Atatürk İlkeleri Ve İnkılap Tarihi 2 Dersi 5. Ünite Sorularla Öğrenelim

Atatürk sonrasında kurulan Dr. Refik Saydam Hükümeti’nin programında öncelikli olan konular nelerdir?

Bu dönemde demiryolu yapımının devamı, denk bütçe politikası ve devletçilik ilkesine bağlılık konuları önem taşımaktadır.

Çiftçiyi Topraklandırma Kanunu ile hedeflenen nedir?

Bu yasa ile özel ormanların ve büyük toprak sahibi ailelerin arazilerinin bir kısmının kamulaştırılması öngörülmekteydi. Temel amaç topraksız çiftçileri toprak sahibi yapmaktır.

Demokrat Parti’nin kuruluş süreci nasıldır?

Ülkede her türlü yokluğun, kıtlığın ve yoksulluğun nedenini devletçilik olarak gören politikacılar yoksul kitlelerin umudu olmuştur. Mevcut düzenlemelerin demokratikleştirilmesi talebiyle; Celal Bayar, Adnan Menderes, Refik Koraltan ve Fuat Köprülü imzalarıyla verilen dörtlü takririn reddedilmesi üzerine 7 Ocak 1946’da Demokrat Parti kurulmuştur. 21 Temmuz 1946’da Demokrat Parti 62 milletvekili ile Meclise girmeyi başarmıştır.

Menderes Hükümetinin tarım sektöründe üretimi arttırmaya yönelik önlemleri yürürlüğe koymasındaki temel sebepler nelerdir?

Başbakan Adnan Menderes Hükümetinin göreve başlamasından bir ay sonra 25 Haziran 1950 yılında Kore Savaşı başlamıştır. Savaşla birlikte uluslararası piyasalarda hammadde ve tarım ürünleri fiyatları hızla yükselmiştir. Ardından hükümet üç temel iktisadi hedefini şu şekilde açıklamıştır. ? Tarıma öncelik verilecek ? Sanayileşme özel kesim öncülüğünde yürütülecek ? Dış ekonomik ilişkilerde devlet müdahaleleri asgari düzeye indirilecek.

Menderes Hükümeti partisinin köylü kesimini memnun etmek için, ilk yıllarda yürürlüğe koyduğu önlemler nelerdir?

? Yeni toprakların tarıma açılması sağlandı. Özellikle Doğu, güneydoğu ve İç Anadolu’da meraların sürülmesine ve tahıl ekimine göz yumuldu. Bu durum tahıl üretimini arttırırken hayvancılığı sınıflandırmıştır. ? Çiftçinin ürettiği buğday dünya fiyatları üstünde bir fiyatla alınırken, fiyat artışları tüketicilere yansıtılmadı. Toprak Mahsulleri Ofisleri aradaki farkı karşılamak zorunda bırakıldığından zarara uğradı ve Merkez Bankasına borçlanarak açıklarını kapattı. Bu uygulama enflasyonu besleyen bir kaynağa dönüştü. ? Tarımın makineleşmesi hızlandırıldı. Elverişli koşullarda sağlanan dış kaynakla traktör ithalatı arttırıldı. Hızlı makineleşme iş gücü fazlasını doğurdu. Bulunduğu yerlerde istihdam edilemeyen işsizler büyük kentlere göçe zorlandı.

Menderes Hükümetinin köylü kesimi memnun etmek için uyguladığı politikaların olumlu ve olumsuz yönleri nelerdir?

Bu politikalar ucuz kredi, düşük vergi, uygun iklim koşulları ve elverişli ihraç fiyatlarıyla çiftçinin refahını 1953 yılının sonuna dek arttırmayı başarmıştır. Ancak 1954 yılından itibaren elverişsiz hava koşulları, tarımsal üretimin azalmasına ve ekonominin tarıma dayalı iç ve dış dengelerinin bozulmasına neden olmuştur. Ülke ihraç ettiği bazı tarım ürünlerini ithal eder hale gelmiştir. Bu gelişmenin etkisiyle dış ticaret açığı büyümüştür.

Menderes Hükümetinin döviz darboğazını aşmak için yürürlüğe koyduğu önlemler nelerdir?

Güvenlik vergisinde değer esasına geçilmesi, gümrük tarifelerinin yükseltilmesi, ithal malların fiyat kontrol dairesinin kurulması ve Milli Koruma Kanunu’nun uygulamaya konulması.

Mali yardım talep edilen Avrupa İktisadi İşbirliği Teşkilatı’nın Türkiye için hazırladığı istikrar paketi önlemleri nelerdir?

