Orta Çağ ve Yeni Çağ Türk Devletleri Tarihi Dersi 5. Ünite Sorularla Öğrenelim

 Akkoyunlu Devletinin kuruluş sürecinde Anadolu'daki durum nasıl açıklanabilir?

XIV. yüzyılın başlarında Moğol hakimiyetinin çözülmeye başlaması, Anadolu'daki Celayir, Suldus, Uyrat gibi Moğol aşiretleri arasında çatışmalar doğmasına yol açtı. Bu esnada, Sivas ve çevresine hakim olan Eratnalılar ile Mardin ve çevresine hakim olan Artuklular da çöküş dönemine girmişlerdi.

Akkoyunlular Moğolların Doğu Anadoluyu terk etmesiyle birlikle kimlerle işbirliği işine girmişlerdir?

Moğollar, Doğu Anadoluyu tedricen boşaltarak, Orta Anadolu, İran ve Azerbaycan'ın verimli topraklarına çekilmeleri üzerine, Diyarbekir ve havalesinde faaliyet gösteren Akkoyunlu Türkmenleri, Mardin’de hüküm süren Artuklularla işbirliği içine girdiler.

Tur Ali'nin başarılı olmasıyla birlikte hangi Türk boyları onu desteklemeye başlamıştır?

Tur Ali Bey’in başarıları etraftaki Döğer, Bayat, Çepni, Avşar, Musullu, Pürnek gibi bazı Türkmen boy ve oymaklarının onun etrafında toplanmasına sebep oldu.

Kutlu Bey zamanında Akkoyunlular sınırlarını nerelere kadar çıkarmışlardır?

Kutlu Bey bir yandan Mutahharten’in yanında yer alırken diğer yandan nüfuzunu Erzincan-Bayburt hattının güneyine doğru yaymaya çalıştı. Palu, Kiğı ve Erganiyi ele geçirdi.

Pir Ahmet Bey zamanında Akkoyunlular nasıl bir fetih anlayışı güdmüşlerdir?

Akkoyunluların fetih siyaseti de öncelikle kuzey-güney istikametinde yaylak-kışlak hayatı sürdüren ve önemli iktisadi askeri kaynak durumunda olan konar göçer Türkmenleri denetim altına almak şeklinde belirginleşmiştir.

Karar Yülük Osman Bey Osmanlı Devleti karşı kimlerle iş birliği içerisine girmiştir?

1400 yılında Timur'un Anadolu seferine kat›lan Kara Yülük Osman Bey,onunla
birlikte Sivas'ın muhasara ve zapt›na katıldı. Ankara savaşında bizzat bulunup, Osmanlı kuvvetlerinin solunda bulunan Süleyman Çelebiyi bozguna uğrattı.

Karakoyunluların, Timur’a karşı cephe almaları Akkoyunlulara nasıl olumlu katkı sağlamıştır?

Karakoyunluların, Timur’a karşı cephe almaları ve başarısız olmaları Akkoyunluların toprakların genişletmelerine kolaylık sağladığı gibi önemli göç ve ticaret yolları üzerinde hakim olmalarına, ekonomik ve beşeri kaynaklardan geniş ölçüde yararlanmalar›na imkan verdi.

Ali Beyin tahta çıktığında karşılaştığı en büyük sorun ne olmuştur?

Ali Bey tahta geçti¤inde kardeşi Hamza’nın muhalefeti ile karşılaştı. O, durumunu kuvvetlendirmek için kızını Şahruh’un oğluyla evlendirmek suretiyle Timurlularla akrabalık kurdu.

Hamza Beyin tahta geçtikten sonra yaptığı ilk icraat nedir?

Hamza Bey Akkoyunlu tahtına oturduktan sonra öncelikle, Mardin'e saldıran Karakoyunlu Isfahan Bey’i mağlup etti (1437). Daha sonra kardeşi Yakub Beyin elinde bulunan Erzincan'ı aldı (1439).

Hamza Beyden sonra tahta hangi Akkoyunlu hükümdarı geçmiştir?

Hamza Beyin 1444’te vefatı üzerine Akkoyunluların başına Cihangir geçti.

Uzun Hasan Bey döneminde Akkoyunlular sınırlarını nerelere kadar uzatmışlardır?

