Çalışma Sosyolojisi Dersi 1. Ünite Sorularla Öğrenelim

Çalışma sosyolojisi nasıl tanımlanır?

Sosyoloji toplumsal yapı ve ilişkilerden yola çıkarak “toplumu, toplumsal yaşamı, toplumsal kurum, grup ve bunlar arasındaki ilişkileri” sistematik şekilde incelemektedir.

Çalışma sosyolojisi nasıl bir gelişim sürecinden geçmiştir?

1800’lü yıllardan beri var olan sosyoloji biliminin gelişiminde Fransız ihtilali, endüstri devrimi ve imparatorlukların ulus devletlerine dönüşmesi gibi toplumu, grupları ve yapıları etkileyen olaylar önemli rol oynamıştır. 20. yüzyılda ortaya çıkarak gelişen çalışma sosyolojisi ise “çalışmanın toplumda, toplumsal yapıda, toplumsal kurum ve gruplardaki etkilerini inceleyen bilim dalı olarak ifade edilmektedir. Endüstri devrimiyle birlikte kurumsallaşan, disiplinli ve bütünlükçü bir hal alan çalışma kavramı mal, hizmet ve bilgi üretmek anlamını taşımaktadır. Dolayısıyla çalışma sosyolojisinin merkezinde endüstriyel çalışma ve sonrasında ortaya çıkan çalışma formları yer almaktadır.

Endüstri devriminde ortaya çıkan çalışma ilişkileri nasıldır?

Tarım toplumunun çalışma tarzı ve çalışma çevresinde şekillenen sosyal ilişkiler tamamen değişmiş farklı yeni çalışma ilişkileri oluşmuştur. 1750- 1950 yılları arasında devam eden işsizlik, ağır ve kötü çalışma koşulları çalışma süresinin uzunluğu gibi toplumsal maliyetler çalışma sosyolojisinin önemli inceleme alanlarındandır.

Endüstrileşme sürecindeki çalışma hayatına ilişkin konular nelerdir?

İlgili konular şöyle sıralanabilir: • Çalışmanın endüstri toplumunda aldığı şekil, • Endüstrileşmenin çalışma hayatında yarattığı köklü değişimler, • Çalışmanın sosyal boyutunda yaşanan değişimler.

Çalışmanın tarihsel gelişimi ve çalışmaya yönelik klasik yaklaşımların temelleri hangi bakış açılarından yola çıkılarak oluşturulmuştur?

Klasik yaklaşımlar bütün insanlık için geçerli, toplumsal farklılıkları çok fazla dikkate almayan, büyük boy kuramlardır. Çalışmalarının merkezine kapitalist toplumun yarattığı eşitsizlikleri ve sorunları alan Marx; çalışma yaşamının şekillenmesinde, yeni işadamı ve çalışan tipinin oluşmasında “Püritan etik” tezini öne çıkartan Weber ve iş bölümüne dayalı organik dayanışmayı ön palan çıkartan Durkheim önemli klasik yaklaşımcılar arasında gösterilmektedir.

Çağdaş yaklaşımların konuları arasında neler görülmektedir?

1980’li yıllardan itibaren gelişen çağdaş yaklaşımlar, daha orta ve küçük boy kuramlarla çalışma yaşamında örgüt kültürü, sistem yaklaşımı, politik ilişkiler gibi konuları incelemektedir.

Çalışma yaşamını etkileyen yeni teknolojiler nelerdir?

Fabrikalarda kitle üretimini mümkün hale getiren teknolojilerden, bilgi, enformasyon ve iletişim teknolojilerine kadar pek çok gelişimden etkilenmiştir.

Çalışmanın sosyal boyuta etkileri nelerdir?

Çalışmanın; • Yabancılaşma; • Irk, etnisite ve azınlıklar, • İktidar mekanizmaları, • Gözetim, denetim, kontrol, • Sınıfsal farklılıklar ve • Çalışma kültürü boyutlarında etkileri bulunmaktadır.

Yabancılaşmanın çalışma üzerindeki etkisi ne ifade etmektedir?