? Türk lirasının değeri düşürülecek ve katlı kur sistemine geçirilerek ihraç malının cinsine göre prim uygulanacak. ? Para arzı sıkı kontrol altına alınacak. Bu nedenle sürüm hacmi ve kredi hacmi daralacak ve kredi politikasında seçici olunacak. ? Kamu iktisadi kuruluşlarının ürünlerinin fiyatları yükseltilecek ve açıkları kapatılacak. Dolayısıyla kamu transfer harcamaları da azaltılacak. ? İthalat rejimi yeniden düzenlenecek, ihtiyaçlar için üç aylık kotalarla ve bir program içinde yürütülecek. ? Bütçe denkliği için gelir artırılırken harcamalar kısılacak. ? Yatırım projelerinde verimli ve kısa vadeli olanlara öncelik verilecek.

Ekim 1960’da yürürlüğe giren Devlet Planlama Teşkilatı’nın (DPT) temel görevleri nelerdir?

Devlet Planlama Teşkilatı’na yasa iki temel görev vermiştir: Bunlardan ilki, Hükümete iktisadi ve sosyal konularda danışmanlık yapmak; ikincisiyse Hükümetçe kabul edilen hedefleri gerçekleştirecek uzun ve kısa vadeli planları hazırlamaktır.

DPT’nin Yüksek Planlama Kuruluna sunduğu Plan Hedeflerinin temel özellikleri nelerdir?

? Özgürlükçü ve çoğulcu demokrasi içinde kalkınma planı yapılacak. ? On beş yıllık perspektif içinde beş yıllık planlar hazırlanacak. ? Karma ekonomi düzeni içinde plan, kamu kesimi için emredici, özel kesim yönünden yol gösterici nitelik taşıyacak. ? Plan tüm sektörleri kapsayan makro plan niteliğinde olacak.

Birinci beş yıllık kalkınma planı dönemi nasıl sonuçlanmıştır?

Birinci plan döneminde ekonomide istikrar içinde hızlı büyüme sağlanmış ve enflasyon oranı ortalama %5.3 civarında gerçekleşmiştir. Ancak vergi, KİT, toprak, sağlık ve eğitim gibi ülke kalkınmasını hızlandıracak temel reformlar ihmal edilmiştir.

Üçüncü beş yıllık kalkınma planı dönemi nasıl sonuçlanmıştır?

Üçüncü plan döneminde öngörülen hedef %7.9 iken GSMH’nın ortalama yıllık büyüme hızı %6.5 olarak gerçekleşmiştir. Yıllık büyüme hızında büyük dalgalanmalar olmuştur. Bu olumsuzluk birinci derecede tarım sektörünün doğa koşullarına büyük çapta bağlı kalmasından kaynaklanmıştır. 1974 yılında bir yandan petrol krizi diğer yandan Kıbrıs Barış Harekatı dış açığın yaklaşık üç misli büyümesine neden olmuştur. Bu olumsuz gelişmeler yanında olumlu gelişmeler de gerçekleşmiştir. Örneğin 1973 yılında işçi dövizlerinde giriş %50 civarında artmış ve dış ticaret açığını bu döviz gelirleriyle karşılamak mümkün olmuştur. Plan dönemi sonunda ülkenin toplam dış borçları 11.439 milyon dolar düzeyinde çıkmıştır.

Dördüncü plan döneminde yürürlüğe konan istikrar programının kısa vadede öngördüğü hedefler nelerdir?

İstikrar programının kısa vadede öngördüğü hedefler; mal darlıklarını gidermek, kuyrukları kaldırmak, enflasyonu aşağıya çekmek, ihracatı arttırarak dış ticaret açığını küçültmek, büyüme hızını pozitif yapmak ve yükseltmek ve piyasa ekonomisine işlerlik kazandırmaktır.

Beşinci plan dönemini diğer dönemlerden ayıran en önemli özellik nedir?

Beşinci plan dönemi planlama tarihinin en istikrarlı dönemidir. Çünkü ilk kez bir siyasi iktidar veya bir hükümet hazırladığı planı beş yıl kesintisiz ve arızasız uygulama olanağı bulmuştur.

Beşinci plan döneminde yürürlüğe konulan temel iktisat politikaları nelerdir?

? Sıkı para politikası ve mevduata pozitif reel faiz verilmesi, ? Özel yabancı sermayenin tüm faaliyet alanlarına girişinin serbest bırakılması, ? KİT’lerin özelleştirilmesine başlanılması, Kamu yatırımlarının altyapı alanlarında yoğunlaştırılması, ? Günlük döviz kuru ilanına geçilmesi, ? Döviz işlemlerinde büyük ölçüde serbestiye geçilmesi, İthalatta serbestliğe geçilmesi, yasakların ve miktar kısıtlamalarının istisnai kılınması, ? İhracatın çok yönlü olarak teşvikine devam edilmesi, ? Altın ithalat ve ihracatının serbest bırakılması, İstanbul Menkul Değerler Borsasının açılması ve işlemeye başlaması.

