Türk Sosyologları Dersi 3. Ünite Sorularla Öğrenelim

Mehmet Ali Şevki Sevündük Ve İsmayıl Hakkı Baltacıoğlu

1. Soru

Mehmet Ali Şevki Sevündük kaç yılında nerede doğmuştur?

Cevap

Mehmet Ali Şevki Sevündük, 1882 yılında İstanbul’da doğmuştur.


2. Soru

Mehmet Ali Şevki Sevündük Hukuk Mektebi’nden ne zaman mezun olmuştur?

Cevap

1907 yılında Hukuk Mektebi’nden mezun oldu.


3. Soru

Mehmet Ali Şevki Sevündük yaşamı boyunca hangi görevlerde bulunmuştur?

Cevap

1903-1908 yıllarında Maliye Düyunu Umumiye Kalemleri Kâtipliği, ardından Kavala İdadi Hayriyesi Ders Nazırlığı ve Muallimliği yaptı. 1918’de Darüleytam Müdürü Umumi Muavinliği’ne, 1924 yılında da Çamlıca Kız Orta Mektebi Müdürlüğü’ne getirildi. Mehmet Ali Şevki Bey, 1930’lu yıllarda ise sırası ile Kadıköy Erkek Mektebi Tarih-Coğrafya Muallimliği, Vefa Lisesi Coğrafya Öğretmenliği ve 1938-1940 yıllarında İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Tecrübi Sosyoloji Okutmanlığı yaptı.


4. Soru

Fransa’da F. Le Play, H. De Tourville ve E. Demolins önderliğinde geliştirilen Science Sociale ekolünü ülkemize taşıyan ve bu ekol çizgisinde alan araştırmaları yapan kişiler kimlerdir?

Cevap

Fransa’da F. Le Play, H. de Tourville ve E. Demolins önderliğinde geliştirilen anket, gözlem ve monografi tekniklerini esas alan, Science Sociale ekolünü ülkemize taşıyan isim Prens Sabahattin; ekolün çizgisinde alan araştırmaları yürüten isim de Mehmet Ali Şevki Sevündük’tür.


5. Soru

Cumhuriyet’in kuruluşu ile birlikte sosyolojide egemen paradigmayı hangi ekol temsil etmiştir?

Cevap

Cumhuriyet’in kuruluşu ile birlikte sosyolojide egemen paradigmayı Sosyolojizm ekolü temsil etmiştir.


6. Soru

Mehmet Ali Şevki Bey, Science Sociale ekolünü canlandırmak için neler yapmıştır?

Cevap

Mehmet Ali Şevki Bey, 1918’den itibaren, Meslek-i İçtimai dergisiyle Science Sociale ekolünü canlandırmayı, etkili hale getirmeyi dener. Köy sosyolojisini merkeze alan çalışmalar planlar. Çalışmalarında, ekolüne bağlı olarak monografi, anket ve gözlem tekniklerini kullanan araştırmalar yürüten Sevündük, bu teknikler aracılığı ile ülkenin nasıl tanınabileceğini de göstermeyi dener.


7. Soru

Türkiye’de Science Sociale ekolünün gerçek temsilcisi olan sosyolog kimdir?

Cevap

Sosyolojinin felsefeden tamamen ayrılmadan, araştırılan olayların derinliğine ulaşılamayacağı ve açıklanamayacağı görüşünde olan Mehmet Ali Şevki Bey, yaptığı çalışmalarla da, Science Sociale ekolünü ülkemize taşıyan Prens Sabahattin’i aşarak, Türkiye’de Science Sociale ekolünün gerçek temsilcisi olmuştur.


8. Soru

Science Sociale’i diğer sosyoloji ekollerinden ayıran yanı nedir?

Cevap

Science Sociale’i diğer sosyoloji ekollerinden ayıran yanı, onun salt bir toplum felsefesi veya öğretisi olmakla kalmayıp, nesnel bir yöntem geliştirmiş olmasıdır. Bu teknikleri kullanan bilimsel sosyoloji, öğretisel sosyolojiden ayrılır. Sosyoloğun bir ahlakçı ya da felsefeciden farkı onun nesnelliğidir.


9. Soru

Mehmet Ali Şevki Bey’e göre, objektif bilim nasıl mümkündür?

Cevap

Mehmet Ali Şevki Bey’e göre, objektif bilim vesika toplamakla, doğrudan gözlem ve anket yapmakla mümkündür.


10. Soru

Mehmet Ali Şevki Sevündük Osmanlı tarihini hangi ekole göre açıklamaya çalışmıştır?

Cevap

Mehmet Ali Şevki Sevündük Science Sociale ekolüne göre Osmanlı tarihini açıklamaya çalışmıştır.


11. Soru

Türkiye’de köye yönelik sosyolojik ilgi ne zaman hangi ekol tarafından başlatılmıştır?

Cevap

Türkiye’de köye yönelik sosyolojik ilgi 1918’de Meslek-i İçtima Cemiyeti’nin kurulması ile Science Sociale ekolü tarafından başlatılmıştır.


12. Soru

Sosyolojik içerikli ve fiili köy çalışmalarını kim ne zaman gerçekleştirmiş.

Cevap

Sosyolojik içerikli ve fiili köy çalışmaları, 1930’larda Mehmet Ali Şevki Bey tarafından Kurna Köyü Monografisi ile gerçekleştirilmiştir.


13. Soru

Sosyoloji kapsamında ilk köy alan araştırması yapan sosyolog kimdir?

Cevap

Sosyoloji kapsamında ilk köy alan araştırması yapan sosyolog Mehmet Ali Şevki Sevündük’tür.


14. Soru

Türkiye’de ilk alan çalışması olarak kabul edilen araştırma nedir?

Cevap

1936 yılında, Mehmet Ali Şevki Bey tarafından yapılan Kurna Köyü araştırması, Türkiye’deki ilk alan araştırması olarak kabul edilir.


15. Soru

Mehmet Ali Şevki Bey eğitim konusundaki görüşlerini hangi ekole göre açıklar?

Cevap

Eğitim konusundaki görüşlerini Science Sociale ekolü doğrultusunda ortaya koyan Mehmet Ali Şevki Bey’e göre, devlet müdahalesinin olduğu her yerde kadrolar tek düze yetiştirilir. İngiltere’de ise okul sisteminin daha karışık gözükmesi devlet müdahalesinin sınırlı olmasındandır. Eğitim devlet sorumluğunda başarıya ulaştırılmalıdır ama özel eğitim olanaklarının gelişmesine de olanak verilmelidir.


16. Soru

Mehmet Ali Şevki Bey bireyci aile kavramını nasıl değerlendirmektedir?

Cevap

Mehmet Ali Şevki Bey, bireyci aileyi çağdaş uygarlığın yaratıcısı olarak değerlendirmekte ve bireyci ailenin buna uygun eğitimle, bağımsız ve girişken bireyler yetiştirdiğini, bu özelliklerle donatılmış bireylerin de gelişmeyi sağladığını belirtir. Bir başka anlatımla, uygarlığın yaratıcısı olan bireyci ve çağdaş aile, bu yapıya uygun bir eğitimle birlikte donatılmış, bağımsız ve girişken bireyler yetiştirir.


17. Soru

İsmayıl Hakkı Baltacıoğlu kaç yılında nerede doğmuştur?

Cevap

İsmayıl Hakkı Baltacıoğlu 1886 yılında İstanbul’da doğdu.


18. Soru

Baltacıoğlu Darülfünun’dan ne zaman mezun olmuştur?

Cevap

İsmayıl Hakkı Baltacıoğlu 1908 yılında Darülfünun’dan mezun olmuştur.