Makinenin bir uzantısı hâline gelen ve ürettiği ürün ile bağı kopan çalışanlar, işletmelerinde insani boyutu göz ardı etmesiyle birlikte endüstri toplumunda işe, iş yerine ve üretilen ürüne yabancılaşma başlamıştır. Yaptığı işle bütünleşemeyen, makinenin bir eklentisi haline gelen ve yaptığı ürünle hiç bir duygusal bağ kuramayan çalışanların yabancılaşmasına yol açan bu sisteme Marx ve Engels önemli eleştiriler getirmiştir.

Irk, etnisite ve azınlıklar çalışma üzerinde ne şekilde etki yaratmaktadır?

1900lü yıllarda endüstri toplumunda ırk ve azınlıklar konularında önemli ayrımcılıklar görülmüştür. 1970lerde göçlerin artışıyla nüfus çeşitliliği artmıştır. Gelişmiş ülkeler az gelişmiş ülkelerden gelen işçi göçünü kabul etmiş ancak bunlara, özellikle işsizliğin arttığı dönemlerde düşmanca ve saldırgan tutumlar sergilenmiştir. Çalışma hayatında dezavantajlı grupları oluşturan azınlıklar, çoğu zaman daha düşük ücretlere çalışırken yerli halka göre daha yoksul yerleşim yerlerinde, kötü koşullarda yaşamışlardır.

İktidar mekanizmaları Gözetim, denetim ve kontrolün çalışma üzerindeki etkisini tanımlayınız?

Endüstri toplumunda çalışanlara duyulan güvensizlik nedeniyle mutlak gözetim, denetim ve kontrol söz konusuydu. F.W Taylor ustabaşılarla çalışanların denetlenmesi gerektiğinin savunucularından birisidir. Endüstri sonrasında da benzer şekilde elektronik ve bilgisayar teknolojileri aracılığıyla yüksek vasıflı ve eğitimli işçilerin çalışmaları denetlenmiştir. Bu denetleme çalışanların yabancılaşması ve sosyal ilişkileri üzerinde önemli etki yaratmaktadır.

Sınıfsal farklılıkların ortaya çıkışı çalışma hayatına nasıl etki etmiştir?

Sınıf ve çıkar bilincinin oluştuğu endüstri döneminde işçi ve işveren sendikaları kurulmuştur. Ancak endüstri sonrasında sendikalar güç ve üye kaybına uğramışlardır. Bu dönemde küçük ve orta ölçekli işyerleri ile bilgi işçileri artarken vasıfsız işçiler de işsizlik artmıştır. Ayrıca sınıf bilinci beyaz ve mavi yakalı işçilerle birlikte ortadan kalkmıştır. Sınıf yapısı ve değişimi, sınıf mücadelesi, değişimin çalışanlar üzerindeki etkisi ve sendikal hareketler çalışma sosyolojisi alanında önemli konular haline gelmiştir.

Çalışma kültürünü tanımlayarak, bu kültürün çalışma hayatında yarattığı dönüşümü açıklayınız?

Çalışmaya yönelik değer, tutum, inanç ve davranışlardan oluşan bir bütün olan çalışma kültürü zaman içinde dönüşümler geçirmiştir. Bu dönüşümler; Tarım toplumunda disiplin kazanamamış, dağınık, koordinesiz, bütünlük ve süreklilikten uzak dönemle başlamaktadır. İkinci dönem çalışmanın endüstrileşme sürecinde toplumsal yaşamın merkezine oturduğu, işçi sınıfın ortaya çıktığı, kazanç hırsı ve sermaye birikiminin meşru olduğu dönem. Üçüncü dönem ise endüstri sonrası toplumun öne çıktığı, teknolojinin geliştiği ve yaygınlaştığı çalışma yaşamının değiştiği, bilgi işçisinin öne çıktığı, çalışma sürelerinin kısaldığı, boş zamanın arttığı, tüketim, yaşam kalitesi ve kendini gerçekleştirmeyi de öne çıkaran dönemdir.

Çalışma kültürü hangi yönleriyle araştırılmaktadır?

Çalışma kültürü; • Çalışma kültürünün etkileri ve farklılıkların nedenleriyle • Demografik farklılıklara göre öne çıkan boyutlar ve kazandığı anlamlar yönüyle araştırılmaktadır.

Boş zaman endüstrisinin gelişimine yol açan fırsatlar nelerdir?

