Uygarlık Tarihi 2 Dersi 3. Ünite Sorularla Öğrenelim

İslam Tarihi Ve Uygarlığı

1. Soru

Seyyid ya da şeyh kimdir?

Cevap

Seyyid ya da şeyh, kabilenin siyasi örgütlenmesinde liderliği üstlenen önderdir.


2. Soru

Hudeybiye Anlaşması ile kazanılan haklar nelerdir?

Cevap

Anlaşma ile Müslümanlar’ın, Mekkelilerle eşitliği sağlanmış ve birçok kabilenin Hz. Peygamberle ittifak yapması sonucu, Medine’nin hâkimiyeti öne çıkmıştır. On yılı kapsayan anlaşmayla Müslümanlar, ertesi yıl Mekke’ye, Hac seferinde bulunmak ve orada üç gün kalma hakkını da elde etmişlerdir.


3. Soru

Ridde nedir?

Cevap

Ridde, İslam dininden dönmeye verilen addır.


4. Soru

Hz. Muhammed’in anne ve babasının adı nedir?

Cevap

Babası Abdülmuttalibin oğlu Abdullah, annesi Veheb kızı Amine’dir.


5. Soru

Halid b. Velid neler yapmıştır?

Cevap

634 Nisanı’nda Şam’a girmiş, Arap ordularının Şam’ı ele geçirmesinden sonra Hâlid, kuzeye doğru ilerlerken diğer kuvvetler Filistin’e yayıldılar. Heraklios’un, süvari birliğiyle harekete geçmesi sonucunda, Araplar Şam’dan Yermuk nehri sahiline çekildiler. Temmuz 636’da, Yermuk’ta, Bizans’ın yenilmesiyle Suriye ve Filistin hemen hemen fethedildi.


6. Soru

Hz. Muhammed’in Hatice ile evlenmesine vesile ne olmuştur?

Cevap

Hatice adına yaptığı ticaret seferi, ilerideki evliliğinin temelini de atmıştır.


7. Soru

Arap tarihleri Nihavend Savaşından ne olarak bahseder?

Cevap

Zaferlerin zaferi ya da en büyük zafer olarak bahseder.


8. Soru

Mekke ne zaman ele geçirilmiştir?

Cevap

630 senesinin Ocak ayında, Medine’den yola çıkan islam ordusu, kısa süre içerisinde kan dökmeden Mekke’yi ele geçirmiştir.


9. Soru

Hz. Ömer ne zaman ve nasıl ölmüştür?

Cevap

Kasım 644 tarihinde İranlı köle Ebu Lülü tarafından hançerlenerek öldürülmüştür.


10. Soru

İslamiyet’ten önce, Arap halkı kabilelerine ne ad verilirdi?

Cevap

İslamiyet’ten önce, Arap halkı kabilelerine, Bedevi kabileleri denirdi.


11. Soru

Halifelik nedir?

Cevap

İslam dünyasının en önemli dini ve siyasi makamı.


12. Soru

İlk olarak Hz. Muhammed’e kimler inanmıştır?

Cevap

Eşi Hz. Hatice, ardından azad ettiği kölesi Zeyd ve yeğeni Ali Müslüman olmuşlardır. Hz. Peygamber, önce aile efradı, sonra yakın akrabaları, daha sonra da çevresindeki önemli insanlara yeni dinin emirlerini ulaştırmaya başlamıştır.


13. Soru

Muhammed’in anlamı nedir?

Cevap

Muhammed’in anlamı övülmüş, beğenilmiş, bereketlendirilmiştir.


14. Soru

İslamiyetten önce Arap halkı geçimlerini nasıl sağlardı?

Cevap

İslamiyetten önce Arap halkı geçimlerini sürülerinin yanı sıra kervan ticareti ve yağmacılıkla sağlardı.


15. Soru

Cahiliyenin tanımı nedir?

Cevap

İslâm’dan önceki Arap devrinin adı olup, Hz. Muhammed’den önce Arap yarımadasındaki puta tapma devri olarak da değerlendirilmektedir.


16. Soru

Hz. Muhammed’in doğum yeri ve günü nedir?

Cevap

Rebiü’l-evvel ayının on ikinci gecesi Mekke’de doğdu, Miladi takvim, 20 Nisan 571 yılına işaret ediyordu.


17. Soru

Hanifi dinini inancı nasıldı?

Cevap

Şirki asla kabul etmeyip, bir Allah’a inanmak ve Allah’ın rızasına uymak, doğruluğa meyletmek, Hacca gitmek, sünnet olmak gibi dini gelenekleri yerine getirenlerdir.


18. Soru

Hz. Muhammed’in İslamiyeti yayamak için hangi savaşları yapmıştır?

Cevap

Bedie Savaşı, Uhud Savaşı ve hendek Savaşı.


19. Soru

İslamiyet’ten önce Araplar hangi dinlere inanmıştır?

Cevap

İslamiyet’ten önce Arapların inandığı dinler; • Samiler’in putperestliği ve • Hanifi dinidir.


20. Soru

Hz. Muhammed’in Hira dağındaki mağaraya çekilmesine neden olan haram aylar hangileridir?

Cevap

Hz. Muhammed’in Hira dağındaki mağaraya çekilmesine neden olan haram aylar; • Zilkade, • Zilhicce, • Muharrem ve • Recep’tir.


21. Soru

Hz. Ebu Bekir halifeliği sırasında neler yapmıştır?

Cevap

Yalancı peygamberler ve irtidâd olaylarının kökünden halledilmesi, bir kısım gönüllü Halid B. Velid komutasında asilerin üzerine gönderilmiş ve 633 yılında yalancı peygamber Müseylime’ye karşı kazanılan Arkaba (veya Akraba) zaferinden sonra Yemame bölgesi, Medine’nin hakimiyeti altına girmiştir. Bu zafer, İslam fetih hareketlerinin de başlangıcı anlamına gelir.


22. Soru

Hz. Osman nasıl halife olmuştur?

Cevap

Hz. Ömer, ölüm döşeğinde, Ashab’dan altı kişilik bir şura atamış ve bunları aralarından birini halife seçmek üzere görevlendirmiştir. Şura, Hz. Osman’ı 644 yılında halife olarak seçmiştir.


23. Soru

Abdülmelik b. Mervan’dan sonra kimler halife olmuştur?

Cevap

Abdülmelik b. Mervan’dan sonra önce oğlu Velid, daha sonra son kardeşi Süleyman ve Süleymandan sonra da Ömer b. Abdülaziz halife olmuştur.


24. Soru

Putlardan önemli olanların isimleri nelerdir?

Cevap

Putlardan önemli olanların isimleri; • Lat, • Menat, • Uzza ve • Hübel’dir.


25. Soru

Hz. Muhammed neden sütanneye verilmiştir?

Cevap

Mekke’nin çok sıcak bir yer olması nedeniyle yeni doğan çocukların civardaki yaylalarda oturan sütannelere verilmesinin bir gelenek olması.


26. Soru

Hz. Muhammed’in son askeri seferi hangisidir, neler olmuştur?

Cevap

Tebük Seferi (630) olmuştur. Burada bir savaş yapılmamış, kuzey sınırlarını emniyet altına almak için bir dizi anlaşma imzalanmıştır.


27. Soru

Hz. Muhammed’e Peygamberlik çağrısı nasıl yapılmıştır?

Cevap

Kırkıncı yaşına doğru bir gece Hira dağındayken, Cebrail tefekkür halinde olan Hz. Muhammed’e görünmüş ve oku! demiştir. Bu ilk mesajı, diğer vahiyler izlemiş ve Kur’an’da yerini bulmuştur.


