir Sermaye Oluşturulmasına
Dair Kanun” ne amaçla çıkarılmıştı?

Cevap

Bu kanun, pulluk kullanan çiftçi sayısını
arttırmak ve pulluk üretimini teşvik etmek için
çıkarılmıştı.


37. Soru

“Gümrük Tarife Kanunu” ile pulluklarda nasıl bir
gelişme yaşandı?

Cevap

Bu kanun yabancı pullukların ithaline 10 lira
gümrük resmi konulmuştu, böylelikle yerli imalat
korunmuş ve pulluk sayısı iki kat artmıştı.


38. Soru

Atatürk Orman Çiftliği uygulamasının amacı neydi?

Cevap

BU dönemde tarımı geliştirmek, nitelikli tohum,
fide ve fidan yetiştirmek üzere devlet sermayesiyle örnek
çiftlikler kurulması gündeme geldi. Atatürk Orman Çiftliği
bu uygulamalara örnektir.


39. Soru

Bu dönemde teknik personelin eğitimine ve tekniğin
yayılmasına yönelik ne tür çalışmalar yapılmıştı?

Cevap

1933 yılında Yüksek Ziraat Enstitüleri kurulmaya
başlamış ve Hitler yönetiminden kaçan pek çok Alman
bilim adamının bu kuruluşta görev alması sağlanmıştı.


40. Soru

Devlet Ziraat İşletmeleri Kurumu neden kuruldu?

Cevap

Atatürk, özel çiftliklerini teknik yayma
çabalarında kullanılmak üzere hazineye bağışlamıştı. Bu
çiftlikleri devralmak üzere bir iktisadi devlet girişimi olan
Devlet Ziraat İşletmeleri Kurumu kurulmuştu.


41. Soru

Devlet Ziraat İşletmeleri Kurumu’nun başlıca görevi
neydi?

Cevap

Devlet Ziraat İşletmeleri Kurumu’nun başlıca
görevi tarımda çağdaş bilgi ve becerileri yaymaktı.


42. Soru

Devlet Ziraat İşletmeleri Kurumu’nun görevleri
nelerdi?

Cevap

Devlet Ziraat İşletmeleri Kurumu’nun görevleri
arasında kendisine verilen ve verilecek zirai ve sınai
tesisleri işletmek ve bunların ziraat ve ziraat sanatları
sahasındaki işletme ve yetiştirme hizmetlerini yapmak,
bölgelerine göre gerekli ziraat çeşitlerini, usullerini ve
sanatlarını gösterip yapmakta örnek ve rehber olacak yeni
ziraat işletme merkezleri, fabrika ve atölyeler kurmak ve
işletmek yer almıştı.


43. Soru

1930’larda tarım konusunda nasıl bir darlık
yaşanıyordu?

Cevap

Bu yıllarda emek ve sermaye konusunda darlık
yaşanıyordu. Çalışabilir nüfus çok azdı. Köylü, sermaye
sahibi olmak bir yana borçlu durumdaydı.


44. Soru

1929-1939 yılları arasında tarım alanında ne tür
faaliyetler gerçekleştirilmişti?

Cevap

1929-1939 yılları arasında gerçekleştirilen
faaliyetler arasında dağınık köylerin birleştirilmesi, bine
yakın zirai kombinanın inşası, Anadolu’nun on iki su
bölgesine ayrılarak merkezi bir sulama sisteminin
oluşturulması ve tarıma yönelik Devlet İktisadi
Teşekkülleri’nin kurulmasının hızlandırılması gibi çabalar
yer almıştı.


45. Soru

1929-1939 yılları arasında hangi kuruluşlar
kurulmuştu?

Cevap

Bu dönemde, Zirai Kombinalar, Ziraat Bankası,
Tekel, Türkiye Şeker Fabrikaları A.Ş., Toprak Mahsulleri
Ofisi, Tarım Satış Kooperatifleri Birlikleri gibi kuruluşlar
kurulmuştur.


46. Soru

Dönemin içinde devletin tarımsal alana müdahalesinin
en temel nedeni neydi?

Cevap

Dönemin içinde devletin tarımsal alana
müdahalesinin en temel nedeni ihracata ilişkin kaygılardan
ileri gelmişti.