19. Soru

İsmayıl Hakkı Baltacıoğlu 1917’de eğitim sosyolojisi dersleri vermeye başladıktan sonra hangi görevleri de yerine getirmiştir?

Cevap

1917’de Ziya Gökalp’in önerisi üzerine Eğitim Sosyolojisi dersleri vermeye başladı. Öğretim üyeliği sırasında, 1918’de Orta Öğretim Genel Müdürlüğü ve 1919’da Teftiş Kurulu Başkanlığı görevlerinde bulundu. Bir süre Edebiyat Fakültesi Dekanlığı ve 1923’ten itibaren bir dönem İstanbul Üniversitesi Rektörlüğü yaptı. 1927-1930 yıllarında Gazi Terbiye Enstitüsü Müdürlüğü görevinde bulundu. 1933 Üniversite reformu sırasında kadro dışı bırakıldı. 1941 yılında tekrar üniversiteye dönen, Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi’nde Pedagoji Profesörlüğüne atanan Baltacıoğlu, 1943-1950 yıllarında iki dönem milletvekilliği yaptı.


20. Soru

İsmayıl Hakkı Baltacıoğlu’nun bilimsel görüşlerini belirleyen isimler kimlerdir?

Cevap

Baltacıoğlu’nun dünya görüşü, olaylara bakışı, bilim anlayışı, üniversiteden mezun olduğu 1908’den itibaren, II. Meşrutiyet döneminde şekillenmeye başlamıştır. Onun bilimsel görüşlerini belirleyen üç isimden söz etmek mümkündür: Eğitim alanında J. J. Rousseau, felsefe alanında H. Bergson ve sosyoloji alanında E. Durkheim. Bu üç ismi tamamlayan bir dördüncü isim de Ziya Gökalp’tir.


21. Soru

İsmayıl Hakkı Baltacıoğlu hangi ekole mensuptur?

Cevap

İsmayıl Hakkı Baltacıoğlu, sosyolojizm ekolüne mensup bir sosyologdur.


22. Soru

İsmayıl Hakkı Baltacıoğlu’na göre sosyolojinin ulaştığı son aşama nedir?

Cevap

İsmayıl Hakkı Baltacıoğlu’na göre, Durkheim Okulu, sosyolojinin ulaştığı son aşamadır.


23. Soru

İsmayıl Hakkı Baltacıoğlu Darülfünun’daki derslerinde hangi sosyoloğun, hangi kitabının mantığından hiç ayrılmamıştır?

Cevap

Darülfünun’daki sosyoloji, estetik, pedagoji, psikoloji ve İslam sanatları tarihi derslerinde E. Durkheim’in ünlü eseri “Sosyoloji Yönteminin Kuralları” adlı kitabın mantığından hiç ayrılmamıştır.


24. Soru

İ. H. Baltacıoğlu’nun Comte ve Durkheim’den sonra dünyanın en önemli sosyologlarından biri olarak kabul ettiği Türk sosyolog kimdir?

Cevap

İ. H. Baltacıoğlu, Comte ve Durkheim’den sonra Gökalp’i dünyanın en önemli sosyologlarından biri olarak kabul edip onun pek çok konudaki görüşünü benimseyip geliştirmeye çalışmıştır.


25. Soru

İ. H. Baltacıoğlu’nu, E. Durkheim’den sonra sosyalizm ekolünün en büyük sosyoloğu olarak kabul eden Türk sosyolog kimdir?

Cevap

Türk sosyoloğu, Yunus Kazım Köni, Baltacıoğlu’nu, görüşleriyle E. Durkheim’den sonra Sosyolojizm ekolünün en büyük sosyoloğu olarak kabul eder.


26. Soru

Baltacıoğlu’na göre toplumları şekillendiren kaç kuvvet vardır?

Cevap

Baltacıoğlu, E. Durkheim’in sosyoloji görüşlerden de hareket ederek din, dil ve sanatsız bir toplum olamayacağını belirtir. Buna göre, ilkel toplumlardan günümüze kadar toplumları şekillendiren üç kuvvet bulunmaktadır. Yeryüzündeki tüm toplumlar dinsiz, dilsiz, sanatsız olmadığı gibi, bunlarsız ne bilim, ne ekonomi, ne teknik, hiçbir sosyal kurum, kültür ve uygarlık olamaz, gelişemez.


27. Soru

Baltacıoğlu’nun 1934’ten 1978’e kadar çıkardığı derginin adı nedir?

Cevap

Baltacıoğlu, 1934’ten 1978’e kadar çıkardığı Yeni Adam dergisi ile kültür tarihimize ve sosyolojiye büyük katkılar sunmuştur.


28. Soru

Baltacıoğlu’nun sosyolojizm ekolü çizgisi doğrultusunda din sosyolojisine ilişkin görüşleri nelerdir?

Cevap

Durkheim ve Z. Gökalp’ten etkilenen bir sosyoloğun din sosyolojisi yapmaması düşünülemez. Baltacıoğlu da din sosyolojisi konusunda sosyolojizm ekolü çizgisi doğrultusunda din sosyolojisine ilişkin görüşlerini ortaya koymuştur. Buna göre, dünyada hiçbir toplum dinsiz değildir. Dinsiz bireyler olabilir ama dinsiz toplum olmaz. Anormal olan dinin kendisi değil, din yaşayışının anormal şekilleridir. Din ile bilim de çatışmaz. Bu çatışma yarım aydınların kafalarında mevcuttur. Taassup denilen hastalık da sadece onların kafalarında vardır. Bilim softalarının bilimi bilim olmaktan çıkarmaları gibi, onlar da dini din olmaktan çıkarırlar.


29. Soru

Baltacıoğlu, toplumsal kurumların ve ilişkilerin temeline neyi yerleştirir?

Cevap

Baltacıoğlu, toplumsal kurumların ve toplumsal ilişkilerin temeline dini yerleştirir. Din, toplumsal yapıyı, ekonomiyi, toplumsal kalkınma düzeyini belirleyen temel kurumdur.


30. Soru

Baltacıoğlu’na göre dinin konuları nelerdir?

Cevap

Baltacıoğlu’na göre dinin başlıca iki konusu vardır. Bunlardan birincisi, inceleme konusu olarak din; ikincisi de inanma konusu olarak dindir. Diğer yandan, dinler üç açıdan incelenir. Bunlardan birincisi, din sosyolojisinin sosyal bir varlık, sosyal bir kurum olarak incelediği dindir. İkincisi, din psikolojisinin, psikolojik bir varlık, tek insan bilinci olarak incelediği dindir. Üçüncüsü de, din metafiziği tarafından tüm bir varlık olarak incelenen dindir.


31. Soru

İsmayıl Hakkı Baltacıoğlu’na göre din ve millet arasındaki ilişki nasıldır?

Cevap

İsmayıl Hakkı Baltacıoğlu’na göre, dinsiz millet, milliyetsiz din olmaz. Dinin millileşmesi reformla olur. Din birçoklarının sandığı gibi, sınırlı inançlardan, hiç değişmeyen tapınaklara kapanmış törenlerden ibaret değildir. Din, kamu yaşayışının her yanını sarmış olan değerlerden, içimize kadar sokulan oluşlardan ayrı değildir. Baltacıoğlu’nun din konusundaki temel hedefi, dine Müslümanlığa ulusal bir renk vermektir.


32. Soru

Baltacıoğlu din konusunda nasıl bir anlayışa sahiptir?

