Suç Sosyolojisi Dersi 2. Ünite Sorularla Öğrenelim

Sosyolojik bakışın sapkınlık ve suçun değerlendirmesinde ortaya koyduğu perspektif nedir?

Sosyolojik bakış açısı bize sapkınlığın ve suçun kültürel, politik ve ekonomik ilişkilerin karşılıklı ve karmaşık etkileri açısından değerlendirmemize yardımcı olur. Sosyolojik bakış, suç ve sapkınlık meselesinin önemli bir boyutunun da güç ilişkileri, demokrasi, bireysel özgürlük ve disiplin anlayışları olduğunun altını çizer.

Neoliberalizmin temel görüşleri nelerdir?

Neoliberal siyaset ve ekonomi rejimi, devletin küçülmesini, devletin bireylerin refahını arttırmaya yönelik sosyal güvenlik anlayışının tasviyesini, "daha az devlet daha çok sorumlu vatandaş" anlayışını ve herkesin "bireysel olarak kendisinin ayakta durması" gerektiğini savunmaktadır.

Yeni Sağ Gerçekçilik sosyolojik olarak hangi tarih ve ülkede karşılık bulmuştur?

Yeni Sağ Gerçekçilik yaklaşımı kuramsal düzeyde Sosyal Kontrol kuramından ilham alarak; sosyolojik olarak ise 1980’lerde İngiltere'de Margaret Thatcher ve Amerika'da Ronald Reagan’ın iktidarlarının neoliberal politik, ekonomik ve kültürel ikliminden beslenerek ortaya çıkmıştır.

Yeni Sağ Gerçekçilik temel olarak hangi düşünceleri ileri sürmektedir?

Yeni Sağ Gerçekçilik, temelde refah devletinin sosyal güvenlik açısından bireylere sunduğu sosyal yardımlar ve buna bağlı olarak bireysel sorumluluk anlayışının azalmasının, aile ve devlet kurumlarının bireyler üzerindeki kontrollerinin azalarak hoşgörülü ve özgürlükçü bir ortamın suçun ve sapkınlığın temel nedenleri olduğunu öne sürmektedir.

Yeni Sağ Gerçekçiliğin insan doğasına yönelik görüşleri nelerdir?

İnsana yönelik karamsar bir bakış açısına sahip olan bu yaklaşıma göre, insan kötücül bir varlıktır ve eğer yeterince denetlenmez ve kontrol edilmezse herkes her an suç işleyebilir. Dolayısıyla, suç ve sapkınlığın arka planında var olan toplumsal eşitsizliklerle ya da toplumsal yapılarla ilgili sosyolojik açıklamalarının hiç bir kıymeti yoktur.

Yeni Sağ Gerçekçiliğe göre suçla mücadelede devlet ve halka düşen görevler nelerden oluşmaktadır?

Suçu önlemenin bireysel sorumluluk olduğu ileri sürülür. Böylelikle suçu engelleme ve denetleme işine devletin sorumluluğu azalırken bireylerin sorumluluğu artmaktadır. Bu görüşe göre suç sorunu tamamen ortadan kalkamaz ancak etkin bir cezalandırma, denetleme, disiplin ve gözetim teknikleriyle suçun azaltılabileceği öne sürülmektedir. Aile, okul, dini kurumlar vb. farklı toplumsal kurumların bireyde çok güçlü bir öz-denetim ya da öz-kontrol mekanizması geliştirmesi, toplumsal değerlerin belli formlarının öğretilmesi ve yaygınlaştırılması ve zorlayıcı düzeneklerin sürekli olarak dinamik tutulması bireyi suça yönelmekten alıkoyabilecek temel parametreleri oluşturur.

Yeni Sağ Gerçekçilerin uygulamaya koyduğu "sıfır hoşgörü" politikası suçla mücadelede nasıl uygulanmıştır?