28. Soru

Fetihler ardından Halid b. Velid başkumandanlıktan alınınca yerine geçen kimdir?

Cevap

Halid b. Velid başkumandanlıktan alınınca yerine Ebu Ubeyde geçmiştir.


29. Soru

637 tarihinde ne olmuştur?

Cevap

Amr b. As komutasındaki Müslüman orduları, dört ay süren kuşatmanın ardından Kudüs’ü alarak Mısır’ın fethi için uygun ortamı hazırlamışlardır.


30. Soru

Cemel Vak’ası nedir?

Cevap

Küfelilerin desteğini kazanan Hz. Ali, Basra üzerine yürümüş, görüşmeler sonuçsuz olunca savaş başlamış ve muhalefetin başı olan Talha ve Zübeyr bu savaşta hayatlarını kaybetmiştir. Hz. Ayşe’nin devesi etrafında olaylar cereyan ettiği için bu isim verilmiştir.


31. Soru

Ömer b. Abdülaziz neler yapmıştır?

Cevap

İslam Devleti’nin topraklarının yeterli olduğunu düşünerek yeni topraklar yerine adil bir idare kurma gereğine inanıyordu. İslamı kabul eden kalabalık sayıdaki Zımmi toprak sahiplerinin daha az vergi ödeme isteği önemli sorunlar arasında yer alıyordu. Mevali’nin ordugah şehirlere yerleşmesine izin verip onları harac ve cizyeden muaf tuttu ve mevaliye aylık ödenmesini kabul etti.


32. Soru

Hudeybiye Anlaşması nedir?

Cevap

Hicret’in 6. yılında Hz. Peygamber, binden fazla kişiyle birlikte, Mekke’ye doğru yola çıkmış, bu duruma Mekke ileri gelenleri itiraz etmişlerdir. İki taraf, Mekke yakınlarındaki Hudeybiye’de buluşarak adına Hudeybiye denilen bir anlaşmaya varmışlardır.


33. Soru

Hz. Muhammed’in ölümünden sonra hangi gruplar vardı?

Cevap

Hz. Ebubekir, Hz. Ömer, Hz. Osman gibi önemli isimlerin mensup olduğu Muhacirler, Sad b. Ubade’nin lideri olduğu Ensar, Hz. Ali ve Hz. Peygamber’in amcası Hz. Abbas’ın mensup olduğu Al-i Beyt ve nihayet Muaviye’nin başında bulunduğu Emeviler isimli gruplar vardı.


34. Soru

Hz. Ebubekir ilk olarak ne yapmıştır?

Cevap

Kabileler arasında çıkan Ridde hareketlerini önlemiştir.


35. Soru

Hz. Ömer dönemindeki fetihlerde en önemli rol kime aittir?

Cevap

Fetihlerde en önemli rol Hz. Ömer’in başkumandanı Halid b. Velid’e aittir.


36. Soru

Suriye’de kazanılan başarıların hazırladığı zemin nedir?

Cevap

Filistin, Mısır ve Kuzey Afrika’nın fethine zemin hazırlamıştır.


37. Soru

Kadisiye Savaşı’nın önemi nedir?

Cevap

İranlılar yenilmiş ve Müslümanlara İran’ın kapıları açılmıştır.


38. Soru

Hz. Ömer dönemi sonuna yaklaşıldığında İslam Devleti sınırları nasıldı?

Cevap

Mısır, Anadolu’nun güney kesimleri, Azerbaycan, Kafkasya ve İran dahil Ceyhun nehrine kadar uzanmıştı.


39. Soru

Yerine geçen oğlu II. Hakem ne yapmıştır?

Cevap

Binlerce ciltlik kitaptan oluşan bir kütüphane kurmuştur. Döneminde bilim ve sanata büyük önem verilmiştir.


40. Soru

Ortaçağ İslam dünyasının önemli bilim adamları kimlerdi?

Cevap

Ortaçağ İslam dünyasının önemli bilim adamları; • Tıp ve felsefe alanında çalışan İbn Sina, • Astronomi, fizik ve matematik alnında çalışan Biruni ve • Matematik çalışan Harizmi’dir.


41. Soru

Mekke’lilerin zulmünden sonra nerelere gitmiştir?

Cevap

Hz. Peygamber, Taif’e göç etmeye dönük sonuç alınamayan bir denemeden sonra Medine ahalisinin şehirlerine yerleşme teklifini kabul etmiştir.


42. Soru

Hz. Muhammed hangi tarihte ölmüştür?

Cevap

Kısa bir hastalık sonrası 8 Haziran 632 tarihinde.


43. Soru

Amr b. As daha sonra neler yapmıştır?

Cevap

639 tarihinde Ariş’i almış; Fustat’ı 641 yılında ele geçirmiş ve Müslüman birlikleri 642 yılında İskenderiye’yi fethetmiştir.


44. Soru

Hz. Osman’ın ilk yıllarında neler yapılmıştır?

Cevap

Fetih hareketlerine devam edilmiştir. Taberistan alınmış ve Türkistan’a ilk akınlar başlamıştır. Şam valisi Muaviye, Anadolu’nun bazı bölgeleri ile Kıbrıs ve Rodos’u fethetmiş ve Kıbrıs yıllık vergiye bağlanmıştır. Ayrıca, Afrika’nın kuzey kısımları ele geçirilmiştir. Bu dönemde Kur’an’ın değişik biçimde okunmasından ortaya çıkan ihtilafın çözülmesi için Hz. Ebubekir devrinde mushaf haline getirilen nüshadan istinsah (kopya) yapılmıştır.


45. Soru

Hariciler kimlerdir?

Cevap

Hz. Ali taraftarlarından küçük bir grubun onun kuvvetlerinden ayrılıp ona karşı dönmesiyle ortaya çıkanlardır.


46. Soru

Emevi ve Abbasi’lerden kalan saraylar hangileridir?

Cevap

Emevi döneminde, ilk saray Amman yakınlarında Kusayr’ı Amman Sarayıdır. Daha sonra Şam’da Kasrü’lHayri’l-Garbi Sarayı, Şam’ın güneyinde Mışatta Sarayı. Gırnata’da (Granada) yer alan El Hamra Sarayı ise Endülüs Emevi Devleti’nden kalmıştır. Abbasi dönemindeki saraylar ise, Kerbela yakınlarındaki Vadi-i Ubeyd’de Ukhaydir ve Cevsaku’l-Hakani Saraylarıdır. Ayrıca cami ve sarayların yanı sıra, Abbasi askeri mimarisi de oldukça gelişmiştir ve Ribat adı verilen korunaklı yapılar bu tarzın en önemli örnekleridir.


48. Soru

Halkı devlet idaresinden soğutup, hoşnutsuzluğa neden olan olay nedir?

Cevap

Hz. Ebu Bekir ve Hz. Osman döneminde Emevilere rağbet edilmemiş ve Hz. Osman halifeliği süresince kendi akrabalarına yakınlık göstermiş başta Muaviye olmak üzere Emevi soyundan olan valiler büyük arazi sahibi olmuşlardı.


49. Soru

Hicret nedir?

Cevap

Hz. Muhammed’in Mekke’den Medine’ye göçü Hicret bir dönüm noktasıdır ve haklı olarak Müslüman takvimine başlangıç teşkil etmiştir. Tarihler (M.S. 622) Rebiü’l-evvel ayının 12. gününü işaret ederken Hz. Muhammed, Medine’ye ulaştı. Mekke’de, Peygamberi olduğu dini tebliğ etmeye çalışırken Medine’de siyasi ve sosyal işlerle de meşgul olan bir önder haline gelmiştir. İlk olarak, Müslümanların ibadetlerini yerine getirecekleri bir câmi inşa ettirmiştir.