Uzun Hasan Bey, devletini genişletme faaliyetlerine girişti. 1458’de Dulkadirlileri mağlup etti. 1459’da ise Gürcistan üzerine sefer yaparak onlara ait altı kaleyi zapt etti. Dönüşte Eğil beylerine son vererek bölgede hakimiyetini kurdu. Böylece bat›da Osmanlılarla komşu oldu.

Uzun Hasan hangi Osmanlı padişahı döneminde anlaşarak barış ilan etmiştir?

Fatih Sultan Mehmet doğuda yükselmekte olan Akkoyunlu tehlikesini ortadan
kaldırmak için 1460 yılında büyük bir orduyla yola çıktı. Erzincan yakınlarına gelince Uzun Hasan'ın elçilik heyeti gelerek barış teklif etti. Fatih Sultan Mehmet, Akkoyunluların Trabzon üzerindeki himayelerini kaldırmaları ve Osmanlı topraklarına saldırmamaları karşılığında barışı kabul etti.

Uzun Hasan Bey’in Hasankeyf’i Eyyubi Devletinden alması Akkoyunlulara nasıl bir olumlu katkı sağlamıştır?

Bölgenin önemli ticaret merkezlerinin denetimini ve göç yolları üzerindeki hakimiyetini de pekiştirdi.

Akkoyunlu Devletinin oluşumuna katkı sağlayan Türk boyları hangileri olmuştur?

Doğu Anadolu’da bulunan Musullu, Pürnek, Hamza Hacılu, Avşar, Bayat, İnallu, Tabanlu, Danişmendlü, Bicanlu gibi boy ve oymaklar Bayındır boyunun etrafında toplanarak Akkoyunlu Devletini meydana getirdiler.

Akkoyunluların insan gücünün artmasına olumlu katkı sağlayan olay ne olmuştur?

Karakoyunluların ortadan kalkması ile Alpavut, Cakirlü, Karamanlu, Sa’dlu gibi
oymaklar da Akkoyunlu boylar birliğine dahil oldular. Bunlara Dulkadir, Halep ve
İsfendiyar bölgesindeki bazı Türkmen aşiretleri de eklenerek Akkoyunluların insan gücünü arttırdılar.

Akkoyunlu Devletinde  büyük emirlerin  ekonomik ve siyasi açıdan da geniş ölçüde özerk olmalarının nasıl bir sonucu olmuştur?

Merkezi idareyi zayıflatan bu duruma göçebelerin siyasi sınırlara riayet etmemeleri ve devlete zayıf bağlarla bağlanmış olmaları imkan veriyordu.

Akkoyunluların doğu batı transit ticaretine hakim olmalarını sağlayan etken ne olmuştur?

Akkoyunluların, Erzurum’dan Diyarbekir, Ruha ve Diyar-ı Mudar’a doğru uzanan
kuzey-güney koridoruna tam hakimiyet kurmaları, doğu-batı transit ticaretinden geniş ölçüde istifade etmelerini sağlıyordu.

Akkoyunlularla Osmanlıları savaş noktasına getiren olaylar neler olmuştur?

Uzun Hasan Bey’in Karamanoğulları topraklarında nüfuz sahibi olmaya çalışması, Trabzon’un fethini önleme gayretleri, Osmanlılara karşı Venediklilerle ittifaka girişmesi, hatta Osmanlı topraklarına zaman zaman taarruz etmesi, bu devlet ile ilişkileri savaş noktasına getirdi.

Akkoyunlular devletinin temellerini sarsan savaş kimle ve ne zaman yapılmıştır?

Akkoyunlular, Otlukbeli Savaşında (1473) büyük kayıpların yanı sıra Osmanlara üç binden fazla esir verdiler. Uzun Hasan'ın oğlu Zeynel Bey de bu savaşta öldü. Uzun Hasan Bey devletin merkezini Diyarbekir’den Tebriz’e taşıdı.

Akkoyunlu Devletinin son döneminde meydana gelen karışıklıkların ne gibi olumsuz sonuçları olmuştur?

Akkoyunlu Devletinin uzun yıllar süren iç karışıklıkları, bir yandan ekonomik vaziyeti bütünüyle zor duruma sokarken diğer yandan aşiretlerin bağımsız  hareket etmelerine ve siyasi otoriteye karşı gelmelerine yol açtı.