Bu yaklaşıma göre insanların suç işlemesini engellemek için ilk olarak onları suç işlemeye katılmaları hâlinde alacakları riskleri arttırmak yoluyla caydırmaktır; böylece failler suç işlemenin bedelini ağır bir şekilde ödeyecek ve çıkarları aşılmış olacaktır. İkincisi ise, suç işleme fırsatlarını ortadan kaldırmak ve/veya azaltmaktır. Bu nedenle, sabıkalıları ve tehlikeli bireyleri tecrit etmek ve hareketsizleştirmek adına rahatsız edici ve zorlayıcı bir hapishane rejimi dahilinde daha uzun süreli gözetim altına alma hükümleri biçiminde ciddi cezalandırmalara gitmişlerdir. Bununla birlikte polis sayıları ve yetkileri, tam denetim ve disiplin sağlanması arttırılmıştır.

Yeni Sağ Gerçekçiliğe getirilen eleştiriler nelerdir?

İnsan doğasının kötücül bir karakteri olduğunu savunan Yeni Sağ Gerçekçi yaklaşım bu yönüyle hem anti-sosyolojik ve hem de indirgemecidir. Yeni Sağ Gerçekçilik yaklaşımının suçu önlemeye yönelik yaklaşımları suçun nedenlerini araştırmayı kıymetsiz ve gereksiz bulduğu için bu yaklaşımın kendisi salt bir idari kriminoloji biçimi olarak suçun kontrolüne odaklandığından, suçu katı bir kontrol sorununa indirgemektedir. Bu perspektif, suçun arkasındaki ekonomik, sosyal farklılıkları ihmal etmektedir.

Yeni Sol Gerçekçilik hangi düşünce akımlarına karşı ortaya çıkmıştır?

Yeni Sol Gerçekçilik kuram hem Marksizmin gündelik suçlar konusunda her şeyi ekonomi ve sınıf ilişkileriyle açıklayan ve her şeyin çözümünü devrime erteleyen indirgemeci bakış açısına ve hem de yeni sağ ideolojinin hukuk ve düzen konusundaki toleranssız ve suçla mücadelede devleti küçülterek vatandaşları sorumlu kılan ideolojik egemenliğine itiraz geliştirerek ortaya çıkmıştır.

Yeni Sol Gerçekçilik temel olarak hangi fikirlere dayanmaktadır?

Suçun her toplumsal sınıfta görülebileceğini öne süren bu kurama göre, önleyici tüm polisiye tedbirlere ve güvenlik önlemlerine rağmen, her sınıftan insanın göreli mağduriyet hissi ve toplumun marjinine itilmesi ve dışlanması suçu artıran faktörlerin başında gelmektedir. Dahası katı, ödünsüz ve sert cezai önlemler de suçu azaltan bir etkiye yol açmak yerine daha fazla tepkiye ve suça yol açmaktadır. Dolayısıyla, bu yaklaşım öncelikle demokratik bir reformizme inanmaktadır. Yine aynı şekilde, vatandaşların gerçek ekonomik, siyasi ve toplumsal adaletsizliklerle ilgili sorunlarına dokunmadan suçun azaltılmasının imkânsızlığından söz etmektedir.

Yeni Sol Gerçekçiliğe göre cezaevlerine kapatma gibi cezalandırma tekniklerine alternatif olarak üretilmesi gereken teknikler nelerdir?

Bu duruma alternatif olarak bireyi topluma kazandırmayı hedefleyen topluma hizmet uygulamaları, gözetim ve rehabilitasyon teknikleri kullanmanın yararlılığına vurgu yapmaktadır. Bu yaklaşım, genel olarak bireyi ve özel olarak da suçluyu toplumun dışına atan marjinalize edici yaklaşımların sakıncalı sonuçları olduğunu savunarak bundan özellikle kaçınmak gerektiğinin altını çizer. Bireylerin marjinalleşmesinin engellenmesi toplumda ekonomik ve sosyal yaşamda adaletin sağlanması ve önemli bir boyut olan kurumsal dönüşüm ile ilgilidir.

