Spor Tesisi İşletmeciliği ve Saha Malzeme Bilgisi Dersi 1. Ünite Özet

Giriş

Günümüzde spor tesisi kavramı spor hizmeti üreten, bu amaç için belirlenmiş ve gereğince donatılmış her türlü spor alanını tanımlamak için kullanılmaktadır. Spor hizmetleri, spor endüstrisini oluşturan önemli parçalardan biri olarak kabul edilir ve spor etkinliklerinin yapıldığı spor tesisleri de spor hizmetleri içerisinde önemli bir unsur olarak yer alır.

Spor Tesisi Kavramı

Spor tesisi kavramı, içerisinde sportif faaliyetlerin yapıldığı her türlü yapıyı (salon, stadyum, pist vs.) tanımlamak için kullanılır. Spor tesisleri, kamu ve özel kuruluşlar tarafından aktif ya da pasif katılım fırsatı sunan spor alanlarıdır. Fakat çeşitli sportif etkinliklerin yapılmasına imkân veren koru, orman, ırmak, kanyon gibi arazileri de spor tesisi kavramı içerisinde düşünmek mümkündür.

Türkiye’de gerçek ya da tüzel kişiler tarafından kurulan spor tesisleri Özel Beden Eğitimi ve Spor Tesisleri Yönetmeliğine bağlı olarak faaliyet gösterir. Spor tesislerinin sahip olması gereken nitelikler ilgili Yönetmeliğin 9. maddesinde belirtilmiştir.

Spor Tesislerinin Sınıflandırılması

Spor tesislerini birçok şekilde sınıflandırmak mümkündür. Spor yönetimi literatürü içerisinde, spor tesislerinin kullanım amaçlarına, uygulanan etkinliğe, mekân ve eylem özelliğine ve spora hazırlık sağlama amacı güden tesis tipine bağlı olarak çeşitli sınıflandırmalar mevcuttur.

Kullanım amacına bağlı olarak spor tesisleri dört grup altında toplanır:

• Tek amaçlı spor tesisi,
• Tek alana yönelik, tek amaçlı spor tesisi,
• Çok amaçlı spor tesisi,
• Geleneksel olmayan spor tesisi.

Spor tesislerini sınıflandırmanın yollarından birisi de tesis içerisinde uygulanan etkinliğe bağlı olarak bir sınıflandırma yapmaktır. Çünkü tesis içerisinde uygulanan etkinlik, spor tesisinin yapımından yönetimine kadar birçok unsuru etkileyecektir. Örneğin; bir fitness salonunda buz hokeyi müsabakası düzenlenemeyeceği gibi, motor sporları yapılan bir tesiste seyircilerin oturma düzeni de yüzme havuzu çevresindeki oturma düzeni ile aynı olmayacaktır. Bu nedenlerden dolayı etkinliğin tipine ve şekline göre de spor tesislerini sınıflandırmak etkili ve basit yollardan birisidir.

Spor tesislerini diğer bir sınıflandırılma şekli ise, mekân ve eylem özelliğine ve spora hazırlık sağlama amacı güden tesis tipine göre gruplandırma yapmaktır. Bu sınıflandırma içerisinde;

• Mekân ve eylem özelliğine göre spor tesisleri;
• Açık spor tesisleri, kapalı spor tesisleri ve
• Spor alanı haline getirilmiş doğal ve kentsel alan olmak üzere üç sınıfa ayrılır.

Türkiye’de spor tesislerinin sınıflandırılmasında Gençlik ve Spor Genel Müdürlüğü tarafından yapılan bir sınıflandırma da bulunmaktadır. Bu sınıflandırmada, Gençlik ve Spor Genel Müdürlüğü bünyesinde faaliyet gösteren federasyonların yürüttükleri branş çalışmalarına göre spor tesisleri sınıflandırılmaktadır.