Beşinci planın olumsuz sonuçları nelerdir?

? 1983 yılı sonunda enflasyon oranı %30 civarındayken beşinci planın son yılı olan 1989’da bu oran %69.6’ya çıkmıştır. ? Plan hedefi %6.3 iken ekonomik büyüme hızı %5.1 düzeyinde gerçekleşmiştir. ? Sanayi sektöründe istikrar içinde büyüme olmamıştır. ? Hükümetin ihracata yönelik mal üretenleri değil de doğrudan ihracatçıyı yani aracıyı desteklemesi sonucu çok sayıda hayali ihracatçı ortaya çıkmıştır. ? Bu dönem zenginin daha zengin, yoksulun daha yoksul olduğu dönemlerden biri olmuştur.

1994 yılı krizi sonucu 5 Nisan Kararları çerçevesinde açıklanan Olağanüstü İstikrar Tedbirlerinin ana hedefleri nelerdir?

Bu programın üç ana hedefi vardır. İlki, enflasyonu hızla düşürmek, Türk lirasına istikrar kazandırmak, ihracat artışını hızlandırmak, ekonomik ve sosyal kalkınmayı, sosyal dengeleri de gözeten sürdürülebilir bir temele oturtmaktır. İkinci olarak, bir taraftan ekonominin hızla istikrara kavuşturulması amaçlanırken, diğer taraftan istikrarı sürekli kılacak reformları gerçekleştirmek hedeflenmiştir. Üçüncü hedef ise, kamu açıkları hızla aşağı çekilirken kamunun ekonomideki rolünün yeniden tanımlanması ve yeniden örgütlenmesini sağlamak; üretim yapan sübvansiyon dağıtan bir devlet yapısından piyasa mekanizmasının tüm kurum ve kurallarıyla işlemesini sağlayan ve sosyal dengeleri gözeten bir devlet yapısına geçmektir.

Altıncı Beş Yıllık Plan nasıl sonuçlanmıştır?

Altıncı Plan’ı hazırlayan Özal Hükümeti ortalama yıllık %7 oranında bir büyüme öngörmüştü. Ancak büyüme hızı yıldan yıla büyük dalgalanmalar göstermiştir. 1994 bunalımı nedeniyle planın son yılında bütün acı sonuçlarıyla yeniden yaşanmıştır. Bu gerilemede tarım sektöründe yaşanan kuraklığa bağlı daralma yanında, sanayide ithal malların fiyatlarının ve kredi faizlerinin büyük sıçrama göstermesi birinci derecede etkili olmuştur. Altıncı Plan sonunda Türkiye üç rakamlı enflasyon ve negatif büyüme dolayısıyla stagflasyon içinde ayakta durmaya çalışmıştır. İç borçlar 800 trilyonu, dış borçlar 65 milyar doları aşmış, işsizlik ve yoksullaşma devam etmiştir. Küçük bir azınlık ise faiz, temettü, kira ve kar gelirlerini katlamaya devam olanağı bulmuştu. Kayıt dışı ekonomi giderek büyümüş, çeteler ulusal ekonomik kaynakların kullanımında ve paylaşımında yönlendirici olmayı sürdürmüştü.

1995 yılında yürürlüğe konulan Geçiş Programı nasıl sonuçlanmıştır?

1994 ekonomik krizini aşmak ve ekonominin makro dengelerini oluşturmak yönünde önlemleri içeren 1995 Geçiş Programının temel sonuçları üzerinde etkili olan bir olumlu diğeri olumsuz iki önemli gelişme 1995 yılı içinde cereyan etmiştir. Olumlu gelişme 6 Mart 1995’te Avrupa Birliği ile Gümrü Birliği Anlaşması imzalanmasıdır. Olumsuz gelişme ise yılın ikinci yarısından itibaren ülkenin siyasal belirsizliklere doğru sürüklenmeye başlaması ve sonunda 24 Aralık’ta erken genel seçime gidilmesidir. Bu nedenle yılın son üç ayında kamu harcamaları kontrolden çıkmıştır. Ayrıca parlamento ile hükümet arasında işbirliği olmadığı için 1996 Mali Yılı Genel ve Katma Bütçelerinin yasallaşması mümkün olmamış ve üç aylık geçici bütçe ile devletin yönetilmesi kararlaştırılmıştır. Bu sonuç ülkenin iç ve dış piyasalarda itibar kaybetmesine yol açtığı için borçlanmanın maliyetini yükseltmiştir.

Yedinci Beş Yıllık Plan hangi süreçte yürürlüğe konmuştur?