İlgili fırsatlar şöyle sıralanabilir: • Çalışma saatlerinin azalması, • İşe gitmeden çalışma şekillerinin ortaya çıkışı, • Esnek çalışma yöntem ve süreleri, • Boş zamanların değerlendirilmesi konusunda işletmelerin çalışanlarına fırsat ve bütçe sunmaları.

Endüstri toplumunda cinsiyet politikaları çalışma hayatını ne şekilde etkilemektedir?

Ataerkil bir aile yapısı ve erkek egemen değerler sistemi çalışma hayatına da yansımaktadır. Ancak ağır çalışma koşulları ve düşük ücret kadının da çalışmasını bir ihtiyaç haline getirmiştir. Endüstri toplumunda kadınlar genellikle işçi olarak çalışmışlardır ve yönetici kadın sayısı oldukça azdır. Sendikalar da kadınların işe alınması ve kadın eşitliğinin sağlanması konusuna pek olumlu bakmamışlardır.

Endüstri sonrası toplumda cinsiyet politikaları çalışma hayatını ne şekilde etkilemektedir?

Endüstri sonrası toplumda bilgi ve hizmet işlerinin önem kazanması, esnek çalışma saat ve yöntemleri kadının toplumsal rolünü değiştirmiş ve ayrımcılık azalmıştır. Bu dönemde kadınlar yönetici olarak görev yapabilmeye başlamışlardır. Çalışma yaşamında kadınların yanı sıra gay ve lezbiyenlerinde yer almaları cinsiyet politikalarının önemli ölçüde zayıfladığını göstermektedir.

İşsizliğin toplumsal alanda etkileri nelerdir?

Çalışma çağı, gücü ve isteğinde olup, iş arayıp da bulamama durumu işsizliktir. Endüstri devrimiyle birlikte işsizlikte ciddi artışlar olmuştur. Bu durum bireylerin suça eğilimli hale gelmesinde ve katı hukuk kurallarının yapılmasında etki yaratmaktadır. Endüstri toplumunda işsizlik sendikalar tarafından engellenmeye çalışılmış ve bir güvence olmuştur. Günümüzde ise vasıfsız işçilerin yanı sıra iyi eğitimli, alanında uzman çalışanlar arasında dahi işsizlik yaygındır. Bu nedenle sendikalardan sosyal güvence de sağlayamayan çalışanlar arasında yüksek bir güvensizlik, belirsizlik ve gelecek korkusu hâkimdir. Gelişmiş ülkelerde işten çıkarılacak personele psikolojik ve kariyer danışmanlıklarının verilmesi bu konuya getirilen çözümler arasında yer almaktadır.

Çalışma sosyolojisinin işsizlik bağlamında tartışma konuları nelerdir?

İlgili tartışma konuları şunlardır: • Toplumsal ön yargıların işsizlik üzerindeki etkileri, • İşsizliğin etnik köken, ırk ve cinsiyet politikasıyla bağlantısı ile insan psikolojisi ve toplumsal yapıya etkileri, • Genç ve yaşlılara yönelik toplumsal tutumların işsizlik üzerindeki etkileri.

Globalleşmenin çalışma üzerindeki etkileri nelerdir?

Küresel etkileşimin yoğunluğu ve sınırların aşılmasını ifade eden globalleşme çok uluslu şirketlerin yayılması ve esnek çalışma düzeni üzerinde etki yaratmıştır. İşletmeler üretimlerinin ya da faaliyetlerinin bir bölümünü bağlı bulundukları merkez dışında gerçekleştirerek ya da farklı ülkelere işlerini taşıyarak maliyet avantajı sağlamaktadır. Ancak bu tür çok uluslu şirketlerde sosyal politika uygulamaları ihlal edilebilmektedir.

Globalleşme bağlamında çalışma sosyolojisinin araştırma konuları nelerdir?

İlgili araştırma konuları şunlardır: • Globalleşme sürecinin çalışmaya ve örgütlenme tarzına etkileri, • Çalışma ilişkilerinde ve yapılarındaki değişimler, • Globalleşmenin; vasıf seviyesi, istihdam şartları ve işsizlik durumuna etkileri.