47. Soru

Bu dönemde kurulan ve kurulması tasarlanan
sanayilerden tarımsal üretimde en etkili olanlar
hangileridir?

Cevap

Bu dönemde kurulan ve kurulması tasarlanan
sanayilerden tarımsal üretimde en etkili olanlar şeker
sanayi ile pamuklu dokuma sanayiidir.


48. Soru

Şeker fabrikaları tarımsal tekniklerin geliştirilmesinde
nasıl bir rol oynamıştı?

Cevap

Şeker pancarı üretimi çiftçilerin geleneksel
tarımsal üretim alışkanlıkları nedeniyle çok zor
gerçekleşmişti. Bu nedenle çiftçinin pulluk kullanmaya,
tarımsal mücadeleye ve gübre kullanmaya alıştırılması
gerekmişti. Bu nedenle şeker fabrikaları tarımsal
tekniklerin geliştirilmesinde önemli bir rol oynamıştı.


49. Soru

1930’da toplanan Sanayi Kongre’sinin temel amacı ve
gündemi neydi?

Cevap

Bu kongrenin temel amacı, sanayimizin milli ve
çağdaş gereklere uygun bir tarzda gelişmesini sağlayacak
yolları aramaktı. Gündemi ise hammadde, sermaye ve
kredi, vergi ve rüsum, Teşvik-i Sanayi Kanunu ve
uygulaması, “standart” meseleleri, ve rasyonalizasyon
meseleleri idi.


50. Soru

Devlet Sanayi Ofisinin ilk görevi neydi?

Cevap

Devlet Sanayi Ofisinin ilk görevi devlet
teşebbüsü halinde kurulması planlanan fabrikaların
yapımını sağlamaktı.


51. Soru

Cumhuriyet Döneminin ilk büyük sanayi atılımı nedir?

Cevap

Birinci Beş Yıllık Sanayi Planı, Cumhuriyet
Döneminin ilk büyük sanayi atılımıdır.


52. Soru

Birinci Beş Yıllık Sanayi Planı’nın hazırlanmasında
hangi ülkeden yardım alınmıştır? Neden?

Cevap

Sovyetler Birliği, bu planı kendi ülkesinde
uygulayıp dünya ekonomik krizinden fazla etkilenmeyip
başarılı olunca, kendi beş yıllık kalkınma planımızı
yapmak için bu ülkeden yardım alınmıştı.


53. Soru

Birinci Beş Yıllık Sanayi Planı başarılı oldu mu?

Cevap

Birinci Beş Yıllık Sanayi Planı’nın
uygulamalarına bakıldığında küçümsenmeyecek derecede
başarılı olduğu görülecektir. Hem imalat kesiminde
meydana getirilen milli ürün, hem de bu grupta çalışan
işgücü sayısı % 100’den fazla bir artış göstermiş, sanayide
sağlanan değerin ortalama artış hızı da yılda % 10’nu
bulmuştu.


54. Soru

İkinci Beş Yıllık Sanayi Planıyla hangi alanlarda
yatırımlar yapılarak işletmeler kurulması hedeflenmişti?

Cevap

İkinci Beş Yıllık Sanayi Planıyla madencilik,
maden kömür ocakları, elektrik santralleri, ev yakacakları
sanayi ve ticareti, toprak sanayi, gıda maddeleri sanayi ve
ticareti, kimya sanayi, makine sanayi ve deniz ulaşımı
şeklinde dokuz alanda yatırımlar yapılarak işletmeler
kurulması hedeflenmişti.


55. Soru

İkinci Beş Yıllık Sanayi Planı başarılı oldu mu?

Cevap

İkinci Beş Yıllık Sanayi Planı, İkinci Dünya
Savaşının başlaması nedeniyle uygulanamamıştı.


56. Soru

Elektrik İşleri Etüd İdaresi kaç yılında ne amaçla
kuruldu?

Cevap

Elektrik İşleri Etüd İdaresi, 1935 yılında;
• Elektrik ihtiyacının tespit edilmesi,
• Elektrik üretimine elverişli su kaynaklarının ve
üretim potansiyellerinin belirlenmesi için
kurulmuştur.