Yedinci Plan demokratikleşme, hukukun üstünlüğü, insan hakları ve liberalizm gibi kavramların ortak değerler olarak önem kazandığı, mal ve finans piyasalarının, bilgi ve teknolojinin ülke sınırlarını aştığı, ekonomik ve bir anlamda da siyasal ve kültürel bir küreselleşmeye doğru gidildiği bir dönemde hazırlanmış ve yürürlüğe konmuştur. Ayrıca Avrupa Birliği ile imzalanan Gümrük Birliği Anlaşması planla birlikte yürürlüğe girmekte ve yeni bir dönemi başlatmaktadır.

Yedinci Beş Yıllık Plan’ı önemli kılan temel sebep nedir?

Başbakan Erbakan 18 Ekim’de yaptığı açıklamada denk bir bütçe tasarısını meclise sunduklarını ilan etmiştir. Cumhuriyet tarihinde ilk kez bir başbakan matematiksel olarak gelirleri kadar harcama yapacaklarını gösteren bir bütçe tasarısı hazırladıklarını ilan etmiştir. Kamu harcamalarında bir azalma eğilimi yok, vergi gelirlerinde olağan dışı bir artış öngörülmüyor, geriye vergi dışı kamu gelirlerinde önemli bir artışa dayanan bir denklik kalıyordu.

Yedinci Beş Yıllık Plan’ın birinci yılı nasıl sonuçlanmıştır?

? Yedinci Plan GSMH’nın büyüme hızının %5.5- 7.1 aralığında kalmasının diğer makro hedeflerle tutarlı olacağını öngördü. Ancak Türkiye plan hedefinin üstünde %7.1’lik bir büyüme hızı gerçekleştirdi. ? 1995 yılında %65.5 olan enflasyon 1996 yılında %84.9 oldu. Yüksek enflasyon yüksek büyüme hızını besliyordu. ? 1996 yılında Avrupa Birliği ülkelerinden ithal edilen sanayi mallarına sıfır gümrük uygularken üçüncü ülkelere karşı Ortak Gümrük Tarifesi yürürlüğe konmuştur.

Gümrük Birliği Anlaşmasının ikinci yılı olan 1997 yılı tamamlandığında Türkiye ekonomisinin belirleyici makro göstergeleri nelerdir?

Türkiye ekonomisi yüksek enflasyona karşın planın öngördüğü azami %6.6 oranın üstünde büyümeye devam ediyordu. 1996 yılında %7.1 olan büyüme hızı 1997 yılında %8’e çıkmıştır. 1997 yılında kayıt dışı ekonominin bavul ve sınır ticaretinin beslediği iç ve dış talep, sanayi katma değerinin hızlı büyümesini sağlamıştır. Mesut Yılmaz Hükümeti’nin yılın ikinci yarısında aldığı anti-enflasyonist önlemler yetersiz kalmış ve 1997 yılı sonunda enflasyon %91 düzeyine çıkmıştır.

Ecevit Hükümeti’nin 1999 yılında PKK elebaşının yakalanması sonucu Doğu ve Güneydoğu illerini kapsayan yardım ve yatırım paketi önlemleri nelerdir?

Bu önlemlerin başlıcaları şu şekildedir: ? Altyapı eksikliklerinin giderilmesinin hızlandırılması, ? Yarım kalmış yatırımların tamamlanmasının sağlanması, ? Yeni yatırımlara uzun vadeli ucuz kredi verilmesi. ? Köye dönüşlerin kolaylaştırılması ve hayvancılığın teşvik edilmesi, ? Uzman personel, eğitim ve sağlık hizmetleri açığının kapatılması.

17 Ağustos depreminin toplumsal ve ekonomik sonuçları nasıldır?

17 Ağustos depremi sonunda resmi rakamlara göre 18 bin 243 vatandaş hayatını kaybetmiş, binlerce insan sakat kalmış, ailesini, evini ve işini kaybetmiştir. Toplumsal düzeyde kaybedilen üretim, servet, iş gücü, altyapı ve vergi kaybı gibi unsurları katarak yapılan hesaba göre ülkenin kaybı 10 milyar dolar olmuştur. Ülke sanayi üretiminin adeta merkezi olan Marmara Bölgesi’nin büyük yıkıma uğraması, büyüme hızının negatif olmasına ve işsizliğin artmasına yol açmıştır.