Marksist bakış açısına göre suç hangi koşulların bir ürünü olarak ortaya çıkmaktadır?

Marksist suç yaklaşımı, suçu ortaya çıkaran faktörler açısından toplumsal sınıflar ve tabakalaşma, ekonomi-politik, ekonomik koşullar ve sömürü üzerinde odaklanmıştır. Marksizmin idealize edilmiş biçimi, proletaryayı kapitalizmin eşitsizliklerine karşı isyan ettikleri için suça yöneldiklerini öne sürmüştür. Ayrıca, temel olarak Marksist kriminologlar, daha çok kapitalizmin suç üreten doğasına ve üst sınıfın eşitsizlikleri nasıl hukuksal bir kılıfa uydurdukları ile ilgilenmişlerdir.

Yeni Sol Gerçekçiliğin suçu açıklamak için kullandığı analiz biçimleri nelerdir?

Yeni Sol Gerçekçilik yaklaşımı suçluluğu oluşturan makro (devlet/adalet sistemi ve toplum) ve mikro (suçlu ve mağdur) faktörlerin tamamını birlikte analiz etmenin önemine işaret eder. Bu yaklaşımın, "suç karesi" olarak adlandırdığı ve suçun, kurban (mağdur), saldırgan (suçlu), devlet ve toplum faktörlerinin tamamının suçu açıklamak için önemli faktörler olduğuna işaret etmektedir. Bu perspektif suçun mikro düzey analizi ile makro düzey analizini bir araya getirme ve eklemleme girişimidir. Yeni Sol Gerçekçi yaklaşıma göre suç, bu birbiriyle ilişkili dört faktörün etkileşiminin sonucu olarak açığa çıkmaktadır.

Yeni Sol Gerçekçilik yaklaşımın, Marksist dışında etkilendiğin diğer yaklaşımlar hangileridir?

Yeni Sol Gerçekçilik Marksizm’le birlikte altkültür yaklaşımı, mağdur bilimi (viktimoloji), yapısal gerilim kuramı ve ekolojik yaklaşımlardan da etkilenmiştir. Soyut bir analiz yerine niteliksel analizin değerini ve olgusal değerlendirmeyi öne çıkarmışlardır. Yeni Sol Gerçekçi düşünürler, mağduriyet, suç korkusu ve polise yönelik tutum ve algılar üzerine araştırmalar gerçekleştirmiştir.

Göreli yoksunluk/göreli mağduriyet nasıl tanımlanmaktadır?

Göreli yoksunluk/göreli mağduriyet, insanların bir şeyden mahrum kalma veya yoksunluk yönündeki öznel duygularının mutlak olmadığı fakat kendilerini diğer insanlarla karşılaştırdıkları değerlendirmelerle ulaştığı bir duygu halidir.

Yeni Sol Gerçekçi yaklaşım ile Marksist kriminoloji arasındaki farklılıklar nelerdir?

Marksist düşünürler sokak suçlarını kapitalist toplumların üzerine inşa edildiği kurumların eşitsiz yapısına mantıklı ve rasyonel tepkileri olarak görmüştür. Yeni Sol Gerçekçilik ise yoksulların, işsizlerin ve etnik azınlıkların çoğunun düşük suç işleme oranlarına işaret ederek, Marksist kriminolojinin yukarıdaki bu argümanlara karşı çıkmıştır. Yeni Sol Gerçekçi yaklaşım, Marksist kriminolojinin devletin sadece sermaye sınıfının (hukuksal) çıkarlarını koruyan bir aygıt olarak gören araçsalcı ve indirgemeci yaklaşımına da itiraz etmiştir. Marksist krimiolojinin iddiasına göre suç, kapitalist sosyal ilişkilerin bir sonucudur ve kapitalizm ortadan kalkmadığı sürece suç önlenemez. Ancak Yeni Sol Gerçekçi yaklaşım kapitalizm devam ederken suçun nasıl önleneceğine ilişkin bir takım önlemler alınması gerektiği konusunda ısrarlıdır ve suç gibi önemli bir sorunla ilgili önlemlerin devrim anına ertelenemeyecek kadar önemli bir konu olduğunu öne sürer.