57. Soru

Etibank hangi amaçla kurulmuştu?

Cevap

Etibank, maden kaynaklarının üretim ve
işletmesiyle ilgili işlemlerin yapılması amacıyla
kurulmuştu.


58. Soru

Maden Tetkik Arama Enstitüsü’nün başlıca görevleri
nelerdi?

Cevap

Bu enstitünün başlıca görevleri, işletmeye
elverişli madenleri araştırmak, işletilmekte olanların daha
rasyonel yöntemler ile üretime yöneltilmesi için rehberlik
etmek, madencilik alanında çalışacak teknik eleman
yetiştirmekti.


59. Soru

Bu dönemde “devlet işletmeciliği” kavramıyla kurulan
büyük sermayeli devlet bankaları hangileridir?

Cevap

Bu dönemde “devlet işletmeciliği” kavramıyla
kurulan büyük sermayeli devlet bankaları; Etibank,
Denizbank, Halk Bankası ve İller Bankası’dır.


60. Soru

T.C. Merkez Bankası’nın belli başlı görevleri nelerdi?

Cevap

Bu bankanın belli başlı görevleri şunlardı:
• İskonto fiyatını tespit ve para piyasasını ve
tedavülünü düzenlemek,
• Hazine işlemlerini yapmak,
• Hükümetle birlikte Türk evrak-ı nakdiyesinin
müstakbel istikrarına matuf tüm önlemleri almak.


61. Soru

Sümerbank’ın başlıca görevleri nelerdi?

Cevap

Sümerbank’ın başlıca görevleri şunlardı:
• Devlet Sanayi Ofisinden devralacağı fabrikaları
işletmek,
• Özel sanayi kuruluşlarındaki devlet iştiraklerini
yönetmek,
• Özel kanunlara göre kurulacak fabrikalar
dışındaki devlete ait bütün sınai kurumlarının etüt
ve projelerini hazırlamak, bunları kurmak ve
yönetmek,
• Sermayesi ölçüsünde ülkenin kalkınması için
gerekli sınai kuruluşlarına katılmak,
• Ülkeye ve kendi fabrikalarına gerekli iş gücünü
yetiştirmek,
• Ulusal sanayinin gelişmesi için gerekli önlemleri
araştırmak.


62. Soru

Halkbank’ın görevleri nelerdi?

Cevap

Halkbank’ın görevleri şunlardı:
• Gerekli yerlerde Halk Sandıkları adı ile ve
anonim şirket halinde küçük kredi kurumları
kurmak ve bunlara yardımda bulunmak,
• Halk Sandıkları’nın gelişip ilerlemesi için gerekli
işlemleri yapmak ve uygun tedbirleri almak,
• Mevduat kabul etmek.


63. Soru

Sanayi ve Kredi Bankası'nın faaliyet alanları ve
görevleri nelerdi?

Cevap

Bu bankanın faaliyet ve görevleri şunlardı: sanayi
işletmelerinin kredi ihtiyaçlarını karşılamak, ulusal
sanayinin hammadde temin etmesine yardım etmek, küçük
sanayicilere kredi vermek, sanayi teşvik primlerine
yardımcı olmak ve her türlü banka işlemlerini
gerçekleştirmek.


64. Soru

Ziraat Bankası’nın başlıca amacı neydi?

Cevap

Bu bankanın başlıca amacı ülkenin önemli bir
kesimini oluşturan gerçek çiftçilerin, kredi ve kaynak
olanaklarından yararlandırılmasıydı.


65. Soru

Belediyeler (İller) Bankası ne amaçla kurulmuştu?

Cevap

Bu banka, şehirlerin kalkınması ve gelişmesine
hizmet etmek, imar planları oluşturmak, elektrik,
havagazı, kanalizasyon ve su gibi kamu hizmetlerinin
yapılması için belediyelere gerekli olan orta ve uzun
vadeli kredi ile teknik yardım sağlamak üzere kurulmuştu.


66. Soru

Etibank ne amaçla kurulmuştu?

Cevap

Etibank, ülkenin yeraltı servetlerini rasyonel bir
şekilde işleterek değerlendirmek, devletin madencilik ve
elektrifikasyon alanındaki faaliyetlerini kurmak, işletmek,
finanse etmek ve her türlü bankacılık işlemlerini
gerçekleştirmek üzere kurulmuştu.