17 Ağustos depremi sonucu 1999 yılında çıkarılan yasalar nelerdir?

Eylül 1999’da 4447 Sayılı Sosyal Güvenlik Yasası yürürlüğe girmiştir. Bu yasa ile Sosyal Sigortalar Kurumuna bağlı çalışanlarda emeklilik yaşı erkeklerde 60, kadınlarda ise 58’e çıkarılmış ve İşsizlik Sigortası kurumlaştırılmıştır. Bunun yanı sıra, 17 Ağustos Marmara bölgesi ve 12 Kasım Bolu-Düzce depremleri sonucu 26 Kasım 1999 tarihinde 4481 Sayılı Deprem Vergisi çıkarılmıştır. Bu yasa ile depremlerin ardından yapılması gereken olağanüstü harcamaları karşılamak için kamu gelirlerini arttırmak hedeflenmiştir.

T.C. Merkez Bankası’nın enflasyonu düşürmek için hazırladığı programın dayandığı unsurlar nelerdir?

Programın dört temel unsuru vardır. Bunlar; sıkı maliye politikası, enflasyon hedefi ile uyumlu gelirler politikası, kur ve para politikası ve siyasi iradenin desteğidir.

Türkiye için 2000 yılındaki olumlu gelişmeler nelerdir?

Türkiye 2000 yılına üç olumlu gelişmenin verdiği moralle girmiştir. Birincisi, Avrupa Birliği’ne Aday Ülke Statüsü kazanmıştır. İkincisi enflasyonu aşağı çekme programı yürürlüğe konmuştur. Üçüncüsü ise üçlü koalisyon hükümeti uyum içinde çalışmaktaydı ve siyasal istikrarı sürdürmekteydi. Ayrıca hükümetin yürürlüğe koyduğu üç yıl vadeli İstikrar Programı tüm kesimlerden destek almıştır.

2000 yılında yürürlüğe konulan İstikrar Programı’nın belirlediği hedefler nelerdir?

? Üç yıl sonunda enflasyonu tek haneli orana indirmek, ? Reel faizleri süratle aşağıya çekmek, ? Kamu finansman dengesini sağlıklı ve sürdürülebilir bir yapıya kavuşturmak, ? Ekonomide sürdürebilir bir büyüme oranı tesis etmek, ? Yapısal reformları hızla gerçekleştirmek.

Yedinci Beş Yıllık Plan döneminin son yılı olan 2000 yılında meydana gelen olumlu ve olumsuz sosyoekonomik gelişmeler nelerdir?

? Ocak ve şubat aylarında hükümet son 15 yılın en düşük faiz oranı olan %37’den hazine bonosu satmış ve repo faizi %26 olmuştur. ? Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kuruluna atamalar tamamlanmış ve kurulun çalışmaya başlaması sağlanmıştır. ? Hükümet özelleştirme alanında Nisan ayında büyük ihaleler gerçekleştirmiştir. Önce TÜPRAŞ’ın %31.5’i halka satılmıştır. GSM, İs Bankası-TELEKOM İtalia Konsorsiyumu’na satılmıştır. Petrol Ofisi İş Bankası-Doğan Holding Şirketler Grubu Ortak Girişimi’ne satılmıştır. ? Türkiye siyasi tarihinde bir ilki gerçekleştirerek asker ve politikacı olmayan Ahmet Necdet Sezer’i cumhurbaşkanı seçmiştir. ? 1999 yılında yürürlüğe giren İşsizlik sigortası Yasası 2000 yılında uygulanmaya başlanmış ve sigortalı işçilerden prim kesilmeye geçilmiştir. Bu uygulama ile 1988’den beri Zorunlu Tasarruf adı altında ücretlerden kesinti yapılmasına son verilmiştir. ? Yılın ilk altı ayı tamamlandığında ekonomi istikrar içinde büyüme sürecinde başarıyla ilerlemekteydi. Büyüme hızı altı ayın sonunda %8.1’e ulaşmıştır.

Sekizinci Beş Yıllık Kalkınma Planı’nın uygulamaya konulmamasının sebebi nedir?

Sekizinci Plan’ın temel hedefleriyle ilgili politikalar ve araçlar, yürürlüğe girmeden Kasım 2000 krizi ile gündemden düşmüştür. Bunun sebebi, hükümegt günü kurtarma uğraşı içine girmiştir. Özellikle bankacılık kesiminin yaşadığı krizin giderek derinleşmesi ekonomiyi yeni bir krize karşı duyarlı hale getirmiştir. Piyasalarda tam bir belirsizliğin yaşandığı, kırılgan ekonomik ortam söz konusu idi.

Şubat 2001 krizi sonrası Kemal Derviş’in acil önlemler olarak nitelediği krizden çıkış paketi nasıl tanımlanmıştır?

Krizden çıkış paketi üç aşamalıdır. Bankacılık sektörüne ilişkin önlemler süratle yürürlüğe konarak mali piyasalarda belirsizlik azalacak ve kriz ortamından çıkılacaktır. Döviz kurunun ve faizin belirli bir istikrar kazanması sağlandıktan sonra ekonomik karar birimlerine orta vadeli bir perspektif kazandırılacaktır. Son olarak makroekonomik dengeler yeniden oluşturularak ekonomide yılın ikinci yarısından itibaren büyümeye geçiş ortamı sağlanacaktır.

