Osmanlı Türkçesi Metinleri 2 Dersi 8. Ünite Sorularla Öğrenelim

Osmanlı bürokrasisi içinde önemli bir yeri olan Şeyhülislamlık makamı başka ne gibi isimlerle anılmıştır?

Şeyhülislamlık makamı Bâb-ı Fetvâ, Meşîhat gibi isimlerle de anılmıştır.

Şeyhülislamlık hangi padişahın zamanında ortaya çıkmıştır?

Şeyhülislamlık 1425 yılında, II. Murat zamanında ortaya çıkmıştır.

Şeyhülislamlık hangi yılda son bulmuştur?

Şeyhülislamlık 1922’de son bulmuştur.

Şeyhülislamlık makamı hangi yüzyıldan itibaren önem ve itibar kazanmıştır?

Şeyhülislamlık kurumunun XVI. yüzyılda Zenbilli Ali Efendi, İbn-i Kemal ve Ebussuud efendilerin bu makama gelmesiyle önem ve itibarı artmış, müftü tayini ile sınırlı olan salahiyetleri artarak bütün yüksek görevli müderris ve kadıları idare eder bir konuma gelmiştir.

Şeyhülislamların Divan-ı Hümayun üyesi olmamaları tarihçiler tarafından nasıl yorumlanmıştır?

Şeyhülislamların Divan-ı Hümayun üyesi olmamaları, Osmanlı hukukunun şeri olmayıp örfi olduğunu savunanlarca delil olarak gösterilmiştir.

Şeyhülislamın görev ve yetkileri nelerdir?

Şeyhülislam bütün müftü teşkilatının idaresi ile mevalî denen büyük müderris ve kadıların idaresinden sorumludur. Ayrıca ulemanın reisidir ve fetva yetkisi ondadır.

Şeyhülislamlık müessesesinde nasıl bir görev dağılımı vardı?

Bâb-ı mesîhat veya Fetvahane adıyla bilinen şeyhülislamlığın merkez teşkilatında çok sayıda görevli ilmiye mensubu idarî, ilmî ve dinî konulara bakar ve bunları şeyhülislamın tetkikine hazır hale getirirlerdi. Bunlar içinde en önemli görevli fetva eminidir. Eyalet, sancak ve kazalardaki müftülükler ise mesihat makamının taşra bölümünü oluşturmuştur. Şeyhülislamın başkentte padişah, yöneticiler ve halkla sıkı irtibatına paralel olarak taşra müftüleri de bulundukları bölge yöneticileri ve halk ile irtibatlı olmuşlardır.

Osmanlı bürokrasisinde belli kurumların belli yazı türlerini benimseyip kullanmış olmaları tarih araştırmacılarına ne gibi kolaylıklar sağlamaktadır?

Belli yazı türlerinin belli kurumlarca sahiplenilmiş olması, araştırmacılara belgelerin içeriğini okumadan Osmanlı bürokrasisinde ait olduğu kurumu anlamak gibi bir kolaylık sağlamaktadır.

İlk belgede geçen “kat?” sözcüğünün anlamı nedir?

İlk belgede geçen “kat?” sözcüğünün anlamı “kesme”dir.

 İlk belgede geçen “meyân” sözcüğünün anlamı nedir?

“Meyân” sözcüğünün anlamı “orta, ara, vasat”tır.

İlk belgede geçen “müsbit” sözcüğünün anlamı nedir?

“Müsbit” sözcüğünün anlamı “isbat eden, tespit eden”dir.

İlk belgede geçen “tavzîf” sözcüğünün anlamı nedir?

“Tavzîf” sözcüğünün anlamı “vazifelendirmek, iş vermek”tir.

İlk belgede geçen “varaka” sözcüğünün anlamı nedir?

“Varaka” sözcüğünün anlamı “tek yaprak halindeki kağıt”tır.

İlk belgede geçen “eminü’l-fetvâ” teriminin anlamı nedir?

“Eminü’l-fetvâ”, şeyhülislam dairesinde bulunan ve şeyhülislamlara sorulan dini meselelerin cevabını hazırlamakla ve mahkemelerce verilmiş ilamları incelemekle görevli memur anlamına gelir.