Çalışma sosyolojisinin araştırma yöntemleri, endüstri devrimi öncesi ve sonrası için nasıl değerlendirilebilir?

Sosyal bilimlerde araştırmalar içinde yaşanılan dönemin izlerini taşımaktadır. Bu nedenle endüstri devrimi öncesi ve sonrası olarak adlandırılan iki dönemde çalışma yöntemlerinde önemli farklılıklar görülmektedir. Tarihsel süreçte çalışma sosyolojisi alanında pozitivizm ve yorumlayıcı yaklaşım araştırma yöntemleri açısından önemli görülmektedir. Reform, Rönesans ve “Aydınlanma Düşüncesi” sonrasında akıl, bilim ve teknoloji yeni toplumun merkezî haline dönüşmüştür. Aydınlanma düşüncesiyle birlikte, toplumsal yapının işleyişinin keşfedilebileceği ve toplumun bir makine gibi düzenlenebileceğine yönelik düşünceler ortaya çıkmıştır.

Modern örgütün yapılanmasında Descartes ön gördüğü kurallar nelerdir?

İlgili kurallar şunlardır: • Şüpheye yer vermeyecek şekilde açık olan şeylere yer vermek, • Çözümlemeye uygun derecede bölümlere ayırmak, • En fazla bilgiye ulaşmak için en basit olandan başlamak, • Eksiksiz sayım ve kontroller yapmaktır.

Pozitivizm yaklaşımı nasıl irdelenebilir?

Toplumsal olgu ve olaylara pozitif bilim yöntemiyle yani doğaya yaklaşır gibi yaklaşmaktadır. Pozitivizme göre bilimsel bilgi; birikimseldir, iddia, yargı ve değerleri içeremez, sayısal olarak ölçülebilen matematik ve mantığı kullanır. Ayrıca, pozitivizmde neden sonuç ilişkilerini açığa çıkarmak ve düzenlilikleri açıklayan kanunlar ortaya koymak gerekmektedir. Bu nedenle Comt tarafından kurulan sosyoloji bilimi ilk dönemlerinde toplum mühendisliği olarak tasarlanmıştır.

Nicel Araştırma yöntemlerinin çalışma sosyolojisi alanında ne şekilde kullandığı nasıl açıklanabilir?

Nesnelleştirilen konunun, tümevarımcı yaklaşımla anket, deney ve gözlem aracılığıyla araştırılma yöntemidir. Bu yönteme göre toplumsal veya beşeri konuları sübjektif değerlendirme ve yargılardan arındırmak mümkündür. 1970’li yıllarda, geçmişe ait düşünce kalıpları, bilimsel yaklaşımlar ve araştırma yöntemleri sorgulanmış ve köklü dönüşümler yaşanmıştır. Dolayısıyla pozitivist paradigma yerini yorumlayıcı paradigmaya bırakmıştır.

Nitel araştırma yöntemlerinin özellikleri nelerdir?

Nitel araştırma yöntemlerinin özellikleri şöyle sıralanabilir: • Bilimsel araştırmaların hiçbir aşaması değer yargılarından bağımsız değildir. Dolayısıyla tek doğru yöntem söz konusu değildir. • Bilimsel çalışma metafizik temellere dayandırılabilir ve ampirik olarak test edilemeyebilir. • Matematik ve istatistik yerine kanaatler, inançlar, ikna yöntemleri ve retorik temel alınabilir.

Nitel Araştırma çalışma sosyolojisi alanında ne şekilde kullanılmaktadır?

Yorumlayıcı paradigmayla algıların ve olayların doğal ortamda gerçekçi ve bütüncül bir biçimde incelenmesini amaçlayan nitel yöntem gözlem, görüşme ve doküman analizinden faydalanmaktadır. Nitel yöntemde seçilen konunun sübjektiflik içerdiği ve bir değer taşıdığı görüşü hâkimdir. Aynı zamanda, istatistik veriler incelenen olay ve grubu anlama konusunda yetersiz kalmaktadır. Nitel yöntemde; kişisel inanç, değer ve yaklaşımlar araştırma sürecini etkilese de anlama ve betimleme imkânı sunulduğundan daha anlamlı veriler sunmaktadır. Ayrıca bu yöntemle perspektifler ve empati ön plana çıkartılmakta ve gerçeklik sosyal olarak inşa edilmektedir.