50. Soru

642 yılında ne olmuştur?

Cevap

Nihavend Savaşı ile İran ordusu tamamen yenilmiştir.


51. Soru

Muaviye halife olunca ne yapmıştır?

Cevap

Muaviye, Irak’a girerek halkın biat etmesini sağlamış ve halifeliği bütün İslam Devleti’nde tanınarak Emevi Devletinin temelleri atılmıştır.


52. Soru

Hz. Ebubekir’in Halifeliği zamanında halifenin yaptığı hizmetler nelerdir?

Cevap

Hz. Ebûbekir, ilk olarak, kabileler arasında ortaya çıkan Ridde hareketlerini önlemekle işe başladı. Halifenin en büyük hizmetlerinden biri, yalancı peygamberler ve irtidâd olaylarının kökünden halledilmesi olmuştur. Bir kısım gönüllü Hâlid b. Velid komutasında asilerin üzerine gönderilmiş ve 633 yılında yalancı peygamber Müseylime’ye karşı kazanılan Arkaba (veya Akrabâ) zaferinden sonra Yemame bölgesi, Medine’nin hâkimiyeti altına girmiştir. Bu zafer, İslâm fetih hareketlerinin de başlangıcı anlamına gelir. Nitekim, Irak, Suriye ve Mısır’a komşu bölgelerdeki fetihler de bu döneme rastlar. Hz. Peygamber zamanında, vahiy kâtipleri tarafından kâğıt parçaları, kürek kemikleri, deri üzerine yazılarak ezberlenen Kur’an, Vahiy kâtiplerinden Zeyd b. Sâbit başkanlığındaki bir heyet tarafından Hz. Ebûbekir döneminde kitap (Mushaf) haline getirilmiştir.


53. Soru

Hz. Osman’dan sonra kim halife seçilmiştir?

Cevap

Hz. Osman’dan sonra Hz. Ali halife seçilmiştir.


54. Soru

Hz. Ali’yi Küfe’ye yola çıkaran neydi?

Cevap

Hz. Ali’ye biat etmeyenlerin muhalafete başlaması ve bunun sonucunda Medine’deki desteğinin azaldığına inanması.


55. Soru

Muaviye b. Ebu Süfyan ne zaman hangi devletin kurucusu olmuştur?

Cevap

Muaviye b. Ebu Süfyan, dört halife döneminden sonra Emevi Devletini kurmuştur.


56. Soru

Yeni halifenin geçmesiyle ne olmuştur?

Cevap

Emeviler’in Süfyaniye kolu son bularak, diğer bir kolu olan Mervaniler iktidar sahibi olmuşlardır.


57. Soru

Hz. Muhammed’in Yahudilere karşı davranışı nasıl olmuştur?

Cevap

Yahudiler ile imzalanan anlaşmaya karşın özellikle Kaynuka Yahudileri anlaşma şartlarını ihlâl etmiş ve yapılan savaş Müslümanların galibiyeti ile sonuçlanarak yaklaşık 700 kişilik bir grup oturdukları yerden ayrılmıştır. Nadir Yahudileri ise, taşınabilir mallarıyla birlikte Medine’den ayrılmıştır. Beni Kureyza Yahudilerinin yenilmesinden sonra sıra Hayber Yahudilerine gelmiş ve 628 yılının Mayıs ayında Hayber’in alınmasıyla Yahudi sorunu önemli ölçüde çözüme kavuşturulmuştur.


58. Soru

Üç yönde devam eden fetih hareketleri nelerdir?

Cevap

Üç yönde devam eden fetih hareketleri şöyle sıralanabilir: • Birincisi Türkistan yönündeki hareketler, • İkincisi Anadolu ve İstanbul yönündeki hareketler ve • Son olarak Kuzey Afrika yönündeki fetih hareketleridir.


59. Soru

Hz. Ali’nin Halife seçilmesinden sonra siyasi alanda mücadele eden hangi gruplar ortaya çıkmıştır?

Cevap

Hz. Ali hilafete geçtiğinde bir takım gruplar da siyâsî alanda mücadele ediyorlardı. Bu gruplar:

1)            Liderliğini, Suriye ve Filistin valisi Muaviye’nin yaptığı Emevîler,

2)            Talha ve Zübeyr’in içinde bulunduğu ve daha sonra Hz. Ayşe’nin etrafında toplanacak Medine grubu,

3)            Allah’ın emri ve Peygamber’in sünneti üzerine yaşamayı seçen dindar grup,

4)            Hz. Ali ve onu destekleyenler.


60. Soru

Abbasi Devletinin asıl kurucusu kimdir?

Cevap

Abbasilerin ilk halifesi Ebu’l Abbas olmakla birlikte devletin asıl kurucusu Mansur olmuştur.


61. Soru

Abdülmelik b. Mervan neler yapmıştır?

Cevap

İlk olarak, Mısır ve Suriye’de işleri yoluna koymuş ve Irak’taki muhalefeti ortadan kaldırmıştır. Irak ele geçirilince 20 bin kişilik orduyu Mekke’ye göndermiş ve Mekke’deki direniş yok edildikten sonra 694 yılında Kabe yeniden inşa edilmiştir.


62. Soru

Mansur kimi veliaht ilan etmiştir?

Cevap

Mansur oğlu Mehdi’yi veliaht ilan etmiştir.


63. Soru

II. Abdurrahman dönemi nasıl geçmiştir?

Cevap

Merkezi ve bürokratik idare yeniden düzenlenmiş, doğudan bilim adamları ve çeşitli kitaplar getirilmiş ve bu yıllar Endülüs’te barış ve huzur dönemi olmuştur.


64. Soru

Mehdi döneminde neler olmuştur?

Cevap

Babasından huzuru büyük ölçüde sağlanmış bir ülke devralsa da Mecusiler’in isyanı ile horasan’daki Mani ve Mazdek inançlarına karşı mücadele vermiş, Merv’de kendisinin Tanrıilan eden Mukanna’nın isyanı bastırılmıştır. Abbasiler iç sorunlarla uğraşırken Bizanslılar Maraşa girmiş ve verilen mücadelede Bizans İmparatorluğu yıllık vergi ödemeyi kabul etmiştir.


65. Soru

Daha sonra kimler halife olmuş ve dönemleri nasıl geçmiştir?

Cevap

Oğlu Muhammed kararlı siyasi tutumuna rağmen iç karışıklıkları engelleyememiştir. Ardından oğlu Munzir tahta geçtiğinde ortalık babasından miras kalan isyanlarla çalkalanıyordu, yapılan seferler sonucu asayiş sağlanmış ancak eskisi gibi sağlanan huzuru koruyamamıştır. Yeni halife III. Abdurrahman isyanları bastırarak asayişi yeniden sağlamıştır ve Endülüs Emevi Devleti’nin ikinci kurucusu olmuştur.


66. Soru

Sasani Devleti ne zaman yıkılmıştır?

Cevap

Nihavend Savaşı başarısından yaklaşık dokuz yıl sonra Sasani hükümdarı Yezdicürd’ün öldürülmesiyle yıkılmıştır.


67. Soru

Arapçanın gelişmesinde İslamiyet’in yayılmasının önemi nedir?