İlk belgede geçen “müsevvid” teriminin anlamı nedir?

“Müsevvid”, Osmanlı bürokrasisi içinde yapılan yazışmaların karalamalarını hazırlayan memura verilen addır.

İlk belgede geçen “tercüme-i hâl varakası” teriminin anlamı nedir?

“Tercüme-i hâl varakası”, memurların özgeçmislerinin kaydedildigi evraktır.

İkinci belgede geçen “dâver” sözcüğünün anlamı nedir?

“Dâver” sözcüğünün anlamı, “âdil, insanî ve doğru olan hükümdar, vezir veya hâkim”dir.

İkinci belgede geçen “himem” sözcüğünün anlamı nedir?

“Himem” sözcüğünün anlamı, “himmetler”dir.

İkinci belgede geçen “maslahat” sözcüğünün anlamı nedir?

“Maslahat” sözcüğünün anlamı, “iş, mesele”dir.

İkinci belgede geçen “sekene” sözcüğünün anlamı nedir?

“Sekene” sözcüğünün anlamı, “sakin olanlar, oturanlar”dır.

İkinci belgede geçen “tesyîr” sözcüğünün anlamı nedir?

“Tesyîr” sözcüğünün anlamı, “gönderme, yollama”dır.

İkinci belgede geçen “istidâ” teriminin anlamı nedir?

“İstidâ” teriminin anlamı, “resmi bir makam ve daireye başvurmak, bir şeyi rica ederek istemek”tir.

İkinci belgede geçen “kütüb-i şeriyye” teriminin anlamı nedir?

“Kütüb-i şeriyye”, İslami içerikli eserlere verilen isimdir.

Üçüncü belgede geçen “abîdane” sözcüğünün anlamı nedir?

“Abîdane” sözcüğünün anlamı, “kul olarak, ibâdet edene yakışır surette”dir.

Üçüncü belgede geçen “dirîne” sözcüğünün anlamı nedir?

“Dirîne” sözcüğünün anlamı, “eski, kadim”dir.

Üçüncü belgede geçen “muktezî” sözcüğünün anlamı nedir?

“Muktezî” sözcüğünün anlamı, “lüzumlu olduğu anlaşılmış, gerekli”dir.

Üçüncü belgede geçen “nezd” sözcüğünün anlamı nedir?

“Nezd” sözcüğünün anlamı, “yan, yakın, göre, nazarında, fikrince”dir.

Üçüncü belgede geçen “tevdî” sözcüğünün anlamı nedir?

“Tevdî” sözcüğünün anlamı, “emanet vermek, bırakmak”tır.

Üçüncü belgede geçen “âtıfet-i seniyye” teriminin anlamı nedir?

“Âtıfet-i seniyye” teriminin anlamı, “sultanın koruması, şefkati ve himayesi altında olmak”tır.

İlk belgede geçen “baîd” sözcüğünün anlamı nedir?

“Baîd” sözcüğünün anlamı “ırak, uzak, umulmadık”tır

İlk belgede geçen “huffâz” sözcüğünün anlamı nedir?

“Huffâz” sözcüğünün anlamı “hâfızlar”dır.

İlk belgede geçen “izâm” sözcüğünün anlamı nedir?

“İzâm” sözcüğünün anlamı “göndermek, yollamak”tır.

İlk belgede geçen “mekârim” sözcüğünün anlamı nedir?

“Mekârim” sözcüğünün anlamı “kerimler, iyilikler, güzel ahlak sahibi olmak”tır.

İlk belgede geçen “savt” sözcüğünün anlamı nedir?

“Savt” sözcüğünün anlamı “ses, bağırmak”tır.

İlk belgede geçen “terfîk” sözcüğünün anlamı nedir?

“Terfîk” sözcüğünün anlamı “birinin yanına katma, arkadaş etme”dir.

İlk belgede geçen “zevât” sözcüğünün anlamı nedir?

“Zevât” sözcüğünün anlamı “zatlar, şahıslar, kimseler”dir.