Cevap

Baltacıoğlu, din konusunda milliyetçi ve reformist bir anlayışa sahiptir. Ona göre, dini yok saymak onu gerici güçlerin tekeline bırakmak demektir. Oysa dinde reform yapmak ve herkesin dini ile ilgili içeriği anlamasını sağlamak gerekir. Bunun yolu da, Kuran’ın Türkçe’ye çevrilmesi ve Türk halkının dinini aracısız anlamasını sağlamaktır. Türk halkı Allah’ın dediklerini aracısız ve doğru anladığında, softaların elinden kurtularak ulusal benliğine kavuşur; ulusal ekonomi, endüstri ve demokrasi alanlarında istenilen düzeye ulaşır. Toplum olarak dilimiz, sanatımız gibi dinimizi de öğrenmemiz gerekmektedir. Bu ulusun aydınlarının, bilginlerinin yapacağı en büyük iş; bir ulusun dinini, dilini, sanatını halkına doğru olarak anlatmasıdır. Bunlar yapıldığı takdirde dinsizlik ve gericilik gibi unsurlarla savaşmak mümkün olur.


33. Soru

Baltacıoğlu’na göre millet birliğinde dinden sonra önemli olan ikinci etken nedir?

Cevap

Baltacıoğlu’na göre millet birliğinde din gibi dil de millî gelenekler bakımından çok önemlidir. Dinden sonra, toplumun var olmasında dil ikinci etkendir. Dilsiz kalkınma, reform ve millet olamaz. Dilsiz kişilik olmadığı gibi, dilsiz millet de yoktur.
Dil sadece anlaşma aracı değil, aynı zamanda kaynaşma aracıdır.


34. Soru

Baltacıoğlu din ve millet ayrımına neden şiddetle karşı çıkar.

Cevap

Baltacıoğlu, din ve millet ayrımına şiddetle karşı çıkar. Ona göre din ile millet etle tırnak gibidir ve bu nedenle birbirinden ayrılamaz, ayrı ayrı düşünülemez.Ona göre, Türk millî kimliği yeniden oluşturulurken, toplum şekillenirken din, dil, sanat ayrı ayrı ele alınamaz. Millî kişiliğin birinci özü milliyetçilik, ikinci özü dindir. İslâmiyet’te millet yoktur düşüncesi yanlıştır.


35. Soru

Baltacıoğlu’nun milliyetçilik anlayışı nasıldır?

Cevap

Kendine özgü bir milliyetçilik anlayışına sahip olan Baltacıoğlu, ulusu gelenek birliğine dayandırır. Ona göre ırk birliği kesinlikle ulusu meydana getirmez. Bazılarına göre millet toprak birliğidir. Toprak birliği de millet birliğini sağlayamaz. Yine kültür birliği tezi de bu birleşme için yeterli değildir. Bir milleti millet yapan ırk, toprak, kültür birliği gibi tezleri reddeden Baltacıoğlu, bu tezlerin yerine gelenek birliğini koymaktadır. Bir başka anlatımla, Baltacıoğlu, milleti gelenek birliği ile açıklamaktadır. Baltacıoğlu’nun daha geniş bir tanımlaması ile milleti; dilde, dinde, ahlakta, zevkte, mitte, hatta teknik de “gelenek birliği”dir.


36. Soru

Baltacıoğlu neden kültür ve uygarlık ayrımı yapar?

Cevap

Sosyolojizm ekolüne mensup olan Baltacıoğlu, Ziya Gökalp gibi kültür ve uygarlık ayrımı yapar. Baltacıoğlu da, uygarlığın aklı, yöntemi, tekniği temsil ettiğini; kültürün ise millete özgü ve milli olduğunu belirtir. Uygarlık uluslararasıdır, öğrenilebilir, kurulabilir, alınabilir. Millet ise doğar, öğrenilmez, yaşanır. Vicdan kaynaklı olan her şey Türke, akıl kaynaklı olan her şey Batıya doğru olmalıdır.


37. Soru

Baltacıoğlu’na göre batıdan kültür mü yoksa uygarlık mı alınmalıdır?

Cevap

Baltacıoğlu, Batı’dan kültür değil uygarlığın alınması gerektiğini belirtir. Ona göre, biri alınırsa diğeri de gelir anlayışı yanlıştır. Mimari, müzik, edebiyat gibi yaşantımızın her alanında Türklere özgü özellikler vardır. Kültürü bozulmayan milletler ölmez. Millet, doğrudan doğruya bir kültür birliği, bir gelenek birliğidir.


38. Soru

Baltacıoğlu’nun ırkçılığa ve faşizme bakış açısı nasıldır?

Cevap

Batıcı, laik, milliyetçi bir sosyolog olan Baltacıoğlu kesin bir dille faşizme ve ırkçılığa karşı çıkmaktadır. Irk kuramını reddeden Baltacıoğlu, millet kuramından yanadır. Ona göre millet, “ırk gibi bir şey fakat etnik değil, kültürel bir soydur. Her tinsel ve töresel soy gibi millet de mistik bir orijine dayanır ki bu orijin, mitolojidir.
Millet mistik bir varlıktır”. Ona göre, ırk biyolojik bir gerçekliktir. Irkın taşıyıcısı kalıtımdır. Irk, hayvani bir olgu, millet ise sosyal bir gerçekliktir. Milliyetin taşıyıcısı sosyal kalıtım, yani gelenektir. Milliyet, ahlaki bir olgudur. Bir millet farklı ırkları içine alan ahlaki bir birliktir.


39. Soru

Baltacıoğlu, faşizme kadınlara bakış açısından dolayı neden karşı çıkar?

Cevap

Faşizm, kadın düşmanıdır. Faşist ülkelerde kadının, kadınlığın özgürlüğü Faşistler kadınları kazanılmış haklarından bile yoksun bırakarak onları evlere kapatırlar. Kadına erkekle birlikte aynı hakları, sosyal görevleri vermeyen bir rejim meşru değildir.


40. Soru

Baltacıoğlu’na göre faşist ırkçılık nedir?

Cevap

Faşist ırkçılık, insanlık için en korkunç inançlardan biridir. Bu ırkçılığın sonu düşmanlık ve kavgadır. Irk teorisi yanlış açıklanmış bir sınıf ve eşitsizlik iddiasıdır, emperyalist bir ideolojidir.


41. Soru

Baltacıoğlu’nun Türk eğitim tarihindeki önemi nedir?

Cevap

İsmayıl Hakkı Baltacıoğlu, Türk eğitim tarihinin en önemli düşünürü ve eylem insanıdır. 1908’den sonra dersleri, konferansları, sergileri, kitap ve makaleleriyle aralıksız çalışmış ve Türkiye’de eğitimcilere, eğitim ve öğretim konusunda teorik ve pratik olarak yol göstermiş, öncülük etmiş bir eğitimcidir. İsmayıl Hakkı Baltacıoğlu, profesyonel yaşamına eğitimci olarak başlar ve ülkemizde de bu yönü ile tanınır. Bir başka ifade ile Türkiye’de Ziya Gökalp’in sosyoloji alanında yerine getirdiği işlevleri, eğitim alanında Baltacıoğlu yerine getirmiştir. Mesleğinin ilk yıllarında, Osmanlı eğitim politikalarını belirleyen Osmanlıcı, bireyci ve kozmopolit eğitim anlayışının karşısında toplumcu bir eğitimden yana olmuştur. Ezberciliğe dayalı bir eğitim anlayışının yerine uygulamalı eğitime dönük bir anlayışı geliştirmiştir. II. Meşrutiyet yıllarında yazdığı eğitim kitaplarıyla okullarda hangi dersin nasıl öğretilmesi gerektiğine, ders anlatımında hangi tekniklerin daha başarılı sonuçlar vereceğine dair kitaplar kaleme almıştır.


42. Soru

Eğitimi, “kurumsallaştırma” olarak gören Baltacıoğlu, bu tanımı neye dayandırır?