Dr. Refik Saydam Hükûmeti’nin öncelikle ele alması gereken konular nelerdi?

Atatürk sonrasında kurulan Dr. Refik Saydam Hükûmeti’nin programında üç konu öncelik taşıyordu: Demiryolu yapımının devamı, denk bütçe politikası ve ‘devletçilik’ ilkesine bağlılık.

İkinci Dünya Savaşının Türkiye ekonomisi üzerinde ne tür etkileri olmuştur?

Avrupa’da savaş başlayınca Türk hükûmeti bir milyon genç insanı silahaltına almıştır. Sanayi ve hizmetler sektöründe yetişmiş iş gücü kıtlığı üretim ve verimliliğin düşmesine yol açmıştır. Toplam talep hızla artarken toplam arz yetersiz kalınca fiyatlardaki artış denetimden çıkmıştır. 1929 Büyük Bunalımı’nın tersine bu kez tarım ürünlerinin fiyatları sürekli yükselmiştir. Mal kıtlığı karaborsacılığı arttırmıştır.

İkinci dünya savaşının Türkiye üzerinde olumlu etkileri nelerdir?

Türkiye savaş döneminde krom ve bor gibi stratejik önemi haiz madenleri yüksek fiyattan satma imkanı bulmuştur. Savaşan taraflar, arasındaki rekabetten yararlanarak ordusunu takviye etmiştir.

Varlık Vergisi hangi amaçla çıkartılmıştır?

Varlık Vergisi ile olağanüstü ekonomik ve mali koşullar çerçevesinde “bir defaya mahsus” olarak yapılan düzenlemeyle; piyasadan para çekerek enflasyonla mücadele etmek, savaş yıllarının şartlarından yararlanarak ‘çok para kazanmış ancak bu kazancın vergisini vermemiş olanlardan’ vergi almak ve devlet gelirlerini artırmak amaçlanmıştır.

Çiftçiyi Topraklandırma Kanunu içeriği nedir?

Çiftçiyi Topraklandırma Kanunu özel ormanların ve büyük toprak sahibi ailelerin arazilerinin bir kısmının kamulaştırılmasını öngörmekteydi. Temel amaç topraksız çiftçileri toprak sahibi yapmaktı.

Menderes hükümetinin iktisadi hedefleri nelerdi?

Menderes hükümeti, üç temel iktisadî hedefini de şöyle açıklamıştır: 1) Tarıma öncelik verilecek, 2) Sanayileşme özel kesim öncülüğünde yürütülecek, 3) Dış ekonomik ilişkilerde devlet müdahaleleri asgari düzeye indirilecek.

Menderes hükümetinin tarım sektörünü geliştirmek için aldığı önlemler nelerdir?

Menderes Hükûmeti partisinin iktidara gelmesinde büyük payı olan köylü kesimini memnun etmek için, ilk yıllarda başlıca şu önlemleri yürürlüğe koymuştu:

• Yeni toprakların tarıma açılması sağlandı.
• Çiftçinin ürettiği buğday dünya fiyatları üstünde bir fiyatla alınırken, fiyat artışları tüketicilere yansıtılmadı.
• Tarımın makineleşmesi hızlandırıldı.

Devletin yeniden fabrika kurarak işletmeye başlamasının nedeni nedir?

1954 yılından itibaren baş gösteren döviz darboğazını aşmak için, Hükûmet, ithalatta liberalizme son verdi. İthal ikamesi yoluna gidilmesi için KİT’lere yeniden yatırım yapma yetkisi verildi. Öncellikle kıtlığı çekilen iki temel malın, şeker ve çimentonun üretimi ele alındı. Devlet yeniden Türkiye’de fabrika kurmaya ve işletmeye başladı.

Menderes hükümeti döviz darboğazını aşabilmek için aldığı önlemler nelerdir?

Menderes Hükûmeti döviz darboğazını aşmak için ithalatta liberasyona (dış ticaret serbestliği) son verdikten sonra şu önlemleri yürürlüğe koymuştu: Gümrük vergisinde değer esasına geçilmesi, gümrük tarifelerinin yükseltilmesi, ithal malları fiyat kontrol dairesinin kurulması ve Millî Koruma Kanunu’nun uygulamaya konulması.

Devlet Planlama Teşkilatının görevleri nelerdir?