İlk belgede geçen “nişân-ı âli” teriminin anlamı nedir?

“Nişân-ı âli”, padişah fermanı veya tuğrasının diğer adıdır.

 İlk belgede geçen “ferâiz-i dîniyye” teriminin anlamı nedir?

“Ferâiz-i dîniyye”, dinin yerine getirilmesi zorunlu meseleleridir.

İkinci belgede geçen “emtia” sözcüğünün anlamı nedir?

“Emtia” sözcüğünün anlamı, “ticaret malları”dır.

İkinci belgede geçen “medîd” sözcüğünün anlamı nedir?

“Medîd” sözcüğünün anlamı, “devamlı, çok uzun süren, uzatılmış, çekilmiş”tir.

İkinci belgede geçen “savb” sözcüğünün anlamı nedir?

“Savb” sözcüğünün anlamı, “taraf, cihet, yön, dökülmek, nüzul etmek, dogruluk, dürüstlük”tür.

İkinci belgede geçen “tezkire” teriminin anlamı nedir?

“Tezkire” teriminin anlamı, “aynı şehir, kaza ve beldede bulunan resmi daireler veya şahıslar arasındaki haberleşmeyi temin eden belge”dir.

Üçüncü belgede geçen “hâvî” sözcüğünün anlamı nedir?

“Hâvî” sözcüğünün anlamı, “kapsamak, içermek”tir.

Üçüncü belgede geçen “mezkûr” sözcüğünün anlamı nedir?

“Mezkûr” sözcüğünün anlamı, “zikredilen, bahsedilen, adı geçen”dir.

Üçüncü belgede geçen “sâmî” sözcüğünün anlamı nedir?

“Sâmî” sözcüğünün anlamı, “yüksek, yüce”dir.

Üçüncü belgede geçen “tayy” sözcüğünün anlamı nedir?

“Tayy” sözcüğünün anlamı, “kaldırmak, çıkarmak, geçmek”tir.

Üçüncü belgede geçen “sicil müdüriyeti” teriminin anlamı nedir?

“Sicil müdüriyeti”, “Şeyhülislamlık dairesi içinde memurların özlük kayıtlarının tutulduğu yer”dir.

Üçüncü belgede geçen “nizamnâme” teriminin anlamı nedir?

“Nizamnâme”, “tüzük, yasaların uygulanısını açıklamak için ya da yasa gücünde olmak üzere Tanzimat döneminde yayınlanan heyet-i vükela kararları”dır.

Dördüncü belgede geçen “bilâd” sözcüğünün anlamı nedir?

“Bilâd” sözcüğünün anlamı, “beldeler, diyarlar, memleketler, şehirler”dir.

Dördüncü belgede geçen “infisâl” sözcüğünün anlamı nedir?

“İnfisâl” sözcüğünün anlamı, “olduğu yerden ayrılma, yeni bir fasıla geçme”dir.

Dördüncü belgede geçen “mezûhât” sözcüğünün anlamı nedir?

“Mezûhât” sözcüğünün anlamı, “alınan şey, alınanlar”dır.

Dördüncü belgede geçen “tecvîh” sözcüğünün anlamı nedir?

“Tevcîh” sözcüğünün anlamı, “döndürmek, yöneltmek”tir.

Dördüncü belgede geçen “gurre” teriminin anlamı nedir?

“Gurre” teriminin anlamı, “Hicrî takvimde ayın ilk günü”dür.

Dördüncü belgede geçen “mevleviyet” sözcüğü nedir?

“Mevleviyet” sözcüğü, Osmanlı ilmiye teşkilatında yüksek dereceli ve vilayet kadılıkları için kullanılan terimdir.

"ibtida" kelimesinin anlamı hangisidir? 

"ibtida" Baş, taraf, evvel, başlangıç anlamlarına gelmektedir.

Açıklayan, beyan eden, meydana koyan anlamlarına gelen kelime hangisidir?

mübeyyin; Açıklayan, beyan eden, meydana koyan anlamlarına gelmektedir.

Bâb-ı Fetvâ Sicil Şubesi ne anlama gelmektedir?