Cevap

İslâmiyet’ten önceki dönemde siyasî, toplumsal, kültürel konuların işlendiği geniş bir yelpazede Arapça’nın kullanıldığı zengin bir şiir geleneği vardı. İslâmiyet’in yayılması ile birlikte bu dil, fethedilen topraklarda konuşulan yerel dillerin de katkısı ile ortak bir iletişim aracına dönüşmüştür. Böylece, XI. yüzyıla gelindiğinde Arapça, İran’dan Pireneler’e kadar konuşulan ortak dil olmuştur. Arapça, aynı zamanda, Farsça, Türkçe, Urduca gibi dillerin üzerinde önemli etkiler bırakmıştır.


68. Soru

Hz. Ali’nin halife olduğu zaman siyasi alanda mücadele eden gruplar hangileridir?

Cevap

İlgili gruplar şöyle sıralanabilir: • Liderliğini, Suriye ve Filistin valisi Muaviye’nin yaptığı Emeviler, • Talha ve Zübeyr’in içinde bulunduğu ve daha sonra Hz. Ayşe’nin etrafında toplanacak Medine grubu, • Allah’ın emri ve Peygamber’in sünneti üzerine yaşamayı seçen dindar grup, • Hz. Ali ve onu destekleyenler.


69. Soru

Hz. Ali’den sonra kim halife olmuştur?

Cevap

Hz. Ali’nin oğlu ve halefi olan ve mizacı gereği barışsever olan Hz. Hasan hakkını Muaviye’ye devretmek zorunda kalmıştır.


70. Soru

İslam tarihinde ilk olarak veliaht ilan edilen kimdir?

Cevap

Halife ile Şamda’ki şuranın aldığı kararla Muaviye’nin oğlu Yezid.


71. Soru

Abbasiler neler yapmıştır?

Cevap

İlk olarak Ebu Müslim’i ve taraftarlarını ortadan kaldırdılar. Emeviler’in isyan ve başkaldırışlarını kanlı bir şekilde bastırdılar.


72. Soru

Hakemlikten sonraki durum nedir?

Cevap

Hakemler Ocak 659’da Ezruh’ta karşılaştılar ve verilen karara göre Hz. Ali ve Muaviye’nin halifelikleri azledilerek halkın oylarıyla yeni halife seçilmesine karar verdiler, ancak, Muaviye’nin hakemi kendi adamını halife olarak atayınca Hz. Ali’nin etkisi azalmıştır.


73. Soru

Kerbela Olayı nedir?

Cevap

Yezid’in halife olması ve Emeviler’in yürüttüğü siyaset, Suriye yönetimine duyulan öfkeyi artırmış, Hz. Ali’nin küçük oğlu Hz. Hüseyin muhaliflerle beraber Şam yönetimine karşı harekete geçtiler. Ancak, Hz. Hüseyin ve ailesinden birçok kişi Kerbala’da katledilmiştir.


74. Soru

İslam dünyasındaki bilim ve felsefenin gelişimi nasıl olmuştur?

Cevap

Bilim ve felsefenin gelişiminde eski Yunan mirasının önemli katkısı olmuş ve matematik, coğrafya, fizik, kimya ve tıp alanlarında açıkça görülmüştür. Yunancadan Arapçaya yapılan çeviriler ve İslamiyetten önceki dönemde kurulan Yunan okullarının devam etmesi, bilim ve felsefedeki gelişmeyi hızlandırmıştır. Emevi Halifesi Ömer b. Abdülaziz Süryani tıp kitaplarından bazılarını Arapça’ya çevirterek Arap tıp alanının temelleri atılmıştır. Süryani ve Hristiyan tercümanların oluşturduğu ilk dönemdeki çevirilerin sayısı azdır. Abbasi Devleti döneminde çeviriler daha sistematik hale getirilmiş ve Bağdatta bir bilimler akademisi kurularak çeviri faaliyeti gelişmiş, pek çok önemli tercüman çıkmıştır.


75. Soru

Kerbela olayı nedir? Açıklayınız.

Cevap

Yezid’in halife olması ve Emevilerin yürütmüş olduğu siyaset, Suriye yönetimine duyulan öfkeyi arttırmış ve Hz. Peygamber’in torunu, Hz. Ali’nin küçük oğlu Hz. Hüseyin’in etrafında, Emevî hilafetine muhalif bir hareketin doğmasına sebep olmuştur. 680 yılında Hz. Hüseyin ve taraftarları, Şam yönetimine son vermek amacıyla harekete geçtiler. Ancak, Hz. Hüseyin ve ailesinden birçok kişi Emevîler tarafından Kerbelâ’da katledildi. Kerbelâ Olayı olarak anılan bu hadise, Emevî iktidarına karşı muhalefeti güçlendirmekle kalmayıp muhalefetin Hz. Ali ailesi etrafında toplanmasına sebep olmuştur. Nitekim Hz. Hüseyin’in Kerbelâ’da şehit edilmesinin ardından, İran, Mekke ve Medine’de isyanlar çıkmıştır.


76. Soru

Hz. Ali nasıl ölmüştür?

Cevap

Hz. Ali, Suriye üzerine sefer yapılmasına inanıyordu. Hazırlık yaparken, Ocak 661 yılında İbn Mülcem isimli bir harici tarafından Küfe camisinde namaz kılarken öldürülmüştür.


77. Soru

Harun Reşid’in 23 yıllık hilafetinde neler yaşanmıştır?

Cevap

Harun Reşid, Bağdat’taki iktidarını güçlendirmenin yanı sıra ülkenin başka bölgelerinde de bir takım faaliyetlerde bulunmuştur. Kuzey Afrika’nın idaresi babadan oğula geçecek şekilde İbrahim b. Ağleb ailesine bırakılmış ve burası devletten ayrılan ilk toprak parçası olmuştur. Devrinin en önemli olaylarından bir diğeri, Bizans’la yapılan savaşlardır. Bizans’ın anlaşmaları defalarca ihlal etmesi sebebiyle yapılan savaşlar, Bizans İmparatorluğu’nun daha ağır vergiler ödemesiyle sonuçlanmıştır. Harun Reşid, yaklaşık 23 yıl süren hilafetinden sonra, 809 tarihinde vefat etmiştir. Harun Reşid dönemi, Abbasi saltanatının en parlak noktası olarak görülmekle birlikte çöküşün ilk izlerine de bu devirde rastlanır.


78. Soru

Felsefe alanında kimler çalışma yapmıştır?

Cevap

Aristo’nun eserlerinin çevrilmesinden sonra zengin bir felsefe geleneğinin oluşması için gereken adımlar atılmış böylece Yalnızca İslam dünyasının değil Hristiyan dünyayı da etkileyen önemli filozoflar ortaya çıkmıştır. Bunlar; Eflatun, Kindi, Farabi, Gazali ve İbn Rüşd ‘dür .


79. Soru

Bedir savaşının sonuçları nelerdir?

Cevap

Bedir’deki savaş, Müslümanların galibiyetiyle sonuçlandı. Ebu Cehil ve pek çok İslâm düşmanının öldüğü savaşta, Müslümanlar toplam 14 kayıp vermiş ve önemli ganimetler elde etmiştir.


80. Soru

Mervan b. Hakem’den sonra kim halife olmuştur?

Cevap

Dokuz ay sonra oğlu Abdülmelik b. Mervan halife olmuştur.


81. Soru

İslamiyetin yeni gelişme döneminde Hz. Peygamber’in asıl hedefi neydi?