Cevap

Eğitimi “kurumsallaştırma” olarak gören Baltacıoğlu, bu tanımını iki ana kaynağa dayandırır. Eğitim öncelikle çocuğun içerisinde yaşadığı toplumun değerlerini, kültürünü ve uygarlığın gereksinimlerini ona kazandırmalıdır. Eğitimde birey ile toplum arasında bir denge kurmaya çalışan Baltacıoğlu, yetiştirilen insan tipinin yaşanılan çağa ve toplumun ihtiyaçlarına uygun olması gerektiğini belirtir. Bu bağlamda, sosyolojizmin toplumu, psikolojizmin bireyi öne çıkaran anlayışı yerine, kişiyi toplum birey ikileminden kurtaracak, her iki anlayışı uzlaştıracak bir yaklaşıma dayalı insanlar yetiştirmeyi amaçlar.


43. Soru

Baltacıoğlu’na göre nasıl bir eğitim sistemi ile ulusal kültür idealine göre milli insan tipi yetiştirilebilir?

Cevap

Baltacıoğlu’na göre eğitimin görevi toplumun istediği insanı yetiştirmektir. Ülke hangi alanlarda hangi tip yetişmiş insana ihtiyaç duyuyorsa o insanları yetiştirecek eğitim tekniklerini bulmak zorundadır. Bunun için öncelikle bireyin içerisinde yaşadığı toplumu sosyolojik tekniklerle incelemeli, o toplumun bireyini psikoloji, biyoloji, psikanaliz ve benzeri bilimler aracılığı ile tahlil etmeli ve ortaya çıkacak sonuçlara göre bir ulusal pedagoji anlayışı geliştirilmelidir. Ancak bu anlayış üzerine kurulacak bir eğitim sistemi ile ulusal kültür idealine göre milli insan tipi yetiştirilebilir.


44. Soru

Baltacıoğlu hangi eğitim sistemine daha yakındır?

Cevap

Bireye değer veren, Fransız eğitim sistemi yerine İngiliz eğitim sistemine daha yakın duran Baltacıoğlu, teorik eğitim anlayışını reddederek uygulamalı eğitim anlayışını, yaratıcı bireyi yetiştirecek olan eğitim anlayışını savunur. Ona göre, eğitimin amacı, sosyal kişilikler yetiştirmektir.


45. Soru

Baltacıoğlu’nun eğitimle ilgili görüşleri hangi teze dayanır?

Cevap

Bireye değer veren ve teorik yanı ağır basmayan, uygulama ağırlıklı bir eğitim sistemi öneren Baltacıoğlu’nun diğer görüşlerinde olduğu gibi eğitimle ilgili görüşleri de “Türk’e doğru” tezine dayanır. Yani eğitimle ilgili görüşlerinde de milliyetçi bir bakış açısı egemendir. Buna göre, eğitimin amacı; çocuğu içinde yaşayacağı toplumun dini, ahlaki, felsefi ve benzeri değerlerine sahip bir şekilde yetiştirmektir.


46. Soru

İsmayıl Hakkı Baltacıoğlu’nun kalkınma anlayışı nasıldır?

Cevap

İsmayıl Hakkı Baltacıoğlu, kalkınma konusunda dini ön plana çıkarmaktadır. Ona göre, dinsiz milliyetçilik olamayacağı gibi dinsiz kalkınma da olamaz. Bu, Avrupa’da böyle olmuş, Türkiye’de de böyle olacaktır. Batı dinde reform yaptıktan sonra demokrasiye ulaşıp kalkınmayı başlatmıştır. Biz de dinde reform yaparsak, Kuran’ı ana dile çevirip dinde aracıları ortadan kaldırırsak kalkınma ve demokrasiye ait pek çok sorunu halletmiş oluruz. Kısaca, din, dil ve sanat reformu olmadan kalkınmak mümkün değildir.


47. Soru

Kalkınmanın ilkeleri nelerdir?

Cevap

Kalkınmanın yasalarını sosyoloji bulup ortaya çıkaracaktır. Kalkınmanın birinci ilkesi gelenekler, ikinci ilkesi nüfus yoğunluğu, üçüncü ilkesi de eğitimdir. Başka bir anlatımla, kalkınmak için gelenekleri tanımak ve korumak; nüfusu artırmak, sıklaştırmak, ülkeyi köy yığını olmaktan kurtarmak; ticaret, tarım, endüstri kişiliği yaratan bir eğitim tekniği bulmak; mekanik toplum yapısından organik toplum yapısına geçmek ve Batılı toplumlara benzemek gerekir.


48. Soru

Baltacıoğlu kalkınma konusunu hangi teze dayanarak açıklamaya çalışır?

Cevap

Durkheim’in organik ve mekanik toplum ayrımına bağlı olan Baltacıoğlu, kalkınma konusunu organik toplum tezinden hareket ederek açıklamaya çalışır. Buna göre, kentleşme, nüfus yoğunluğu ve işbölümü kalkınmanın temel araçlarıdır. Toplumu meydana getiren tekler ne kadar çok, ne kadar sık, ne kadar birbirine bağlı ve iş bölümü ne kadar çok olursa, o toplum o kadar güçlü olur. Bir toplumda iş bölümü ne kadar ileri giderse medeniyet de o kadar ileri gitmiş demektir. Bu bağlamda, toplumca kalkınma öncelikle bir nüfus işidir. Ulusların kalkınması, şehirlerin oluşması, endüstrinin doğması, sosyal iş bölümünün artması, hatta demokrasi rejiminin yerleşmesi hep nüfusun çoğalmasından, sıklaşmasından ileri gelir.


49. Soru

Baltacıoğlu sanatın hangi dalları ile ilgilenmiştir?

Cevap

Düşünür, sosyolog, eğitim bilimci olduğu kadar sanatçı da olan Baltacıoğlu, sanatın hemen hemen her dalı ile uğraşmış; roman, piyes, sahne eserleri kaleme almıştır. Baltacıoğlu, yaşamı boyunca uğraş verdiği alanların hem teorisi ve hem de pratiği ile uğraşmıştır. Baltacıoğlu, sanat serüvenini şöyle özetler: “Ben çocukluğumdan beri plastik sanatlarla uğraşırım. Hattatlık, resim, dekor benim yaşayışımda, kafamın yoğruluşunda rolü olan plastik sanat kollarıdır. Ayrıca, sosyoloji, psikoloji, estetik bilimleri ile uğraşmam beni Türk plastik sanatları, bu sanatların oluşu, değer anlayışı üzerinde durdurmuştur.


50. Soru

İsmayıl Hakkı Baltacıoğlu, sanat ve edebiyat konularında hangi teze göre hareket etmektedir?

Cevap

İsmayıl Hakkı Baltacıoğlu, diğer konularda olduğu gibi, sanat ve edebiyat konularında da, temel tez olarak, kültür yanı ile Türk’e doğru, teknik yanı ile Batı’ya doğru tezinden hareket etmektedir.


51. Soru

Baltacıoğlu, müzik konusunda nasıl bir görüşe sahiptir?

Cevap

Baltacıoğlu, müzik konusunda alaturkacı ve alafrangacı anlayışa katılmadığını belirterek şöyle bir tanım yapar: Millî müziğin tekniği Avrupai, ruhu halk müziğidir.
Yani teknik bakımdan modern, melodi bakımından millî olmalıdır. Böylece millî müziğin karakterleri de hem Avrupalı hem de Türk olacak; Batı tekniğine göre armonize edilen melodilerden millî müzik doğacaktır.


52. Soru

Mehmet Ali Şevki Sevündük kimdir?