Sosyal bilim araştırmalarındaki temel kavramlar nasıl tanımlanabilir?

İlgili kavramlardan bazıları kısaca şöyle açıklanabilir: • Araştırma problemi: Cevap aranan konu. • Kuram: Doğrulanmış hipotez. • Tümevarım: Çıkarımın özelden genele yapılması. • Tümdengelim: Çıkarımın genelden özele yapılması. • Değişken: Değişebilen her şeydir (cinsiyet, yaş, eğitim…). • Bağımlı değişken: Başka bir değişkenden etkilenen değişkendir. • Bağımsız Değişken: Bağımlı değişken üzerindeki etkisi ölçülen değişkendir. • Örneklem: Ana kütleyi temsil edebilecek yeterlilikte denek sayısını ifade etmektedir.

Sosyal bilimlerde bilimsel araştırma sürecinin aşamaları nelerdir?

İlgili aşamalar şunlardır: • Araştırma konusunun belirlenmesi ve problemin ortaya konması, • Hipotezlerin oluşturulması, • Literatür taraması, • Araştırma ve veri toplama yöntemlerinin belirlenmesi, • Örneklem grubunun seçilmesi, • Verilerin toplanması (Anket, gözlem, görüşme), • Verilerin işlenmesi, analiz edilmesi ve yorumlanması, • Araştırma raporunun hazırlanması.

Çalışma sosyolojisi nedir?

Çalışma sosyolojisi, çalışmanın toplumda, toplumsal yapıda, toplumsal kurum ve gruplardaki etkilerini inceleyen bilim dalıdır.

Çalışma sosyolojisinin ortaya çıkışı ve gelişimi  kaçıncı yüzyılda gerçekleşmiştir?

Çalışma sosyolojisinin ortaya çıkışı ve gelişimi 20. yüzyılda gerçekleşmiştir.

Endüstri devrimi ne zaman ortaya çıkmıştır?

1750’li yıllarda ilk izlerini gördüğümüz ve 1800’lü yıllarda Avrupa’da tamamen ağırlığını hissettiren Endüstri Devrimi, kendinden önceki çalışma yaşamını ve ilişkilerini tamamen değiştirir.

Endüstrileşme sürecinde rasyonelleşme kavramına vurgu yapan kişi kimdir?

Weber, endüstrileşme sürecinde çalışma yaşamında da büyük önem taşıyan rasyonelleşme kavramına vurgu yapar.

Endüstri toplumlarında dayanışmanın şekillenmesinde organik dayanışma kavramını öne çıkaran kişi kimdir?

Durkheim, endüstri toplumlarında dayanışmanın şekillenmesinde organik dayanışma kavramını öne çıkarır.

Endüstri toplumlarında toplumsal tabakalaşma ve eşitsizliği açıklamada statü kavramına özel bir vurgu yapan kişi kimdir?

Weber endüstri toplumlarında toplumsal tabakalaşma ve eşitsizliği açıklamada statü kavramına özel bir vurgu yapar.

Yabancılaşmayı sinema eseriyle anlatan sanatçı kimdir? 

Chaplin’in, “Şarlo” karakterini canlandırdığı Modern Zamanlar filminde, hareketli montaj hattında işçinin nasıl makinenin bir parçası hâline geldiği, çalıştığı işe yabancılaştığı, makinenin çarkları arasında kaybolduğu nefis göndermelerle anlatılır.

Amerika’da ırkçılık hangi olayla yasaklanmıştır?

Amerika’da 1964 yılında çıkan “Yurttaş Hakları Yasası” ile ırk ayrımcılığı yasaklanmıştır.

 İşsizlik nedir?

İşsizlik, toplumlarda son derece önemli sosyal sonuçları olan bir durumdur. İşsizlik “çalışma çağı, gücü ve isteğinde olup, iş arayıp da bulamama durumu” olarak tanımlanabilir.

Pozitivist bilim anlayışının dayandığı temel varsayımlar nelerdir?