67. Soru

Denizbank hangi amaçla kurulmuştu?

Cevap

Denizbank, denizyolları işletmelerini yönetmek,
işletmek ve finanse etmek amacıyla kurulmuştu.


68. Soru

Türkiye’nin dış ticaret hacmindeki daralma ne zaman
ve neden ivme kazandı?

Cevap

Türkiye’nin dış hacmindeki daralma 1929
ekonomik bunalımıyla birlikte ivme kazanmıştır.
Kapitalist Batı ülkelerindeki ekonomik bunalım,
Türkiye’yi de ihraç malları fiyatlarında ve paranın
değerinde meydana gelen düşmeler nedeniyle etkilemişti.


69. Soru

Türkiye’nin 1930’lardaki dış ticaret politikası nasıldı?

Cevap

Türkiye’nin 1930’lardaki dış ticaret politikası,
1920’li yıllara göre büyük farklılıklar göstermişti.
Öncelikle 1920’li yılların serbestliğinden eser yoktu.
Himayeci bir gümrük sistemi egemendi. Türkiye’nin dış
ticaret dengesi de 1938 yılı dışında daima fazla vermişti.


70. Soru

1930’larda ithalatın hacmi ve yapısında görülen
değişmelerde nelerin etkileri olmuştur?

Cevap

Gümrük politikası, dünya ekonomik bunalımı,
para kuru politikası, kota sınırlamaları ve ikili
anlaşmaların bu değişimlerde etkileri olmuştur.


71. Soru

Bu dönemde Türkiye en çok dış ticarette hangi ülkeye
bağımlı olmuştur?

Cevap

Bu dönemde Türkiye en çok dış ticarette
Almanya’ya bağımlı olmuştur.


72. Soru

1930-1938 yılları arasında Türkiye’nin dış
ticaretindeki en önemli dört alıcısı hangileriydi?

Cevap

1930-1938 yılları arasında Türkiye’nin dış
ticaretindeki en önemli dört alıcısı Almanya, İtalya,
Amerika ve İngiltere’ydi.


73. Soru

Yeni Devlet’in ekonomi alanındaki ilk hedefi ne idi?

Cevap

Yeni Devlet’in ekonomi alanındaki ilk hedefi, ulusal ve bağımsız bir ekonomik yapıya sahip
olmak ve bunu da özellikle sanayi yoluyla gerçekleştirmekti.


74. Soru

1929 bunalımının ilk olumsuz etkisi nedir?

Cevap

Türk Lirasının İngiliz Sterlini karşısında ciddi bir
değer kaybı yaşamasıdır.


75. Soru

Türkiye’nin bağımsız bir gümrük politikası izlemesi ne zaman mümkün olmuştur?

Cevap

Türkiye’nin bağımsız
bir gümrük politikası izlemesi, Lozan Barış
Antlaşması’nın ilgili hükümleri uyarınca 1929
yılına kadar ertelenmişti. Lozan’daki bu kısıtlayıcı hükümlerin 1929’da yürürlükten kaldırılmasıyla birlikte gümrük tarifeleri kontrol altına alınmış ve ardından kamu gelirlerinde ciddi
bir artış sağlanmıştı.


76. Soru

Türkiye’nin devletçiliğe geçişinde hangi olayın rolü vardır?

Cevap

Türkiye’nin devletçiliğe geçişinde, Mustafa
Kemal Atatürk’ün 1930 Kasım’ında başlayan yurt
gezisinin de önemli rolü vardır. Atatürk, gezisi
boyunca, ekonomik sorunlardan bunalan özellikle köylü ve esnafla karşı karşıya kalmıştı. Gezinin
sonunda sanayileşme için ülkede girişimci sınıfının olmaması nedeniyle bu görevin devlet tarafından üstlenilmesi gereği açıkça ortaya çıkmıştı.


77. Soru

Sanayileşme çabasında; devletin öncülük ederek doğrudan yatırımlar yapması ve devlet teşekküllerinin kurulması ile ilgili konular hangi kanunda belirtilmişti?