Cevap

Mehmet Ali Şevki Sevündük, 1882 yılında İstanbul’da doğdu. 1907 yılında Hukuk Mektebi’nden mezun oldu. 1903-1908 yıllarında Maliye Düyunu Umumiye Kalemleri Kâtipliği, ardından Kavala İdadi Hayriyesi Ders Nazırlığı ve Muallimliği yaptı. 1918’de Darüleytam Müdürü Umumi Muavinliği’ne, 1924 yılında da Çamlıca Kız Orta Mektebi Müdürlüğü’ne getirildi. Mehmet Ali Şevki Bey, 1930’lu yıllarda ise sırası ile Kadıköy Erkek Mektebi Tarih-Coğrafya Muallimliği, Vefa Lisesi Coğrafya Öğretmenliği ve 1938-1940 yıllarında İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Tecrübi Sosyoloji Okutmanlığı yaptı. Bu görevinden hastalığı nedeniyle ayrılmak zorunda kaldı ve 1963’te öldü.


53. Soru

Mehmet Ali Şevki Sevündük Science Sociale akımından nasıl faydalanmıştır?

Cevap

Sevündük, Science Sociale’in genel yaklaşımından yola çıkarak monografik incelemelerin önemini vurgulamış, monografi ve anket örnekleri hazırlayarak uygulamış bir sosyologtur.


54. Soru

Mehmet Ali Şevki bey 'Science Sociale ekolünü canlandırmak için ne yapmıştır?

Cevap

Mehmet Ali Şevki Bey, 1918’den itibaren, Meslek-i İçtimai dergisiyle Science Sociale ekolünü canlandırmayı, etkili hale getirmeyi dener. Köy sosyolojisini merkeze alan çalışmalar planlar. Çalışmalarında, ekolüne bağlı olarak monografi, anket ve gözlem tekniklerini kullanan araştırmalar yürüten Sevündük, bu teknikler aracılığı ile ülkenin nasıl tanınabileceğini de göstermeyi dener.


55. Soru

Mehmet Ali Şevki Sevündük 'Science Sociale' ekolünü nasıl tanımlamıştır?

Cevap

Mehmet Ali Şevki Bey, Science Sociale ekolünü, ekolün bilim anlayışını ve araştırmalarda kullandığı teknikleri ayrıntılı olarak anlatmıştır. Buna göre, her bilim bir ampirizm döneminden sonra gelmektedir. Bu dönemde, olayların yüzeysel gözleminden iyi kötü yararlanılmaya bakılır. Bilim tekdüze ve sıkı bir ampirizm ihtiyacı gösteren alanlardan doğar. Sosyoloji de böyledir. Sosyal krizler tarihte sık görülür. İdeal toplum düşüncesinde olanlar, böyle bir toplum kurmak isteyenler eksik olmamıştır. Ancak bunun nasıl olabileceğini bilimsel olarak bilmek gerekir. Toplumsal determinizme fiziki determinizm kavrandıktan sonra varılmıştır. Sosyal bilimlerde de obje ile yöntem birbirini etkiler. Sosyoloji konu üzerine kurulmuş değildir. Doğrudan doğruya gözleme dayanır. İkinci el vesikalarla sosyoloji yapılamaz. Sosyolojinin objesi tarih değil, insan gruplarıdır. Bunun için monografik ankete başvurulur. Olaylar yerinde ve yaşarken gözlemlenir. Bu biçimde, uygulama yaparak bilimin gelişmesi uygun olur.


56. Soru

Mehmet Ali Şevki bey ilk sosyolojik içerikli köy araştırmasını nerede yapmıştır?

Cevap

Mehmet Ali Şevki Bey sosyolojik içerikli ve fiili köy çalışmalasını, 1930’larda Kurna Köyü Monografisi ile gerçekleştirmiştir. Nurettin Şazi Kösemihal, “memleketimizde ilk monografik tetkikte bulunmak şerefi” Mehmet Ali Şevki Bey’e aittir sözleri ile bu çalışmayı selamlamaktadır. Bu çalışmada, 1936 yılında Kurna köyünün bir sürüsü olduğunu, sığır sayısını, çok eşliliğin yaygın olup olmadığını, köyde kaç ev, kaç koşum hayvanı, aile büyüklüğü ve köyün nüfusunu öğreniyoruz. Kurna’da Sevündük’ü hayrete düşüren şey, İstanbul gibi ülkenin en kalabalık ve en eski tüketim merkezinin bir adım ötesinde, evinin ihtiyaçları için aile bireyleriyle üretim yapan bir yapının bulunmasıdır.


57. Soru

Mehmet Ali Şevki beyin eğitim sosyolojisi konusunda görüşleri nedir?

Cevap

Mehmet Ali Şevki Bey, ekolünün görüşleri doğrultusunda eğitimin önemine değinmekte ve sosyal bir kurum olan eğitimin toplumsal, ekonomik ve siyasal yapıya bağlı olduğunun altını çizmektedir. Ona göre, ülkemizin, ekonominin her alanında gereksinim duyduğu girişken iş adamları yetiştirecek bireyci bir eğitim felsefesine ihtiyacı vardır. Bireyler aileden ve okullardan aldıkları bu eğitim sayesinde iş yaşamında başarılı olacakları nitelikleri kazanmaları gerekmektedir. Batı Avrupa’nın gelişmesi, bireyci aile ve onun yetiştirdiği kişisel girişkenlerin ürünüdür. Sosyolojinin gösterdiği yola girmek için, aile ve tüm eğitim sistemini kökten değiştirmek gerekir. İş yaşamını örgütleyecek bağımsız ve bireyci kişilikler yetiştirecek bir aile ve okul eğitimi, toplumsal değişme ve gelişmenin yolunu açacaktır. Bu eğitim sistemi, bireyci aile tipi ve girişken kişilikler ortaya çıkaracaktır.


58. Soru

Mehmet Ali Şevki beyin aile sosyolojisi konusunda görüşleri nedir?

Cevap

Prens Sabahattin’in görüşlerini bu dönemde tekrarlayan Mehmet Ali Şevki Bey, bireyci aileyi çağdaş uygarlığın yaratıcı olarak değerlendirmekte ve bireyci ailenin buna uygun eğitimle, bağımsız ve girişken bireyler yetiştirdiğini, bu özelliklerle donatılmış bireylerin de gelişmeyi sağladığını belirtir. Bir başka anlatımla, uygarlığın yaratıcısı olan bireyci ve çağdaş aile, bu yapıya uygun bir eğitimle birlikte donatılmış, bağımsız ve girişken bireyler yetiştirir (Sencer, 1988: 56-57). Bireyci ailenin ideali çocuğun bir an önce kendini kurtaracak duruma gelmesidir. Özerklik evlilikle değil, yaşla gerçekleşir. Bu özerklik aile tarafından aşama aşama hazırlanır. Baba evinden ayrılan kişisel sorumluluğunu yüklenmiş ve aileye dayanmaktan kurtulmuştur. Kendi ayakları üzerine durabilme yetisine sahiptir.


59. Soru

Mehmet Ali Şevki bey Osmanlının uygar uluslar arasında yer almamasını nasıl açıklamaktadır?

Cevap

Mehmet Ali Şevki bey, Osmanlının uygar uluslar arasında yer alamamasını Müslümanlığa bağlamamaktadır. Dinin tek başına belirleyici olamayacağı görüşünde olan Sevündük’e göre, toplumsal değişmenin itici gücünü dinde değil, toplumsal yapıda aramak gerekir. Osmanlı toplumunun geri kalışının temel nedeni, öteki Asya Türk toplumları gibi üzerinde yaşadıkları coğrafya koşulları gereği, kamucu toplum tipine girmeleridir. Bu tür coğrafi yapının yarattığı durağanlık Osmanlı için de geçerlidir. Çobanlık, tarihten önceki steplerde nasılsa bugün de o durumdadır. Doğal çevrenin toplumsal çevre üzerindeki egemenliğinin yarattığı durağanlık Osmanlı’da da sürmüştür.