Pozitivist bilim anlayışının dayandığı temel varsayımlar şunlardır

• Bilimsel ilerleme birikimseldir.
• Bilimsel bilgi tek meşru bilgidir. Metafizik iddialar, değer yargıları ve kanaatler meşru bilgi değildir. 
• Görgül verilerin derlenmesi ve değerlendirmesinde, kuram oluşturulmasında normatif bakış açılarına, değer yargılarına, kanaatlere ve kişisel bakış açılarına yer yoktur.
• Meşru bilgiye ancak mantık ve matematiği kullanarak, doğa bilimlerinin yöntemleri ile ulaşılabilir. Kavramlar gerçeklerin sayısal olarak ölçülmesine olanak tanıyacak şekilde işlevsel hâle getirilmelidir.
• Bilimin amacı neden sonuç ilişkilerini açığa çıkarmak ve düzenlilikleri açıklayan kanunlar ortaya koymaktır.

Endüstrileşme sürecinde ortaya çıkan, işçinin yaptığı iş ve ürünle bağının ve ilişkisinin kopmasını ifade eden kavram hangisidir?

Yabancılaşma.

F. W. Taylor’un ortaya koyduğu, işletmelerde yönetimin mutlak hakimiyetini öne çıkaran ve işçiye güvenilmediği için çalışanlar üzerinde kontrol ve denetimi kurumsal hale getiren yönetim yaklaşımı hangisidir?

Bilimsel Yönetim Yaklaşımı.

Pozitivizm ötesi bilim yaklaşımının özellikleri nelerdir?

Pozitivizm ötesi bilim yaklaşımının özellikleri şunlardır:

• Bilimsel aşamaların hiçbir aşaması değer yargılarından bağımsız değildir.
• Tek doğru yöntem söz konusu değildir.
• Bilimsel çalışma metafizik temellere dayanabilir. Yani bilimsel kuramın temel varsayımları ampirik olarak test edilebilir nitelikte olmayabilir.
• Bilimcilerin çalışmalarında kanaatlerini, inançlarını, ikna yöntemlerini ve retoriği temel almaları, matematik ve istatistik yöntemleri temel almalarıyla eşdeğerdir

Nicel araştırma nedir?

Nicel araştırma, ele aldığı konu/olgu/olayı nesneleştirerek, değerden bağımsız özellikle anket, gözlem ve deney yoluyla araştırıp, araştırma sonuçlarını da sayısal verilerle destekleyerek sunan araştırma yöntemidir.

Nitel araştırma nedir?

Nitel araştırma, “gözlem, görüşme ve doküman analizi gibi nitel veri toplama yöntemlerinin kullanıldığı, algıların ve olayların doğal ortamda gerçekçi ve bütüncül bir biçimde ortaya konmasına yönelik nitel bir sürecin izlendiği” araştırma olarak tanımlanabilir.

Sosyal bilimlerin iki temel paradigmasını oluşturan yaklaşımlar hangileridir?

Sosyal bilimlerin iki temel paradigmasını oluşturan pozitivist ve yorumlamacı yaklaşımdır.

Hipotez nedir?

Araştırmacının araştırma yapacağı konunun sonucuna ilişkin olarak yaptığı araştırmada doğru ya da yanlışlığını kanıtlamaya çalışacağı varsayımlara denir.

Bağımlı ve bağımsız değişken nedir?

Bağımlı Değişken: Başka bir değişkene bağımlı olan, etkilenen değişkendir.

Bağımsız Değişken: Bağımlı değişken üzerindeki etkisinin öğrenilmek istendiği, etkileyen değişkendir.

Sosyal bilimlerde bilimsel araştırma sürecinin temel aşamaları nelerdir?

Sosyal bilimlerde bilimsel araştırma süreci temel olarak şu aşamalardan oluşmaktadır:

• Araştırma konusunun belirlenmesi ve probleminin ortaya konması,
• Hipotezlerin oluşturulması,
• Literatür taraması,
• Araştırma ve veri toplama yöntemlerinin belirlenmesi,
• Örneklem grubunun seçilmesi,
• Verilerin toplanması,
• Verilerin işlenmesi, analiz edilmesi ve yorumlanması,
• Araştırma raporunun hazırlanması.

Veri toplama yöntemleri olarak öne çıkan yöntemler nelerdir?

Veri toplama yöntemleri olarak anket, gözlem ve görüşme/mülakat öne çıkar.