Devlet Planlama Teşkilatı’nın kuruluş ve görevlerini belirleyen yasa tasarısı Hükûmet ve Millî Birlik Komitesi’nce onaylanmış ve Ekim 1960’da yürürlüğe girmişti. Kısa adı DPT olan planlama örgütüne yasa iki temel görev vermişti: Birincisi, Hükûmete iktisadi ve sosyal konularda danışmanlık yapmak; ikincisiyse “Hükûmetçe kabul edilen hedefleri gerçekleştirecek uzun ve kısa vadeli planları hazırlamak”.

Birinci Beş Yıllık Kalkınma Planı döneminde temel sanayi projeleri nasıl gerçekleştirilmiştir?

Batı Avrupa’nın mali desteği gelmeyince, Planın kaynak sorunu Sovyet yardımıyla çözülmüştü. Planın öngördüğü temel sanayi projelerinin gerçekleştirilmesinde kuzey komşumuzdan teknik ve mali yardım sağlanmıştı. Bu projeler arasında İskenderun Demir Çelik, Bandırma Sülfirik Asit, Artvin Orman Ürünleri, Seydişehir Alüminyum Tesisleri ve İzmir Aliağa Rafinerisi gibi ağır sanayi projeleri yer almıştı.

İkinci Beş Yıllık Kalkınma Planı döneminde yaşanan döviz darboğazının nedenleri nelerdir?

Demirel Hükûmeti İkinci Plan’ın ilk yılında ülkenin uzun vadeli çıkarları yerine oy getiren, seçim kazandıran kısa vadeli iktisat politikaları uygulamakta ısrarlı olmuştu. Bu durum ekonomiyi ve rejimi 1970’den itibaren darboğazlara sürüklemeye başlamıştı. İthal ikamesine ve korumacılığa dayalı sanayileşme nedeniyle ülke döviz darboğazına girmişti.

Üçüncü Beş Yıllık Kalkınma Planında dış açık neden çok yükselmiştir?

Bu plan döneminde dış ekonomik ilişkilerde ‘şok’ etkisi yapan büyük iniş çıkışlar olmuştur. 1974 yılında bir yandan ‘petrol krizi’ diğer yandan ‘Kıbrıs Barış Harekâtı’ dış açığın yaklaşık üç misli büyümesine neden olmuştur.

Dördüncü Beş Yıllık Kalkınma Planında kısa vadede öngörülen hedefler nelerdir?

Dördüncü Plan döneminde 24 Ocak 1980’de yürürlüğe konan ‘İstikrar Programı’nın mimarları Başbakan Süleyman Demirel ile müsteşarı Turgut Özal idi. ‘24 Ocak Kararları’ diye anılan bu istikrar programının kısa vadede öngördüğü hedefler şöyleydi: Mal darlıklarını gidermek, kuyrukları kaldırmak, enflasyonu aşağıya çekmek, ihracatı artırarak dış ticaret açığını küçültmek, büyüme hızını pozitif yapmak ve yükseltmek, piyasa ekonomisine işlerlik kazandırmak.

Beşinci Beş Yıllık Kalkınma Planının diğer planlardan farkı nedir?

Beşinci Plan dönemi planlama tarihimizin en istikrarlı dönemidir. Çünkü ilk kez bir siyasi iktidar veya bir hükûmet hazırladığı planı beş yıl kesintisiz ve arızasız uygulama olanağı bulmuştur.

5 Nisan 1994 yılında açıklanan “Olağanüstü İstikrar Tedbirleri’nin temel hedefleri nelerdir?

Başbakan Tansu Çiller 5 Nisan günü “Olağanüstü İstikrar Tedbirleri”ni açıklamıştır. Bu programın üç ana hedefi vardı:

• Enflasyonu hızla düşürmek, Türk lirasına istikrar kazandırmak, ihracat artışını hızlandırmak, ekonomik ve sosyal kalkınmayı, sosyal dengeleri de gözeten sürdürülebilir bir temele oturtmak
• Bir taraftan ekonominin hızla istikrara kavuşturulması amaçlanırken, diğer taraftan istikrarı sürekli kılacak yapısal reformları gerçekleştirmek
• Kamu açıkları  hızla       aşağı      çekilirken            kamunun            ekonomideki     rolünün                yeniden tanımlanması ve yeniden örgütlenmesini sağlamak; üretim yapan sübvansiyon dağıtan bir devlet yapısından piyasa mekanizmasının tüm kurum ve kurallarıyla işlemesini sağlayan ve sosyal dengeleri gözeten bir devlet yapısına geçmektir

Yedinci Beş Yıllık Kalkınma Planında yer verilen önemli kavramlar nelerdir?