Spor Tesis İşletmesi Kavramı

Geniş bir yaklaşım içerisinde işletme, “kişilerin ihtiyaçlarını karşılamak amacıyla üretim faktörlerini uyumlu bir biçimde bir araya getirerek, ekonomik mal ve hizmet üretmek veya pazarlamak için faaliyette bulunan kuruluştur” şeklinde tanımlanabilir. Dar anlamda ise işletme, “başkalarının ihtiyaçlarını karşılamak üzere mal ya da hizmet üretmek ve sahibine kâr sağlamak amacıyla faaliyet gösteren iktisadi bir birimdir” şeklinde tanımlanabilir.

Spor tesis işletmesi ise hizmet işletmeleri içerisinde değerlendirilmektedir ve bireylerin sportif ihtiyaçlarını karşılamak amacıyla üretim faktörlerini planlı bir şekilde organize ederek spor hizmeti üreten bir birimdir. Spor tesis işletmesini genel olarak “içerisinde spor etkinliklerinin uygulanmasına olanak tanıyan, sosyal fayda veya kâr elde etmek amacıyla üretim faktörlerini bir araya getiren ve spor hizmeti üreten toplumsal, ekonomik ve teknik bir birim” olarak ifade etmek mümkündür.

Spor Tesis İşletmelerinin Tarihsel Gelişimi

Eski Yunandan günümüze kadar spor tesisleri birçok kültür için bir kalite işareti ya da odak noktası olarak görülmüştür. Elbette zaman içerisinde spor tesisleri değişmiştir. Ancak bu değişim sanıldığı kadar çarpıcı değildir. Eski Yunanda ve Roma’da spor tesislerinin halkı yatıştırmak, sporcuların antrenman yapmasına olanak tanımak, izleyicileri eğlendirmek ve politik gündem yaratmak için kullanıldığı bilinmektedir. Günümüz Olimpiyat stadyumlarını değerlendirdiğimizde ise benzer amaçların halâ bu tesislerin kullanım amaçları içerisinde yer aldığı görülmektedir.

Eski Yunan ve Roma kültürü dışında Mısır ve Çin kültürlerinde de spor tesislerine yönelik önemli bir ilginin olduğu görülmektedir. Eski Yunan ve Roma kültüründe olduğu gibi Mısır ve Çin kültüründe de spor etkinlikleri bireylerin savaş becerilerini geliştirmek, sağlıklı bedenlere sahip olmalarını sağlamak ve eğlence amacıyla yapılmaktaydı.

Ortaçağa ise spor tesislerinin yapısal olarak değişmiştir. Dönemin spor ve oyunu günümüz sporuna göre daha az organize bir nitelik taşımaktaydı. Toplum içerisinde uygulanan birçok spor etkinliği sabit bir tesise ihtiyaç duymuyordu. Bunun yanı sıra; tarihi belgelere göre, özellikle izleyicileri toplumun üst sınıfları olan bazı etkinlikler oturma yerleri bulunan tesisler içerisinde yapılıyordu. Ancak Ortaçağ dünyasında ruhban sınıfın ve hükümetlerin yetersiz desteği spor tesislerinin hem nitelik hem de nicelik açısından gerilemesine neden olmuştur.

Spor tesisleri için modern dönem 1880’li yılların sonunda başlamıştır. 1960’larda, 1970’lerde ve 1990’larda oluşan bazı önemli gelişim dönemleri ile beraber günümüzün spor tesisi anlayışına ulaşılmıştır. Özellikle büyük kamu tesislerini ele aldığımızda geçmişten günümüze spor tesis işletmeciliği içerisinde sabit kalan bazı uygulamalar şunlardır:

• Büyük kitlelerin kontrolü ve hareketi,
• Şiddete meyilli toplulukların yönetimi,
• VIP için güvenliği sağlama ve koruma,
• Büyük kitlelerin bir arada olmasından dolayı oluşabilecek adi suçların kontrolü,
• Tesisi temiz ve faal halde tutma,
• Kamu tesislerine sermaye bulmak için politikalar oluşturma,
• Çok amaçlı tesislerde esnekliği korumadır.