Cevap

Bu dönemde, Peygamber’in asıl hedefi, Mekke’yi ele geçirmek ve Kâbe’yi putlardan temizlemekti. 630 senesinin Ocak ayında, Medine’den yola çıkan İslâm ordusu, kısa süre içerisinde kan dökmeden Mekke’yi ele geçirmiştir.

Hz. Peygamber’in vefatından önce gerçekleştirdiği askerî seferlerin sonuncusu Tebük Seferi (630) olmuştur. Burada bir savaş yapılmamış, kuzey sınırlarını emniyet altına almak için bir dizi anlaşma imzalanmıştır.


82. Soru

Endülüs Emevi Devleti ne zaman kim tarafından kurulmuştur?

Cevap

Emevi hanedanına mensup Abdurrahman b. Muaviye tarafından 756 yılında kurulmuştur.


83. Soru

Muaviye dönemi fetih hareketleri hangi bölgelerde devam etmiştir?

Cevap

Muaviye b. Ebû Süfyan, dört halife döneminden sonra Emevî Devletini kurdu. Bu devirde fetih hareketleri üç yönde devam etmiş olup, birincisini Türkistan yönündeki hareketler oluşturuyordu. Bu bölgeye yapılan seferler sonucunda Emevî orduları, Kâbil, Buhara, Sicistan, Nesef ve Baykent gibi yerlerin yanı sıra büyük ganimetler de elde etmişlerdi. Anadolu ve İstanbul, fetih hareketlerinin yoğunlaştığı ikinci bölgedir. Muaviye, Bizans İmparatorluğu’na karşı yapılan mücadeleyi daha aktif bir içeriğe kavuşturmuş ve İstanbul üzerine bir sefer yapılmış ama sonuç alınamamıştır. Bu arada deniz seferlerine yeniden başlanmış, Kıbrıs, Rodos, Sakız gibi adalar alınmış ve İstanbul’a yapılacak seferlerde önemli bir üs haline gelecek Kapıdağ yarımadası da fethedilmişti. Fetih hareketlerinin son bölgesini Kuzey Afrika oluşturur. Kuzey Afrika’daki mücadele daha çok Berberîlere karşı verilmiş, bir kısmı İslâmiyet’i kabul ederken bazıları da cizye vermeye devam etmişlerdir.


84. Soru

Endülüs Emevi Devleti’nin çöküşü nasıl olmuştur?

Cevap

XI. yüzyıl itibarıyla, Endülüs Emevi Devleti iç karışıklıklar ve iktidar mücadeleleri nedeniyle parçalanmaya başlamıştır. Kurtubalıların Endülüs Emevi tahtında yaptıkları değişiklik, çöküşü hızlandırmış ve küçük beylikler dönemi başlamıştır. Son Emevi hükümdarı III. Hişam, Kurtuba’ya gelerek tahta oturmasına rağmen yaptığı işlerin halk tarafından ilgi görmemesi üzerine tahtını terk etmek zorunda kalmıştır. Kurtubalıların hilafeti bütünüyle ortadan kaldırmaları, Endülüs Emevi Devleti’nin varlığına da son vermiştir.


85. Soru

Abbasilerin yeni başkent neresi olmuştur?

Cevap

Abbasilerin yeni başkenti Bağdat olmuştur.


86. Soru

Ortaçağ Islâm dünyasında önemli sanat alanları nelerdir?

Cevap

Abbasî halifeleri Mehdî, Hâdî ve Hârûn Reşîd döneminde, müzik alanında parlak eserler verilmiştir. Abbasî halifelerinin müzik çalışmalarını yakından izledikleri ve destekledikleri görülür. Abbasî halifeliği döneminde Bağdat’ın yanı sıra Samarra, Basra ve Kûfe şehirleri de önemli sanat merkezlerine dönüşmüştür. Bu merkezlerde cam ve seramik sanatları açısından önemli eserler verilmiştir. Ayrıca Kûfe, kitap ciltleme ve süsleme sanatında da öne çıkmıştır. Nihayet, İslâm dünyasının en önemli sanat dalları arasında yer alan hat sanatında da oldukça önemli hattatlar yetişmiştir. Bunlar arasında hiç şüphe yok ki en meşhur olanı, ibn Mukla (ö. 939) dır.


87. Soru

Abbasilerin ilk halifesi kim olmuştur?

Cevap

Abbasilerin ilk halifesi Ebu’l Abbas olmuştur.


88. Soru

Yezid’den sonra kim halife olmuştur?

Cevap

Yezid’den sonra oğlu II. Muaviye halife olmuştur


89. Soru

Arapçanın diğer hangi dillere etkisi olmuştur?

Cevap

Arapçanın Farsça, Türkçe ve Urduca dillerine etkisi olmuştur.


90. Soru

II. Muaviye’nin halifeliği neden kısa sürmüştür?

Cevap

II. Muaviye altı ay halifelik yaptıktan sonra ülkede iç karışıklıklar damgasını vurmuş, 684 yılında Emevi’lerin diğer kolundan gelen Mervan b. Hakem halifelik makamına geçmiştir.


91. Soru

Emevi ve Abbasi’lerden kalan camiler hangileridir?

Cevap

Hz. Peygamberin Medine’de yaptırdığı ilk caminin ardından Amr b. As Fustat’ta bir cami yaptırmıştır. Daha sonra Şam’da Emevi Camii, Kudüs’te Mesciü’l-Aksa ve Kubbetü’s-Sahra, Kayravan Camii ve Şamda Büyük Camii Emevi döneminden kalan önemli eserler arasındadır. Abbasi dönemindeki camiler ise, Samarra Büyük Camii, Ebu Dulef Camii, Kahire Tolunoğlu Camii, ve Damgan Tarı Hane Camii’dir.


92. Soru

Arabistan'da İslamiyet'ten önce yaşam koşulları nasıldı? Açıklayınız.

Cevap

Arabistan, 4. ve 6. yüzyıllar arasında yoksulluk ve bedevîleşme  olarak tabir edilen bir tür karanlık çağa gömülmüştür. Müslümanlar söz konusu dönem Cahiliye olarak isimlendirilir. İslâmiyet’in doğuşundan önceki dönemde, Arap halkı bedevî kabileleri şeklinde  örgütlenmişti. Geçimlerini, sürülerinin yanı sıra kervan ticareti ve yağmacılıkla sağlıyorlardı.. Kabilenin siyasî örgütlenmesinde liderliği, adına seyyid veya şeyh denilen önderler üstlenmişti.


93. Soru

Hişam döneminin en önemli olaylarından biri nedir?

Cevap

Zeyd b. Zeynel Abidin’in isyanıdır. Rafizi Hareketinin başlangıcı olan bu isyanda, Zeyd’in öldürülmesi, Abbasi taraftarlarının çalışmalarının hız kazanmasına sebep olmuştur.


94. Soru

Hicret’in İslamiyet açısından önemini açıklayınız.

Cevap

Hz. Muhammed’in Mekke’den Medine’ye göçü - Hicret- bir dönüm noktasıdır ve haklı olarak Müslüman takvimine başlangıç teşkil etmiştir. Tarihler (M.S. 622) Re- biü’l-evvel ayının 12. gününü işaret ederken Hz. Muhammed, Medine’ye ulaştı. Mekke’de, Peygamberi olduğu dini tebliğ etmeye çalışırken Medine’de siyasî ve sosyal işlerle de meşgul olan bir önder haline gelmiştir. Medine’de kurulan yeni düzenin kısmen istikrara kavuşturulmasıyla Mekke’ye giden ticaret ve kervan yolları üzerinde bulunan Medine şehri, daha güçlü ve önemli hale gelmiştir. Hz. Muhammed, bu mühim ticaret yolunu kontrol altında tutmak için önemli girişimlerde bulunmuş ve Mekke ticaretine karşı düzenlenen seferlerle Mekke etrafında bir kuşatma çemberi kurulurken Medine’deki Müslümanların servet ve itibarı da artmıştır.