60. Soru

İsmayıl Hakkı Baltacıoğlu kimdir?

Cevap

İsmayıl Hakkı Baltacıoğlu 1886 yılında İstanbul’da doğdu. 1908 yılında Darülfünun’dan mezun oldu. Öğrenciliği sırasında bazı memurluklarda bulundu. Eğitimle ilgili incelemeler yapmak üzere Avrupa’ya gönderildi. Ardından Darülfünun’a hoca olarak atandı. 1917’de Ziya Gökalp’in önerisi üzerine Eğitim Sosyolojisi dersleri vermeye başladı. Öğretim üyeliği sırasında, 1918’de Orta Öğretim Genel Müdürlüğü ve 1919’da Teftiş Kurulu Başkanlığı görevlerinde bulundu. Bir süre Edebiyat Fakültesi Dekanlığı ve 1923’ten itibaren bir dönem İstanbul Üniversitesi Rektörlüğü yaptı. 1927-1930 yıllarında Gazi Terbiye Enstitüsü Müdürlüğü görevinde bulundu. 1933 Üniversite reformu sırasında kadro dışı bırakıldı. 1941 yılında tekrar üniversiteye dönen, Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi’nde Pedagoji Profesörlüğüne atanan Baltacıoğlu, 1943-1950 yıllarında iki dönem milletvekilliği yaptı. 1950 yılında emekliye ayrılmasına karşın bilimsel çalışmalarına devam eden Baltacıoğlu, 1978 yılında Ankara’da öldü.


61. Soru

İsmayıl Hakkı Baltacıoğlu'nun görüşleri nasıl biçimlenmiştir? 

Cevap

Baltacıoğlu’nun dünya görüşü, olaylara bakışı, bilim anlayışı, üniversiteden mezun olduğu 1908’den itibaren, II. Meşrutiyet döneminde şekillenmeye başlamıştır. Onun bilimsel görüşlerini belirleyen üç isimden söz etmek mümkündür: Eğitim alanında J. J. Rousseau, felsefe alanında H. Bergson ve sosyoloji alanında E. Durkheim. Bu üç ismi tamamlayan bir dördüncü isim de Ziya Gökalp’tir. Bilimsel düşüncelerini şekillendiren bu isimlerden sonra hayran olduğu ve Türk gençlerinden örnek almalarını istediği kişilikler ise Mustafa Kemal Atatürk ile İsmet İnönü’dür.

İsmayıl Hakkı Baltacıoğlu, sosyolojizm ekolüne mensup bir sosyologtur. Ona göre, Durkheim Okulu, sosyolojinin ulaştığı son aşamadır. Bu anlayışını defalarca ifade etme gereği duymuştur. Bir yazısında, Darülfünun’daki sosyoloji, estetik, pedagoji, psikoloji ve İslam sanatları tarihi derslerinde E. Durkheim’in ünlü eseri “Sosyoloji Yönteminin Kuralları” adlı kitabın mantığından hiç ayrılmadığını ve yine sosyoloji kitaplarını yazarken Durkheim ve Gökalp’e bağlı kaldığını belirtir.


62. Soru

Baltacıoğlu E. Durkheim'in hangi sosyoloji görüşlerini desteklemektedir?

Cevap

Baltacıoğlu, E. Durkheim’in sosyoloji görüşlerden de hareket ederek din, dil ve sanatsız bir toplum olamayacağını belirtir. Buna göre, ilkel toplumlardan günümüze kadar toplumları şekillendiren üç kuvvet bulunmaktadır. Yeryüzündeki tüm toplumlar dinsiz, dilsiz, sanatsız olmadığı gibi, bunlarsız ne bilim, ne ekonomi, ne teknik, hiçbir sosyal kurum, kültür ve uygarlık olamaz, gelişemez. Durkheim’e bağlı olarak, toplumsal olguları sıralarken ekonomiye de son sıralarda yer veren Baltacıoğlu, sosyal olayların coğrafi, biyolojik, psikolojik faktörlerle açıklanmasının mümkün olmadığını, sosyal olayların yine sosyal olaylarla açıklanabileceğini belirtir.


63. Soru

Baltacıoğlu, bir eğitimci, sosyolog ve felsefeci olmanın dışında ne gibi özellikleri vardır?

Cevap

Baltacıoğlu, sadece bir eğitimci, sosyolog ve felsefeci değildir. O, aynı zamanda çok yönlü bir bilim, düşün ve eylem insanıdır. Türkiye’nin temel sorunları karşısında sürekli fikir üretebilen bir sosyolog, psikolog, felsefeci, düşünür, edebiyatçı, sanatçı, hikaye-roman-piyes yazarı, hattat, ressam ve hatta duvar ustası, marangoz, bahçıvandır. Kendisinin de Yeni Adam’daki yazılarında belirttiği gibi milliyetçi, Batıcı, gelenekçi, laik, cumhuriyetçi ve devrimci bir kişiliktir.


64. Soru

Baltacıoğlu'nun sosyoloji açısından yazdığı eserleri nelerdir?

Cevap

Sosyolojizm ekolüne mensup bir sosyolog olan İsmayıl Hakkı Baltacıoğlu’nun sosyoloji açısından bazı eserleri şunlardır: Mürebbiler, Tarih ve Terbiye, Tiyatro, İçtimai Mektep, Türke Doğru (2 Cilt), Batıya Doğru, Sosyoloji, Halkın Evi, Pedagojide İhtilal, Ziya Gökalp, Türk Milliyeti, Adam Nasıl Yetişir Nasıl Yetiştirilir, Türk Plâstik Sanatları, Kültürce Kalkınmanın Sosyal Şartları, ve Atatürk: Yetişmesi, Kişiliği, Devrimleri. Bunlardan başka onlarca kitap yayınlayan Baltacıoğlu, 1934’ten 1978’e kadar çıkardığı Yeni Adam dergisi ile de kültür tarihimize ve sosyolojiye büyük katkılar sunmuştur.


65. Soru

Baltacıoğlu'nun din sosyolojisi konusunda görüşleri nedir?

Cevap

Baltacıoğlu da din sosyolojisi konusunda sosyolojizm ekolü çizgisi doğrultusunda din sosyolojisine ilişkin görüşlerini ortaya koymuştur. Buna göre, dünyada hiçbir toplum dinsiz değildir. Dinsiz bireyler olabilir ama dinsiz toplum olmaz. Anormal olan dinin kendisi değil, din yaşayışının anormal şekilleridir. Din ile bilim de çatışmaz. Bu çatışma yarım aydınların kafalarında mevcuttur. Taassup denilen hastalık da sadece onların kafalarında vardır. Bilim softalarının bilimi bilim olmaktan çıkarmaları gibi, onlar da dini din olmaktan çıkarırlar.

Baltacıoğlu, toplumsal kurumların ve toplumsal ilişkilerin temeline dini yerleştirir. Din, toplumsal yapıyı, ekonomiyi, toplumsal kalkınma düzeyini belirleyen temel kurumdur. E. Durkheim’in “Din Hayatının İlkel Biçimleri” adlı eserinden etkilenen Baltacıoğlu, dinin ortaya çıkışı konusunda şöyle demektedir: Toplumların ileriye doğru geçirdikleri aşamalara bağlı olarak din fikri de somuttan soyuta doğru bir dönüşüm geçirmiştir. İlkel toplumlar arasında yer alan klanlarda totem çok defa bir hayvan, bir bitki iken, toplumlar çeşitli aşamalardan geçerken dinsel tasavvurlar da aşama aşama soyutlaşmaya başladı ve bir süre sonra tanrı kavramına erişti.