Zaman içerisinde spor tesis işletmelerinde bir takım değişimler meydana gelmiştir. Eski zamanlarda spor tesis işletmeleri içerisinde düşünülmesi dahi mümkün olmayan ancak özellikle günümüzün büyük spor tesislerinde olmazsa olmaz bazı noktalar şunlardır:

• Görüşme odaları ve içerisinde internet bağlantısı bulunan basın odaları gibi medya ortamlarını sağlama,
• TV kamera platformları ve TV kablo bağlantılarını oluşturma,
• Reklam alanlarını ve isim haklarını satma
• Sporcular için antrenman odaları, alanları ve/ya da salonları oluşturma,
• Isıtma ve havalandırma sistemleri kullanma,
• Çevresel, bölgesel ve diğer yasal konulara uymadır.

Spor Tesis Yöneticisi

Tesis yönetimi birçok büyük kurumda, kamu ve özel sektör girişimlerinde tam zamanlı olarak icra edilen bir meslek haline gelmiştir. Tesis yönetimi sektörünün kendi meslek örgütleri, kendi araştırma-geliştirme ve sertifika programları, kendi standartları, hatta kendi “dili” bulunmaktadır.

Tesis yönetimi; insanı, mekânı, süreci ve teknolojiyi etkili ve verimli bir şekilde bütünleştirerek, inşa edilmiş fiziksel çevrenin işlevsel bir şekilde kullanılmasından sorumlu meslek, işlev, görev ya da sorumluluk olarak ele alınmaktadır.

En çağdaş tesis yöneticileri ya da işletme yöneticileri için tesis yönetimi; organizasyon ya da programın yaratma, geliştirme yeteneğini artıran ve beden eğitimi, rekreasyon ve spor programlarının yürütülmesiyle ilgili tüm standartları yükselten hizmetlerin sunulmasıyla ilgili tüm kararları vermek ve tüm bu konularda liderlik etmek anlamına gelir.

Tesisin en iyi şekilde yönetilmesi için Toplam Tesis Yönetimi belirtilen ilkelerin ve mükemmel bir işletme yönetimi pratiğinin, kaliteli, iyi eğitim almış ve kendini bu işe adamış personel tarafından uygulanması gerekir.

Bununla sınırlı olmamakla birlikte, temel ve anahtar niteliğindeki yönetim hizmetleri, aşağıda verilen hizmetlerin etkili şekilde bütünleştirilmesini içerir:

• Güvenlik ve emniyet,
• Erişim kolaylığı, katılım ve kontrol,
• Temizlik,
• Kapasite ve envanter,
• İşlevsellik ve teknolojidir.

Spor tesis yöneticisi, tesis amaçları doğrultusunda mevcut kaynakları rasyonel bir şekilde kullanarak başkaları vasıtasıyla iş yapan kişidir. Spor tesislerinde yöneticileri diğer örgütlerde olduğu gibi bulundukları kademeye göre; üst, orta ve alt kademe yöneticileri olmak üzere üç grup altında toplamak mümkündür.

Spor tesis yöneticisi, etkin bir yönetim için diğer örgüt yöneticileri gibi bazı becerilere sahip olmalı ve bu becerileri sürekli geliştirmelidir. Bir yöneticinin sahip olması gereken beceriler; teknik, haberleşme, insan ilişkileri, analitik, karar verme, kavramsal beceriler şeklinde ifade edilebilir. Spor tesis yöneticisi tesis içerisindeki tüm personelden ve varlıklardan sorumlu olan kişidir ve esas itibariyle iki temel fonksiyondan sorumludur. Bu fonksiyonlar ise şunlardır:

• Tesisin sorunsuz işlemesi için gerekli olan faaliyetleri düzenlemek,
• Tesiste gerçekleşecek programları ve etkinleri planlamak ve yürütülmesini sağlamak.