Cevap

1938 yılı İktisadi Devlet Teşekkülleri Kanunu’nda belirtilmişti


78. Soru

Türkiye’de devletçilik uygulamaları, en belirgin şekliyle hangi yılda başlamıştı?

Cevap

Türkiye’de devletçilik uygulamaları, en belirgin
şekliyle 1932 yılında başlamıştı.


79. Soru

Türkiye’de 1930’larda ulusal gelirin büyük bir bölümü nereden sağlanmıştır?

Cevap

Türkiye’de 1930’larda ulusal gelirin büyük bir
bölümü tarımdan elde edilmişti.


80. Soru

Ekonomik bunalım sırasında fiyatı en çok düşen tarım ürünü hangisidir?

Cevap

Ekonomik bunalım sırasında fiyatı en çok düşen tarım ürünü ise buğday olmuştu.


81. Soru

Birinci Tütün Kongresi ne zaman düzenlenmişti?

Cevap

Bu dönem içerisinde 1-5 Şubat 1932 tarihleri arasında Ankara’da Birinci Tütün Kongresi
düzenlenmişti.


82. Soru

Bu dönemde tarımı geliştirmek, nitelikli tohum, fide ve fidan yetiştirmek üzere devlet sermayesiyle örnek çiftlikler kurulması hakkında bilgi veriniz?

Cevap

Atatürk Orman Çiftliği uygulamasının
başarısı da göz önüne alındığında bu konuda karar alma süreci daha da hızlandırılmıştı. Ziraat
Vekâleti tarafından Ankara, Eskişehir, Erzurum
ve Yeşilköy’de hububat ıslah istasyonları; Adana
ve Nazilli’de pamuk ıslah istasyonları; Eskişehir
Drayfarming istasyonu; Bursa, Antalya, Diyarbakır, Edirne ve Denizli ipek böcekçiliği istasyonları; Kayseri Yonca istasyonu; Antalya Sıcak İklim
Nebatları Islah istasyonu kurulmuştu. Aynı bakanlık tarafından; Kemalpaşa dut fidanlığı; Antep fıstık fidanlığı; Bilecik, Kırklareli, Manisa,
Tekirdağ, Ankara ve Erenköy asma fidanlığı; Rize
çay fidanlığı; Kastamonu, Kocaeli ve Niğde elma
fidanlığı; Giresun fındık fidanlığı; Antalya, Alanya ve Mersin narenciye fidanlığı; Kütahya vişne
fidanlığı; İzmir zeytin fidanlığı, Aydın incir fidanlığı gibi fidanlıklar da oluşturulmuştu.


83. Soru

Tarımı geliştirmek için teknik personelin eğitimine ve tekniğin yayılmasına yönelik çalışmalar nelerdir?

Cevap

Öncelikle 1933 yılında
Yüksek Ziraat Enstitüleri kurulmaya başlanmış ve
ilk enstitü Ankara’da açılmıştı. Ayrıca Hitler yönetiminden kaçan pek çok Alman bilim adamının
bu kuruluşta görev alması sağlanmıştı. Kurulan
diğer enstitülerle beraber, bu iş için yapılan harcama miktarı 3 milyon liraya ulaşmıştı. Enstitülerin
yaygınlaşmasıyla 1929-1930 öğretim yılında 39
olan öğrenci sayısı, 1937-1938 döneminde 609’a
çıkmıştır.


84. Soru

Bu dönemde kurulan şeker fabrikaları hakkında bilgi veriniz?

Cevap

1926 yılında Uşak
ve Alpullu’da kurulan şeker fabrikalarından sonra 5
Aralık 1933 tarihinde Eskişehir ve 19 Ekim 1934
tarihinde Turhal’da iki yeni şeker fabrikası faaliyete
geçirilmişti. Bu fabrikaların büyük hisseleri de İş
Bankası ve Ziraat Bankası’na aitti.


85. Soru

Şeker fabrikalarının açılmasının çiftçilere etkisi nasıl olmuştur?