Yeni Sol Gerçekçilik yaklaşımının suçun azaltılması ve önlenmesine yönelik önerileri nelerdir?

Yeni Sol Gerçekçilik yaklaşıma göre, suç sorunuyla uğraşmak için makro seviyede toplumsal adaletle ilgilenmek esastır. Bu yaklaşım, ekonomik ve eğitime dair politikalarında köklü çözüm üretmek yoluyla maddi ödülleri, istihdam olanaklarını, konut ve topluma dönük hizmetleri geliştirilmesini talep etmektedir. Orta seviyede, hapishane nüfusunu azaltacak, uygun olduğunda hapsetmenin yerine geçecek, gözetim altında olmayan alternatiflere sahip daha çağdaş cezai politikalara ihtiyaç duyulduğunu iddia etmektedir.

Klasik modernist kriminoloji teorileri ile postmodernist kriminoloji arasında bulunan farklılıklar nelerdir?

Klasik modernist kriminoloji teorileri şiddet ve suç meselesiyle ilgili olarak suçun arkasındaki “gerçeklerle” ilgilenir, postmodernist kriminoloji ise, gerçekleri aydınlatma amacıyla suç ve şiddet genelleştirici açıklama yapan teorilere meydan okur. Her tür gerçek iddiasının bir totaliter bir tutum olduğunu ve gerçeğin, parçalı, uçucu, geçici olduğunu ve insan deneyimlerinin tutarsız ve çelişkili olduğunu kabul ederek işe başlamamız gerektiğini öne sürmektedir. Şiddet ve suç formlarının hiç bir zaman gerçek bir biçimde anlaşılamayacağı fikrindedir. Postmodernist yaklaşım, özellikle temel bilimlerin kaos teorisi, karmaşa (complexity) teorisi ve psikanalizin semiyotik yaklaşımlarını birleştirerek melez bir kriminoloji anlayışı geliştirmişlerdir.

Barışçı yaklaşıma göre bütün adalet sistemleri başarısızlığa uğramaya neden mahkumdur?

Barışçı yaklaşım ortadan kaldırmaya çalıştığı şiddet sistematiğini yeniden ürettiği için dünyanın tüm ülkelerinde adalet sisteminin bu hâliyle başarısızlığa uğrayacağını ileri sürer.

Ekolojik kriminoloji yaklaşımın temel tezleri nelerden oluşmaktadır?

Yeşil kriminoloji yaklaşımı, suç bilimi dahil tüm disiplinlerin tüm araştırmalarında eko-sistemi bir referans çerçevesi olarak almasının ve tüm toplumsal sistemin buna göre yeniden inşa edilmesinin hayati bir mesele olduğu anlayışına dayanır. Yeşil (ekolojik) kriminoloji, geleneksel kriminoloji kuramlarının perspektifinin genişletilmesi gerektiğini ve acilen uygulamaya geçirilmesinin önemini vurgular. Bu kapsamda Yeşil (ekolojik) kriminoloji, insan-doğa arasındaki ilişkiyi konu alan ekolojik adalet üzerine sosyo-politik söylemleri ve uygulamaları, endüstriyel faaliyetlerin bazılarının çevrede yarattığı geri dönülemez tahribatların ve felaketlerin önlenmesine yönelik çevre yasalarının üzerine bina edildiği çevresel adalet ve diğer canlıların da korunmasını içeren canlılara yönelik adalet konularını içeren yeni bir yaklaşımdır.