Bâb-ı Fetvâ Sicil Şubesi, Şeyhülislamlık dairesinde ilmiye sınıfının ve diğer memurların özlük kayıtlarının tutulduğu birim demektir.

Eminü’l-Fetvâ, kimlere verilen isimdir?

Eminü’l-Fetvâ, şeyhülislam dairesinde bulunan ve şeyhülislamlara sorulan dini meselelerin cevabını hazırlamakla ve mahkemelerce verilmiş ilamları incelemekle görevli memura verilen isimdir.

Fetvahane ne demektir?

Bir meselenin şeri çözümü ve beyanı doğrultusunda yöneltilen sorunun cevabını veren, mahkemelerin verdiği ilamları inceleyen şeyhülislam dairesindeki fetva kurumuna Fetvahane denilmiştir.

Müsevvid ve mübeyyiz ne demektir?

Osmanlı bürokrasisi içinde yapılan yazışmaların karalamalarını hazırlayan memura müsevvid, temize çekenlere ise mübeyyiz denilmiştir.

Tercüme-i Hâl Varakası ne anlama gelmektedir?

Tercüme-i Hâl Varakası, memurların özgeçmişlerinin kaydedildiği evrak demektir.

"Sunma, gösterme, takdim etme" kelimelerine karşılık gelen osmanlıca kelime hangisidir?

"Sunma, gösterme, takdim etme" kelimelerine karşılık gelen osmanlıca kelime arz'dır. 

 Çevre, civar, etraf, yöre anlamlarına gelen kelime hangisidir?

Çevre, civar, etraf, yöre anlamlarına gelen kelime havali'dir.

Menâkıb hangi anlama gelmektedir?

Menkıbeler, hayat hikâyeleri anlamına gelmektedir.

"Pa" kelimesi hangi anlama gelmektedir?

"Pa" kelimesi ayak anlamına gelmektedir.

İstanbul'daki merkez dairelerin, vilayetler ve dış temsilciliklerle yaptıkları yazışmalar ve taşradaki birimlerin kendi aralarındaki yazışmalarına ne ad verilir?

İstanbul'daki merkez dairelerin, vilayetler ve dış temsilciliklerle yaptıkları yazışmalar ve taşradaki birimlerin kendi aralarındaki yazışmalarına tahrirat adı verilmektedir.

İstidânın anlamı nedir?

İstida, resmi bir makam ve daireye başvurmak, bir şeyi rica ederek istemek demektir. İstidaname de denilmiştir.

Müzekkere hangi anlama gelmektedir?

Herhangi bir konu hakkında, alttan üste ve genellikle bir idare veya nezaretin şubelerinden bağlı olduğu üst makama hitaben konuyla ilgili izin istemek ya da bir şubeden diğer bir şubeye durumu anlatmak veya muameleyi sormak için düzenlenen yazıya müzekkere denmektedir.

Hz. Muhammed döneminden sonraki devlet başkanlığı makamına verilen isim nedir?

Hz. Muhammed döneminden sonraki devlet başkanlığı makamına verilen isim hilafet'tir.

Kapı, kısım, bölüm, mevzu anlamlarına gelen kelime hangisidir?

Bab, kapı, kısım, bölüm, mevzu anlamlarına gelmektedir.

Âtıfet-i seniyye hangi anlamı taşımaktadır?

Âtıfet-i seniyye, sultanın koruması, şefkati ve himayesi altında olmak anlamını taşımaktadır.

Padişahın herhangi bir konuya olan resmi emrinin yazılı haline verilen isim nedir?

Padişahın herhangi bir konuya olan resmi emrinin yazılı haline verilen isim fermandır.

Güzellik, iyilik, eksiksizlik anlamlarına gelen kelime hangisidir?

Güzellik, iyilik, eksiksizlik anlamlarına gelen kelime Hüsn demektir.

Aynı şehir, kaza ve beldede bulunan resmi daireler veya şahıslar arasındaki haberleşmeyi temin eden belge nedir?

Aynı şehir, kaza ve beldede bulunan resmi daireler veya şahıslar arasındaki haberleşmeyi temin eden belge tezkire'dir.