Yedinci Plan ‘demokratikleşme, hukukun üstünlüğü, insan hakları ve liberalizm’ gibi kavramların ortak değerler olarak önem kazandığı, mal ve finans piyasalarının, bilgi ve teknolojinin ülke sınırlarını aştığı, ekonomik ve bir anlamda da siyasal ve kültürel bir küreselleşmeye doğru gidildiği bir dönemde hazırlanmış ve yürürlüğe konmuştur.

Denk Bütçe tasarısı nedir?

Başbakan Erbakan 18 Ekim’de yaptığı açıklamada ‘denk bir bütçe tasarısını’ Meclise sunduklarını ilan etti. Cumhuriyet tarihinde ilk kez bir başbakan matematiksel olarak gelirleri kadar harcama yapacaklarını gösteren bir bütçe tasarısı hazırladıklarını ilan ediyordu. Kamu harcamalarında bir azalma eğilimi yok, vergi gelirlerinde olağan dışı bir artış öngörülmüyor, geriye vergi dışı kamu gelirlerinde önemli bir artışa dayanan bir denklik kalıyordu.

1999 yılında altı aylık geçici bütçe hazırlanmasının nedeni nedir?

Mesut Yılmaz Hükûmeti verilen gensoru sonunda 25 Kasım 1998’de düşürülmüştür. Gerekçe Türk Ticaret Bankasının özelleştirilmesine bazı bakanların ve hatta başbakanın bilgisi dâhilinde “mafya”nın karışmış olmasıydı. Önce olayın kendisi, sonra Hükûmetin düşmesi, piyasalarda “şok” yaratmıştır. Hükûmetin düşmesi 1999 mali yılı bütçe görüşmelerini sahipsiz bırakmış, mali tarihimizde ikinci kez altı aylık “geçici bütçe” hazırlanması ve uygulanması zorunluluğu doğmuştur. Ayrıca ülkeyi 18 Nisan 1999’da yapılacak erken genel seçimlere götürecek bir hükûmete ihtiyaç vardı.

2000 yılında açıklanan İstikrar Programının hedefleri nelerdir?

2000 yılında açıklanan İstikrar Programının hedefleri nelerdir?

Hükûmetin yürürlüğe koyduğu üç yıl vadeli “İstikrar programı” tüm kesimlerden destek almıştı. Çünkü bu “program” vazgeçilemez sosyoekonomik hedefler belirlemişti:

• Üç yıl sonunda enflasyonu tek haneli orana indirmek,
• Reel faizleri süratle aşağıya çekmek,
• Kamu finansman dengesini sağlıklı ve sürdürülebilir bir yapıya kavuşturmak,
• Ekonomide sürdürülebilir bir büyüme ortamını tesis etmek,
• Yapısal reformları hızla gerçekleştirmek.

Sekizinci Beş Yıllık Kalkınma Planında yer alan temel hedefler nelerdir?

Sekizinci Planı Bülent Ecevit’in başında bulunduğu hükûmet hazırladı. Plan, enflasyonu AB kriterleri ile uyumlu düzeye düşürmeyi, ekonomide sürdürülebilir bir büyüme ortamı tesis etmeyi ve AB’ne tam üyelik hedefi doğrultusunda ekonominin rekabet ve uyum gücünü artırmayı öne çıkarmaktadır.

Şubat 2001 krizini aşmak için Merkez bankası neler yapmıştır?

Krizi aşmak için Merkez Bankası IMF’nin de onayını alarak 21 Şubat gecesi döviz kurlarının dalgalanmaya bırakıldığını ilan etti.

Şubat 2001 krizine IMF’nin nasıl bir etkisi olmuştur?

Şubat krizinin tamamen döviz piyasalarından kaynaklanan bir kriz olması, IMF’nin mali desteğini, piyasalara güven vermesi açısından zorunlu hâle getirdi. Ancak Türkiye’nin borçlarını geri ödeyememe riski olduğu kanısına varan IMF ek kaynak vermedi. Bu şekilde kriz iyice derinleşti.

Kemal Derviş Şubat 2001 krizini aşmak için aldığı önlemler nelerdir?

 Devlet Bakanı Derviş, piyasaların Haziran ayı sonunda normale dönmesini sağlayacak “acil önlemler” olarak nitelediği, krizden çıkış paketini 14 Mart 2001 günü açıkladı. Belirlenen üç aşamalı “kurtuluş planı” şöyle tanımlanmıştı:

• Bankacılık sektörüne ilişkin önlemler süratle yürürlüğe konarak mali piyasalarda belirsizlik azalacak ve kriz ortamından çıkılacak.
• Döviz kurunun ve faizin belirli bir istikrar kazanması sağlandıktan sonra ekonomik karar birimlerine orta vadeli bir perspektif kazandırılacak.
• Makroekonomik dengeler yeniden oluşturularak ekonomide yılın ikinci yarısından itibaren büyümeye geçiş ortamı sağlanacak.