95. Soru

Hişam’ın ölümünden sonra Emevi Devleti’nin durumu nasıldı?

Cevap

Emevi Devleti’nde süratli bir çöküş ve iç mücadeleler şiddetlenmiştir.


96. Soru

Hudeybiye Anlaşmasının Müslümanlar açısından önemini açıklayınız.

Cevap

Hicret’in 6. yılında Hz. Peygamber, binden fazla kişiyle birlikte, Mekke’ye doğru yola çıkmış, bu duruma Mekke ileri gelenleri itiraz etmişlerdir. İki taraf, Mekke yakınlarındaki Hudeybiye’de buluşarak adına Hudeybiye denilen bir anlaşmaya varmışlardır. Anlaşma ile Müslümanların, Mekkelilerle eşitliği sağlanmış ve birçok kabilenin Hz. Peygamberle ittifak yapması sonucu, Medine’nin hâkimiyeti öne çıkmıştır. On yılı kapsayan anlaşmayla Müslümanlar, ertesi yıl Mekke’ye, Hac seferinde bulunmak ve orada üç gün kalma hakkını da elde etmişlerdir. Hudeybiye Anlaşması sonrasında Hz. Peygamber civar kabileleri İslâm’a davet ederek ve komşu ülkelere mektuplar göndererek dış ilişkileri başlatmıştır.


97. Soru

İranlı köle Ebu Müslim neler yapmıştır?

Cevap

747 yılında Horasan’da bir isyan başlatmış, her yerde Emeviler’in zulüm ve baskılarından bahsederek, Abbasiler’in Hz Peygamberin amcası soyundan gelmeleri nedeniyle hak sahibi olduklarını iddia ederek halkı ayaklanmaya teşvik ediyordu. Bu dönemdeki olaylar Emeviler’in sonunu getirmiş ve İslam tarihinde yeni bir dönemin başlangıcı olmuştur.


98. Soru

Hz. Muhammed’e peygamberlik çağrısı nasıl gelmiştir?

Cevap

Hz. Muhammed, 40 yaşma yaklaştığı zaman, iç dünyasına dönük bir yaşam biçimini tercih etmiş ve özellikle Haram aylarda (Zilkâde, Zilhicce, Muharrem ve Recep) Hira Dağı’ndaki bir mağaraya çekilmeye başlamıştır. Hz. Muhammed’e Peygamberlik çağrısı kırkıncı yaşma doğru, Ramazan ayında bir gece, Hira dağında gelmiştir. Cebrail, tefekkür halinde olan Hz. Muhammed’e görünmüş ve Oku! demiştir. Bu ilk mesajı, diğer vahiyler izlemiş ve Kur’an’da yerini bulmuştur.


99. Soru

Müslümanlar Hendek savaşını nasıl kazanmışlardır?

Cevap

Yaklaşık 10.000 kişilik bir Mekke ordusu Medine’ye gelerek şehri kuşatmıştır. Selman-ı Farisî’nin, Fars ülkesinde saldırıya uğrayan bir şehrin hendek kazılarak savunulacağı görüşü, Müslümanlar tarafından ilgiyle karşılanmıştır. Yirmi gün süren savaşta kazılan hendekler, Kureyş’i büyük şaşkınlığa uğratmış ve tükenen erzak da dağılmalarına sebep olmuştur. Hendek savaşında Müslümanlardan 6 kişi şehit olmuştur.


100. Soru

İbn Haldun kimdir?

Cevap

İbn Haldun, ortaçağların en önemli filozofu, tarihçisi ve sosyoloğudur.


101. Soru

Bu dönemde Hz. Muhammed’in hedefi neydi?

Cevap

Mekke’yi ele geçirmek ve Kabe’yi putlardan temizlemekti.


102. Soru

İslamiyet’te Arapçanın ortak dil olmasının nedeni nedir?

Cevap

Fethedilen topraklarda konuşulan yerel dillerin de katkısıyla ortak iletişim aracına dönüşmüştür ve XI. Yüzyılda Arapça, İran’dan Pireneler’e kadar ortak dil olmuştur.


103. Soru

Hz. Osman ‘ın halifeliği döneminde halifelik makamının itibarının zedelenmesinin nedenleri nelerdir?

Cevap

Hz. Ebûbekir ve Hz. Ömer döneminde Emevîlere rağbet edilmemiş, Hz. Osman ise halifeliği süresince kendi akrabalarına yakınlık göstermiş başta Muaviye olmak üzere Emevî soyundan olan valiler büyük arazi sahibi olmuşlardı. Bütün bunlar, halkı devlet idaresinden soğutmuş ve her tarafta genel bir hoşnutsuzluk yaratmıştı. 656 yılında memnuniyetsizliklerini ifade etmek için Mısır’dan Medine’ye gelmiş olan bir grup, halifenin evini basarak onu ağır şekilde yaraladılar. Bu olayın ardından Hz. Osman hayatını kaybetti. Hz. Osman’ın öldürülmesi, İslâm tarihinde bir dönüm noktası olup İslâm’da birliğin ifadesi olan halifelik kurumunun dinî itibarı zedelenmiştir.


104. Soru

Arabistan’da İslamiyet’ten önce dini anlayış nasıldı?

Cevap

Arabistan, 4. ve 6. yüzyıllar arasında yoksulluk ve Bedevileşme çağı olarak tabir edilen bir tür karanlık çağa gömülmüştür. Müslümanlar, söz konusu dönemi Cahiliye olarak isimlendirirler. İslâmiyet’in doğuşundan önceki dönemde, Arap halkı, bedevi kabileleri şeklinde örgütlenmişti.  Göçebelerin dini, eski Sâmîler’in putperestliğiyle yakından ilgili olup, ayrıca en önemlileri Lât, Menât, Uzza ve Hübel olan ilahları da mevcuttu. Göçebeler, ilahlarını bir kutsal emanet gibi taşır­lar ve savaşlarda mutlaka yanlarında bulundururlardı. Dini inkâr etmek ihanet an­lamına geleceği gibi, dine riayet, aynı zamanda siyasî itaatin de göstergesiydi. Put­perestliğin dışında, Arabistan’da Hanîf dini denilen İbrahim milletinin dini de iz bırakmış gibiydi. Bunlar, şirki asla kabul etmeyip, bir Allah’a inanmak ve Allah’ın rızasına uymak, doğruluğa meyletmek, Hacca gitmek, sünnet olmak gibi dinî gelenekleri yerine getirenlerdir.


105. Soru

İlk halife kimdir, nasıl seçilmiştir?

Cevap

Peygamberin yakın çevresi, İslamı ilk kabul edenlerden Hz. Ebubekiri halife seçmiştir.


106. Soru

İslamiyet’in o döneminde ortaya çıkan şairler kimlerdir?

Cevap

O dönemde ortaya çıkan şairler; Beşşar b.Bürd (ö. 783), Muti b. İlyas (ö.787) ve Mütenebbi’dir (905-965).


107. Soru

Islâm dünyasındaki önemli bilim insanları ve yaptığı çalışmalar nelerdir?

Cevap

Emevî Halifesi Ömer b. Abdülaziz (717-720) döneminde, Basralı bir Yahudi olan Mâsarcaveyh, Süryani tıp kitaplarından bazılarını Arapça’ya çevirerek Arap tıbbının temellerini atmıştır.

