Tarih Metodu Dersi 7. Ünite Sorularla Öğrenelim

Genel Türk Tarihi'nin alanı nedir?

Genel Türk Tarihi alanı, doğu ve kuzey Türklüğünün tarihi ile Türkiye dışında yaşayan Türk topluluklarının tarihini içermektedir.

Türklerin Moğolistan’da yaşadıkları döneme (X. yüzyıla kadar) ait bilgilere genllikle hangi kaynaklarda rastlanır?

Türklerin Moğolistan’da yaşadıkları döneme (X. yüzyıla kadar) ait bilgilerin çok önemli bir kısmı Çin kaynaklarına dayanmaktadır.

Türkistan tarihinin orta dönemlerini araştırmak için hangi dillere hakim olmak gerekir?

Türkistan tarihinin orta dönemlerini araştırmak için Fars ve Çağatay dillerini ile en iyi araştırma eserlerinin yazıldığı Rusçayı iyi bilmek gerekmektedir.

Asya Hunlarına ait kaynakların dili nedir?

Türk tarihinin bilinen en eski zamanlarına gittiğimizde, Asya Hunlarına ait kaynakların neredeyse tamamı Çincedir. Bu kaynakların sağlıklı bir şekilde değerlendirilmesi için Çince bilmek yetmez; aynı zamanda Çin tarihinin karmaşıklaşan ve yanıltıcı olabilen tarihinin ayrıntıları hakkında bilgi sahibi olmak icap eder.

Türk yazıtlarının en eskileri hangileridir?

Türk yazıtlarının en eskileri Yenisey’de bulunanlardır. Yenisey yazıtları Orhon alfabesiyle yazılmıştı. Üzerlerinde kesin tarih olmamakla birlikte, Orhon yazıtlarından daha eski oldukları, VII. yüzyılda yazıldıkları tahmin edilmektedir.

Moğol dilinde yazılan belgeler ne zaman başlar ve örnekleri nelerdir?

Moğol dilinde yazılan belgeler XIII. yüzyılın ilk yarısından itibaren başlar; bunların önemli bir kısmı yarlıklar, kitabeler ve mektuplardır. Cengiz Han zamanında yasak veya yasa denilen kanun ve nizamnameler de meydana getirilmiştir. Mahkeme kararları Koko Debter’e (Kök Defter) yazılıyordu. Cengiz Han kendisiyle istişare so-nunda çıkan kararların ak kâğıda mavi yazı ile yazılarak nesilden nesle intikal etmesini, kimsenin bunları değiştirmemesini emretmiştir. Bu yasak maalesef günü-müze kadar gelememiştir. Cengiz Han’ın vecize ve hikmetleri (Bilig) de yazılmıştı. Bunlar değişik eserlerde günümüze kadar gelmiştir.

Yarlık ne anlama gelir?

Yarlık, ferman, hakanın mektubu, buyruğu anlamındadır.

Altın Orda döneminden günümüze kadar gelebilen en önemli eser hangisidir?

Altın Orda döneminden günümüze kadar gelebilen en önemli eser, 1550’de Ötemiş Hacı’nın yazdığı Tarih-i Dost Sultan adlı kitaptır.

Bitik ne anlama gelir?

Bitik, mektup, yazılmış şey. Eski Türkçede bitimek,yazmak; bitikçi ise kâtip anlamında kullanılırdı.

Doğu Türkistan, Maveraünnehr ve Kazak hanlarının tarihi birinci sınıf dönem kaynağı olarak hangi eser gösterilebilir?

Mirza Haydar’ın Tarih-i Reşidî adlı meşhur tarih eseri Doğu Türkistan, Maveraünnehr ve Kazak hanlarının tarihi için birinci sınıf kaynaktır. Eser, 1546 yılına kadar olan olayları içermektedir.

Buhara Hanlığı zamanında kaleme alınan eserler hangi dildedir?

Burada kaleme alınan tarih kitaplarının neredeyse tamamı Farsçadır. Hanlığın resmi dili de hep Farsça olmuştur.

Hive Hanlığı'nda tarih yazıcılığı hangi eserler başlar?

Hive’de tarih yazıcılığı Ebulgazi Bahadır Han’ın (1603-1663) Şecere-i Türk adlı kitabıyla başlar.

Çarlık Rusya’sının sonunda ve Sovyetlerin ilk döneminde verdiği eserlerle Orta Asya tarihi araştırmalarının temellerini atan bilim adamı kimdir?

Çarlık Rusya’sının sonunda ve Sovyetlerin ilk döneminde verdiği eserlerle Orta Asya tarihi araştırmalarının temellerini atan bilim adamı, Alman asıllı Rus tarihçisi V. V. Barthold’dur (1869-1930).

Orta Asya’da modern tarihçilik ne zaman gelişir?

Orta Asya’da modern tarihçiliğin gelişmesi asıl Sovyet döneminde oldu.

Özbek hanlıkları içinde Türk dilinde sadece nerede gelişmiştir?

Özbek hanlıkları içinde Türk dilinde tarih yazımı sadece Harezm’de gelişti.

Ceditçilik nedir?

XIX. yüzyılın sonu ve XX. yüzyılın başında Rusya Türklerinin en önemli fikir hareketi olan Ceditçilik, farklı dönemlerde ilim adamlarınca farklı farklı algılanmıştır. Kırımlı İsmail Gaspıralı’nın önderliğinde eğitim reformu hareketi olarak başlayan bu hareket giderek sosyal hayatın her cephesindeki (kadınların özgürleştirilmesi, siyasi modernleşme, soy bilincinin yükselmesi) reform gayretleri şeklinde gelişmiştir.

Tatar ve Başkurtlar arasında olduğu kadar Türkistan’daki fikir hareketlerinin anlaşılmasına en büyük katkıyı veren Türk müellif kimdir?

Tatar ve Başkurtlar arasında olduğu kadar Türkistan’daki fikir hareketlerinin anlaşılmasında tarihçi Z. Velidi Togan’ın katkılarına değinmeden geçmek mümkün değildir. Bugünkü Türkili (Türkistan) ve Yakın Tarihi (İstanbul, 1942-47) ve Hâtıralar (İstanbul, 1969) adlı eserleri dinî reformculuk, Ceditçilik ve Türkistan’daki Basmacılık hareketi hakkında en kıymetli bilgileri içermektedir.

İdil-Ural’daki siyasi hareketlerin tarihi ve Sovyetler Birliği’ndeki Türk toplulukları hakkındaki boşluğu dolduran müellif kimdir?

İdil-Ural’daki siyasi hareketlerin tarihi ve Sovyetler Birliği’ndeki Türk toplulukları hakkındaki boşluğu dolduran eserler Nadir Devlet tarafından ortaya konulmuştur.

1960’larda Ceditçi söylemi tartışmasız benimseyen yaklaşıma göre "Ceditçilik" nedir?

1960’larda Ceditçi söylemi tartışmasız benimseyen ve Devrim öncesi aydınların tümünü Ceditçilikle özdeşleştirip kahramanlaştıran bir yaklaşım hâkim olmaya başladı. Bu anlayışa göre Ceditçilik medreselerdeki skolastik eğitim usulüne karşı getirilen eleştirilerin ve İslam’ın aslî kaynaklarına dönme çabasının bir neticesiydi.

Abdülkadir İnan’ın Makaleler ve İncelemeler adlı eserinin konusu nedir?

Abdülkadir İnan’ın Makaleler ve İncelemeler (Ankara, 1998) adı altında toplanan makaleleri Orta Asya Türk toplulukları, destanları, folkloru, inançları ve arkeolojisi hakkında önemli tetkikler sunmaktadır.