Cevap

Bu fabrikaların
açılmasıyla 1934 yılında 64.700 çiftçi, 32.500 hektarlık alanda pancar üretimi yapmaya başlamıştı.
Şeker pancarı üretimi çiftçilerin geleneksel tarımsal üretim alışkanlıkları nedeniyle çok zor gerçekleşmişti. Bu nedenle çiftçinin pulluk kullanmaya,
tarımsal mücadeleye ve gübre kullanmaya alıştırılması gerekmişti. Bu nedenle de şeker fabrikaları, tarımsal üretim tekniklerinin geliştirilmesinde
önemli bir rol oynamıştı.


86. Soru

Pamuk üretiminde Türkiye'nin amacı ne idi?

Cevap

Pamuk üretiminde Türkiye’nin öncelikli iki amacı vardı. İlki, yeni kurulması planlanan
dokuma fabrikalarının ihtiyaç duyacakları pamuğu Türkiye’den temin etmek, ikincisi ise ihracatta
pamuğun önemini kaybetmemesini sağlamaktı.


87. Soru

Pamuk üretimi hangi adımlarla başlamıştı?

Cevap

Türkiye, kaliteli pamuk üretebilmek için öncelikle Profesör Clark’a, Türkiye pamuklarının ıslahı
konusunda bir rapor hazırlatmıştı. Büyük oranda
bu rapora dayanılarak, Ziraat Vekâleti tarafından
“pamuk yetiştirme planı” isimli bir rapor oluşturulmuş ve 1934 yılında uygulamaya konulmuştu.
Bu rapor doğrultusunda çeşitli kanunlar da kabul
edilmişti. TBMM, 5 Temmuz 1934’te “Merinos
Koyunları Yetiştirilmesi ve Islah Edilmiş Pamuk
Tohumları Üretilmesi” hakkındaki 2582 sayılı bir
kanunu çıkarmıştı. Kanun’da, bu amacı gerçekleştirecek çiftliklerin giderlerini karşılamak için Ziraat Vekâleti bütçesinden çeşitli maddi yardımlar
yapılması sözkonusu yapılmıştı. Böylece Türkiye’de
1935 yılından sonra kaliteli açık koza ekim alanları
hızla artmaya başlamıştı


88. Soru

Döneme ait sanayi verileri nelerdir?

Cevap

Sanayi alanındaki işletme sayıları 1932 yılında 1473 iken 1941’de savaş nedeniyle 1.052’e
düşmüştür. 1932 yılında 31 olan kamu işletmesi sayısı 1939’da 111’e yükselmişti. Anonim
ortaklıklar da ise 1932’de 831’dir. 1939 yılında
da 522’ye ulaşmıştı. Ayrıca firma başına sabit
sermaye, firma başına beygir gücü, firmaların
kullandığı yerli-yabancı hammadde miktarı ve
işçi ücretlerinde ciddi artışlar olmuştu


89. Soru

M. Kemal Atatürk’ün sanayileşme konusundaki fikri nasıldı?

Cevap

M. Kemal
Atatürk’ün sanayileşme konusundaki fikri oldukça netti. O’nun ve devletin diğer yöneticileri için
sanayileşme zorunluluğu “tam bağımsızlık” sorunuydu.


90. Soru

Dönem içinde hâkim olan korumacı-devletçi politikaların temeli hangi kongrede atılmıştı?

Cevap

Dönem içinde hâkim olan korumacı-devletçi politikaların temeli “Milli İktisat ve Tasarruf
Cemiyeti” ve 1930 Sanayi Kongresi ile atılmıştı.


91. Soru

Birinci Beş Yıllık Sanayi Planı nedir?

Cevap

Birinci Beş Yıllık Sanayi Planı, Cumhuriyet
döneminin ilk büyük sanayi atılımıdır. Birinci Beş
Yıllık Sanayi Planı, ekonomik kaynakların düzene
sokulması ve devletçilik ilkelerinin uygulanması bakımından da oldukça önemlidir. Çalışmalarını 1929 yılına kadar götürebileceğimiz Birinci Beş Yıllık Sanayi Planı’nın hazırlıkları
1933 yılında tamamlanmış ve Sanayi Planı, 1934
tarihinde yürürlüğe girmişti


92. Soru

Çubuk Barajı hangi tarihte açılmıştır?

Cevap

3 Kasım 1936


Bahar Dönemi Dönem Sonu Sınavı
25 Mayıs 2024 Cumartesi