66. Soru

Baltacıoğlu dini bir sosyal olgu olarak nasıl tanımlar?

Cevap

Dini tüm toplumlarda görülen sosyal bir olgu olarak ele alan Baltacıoğlu, dinin bu yanı ile sosyolojinin konusu olduğunu, sosyolojinin diğer konuları olduğu gibi dini de bir sosyal kurum olarak ele aldığını belirtir. Baltacıoğlu’na göre dinin başlıca iki konusu vardır. Bunlardan birincisi, inceleme konusunu olarak din; ikincisi de inanma konusu olarak dindir. Diğer yandan, dinler üç açıdan incelenir. Bunlardan birincisi, din sosyolojisinin sosyal bir varlık, sosyal bir kurum olarak incelediği dindir. İkincisi, din psikolojisinin, psikolojik bir varlık, tek insan bilinci olarak incelediği dindir. Üçüncüsü de, din metafiziği tarafından tüm bir varlık olarak incelenen dindir.


67. Soru

Baltacıoğlu'nun 'din' anlayışı nedir?

Cevap

Baltacıoğlu, din konusunda milliyetçi ve reformist bir anlayışa sahiptir. Ona göre, dini yok saymak onu gerici güçlerin tekeline bırakmak demektir. Oysa dinde reform yapmak ve herkesin dini ile ilgili içeriği anlamasını sağlamak gerekir. Bunun yolu da, Kuran’ın Türkçe’ye çevrilmesi ve Türk halkının dinini aracısız anlamasını sağlamaktır. Türk halkı Allah’ın dediklerini aracısız ve doğru anladığında, softaların elinden kurtularak ulusal benliğine kavuşur; ulusal ekonomi, endüstri ve demokrasi alanlarında istenilen düzeye ulaşır. Toplum olarak dilimiz, sanatımız gibi dinimizi de öğrenmemiz gerekmektedir. Bu ulusun aydınlarının, bilginlerinin yapacağı en büyük iş; bir ulusun dinini, dilini, sanatını halkına doğru olarak anlatmasıdır. Bunlar yapıldığı takdirde dinsizlik ve gericilik gibi unsurlarla savaşmak mümkün olur.


68. Soru

Baltacıoğlu'na göre 'dil' neden önemlidir?

Cevap

Baltacıoğlu’na göre millet birliğinde din gibi dil de millî gelenekler bakımından çok önemlidir. Dinden sonra, toplumun var olmasında dil ikinci etkendir. Dilsiz kalkınma, reform ve millet olamaz. Dilsiz kişilik olmadığı gibi, dilsiz millet de yoktur. Dil sadece anlaşma aracı değil, aynı zamanda kaynaşma aracıdır. Ona göre, dilde “Türke doğru” demek, “dilde halka doğru” demektir. Dil sadece akılla, mantıkla kavranabilecek rasyonel bir varlık değildir. Onun da bir psikolojisi ve estetik yanı vardır. Dilden kaynaklanan sanatlar; zeka, metafizik, ahlak, din, insan kişiliği kadar, bütün değerleri taşıyabilir. Dilin, din ve sanat gibi milletin kurucu unsurları arasında yer alması bundan ileri gelmektedir. Dilimizin ruh ve zevk geleneklerinin kaynakları halk efsaneleri, masalları, menkıbeleri, halk şairlerinin eserleri, fıkralar, bilmeceler, tekerlemeler, koşmalar, maniler, destanlar, ilahiler ve atasözleridir.


69. Soru

Baltacıoğlu'nun 'millet' hakkındaki görüşleri nedir?

Cevap

Baltacıoğlu, din ve millet ayrımına şiddetle karşı çıkar. Ona göre din ile millet etle tırnak gibidir ve bu nedenle birbirinden ayrılamaz, ayrı ayrı düşünülemez. Ona göre, Türk millî kimliği yeniden oluşturulurken, toplum şekillenirken din, dil, sanat ayrı ayrı ele alınamaz. Millî kişiliğin birinci özü milliyetçilik, ikinci özü dindir. İslâmiyet’te millet yoktur düşüncesi yanlıştır. Millî kişiliğin üçüncü özü ise sanattır. Her milletin aynı zamanda kendine göre bir sanat anlayışı vardır.

İsmayıl Hakkı Baltacıoğlu, milleti, toplumsal evrimin ulaştığı son aşama olarak ele alır. Toplumların evrimini kabile, aşiret, derebeylik, site ve millet şeklinde sıralar. Bir toprak ve bir tarihle beliren millî gerçeği unutup, henüz bir hayalden, bir dilekten ibaret olan insanlık kavramını benimsemek ise bir toplumun kendi kendinden vazgeçmesi anlamına gelmektedir.


70. Soru

Baltacıoğlu'nun 'milliyetçilik' anlayışı nedir?

Cevap

Kendine özgü bir milliyetçilik anlayışına sahip olan Baltacıoğlu, ulusu gelenek birliğine dayandırır. Ona göre ırk birliği kesinlikle ulusu meydana getirmez. Bazılarına göre millet toprak birliğidir. Toprak birliği de millet birliğini sağlayamaz. Yine kültür birliği tezi de bu birleşme için yeterli değildir. Bir milleti millet yapan ırk, toprak, kültür birliği gibi tezleri reddeden Baltacıoğlu, bu tezlerin yerine gelenek birliğini koymaktadır. Bir başka anlatımla, Baltacıoğlu milleti gelenek birliği ile açıklamaktadır. Baltacıoğlu’nun daha geniş bir tanımlaması ile milleti; dilde, dinde, ahlakta, zevkte, mitte, hatta teknikte “gelenek birliği”dir.


71. Soru

Baltacıoğlu'nun 'Batıcılık'la ilgili düşünceleri nedir?

Cevap

Baltacıoğlu’nun din, dil, millet ve milliyetçilik ile ilgili görüşlerini, Batıcılıkla ilgili düşünceleri tamamlar. Ona göre, Batı uygarlığı temsil etmektedir. Uygarlık işi her şeyden önce bir akıl ve yöntem işidir, bunu iyi anlaşılması gerekir. Herkes bilir ki Batı’ya gitmek, Avrupalılaşmak demektir. Ancak Batı’ya gitmek başka, bunu doğru olarak yapabilmek başkadır. Avrupalılaşmanın ne olduğunu Batılı kafayla, Batılı yöntemlerle anlamaya çalışmalıyız. Hiçbir ulus yozlaşarak Avrupalılaşmadığı için Avrupalılaşma olayını kültür değiştirme, gelenek değiştirme süreci dışında düşünmek, aramak en doğru yoldur. Uygarlık uluslararasıdır. Avrupa uygarlığı deyince, Avrupa’da bu uygarlığın öbeğine giren uluslarda ortaklaşa olan teknikleri anlamamız gerekir. Medeniyet teknikten ibarettir. Örneğin müziğin melodileri kültüre, tekniği uygarlığa girer. Avrupalılaşmak Batı uygarlığına gitmek demektir. Batı uygarlığına gitmek ise Batı tekniğine gitmektir. Batı’ya doğru parolasının doğru anlamı, Batı tekniğine doğrudur.


72. Soru

Baltacıoğlu'nun 'kültür ve uygarlık' hakkında görüşleri nedir?

Cevap

E. Durkheim -Z. Gökalp yani sosyolojizm ekolüne mensup olan Baltacıoğlu, Ziya Gökalp gibi kültür ve uygarlık ayrımı yapar. Gökalp’te olduğu gibi Baltacıoğlu da, uygarlığın aklı, yöntemi, tekniği temsil ettiğini; kültürün ise millete özgü ve milli olduğunu belirtir. Uygarlık uluslar arasıdır, öğrenilebilir, kurulabilir, alınabilir. Millet ise doğar, öğrenilmez, yaşanır. Vicdan kaynaklı olan her şey Türke, akıl kaynaklı olan her şey Batıya doğru olmalıdır.

