İlk Müslüman Türk Devletleri Dersi 6. Ünite Sorularla Öğrenelim

Merkezi otorite zayıflamış veya birden fazla Han ortaya çıkmışsa  yönetimdeki Han ne yapardı?

Merkezî otorite zayıfladığında ya da saltanat değişiklikleri sırasında ülkede
birden fazla han unvanlı hanedan mensubu ortaya çıkmışsa, bu durumda hakanlığın merkezinde bulunan hakan veya taht iddiacısı, diğerinden kendini üstün
olarak ayırmak için unvanın önüne sıklıkla kara (büyük) veya nadiren uluğ unvanı getirerek büyük hanın kendisi olduğunu göstermeye çalışırdı.

Karahanlılar'da "eşkinci" kime denirdi?

Atlı posta taşıyıcılarına eşkinci denirdi.

Karahanlılar'daki sosyal yapı unsurlarını sıralayınız?

Sosyal yapı:
Budun (Halk)
Boylar
Oymaklar
Aileler

Kaşgarlı Mahmud kimdir?

Kaşgarlı Mahmud iyi bir tahsil görmüş ve Türk illerini dolaştıktan sonra geldiği Bağdad’da Türkçe-Arapça kamus niteliği taşıyan meşhur eseri Dîvânü Lugâti’t-Türk’ü 1074’de Halife Muktedî’ye sunmuştur. Eserin muhtevası ve ele alınışı itibarıyla Kâşgarlı Mahmud, ilk Türk dilcisi, İlk Türk halk bilimcisi, ilk Türk coğrafyacısı gibi pek çok alanda ilklerin Türk bilim adamı sıfatını hak ettiği kabul edilmektedir.

Karahanlılar'da hanedanın hiyerarşik sırası nasıldır?

Hanedanın hiyerarşik sırası şöyle sıralanabilir:
1. Hakan
2. Buğra
3. İlig
4. teginler

Hakan ailesinin en kalabalık üyeleri kimlerden oluşurdu?

Hakan ailesinin en kalabalık üyeleri teginlerdi. Tegin aslında köle demek olup, rivayete göre çocukları hakanın huzuruna çıktıklarında saygı ifadesi olarak “köleniz (tegininiz) şöyle yaptı, böyle işledi.” demeleri nedeniyle zamanla bu kelime onları ifade eden bir ad olarak kalmıştır. Dolayısı ile onları normal kölelerden ayırmak için teginin vasfına ve mizacına uygun (ya da hiyerarşisine) olarak, meselâ, rengi gümüş gibi saf olana Gümüş Tegin, yiğit ise Alp Tegin, Çağrı Tegin, Köç Tegin,
uğurlusuna Kutluğ Tegin denmiştir.

Karahanlılar'da "karşı"neye denirdi?

Hakanlığın idare edildiği ve hakanın yaşadığı saraya karşı denirdi. Türk hakanlarının yaylak ve kışlak için yaptırdıkları birden fazla sarayları olabiliyordu. Bu
çerçevede kullanılan saraylar, bazen ulema sınıfına hibe edilerek medreseye ya da ribâta dönüştürülüyor, bu durumda hakan kendine yeni bir saray inşa ettiriyordu.

Karahanlılar'da Han'dan sonra sarayda en rütbeli kişi kimdir?

Hakanın eşi katun (hatun) unvanı taşımaktadır. Katun sarayda hakandan sonra söz sahibi en önemli kişidir. Onun hizmetine ve buyruğuna girmek pek itibarlıdır.

Karahanlılar'da evlilikler boşanma ile bitebilir miydi?

Karı ve koca arasında tok tok, yani anlaşmazlık olduğunda boşanmak mümkündür. Boş olmak, hür olmak anlamına gelmektedir. Kadın açısından geçimsizliğin kaynağı, kocanın kuma getirmesi, ya da kocanın kötü dilli olmasıdır. Kadın gerekirse kocasına para vererek boşanıp dul kalmayı tercih edebilirdi. Dul kadın
yeniden evlenebilmekte, ancak başlık olarak çeyiz yeniden talep edilmemekteydi.