Cundişapurlu, Hristiyan bir hekim olan Huneyn b. İshak bunların en önde gelenlerinden biri olup özellikle, Hipokrat’tan yaptığı çeviriler, Arap tıp dünyasının gelişmesinde büyük rol oynamıştır.

Râzî (865-925) ve Avrupalıların Avicenna olarak isimlendirdikleri Ibn Sînâ (980-1037)’dır. Râzî’nin tıptaki öncü çalışmalarının yanında, İbn Sînâ’nın gerek tıp gerek felsefe alanındaki çalışmaları, İslâm dünyasının yanı sıra Avrupa’da da derin etkiler bırakmıştır. Bîrûnî de astronomi, matematik, fizik gibi alanlarda önemli çalışmalara imza atmıştır.

Abbasî halifesi Me’mûn döneminde, bilimlerdeki gelişmelere paralel olarak eski Yunan mirasının etkisi ile felsefe alanında da yeni çalışmalar yapılmıştır. Bu dönemde, Aristo’nun eserlerinin çevrilmesi ile birlikte zengin bir felsefe geleneğinin oluşması için gerekli adımlar atılmaya başlamış ve böylece yalnızca İslâm dünya¬sını değil Hristiyan dünyayı da etkileyecek çok önemli filozoflar ortaya çıkmıştır. Eflatun ile Aristo’nun düşüncelerini bir sentez haline getirmeye çalışan Kindî (ö. 850), en önemli filozoflardan biridir. Benzer şekilde, Aristo’dan sonra felsefenin ikinci babası olarak nitelenen Fârâbî (ö.950) ve Gazâlî (ö. 1111) de İslâm tarihinin en önemli filozofları arasındadır. Bu dönemin diğer iki önemli ismi ise İbn Sînâ ve Ibn Rüşd (ö.1198) olarak sıra¬lanabilir. Özellikle, Avrupalıların, Averroes olarak adlandırdıkları İbn Rüşd, batı felsefesinin gelişmesine çok önemli katkı yapmıştır.


108. Soru

Hz. Muhammed’in peygamber olmadan önceki hayatını açıklayınız.

Cevap

Doğumundan önce babası Abdullah’ın ölümü, Peygamber’in ağır şartlar altında büyümesine sebep olmuştur. Bundan sonra dedesi Abdülmuttalib ve annesi Âmine’nin himayesinde büyüyen Hz. Muhammed, bir süre sonra Halime isimli bir sütanneye verilmiştir. Hz. Muhammed, sütanne yanında dört yıl kaldıktan sonra annesinin yanına gönderilmiştir. Amine, oğlunu akrabalarıyla tanıştırmak ve özellikle babasının kabrini ziyaret etmek için Medine’ye götürdüğü sırada dönüş yolunda hastalanıp hayatını kaybetmiştir. Beraberinde bulunan Ümmü Eymen, onu dedesi Abdülmuttalib’e teslim etmiş, fakat dedesinin yanında geçen mutlu günler de çok kısa sürmüştü. Ölüm yatağındayken dedesi, torununu, oğlu Ebû Tâlib’in himayesine bırakmıştır. Hz. Hatice ile evleninceye kadar Ebû Tâlib’in yanında süren yaşamı, zaman zaman ailenin koyunlarını gütmekle, oniki yaşını tamamlamasıyla birlikte, amcasının yanında ticaretle uğraşarak geçmiştir. Mekke’nin önde gelen ailesi Kureyş zenginlerinden olan Hatice adına yaptığı ticaret seferi, ilerideki evliliğinin temelini de atmıştır. Bu tarihten sonra Hz. Muhammed’in hayatında bir refah dönemi başlamış ve Hz. Hatice ile olan evliliğinden dördü kız ikisi erkek olmak üzere altı çocuğu olmuş, ancak erkek çocukları kısa süre içinde hayatlarını kaybetmişlerdir. Ayrıca, Mısırlı Mâriye’den de İbrahim isimli bir oğlu daha olmuş o da iki yaşma gelmeden hayatını kaybetmiştir.


109. Soru

Hz. Alinin ölümünden sonra gelişen önemli olaylar nelerdir?

Cevap

Hz. Ali’nin ölümünden sonra oğlu ve halefi durumunda bulunan, mizacı gereği barışsever olan Hz. Hasan, hakkını Muaviye’ye devretmek zorunda kaldı. Bu durum sonrasında Muaviye, Irak’a girerek halkın biat etmesini sağlamış ve halifeliği bütün İslâm Devleti’nde tanınarak Emevi Devleti’nin temelleri de atılmıştır.


110. Soru

Hz. Ebubekir’in ölümünden sonra kim halife olmuştur?

Cevap

Hz. Ebubekir’in ölümünden sonra Hz. Ömer halife olmuştur.


111. Soru

İslam Dünyasında en önemli mimari eserler nelerdir?

Cevap

Erken dönem İslâm mimarîsini oluşturan iki temel yapı birimi, câmi ve saraydır. Özellikle, Emevîler ve Abbasîler döneminde inşa edilen câmi ve saraylar, mimarî açıdan oldukça önemli eserlerdir. Hz. Peygamberin Medine’de yaptırdığı ilk câmiinin ardından Amr b. As, 642 yılında Fustat’ta bir câmi yaptırmıştır Emevî halifesi Velid tarafından yaptırıldığı düşünülen Kudüs’teki Mescidü’l-Aksa, Islâm mimarîsinin en önemli eserleri arasında yer alır. Kudüs’teki bir diğer önemli mimarlık eseri ise Ömer Câmii olarak da anılan ve Abdülmelik tarafından Hicret’in 72. yılında yaptırılan Kubbetü’s- Sahra’dır. Yine, Kayravan Câmii (670-726) ve Şam’daki Büyük Camii de Emevî döneminin önemli eserleri arasında yer alır. Emevî döneminde, câmilerin yanı sıra pek çok saray da yaptırılmıştır. Bunun ilk örneği, Amman yakınlarında, Halife I. Velid tarafından inşa ettirildiği sanılan Kusayr-ı Amra Sarayı’dır. Benzer şekilde, Halife Hişâm b. Abdü’l-Melik tarafından 728 yılında Şam yakınlarında yaptırılan Kasrü’l-Hayri’l-Garbî de bir başka önemli Emevî eseridir. Yine, Şam’ın güneyinde inşa edilen Mışatta Sarayı (734-744) da Emevî döneminin görkemli yapıları arasındadır. Emevîlerin, İspanya’daki kolu olan Endülüs Emevî Devleti’nin bıraktığı birçok eser de mimarî açıdan oldukça önemlidir. Kurtuba’da yaptırılan Büyük Câmii (961-966) bunlardan biridir. Gırnata (Granada)’da yaptırılan ve bugün hâlâ ayakta duran, Elhamra Sarayı da Endülüs Emevîleri’nin dünya mimarîsine hediye ettiği en önemli eserlerdendir.


112. Soru

Endülüs Emevi Devleti nasıl kurulmuştur?