Baltacıoğlu, Batı’dan kültür değil uygarlığın alınması gerektiğini belirtir. Ona göre, biri alınırsa diğeri de gelir anlayışı yanlıştır. Mimari, müzik, edebiyat gibi yaşantımızın her alanında Türklere özgü özellikler vardır. Kültürü bozulmayan milletler ölmez. Millet, doğrudan doğruya bir kültür birliği, bir gelenek birliğidir.


73. Soru

Baltacıoğlu'nun 'Faşizm'le ilgili düşünceleri nedir?

Cevap

Batıcı, laik, milliyetçi bir sosyolog olan Baltacıoğlu kesin bir dille faşizme ve ırkçılığa karşı çıkmaktadır. Irk kuramını reddeden Baltacoğlu, millet kuramından yanadır. Ona göre millet, “ırk gibi bir şey fakat etnik değil, kültürel bir soydur. Her tinsel ve töresel soy gibi millet de mistik bir orijine dayanır ki bu orijin, mitolojidir. Millet mistik bir varlıktır” . Ona göre, ırk biyolojik bir gerçekliktir. Irkın taşıyıcısı kalıtımdır. Irk, hayvani bir olgu, millet ise sosyal bir gerçekliktir. Milliyetin taşıyıcısı sosyal kalıtım, yani gelenektir. Milliyet, ahlaki bir olgudur. Bir millet farklı ırkları içine alan ahlaki bir birliktir . Millet, aralarında din, dil, ahlak, zevk, zihniyet gelenekliğinden ibaret alışkanlığın verdiği bir dayanışmayla, yalnız faaliyet ayrılığından ve uzmanlıktan ibaret organik bir dayanışmada bulunan bireylerden oluşmuş bir toplumdur. Bu anlayışa göre millet gelenek birliğinin meydana getirdiği bir topluluktur


74. Soru

Baltacıoğlu'nun 'eğitim' ile ilgili düşünceleri nedir?

Cevap

İsmayıl Hakkı Baltacıoğlu, profesyonel yaşamına eğitimci olarak başlar ve ülkemizde de bu yönü ile tanınır. Bir başka ifade ile Türkiye’de Ziya Gökalp’in sosyoloji alanında yerine getirdiği işlevleri, eğitim alanında Baltacıoğlu yerine getirmiştir. Mesleğinin ilk yıllarında, Osmanlı eğitim politikalarını belirleyen Osmanlıcı, bireyci ve kozmopolit eğitim anlayışının karşısında toplumcu bir eğitimden yana olmuştur. Ezberciliğe dayalı bir eğitim anlayışının yerine uygulamalı eğitime dönük bir anlayış geliştirmiştir. II. Meşrutiyet yıllarında yazdığı eğitim kitaplarıyla okullarda hangi dersin nasıl öğretilmesi gerektiğine, ders anlatımında hangi tekniklerin daha başarılı sonuçlar vereceğine dair kitaplar kaleme almıştır.


75. Soru

Baltacıoğlu’na göre eğitimin görevi nedir?

Cevap

Baltacıoğlu’na göre eğitimin görevi toplumun istediği insanı yetiştirmektir. Ülke hangi alanlarda hangi tip yetişmiş insana ihtiyaç duyuyorsa o insanları yetiştirecek eğitim tekniklerini bulmak zorundadır. Bunun için öncelikle bireyin içerisinde yaşadığı toplumu sosyolojik tekniklerle incelemeli, o toplumun bireyini psikoloji, biyoloji, psikanaliz ve benzeri bilimler aracılığı ile tahlil etmeli ve ortaya çıkacak sonuçlara göre bir ulusal pedagoji anlayışı geliştirilmelidir. Ancak bu anlayış üzerine kurulacak bir eğitim sistemi ile ulusal kültür idealine göre milli insan tipi yetiştirilebilir.


76. Soru

Baltacıoğlu'na göre dinin kalkınmaya etkisi nedir?

Cevap

İsmayıl Hakkı Baltacıoğlu, kalkınma konusunda da dini ön plana çıkarmaktadır. Ona göre, dinsiz milliyetçilik olamayacağı gibi dinsiz kalkınma da olamaz. Bu, Avrupa’da böyle olmuş, Türkiye’de de böyle olacaktır. Batı dinde reform yaptıktan sonra demokrasiye ulaşıp kalkınmayı başlatmıştır. Biz de dinde reform yaparsak, Kuran’ı ana dile çevirip dinde aracıları ortadan kaldırırsak kalkınma ve demokrasiye ait pek çok sorunu halletmiş oluruz. Kısaca, din, dil ve sanat reformu olmadan kalkınmak mümkün değildir.


77. Soru

Baltacıoğlu'na göre kalkınmanın ilkeleri nelerdir?

Cevap

Kalkınmanın birinci ilkesi gelenekler, ikinci ilkesi nüfus yoğunluğu, üçüncü ilkesi de eğitimdir. Başka bir anlatımla, kalkınmak için gelenekleri tanımak ve korumak; nüfusu artırmak, sıklaştırmak, ülkeyi köy yığını olmaktan kurtarmak; ticaret, tarım, endüstri kişiliği yaratan bir eğitim tekniği bulmak; mekanik toplum yapısından organik toplum yapısına geçmek ve Batılı toplumlara benzemek gerekir. Bunlarla birlikte, kalkınma işi, aynı zamanda mantık, görgü, iyi niyet, pozitif bilgi, teknik, bilim politikası işidir. Bunları gerçekleştirmek için bilime başvurmak gerekir. Bir ulusun kalkınabilmesi için kültürün öz kaynağı olan halka, uygarlığın laboratuarı olan uluslar arası tekniğe gitmesi de gerekir. Kalkınma konusunda önemli bir diğer unsur da plandır. Toplum işlerinde en korkunç şey, çalışmamak değil, plansız çalışmaktır.


78. Soru

Baltacıoğlu'nun 'sanat' ile ilgili düşünceleri nedir?

Cevap

Sanata, “sanat toplum içindir” tezi ile yaklaşan Baltacıoğlu, sanatın kökeninde toplumun bulunduğunu belirtir. Sanat toplumdan kaynaklandığı ve toplum için üretildiğine göre, sanatçının görüşü de halkın tümünün görüşünden ayrılamaz. Sanat eserleri de din, ahlak, iktisat gibi bütün sosyal olaylarla temel bir ilişki içerisindedir. Sanat eserinin olabilmesi için seyirci, okuyucu, dinleyici bir grubun olması lazımdır. Sanatçı icat eder ama kendisi için değil. Baltacıoğlu’na göre bugünkü sanatı anlamak için toplumu tanımak gerekir. Çünkü bugünkü sanat toplumun eseridir. Sanat, çağdaş sanat eserlerine değer veren, teknik veren bu toplumun sosyal deneyimleridir.

Baltacıoğlu, ulusal müzik, ulusal tiyatro, ulusal edebiyat, ulusal mimari, ulusal dans gibi geleneklere ve ulusallığa dayalı resim, dekor, şehircilik, heykel, moda oluşturma yönünde görüşler öne sürmektedir. Ona göre, vicdan kaynaklı olan her şey Türk’e doğru, akıl kaynaklı olan her şey Batı’ya doğru olmalıdır. Kısaca, Baltacıoğlu, sanatta Batı tekniğini, toplumsallığı ve kültürü esas almakta, her sanat dalını yaratılmak istenilen modern ulusal değerlerle bütünleştirmeye çalışmaktadır.


Bahar Dönemi Dönem Sonu Sınavı
25 Mayıs 2024 Cumartesi