Herhangi bir tesis yönetim planının uygulanmasında kritik öneme sahip bireyler olan spor yöneticilerinin aşağıdaki görevleri yerine getirme yetkinliğine de sahip olmaları gerekmektedir. Bu görevler şunlardır:

• Hem uzun hem de kısa dönemli plan yapma,
• Finansal öngörüler geliştirme,
• Tesisin sorunsuz işleyişi için düzeni sağlama,
• Tesisin bakımını yaptırma,
• Tesisin mimari ve teknik planlaması yapma ve yönetme,
• İdari işlerden güvenlik protokollerine kadar bütün faaliyetleri yönetme.

Spor Tesis İşletmelerinin Amaçları

Spor tesis işletmeleri tiplerine göre pek çok amaca sahiptir. Bu amaçlar aşağıdaki biçimde sıralanabilir:

• Kâr elde etmek,
• Sosyal fayda (verim) sağlamak,
• Sporu yaygınlaştırmak,
• Spor dallarını tanıtmak,
• Tüketici memnuniyeti oluşturmak,
• Sosyal sorumlulukları yerine getirmek,
• Bünyesinde bulunduğu teşebbüsün imajını yükseltmek.

Spor Tesis İşletmelerinin Özellikleri

Spor tesis işletmeleri hizmet işletmeleridir ve hizmetlerin taşıdığı farklı özelliklerden dolayı, endüstri işletmelerinden farklı bir anlayışa ve uygulamaya sahiptir. Bu farklılıklar iki başlık altında toplanabilir:

• Spor hizmetlerinin özelliklerinden kaynaklanan farklılıklar,
• İşletme fonksiyonlarından kaynaklanan farklılıklar.

Bu farklılıklar spor tesis işletmelerinin yönetimine rehberlik etmektedir.

Spor Hizmetlerinin Özelliklerinden Kaynaklanan Farklılıklar: Spor tesislerinde üretilen spor hizmetleri şu özelliklere sahiptir:

• Spor hizmeti soyuttur: Spor tesislerinde satışı yapılacak olan bir nesneden çok bir organizasyon, program ya da etkinliktir ve bu noktada soyuttur. Spor tesislerinde bir hizmet satın alınmadan önce görülmez, tadılmaz, hissedilmez, duyulmaz ve koklanmaz.
• Spor hizmetinin üretimi ve tüketimi eş zamanlıdır, depolanamaz: Spor tesislerinde hizmet niteliğindeki ürün aynı anda üretilir ve tüketilir. Bu anlamda, hizmet niteliğindeki spor ürünleri daha sonra kullanılmak ya da satılmak amacıyla depolanamaz.
• Spor hizmeti heterojendir: Spor tesis işletmeleri emek-yoğun işletmelerdir. Dolayısıyla bu tesislerde standart hizmet üretme şansı bir hayli azdır.
• Spor hizmetleri birleşik ürünlerdir: Spor tesislerinde üretilen hizmetler destekleyici mal ve hizmetlere ihtiyaç duyar. Bu destekleyici mal ve hizmetler araç-gereç, zaman, ulaşım, vb. unsurlardır.

İşletme Fonksiyonlarından Kaynaklanan Farklılıklar: Bir işletmenin amaçlarına ulaşması bu işletme içerisinde çeşitli fonksiyonların yerine getirilmesi ile mümkün olacaktır. Bu fonksiyonlar, işletmenin yapısına ve amaçlarına bağlı olarak değişim gösterir. Spor tesis işletmelerinde genelde şu fonksiyonlar yer almaktadır:

• Satış,
• Pazarlama,
• Finansman,
• Muhasebe,
• İşlemler (Hizmet Üretimi),
• İnsan Kaynakları Yönetimidir.