Karahanlılar'da "yuğruş" kime denirdi?

Merkez teşkilatının ve bürokrasinin başı vezir yani yuğruş idi.

Hakan ve Han unvanları arasında fark var mıydı?

Hakan ve han unvanları fark gözetilmeden eşit statüyü ifade eder şekilde aynı anda da kullanılmaktadır.

Kercemin adlı sarayı kim yaptırmıştır?

Tamgaç Han İbrahim yaptırdığı medrese ve hastanenin yanı sıra, bir de Kercemîn adında saray yaptırmıştır. 

Han'ın ikamet ettiği ülkenin başkentine ne ad verilirdi?

Hakanın ikamet ettiği ülkenin başkentine ordu denirdi. 

Batı Türk Kağanlığı'nın başkenti neresiydi?

Batı Türk Hakanlığı’nın başkenti Semerkand’dır.

Karahanlılar'da ülke yönetimi kimler arasında paylaştırılırdı?

Ülke hanedan mensupları arasında idarî anlamda taksim edilmektedir. Hakandan sonra her bir hanedan mensubu sahip olduğu hiyerarşik konumuna uygun olarak ya tâbi ya da bir alt basamakta alt tâbi (tâbinin tâbisi) sıfatı ile kendi şehrini, vilayetini veya bölgesini yönetmektedir.

Karahanlılar'daki ordu düzenini açıklayınız?

Ordu düzeni (Hamis: Beşli Sistem):
Merkez Kuvvetler (Han’ın yer aldığı)
Meymene (Sağ Kanat: Han Oğulları)
Meysere (Sol Kanat: Han Oğulları)
Yezek (öncü)
Artçı

"Candar" Karahanlı sarayında hangi işle görevliydi?

Saray muhafızı candar idi. Yatgak da denilen bu muhafızlar, hakanın korunmasından da sorumludur. 

Karahanlılar'da medreselerin işlevini açıklayınız?

Türk hakanlığında medreselerin temel işlevi, imam, müezzin, hatib, vâiz ve müftü gibi halkın dinî ihtiyaçlarına cevap veren memurların yetiştirilmesi yanında, yargı işlerinden, sulama ve vergi meselelerine kadar bir çok alanda etkin olan kadılık, muhtesiblik, kâtiplik, tercümanlık, istihbarat, noterlik, elçilik, nâibik,
valilik ve vezirliğe kadar devletin bürokrat ihtiyacını karşılamaktı.

Ebu Nasr Samani kimdir?

Türk Hakanlığı’nın İslam’a girmesinde Sâmânîlerin ve Ebû Nasr Sâmânî gibi mutasavvıf şahsiyetlerin oynadığı rol, hakanlığın inanç yapısını büyük ölçüde etkilemiştir. Hakanlık bu vesile ile Sünnî ve Hanefî inanç çizgisini benimsemiştir.

Karahanlılar'da ordu kaç unsurdan oluşurdu?

Türk hakanlığı ordusu dört ana unsurdan oluşmakta idi. Bunlar, saray muhafızları, hassa ordusu, hanedan mensupları, yerel idareciler, dihkanlar, gaziler vs. unsurlara bağlı birlikler ile boylardan oluşan askerlerdir.

Karahanlılar'da sosyal tabaka ve halk kimlerden oluşurdu?

Sosyal tabakalar:
Boy Beyleri (tüplüğ eren)
Halk:
a. Bay (Zenginler)
b. Bilgeler
c. Atasagun (Tabibler)
d. Kam (Kahin ve Müneccimler)
e. Yoksullar
f. Köleler

Karahanlılar'da iktisadi yapı nelerden oluşurdu?

Hakanlığın iktisadi yapısının dört ana ayağı vardı: Ticaret, Hayvancılık, Tarım, Avcılık.