Cevap

Arap fethi öncesinde Hıristiyan olan Ispanya’da halkın, derebeyleri ve rahiplerin baskılarından bıkmış olması, Müslümanların bu topraklara ayak basmasıyla birlik¬te kısa sürede Islâm dinini kabul etmelerini sağlamıştır. Fetihten sonra yapılan göç¬lerle birçok Arap ve Berberi buraya yerleşmiştir. Özellikle, 742 tarihinde ayaklanan Berberîleri bastırmak için gönderilen Suriyelilere buraya yerleşme hakkı verilmiş ve kendilerine Şamî ya da Suriyeli denilmiştir. Ispanya’da, Suriyelilerin güçlü duruma gelmesi, Emevî hanedanına mensup Abdurrahman b. Muaviye (756-788)’ye gerekli ortamı hazırlamış ve 756 tarihinde Kurtuba’yı ele geçiren Abdurrahman Endülüs Emevî Devleti’ni kurmuştur. Ölümünden sonra tahta çıkan oğlu Hişzm b. Abdurrahman (788-796) döneminde Hıristiyanlara karşı mücadele verilmiştir. Hi- şâm’m oğlu Hakem (796-822) döneminde uzun yıllar sürecek isyanlar, Endülüs’e Hıristiyan saldırılarını kolaylaştırmıştır.


113. Soru

Hz. Osman nasıl ölmüştür?

Cevap

656 yılında memnuniyetsizliği ifade etmek için bir grup Mısır’dan Medine’ye gelerek halifenin evini basmışlar ve onu ağır şekilde yaraladılar. Bu olay ardından da Hz. Osman hayatını kaybetmiştir.


114. Soru

Küfe’ye gidilmesiyle ne olmuştur?

Cevap

Medine, İslam Devlet’inin merkezi olmaktan çıkmış ve ilk defa İslam ordusu Müslümanlardan oluşan bir başka orduyla karşı karşıya gelmiştir.


115. Soru

Endülüs Emevi Devleti’nin yıkılışı nasıl olmuştur?

Cevap

XI. yüzyıl itibarıyla, Endülüs Emevî Devleti iç karışıklıklar ve iktidar mücadelleri nedeniyle parçalanmaya başlamıştır. Kurtubalıların Endülüs Emevî tahtında yaptıkları değişiklik, çöküşü hızlandırmış ve küçük beylikler dönemi başlamıştır. Son Emevî hükümdarı III. Hişâm, Kurtuba’ya gelerek tahta oturmasına rağmen yaptığı işlerin halk tarafından ilgi görmemesi üzerine tahtını terk etmek zorunda kalmıştır. Kurtubalıların hilâfeti bütünüyle ortadan kaldırmaları, Endülüs Emevî Devleti’nin varlığına da son vermiştir.


116. Soru

İslam tarihinde hakem olayı olarak bilinen olay nedir?

Cevap

Hz. Osman’ın intikamını almak Suriye valisi Muaviye’ye kalmıştı. Hz. Osman’ın ölümünden Hz. Ali’yi itham ederek makamına gölge düşürüyordu. Hz. Ali’nin kendi yerine gönderdiği valiyi kabul etmeyince halife ordusuyla Suriye’ye doğru yola çıktı. İlk çarpışmalarda Hz. Ali başarı elde etse de Muaviye bu durumu Mısır valisi sayesinde değiştirdi. Mağlup durumdaki Suriyeliler mızrakların ucuna Kur’an sayfalarını geçirerek meselenin çözümü için Kur’an hükümlerine başvurulmasını istediler ve sonu da sorunu çözmek için iki taraftan hakemler seçildi.


117. Soru

Kureyş kabilesinde, Abdu-Menaf’ın oğulları Haşim ile Abdu’ş-Şems’in kurucusu olduğu iki ailenin adı nedir?

Cevap

Haşimiler ve Emeviler olan bu iki aile arasında yıllarca sürecek rekabetin de tohumları atılmıştır.


118. Soru

Son halife kimdir ve dönemindeki Emevi devletinin durumu nasıldı?

Cevap

Son halife Mervan b. Muhammeddir, Harran’ı hükümet merkezi yapmıştır. Emevi Devleti tam bir çöküş içine girmiş ve İslam ülkesi karışıklıklarla sarsılmıştır. Mervan ülkesini kurtarmak için gereken çabayı gösterse de artık çok geç kalmıştır.


119. Soru

Abbasi Devleti’nin sonu nasıl olmuştur?

Cevap

Abbasi Devleti’nin en güçlü dönemi, kuruluştan itibaren 120 yıl kadar sürmüş ardından toprak kayıpları başlamıştır. Bir İran hanedanı olan Şii Büveyhiler döneminde, Abbasi halifeleri etkilerini kaybetmiş ve bu durum, hilafetin çöküşünü beraberinde getirmiştir.


120. Soru

Ortaçağ İslam dünyasında sanatla ilgili ne gibi çalışmalar yapılmıştır?

Cevap

Abbasi halifeleri Mehdi, Hadi ve Harun Reşid döneminde, müzik alanında parlak eserler verilmiştir. Bağdat’ın yanı sıra Samarra, Basra ve Kufe’de önemli sanat merkezlerine dönüşmüştür. Bu merkezlerde cam ve seramiğin önemli eserleri çıkmıştır. Kufe kitap ciltleme ve süsleme sanatında öne çıkmıştır ve en önemli sanat dalları arasında yer alan hat sanatında önemli hattatlar yetişmiştir. Bunların en meşhuru İbn Mukla’dır.


121. Soru

Erken İslam mimarisini hangi yapılar oluşturur?

Cevap

İki temel yapı cami ve saraylar oluşturur. Özellikle, Emevi ve Abbasi döneminde inşa edilen cami ve saraylar mimari açıdan oldukça önemli eserlerdir.


122. Soru

Müslümanları, Kureyşlilerin zulmünden kurtarmak isteyen Hz. Muhammed nasıl bir yol izlemiştir?

Cevap

Müslümanları, Kureyşlilerin zulmünden kurtarmak isteyen Hz. Muhammed, bir kısım Müslüman’ın, Habeşistan’a göç etmesini gerekli görmüştür. Nihayet, Müslümanlara uygulanan zulüm ve baskılar, yeni dinin Mekke’de tebliğ edilemeyeceğini ortaya koymuş ve Hz. Peygamber, Taif’e göç etmeye dönük sonuç alınamayan bir denemeden sonra Medine ahalisinin şehirlerine yerleşme teklifini kabul etmiştir.


123. Soru

Uhud savaşı nasıl başlamıştır?

Cevap

Bedir’deki mağlubiyetin ardından Kureyşliler, yaklaşık 3.000 kişilik bir ordu ile Medine’yi hedef aldılar. Hz. Muhammed’in, şehirde kalarak savunma yapılmasını önermesine rağmen ortaya çıkan farklı görüşler sonucunda Mekkelilerin şehrin dışında karşılanmasına karar verildi. Savaş, Medine’ye çok yakın olan Uhud Dağı eteklerinde yapıldı. Başta, Hz. Hamza olmak üzere birçok Müslüman savaşta şehit olmuş ve Kureyş, bu savaştan çok az kayıpla, galip ayrılmıştır.


124. Soru

Abbasi Devleti nasıl yıkılmıştır?

Cevap

1242 yılında Mustasım son Abbasî ha¬lifesi olarak tahta geçmiştir. Moğol hükümdarı Hülâgû ordularıyla Bağdat üzerine yürümüş ve şehri kuşatarak Abbasî ordularını yenmiştir. Kısa süre sonra halife de Hülâgû ve ordusundan nasibini almış, ailesiyle birlikte hayatını kaybetmiştir. Abbasî Devleti, 1258 yılında Hülâgû tarafından ortadan kaldırıldıktan sonra 1261 tarihinde Mısır’da Kölemenler tarafından halife ilan edilen Mustansır ile birlikte gölge halifeler dönemi de başlamış olur.


Güz Dönemi Dönem Sonu Sınavı
18 Ocak 2025 Cumartesi
v